آیه ۷۷ - سوره مائده

امام علی (علیه السلام)- گمراهی چند قسم است. بعضی از آن‌ها پسندیده و بعضی از آن‌ها مذموم است و بعضی از آن‌ها نه پسندیده است و نه مذموم که از جمله آن گمراهی به‌معنای فراموشی است... امّا ضلالی که به خداوند متعال منسوب است، متضاد هدایت است و هدایت نیز به معنای بیان [و روشنگری] است، که به همین معنا در این سخن خداوند سبحان: آیا برای هدایت آن‌ها همین کافی نیست. (سجده/۲۶) به کار رفته است و معنایش این است که مگر من برای آنها تبیین ننمودم!؟ ... و امّا معنای هدایت، پس کلام خداوند عزّوجلّ است: تو فقط بیم دهنده‌ای؛ و برای هر گروهی هدایت کننده‌ای است؛ [و این‌ها همه بهانه است]. (رعد/۷) و هادی در آن به معنای کسی است که آنچه را [از جانب پروردگار] آورده را تبیین میکند و از جانب خداوند بیم میدهد. گروهی از منافقین اینچنین بر خداوند احتجاج کردهاند: خداوند از این که [به موجودات ظاهرا کوچکی مانند] پشه، و حتی کمتر از آن، مثال بزند شرم نمی‌کند. (بقره/۲۶) و این اعتراض هنگامی بود که وقتی خداوند آیه: و برای هر گروهی هدایت کننده‌ای است؛ [و این‌ها همه بهانه است]. (رعد/۷) را بر پیامبرش نازل نمود، گروهی از منافقین گفتند: منظور خداوند از این مثل چه بوده است؟! [آری]، خدا جمع زیادی را با آن گمراه می‌کند. (بقره/۲۶) خدای تعالی با این سخنش به آن‌ها پاسخ داد: «خداوند از اینکه [به موجودات ظاهرا کوچکی مانند] پشه، و حتی کمتر از آن، مثال بزند شرم نمی‌کند. [در این میان] آنان که ایمان آورده‌اند، می‌دانند که آن، حقیقتی است از طرف پروردگارشان و اما آن‌ها که راه کفر را پیموده‌اند، [این موضوع را بهانه کرده] می‌گویند: «منظور خداوند از این مثل چه بوده است»؟! [آری]! خدا جمع زیادی را با آن گمراه، و گروه بسیاری را هدایت می‌کند ولی تنها فاسقان را با آن گمراه می‌سازد!. (بقره/۲۶) این است معنای ضلالی که به خداوند متعال نسبت داده شده است؛ زیرا خداوند برای آنان پیشوایی نصب کرد که هدایتگر بود و بیم دهنده بر آنچه که از جانب پروردگار آورده بود، امّا آنان با او مخالفت ورزیدند و با اینکه به واجب بودن اطاعت از او اقرار کردند، از او روی برتافتند. از آنجا که خداوند آنچه که باید بدان عمل میکردند و آنچه که باید آن را ترک میکردند را برایشان تبیین کرده بود و آنان مخالفت ورزیدند، این [راه] را گم کردند، با اینکه میدانستند پیامبر (صلی الله علیه و آله) فرموده بود که هرگاه بر من درود میفرستید، درودتان را ناقص مگذارید، بلکه [به دنبال درود بر من] بر اهل بیت من نیز درود فرستید و آنان را از من قطع نکنید؛ چرا که هر خویشاوندیِ سببی و نسبی در روز قیامت منقطع است جز خویشاوندی سبب و نسبی با من. هنگامی که آنان با خداوند متعال مخالفت ورزیدند، گمراه شدند و [دیگران را نیز] گمراه کردند، خداوند متعال نیز امّت را از پیروی آنان بیم داد و فرمود: وَ لا تَتَّبِعُوا أَهْواءَ قَوْمٍ قَدْ ضَلُّوا مِنْ قَبْلُ وَ أَضَلُّوا کَثِیراً وَ ضَلُّوا عَنْ سَواءِ السَّبِیلِ؛ و منظور از السَّبِیلِ در این‌جا همان وصی است.

علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه)- لاَ تَغْلُواْ فِی دِینِکُمْ غَیْرَ الْحَقِّ معنایش آن است که نگویید: عیسی (علیه السلام)، خداوند و پسر خداوند است.