آیه ۳۳ - سوره اعراف

آیه قُلْ إِنَّما حَرَّمَ رَبِّيَ الْفَواحِشَ ما ظَهَرَ مِنْها وَ ما بَطَنَ وَ الْإِثْمَ وَ الْبَغْيَ بِغَيْرِ الْحَقِّ وَ أَنْ تُشْرِكُوا بِاللهِ ما لَمْ يُنَزِّلْ بِهِ سُلْطاناً وَ أَنْ تَقُولُوا عَلَى اللهِ ما لا تَعْلَمُونَ [33]

بگو: «خداوند، تنها اعمال زشت را، حرام كرده است؛ چه آشكار باشد و چه پنهان؛ و [همچنين] گناه و ستم به ناحق را؛ و اينكه چيزى را كه خداوند دليلى براى آن نازل نكرده، همتاى خداوند قرار دهيد؛ و چيزى را كه نمى‌دانيد به نسبت دهيد».

بگو: «خداوند، تنها اعمال زشت را، حرام کرده است؛ چه آشکار باشد و چه پنهان؛ و [همچنین] گناه و ستم به ناحق را؛ و اینکه چیزی را که خداوند دلیلی برای آن نازل نکرده، همتای خداوند قرار دهید؛ و چیزی را که نمی‌دانید به نسبت دهید»

۱ -۱
(اعراف/ ۳۳)

الکاظم (علیه السلام)- إِنَّ الْقُرْآنَ لَهُ ظَهْرٌ وَ بَطْنٌ فَجَمِیعُ مَا حَرَّمَ اللَّهُ فِی الْقُرْآنِ هُوَ الظَّاهِرُ وَ الْبَاطِنُ مِنْ ذَلِکَ أَئِمَّهًُْ الْجَوْرِ وَ جَمِیعُ مَا أَحَلَّ اللَّهُ تَعَالَی فِی الْکِتَابِ هُوَ الظَّاهِرُ وَ الْبَاطِنُ مِنْ ذَلِکَ أَئِمَّهًُْ الْحَقِّ.

امام کاظم ( همانا قرآن دارای ظاهر و باطن است. همه‌ی آنچه را خدا در قرآن حرام دانسته، ظاهر است و باطن آن ائمّه‌ی جور هستند و همه‌ی آنچه را خدا در قرآن حلال دانسته، ظاهر است و باطن آن، ائمّه‌ی حق هستند.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۵، ص۱۰۸
الکافی، ج۱، ص۳۷۴/ وسایل الشیعهًْ، ج۲۵، ص۱۰/ بحار الأنوار، ج۲۴، ص۱۸۹/ بصایر الدرجات، ص۳۳/ تأویل الآیات الظاهرهًْ، ص۱۷۷/ العیاشی، ج۲، ص۱۶/ الغیبهًْ للنعمانی، ص۱۳۱/ نور الثقلین/ البرهان
۱ -۲
(اعراف/ ۳۳)

الصّادق (علیه السلام)- لَمْ یَبْعَثِ اللَّهُ نَبِیّاً قَطُّ یَدْعُو إِلَی مَعْرِفَهًٍْ لَیْسَ مَعَهَا طَاعَهًٌْ فِی أَمْرٍ وَ نَهْیٍ فَإِنَّمَا یَقْبَلُ اللَّهُ مِنَ الْعِبَادِ الْعَمَلَ بِالْفَرَائِضِ الَّتِی افْتَرَضَهَا اللَّهُ عَلَی حُدُودِهَا مَعَ مَعْرِفَهًِْ مَنْ جَاءَهُمْ بِهِ مِنْ عِنْدِهِ وَ دَعَاهُمْ إِلَیْهِ فَأَوَّلُ ذَلِکَ مَعْرِفَهًُْ مَنْ دَعَا إِلَیْهِ ثُمَّ طَاعَتُهُ فِیمَا یُقَرِّبُهُ بِمَنِ الطَّاعَهًُْ لَهُ وَ إِنَّهُ مَنْ عَرَفَ أَطَاعَ وَ مَنْ أَطَاعَ حَرَّمَ الْحَرَامَ ظَاهِرَهُ وَ بَاطِنَهُ وَ لَا یَکُونُ تَحْرِیمُ الْبَاطِنِ وَ اسْتِحْلَالُ الظَّاهِرِ إِنَّمَا حَرَّمَ الظَّاهِرَ بِالْبَاطِنِ وَ الْبَاطِنَ بِالظَّاهِرِ مَعاً جَمِیعاً وَ لَا یَکُونُ الْأَصْلُ وَ الْفُرُوعُ وَ بَاطِنُ الْحَرَامِ حرام {حَرَاماً} وَ ظَاهِرُهُ حَلَالٌ وَ لَا یَحْرُمُ الْبَاطِنُ وَ یُسْتَحَلُّ الظَّاهِرُ وَ کَذَلِکَ لَا یَسْتَقِیمُ أَنْ یَعْرِفَ صَلَاهًَْ الْبَاطِنِ وَ لَایَعْرِفَ صَلَاهًَْ الظَّاهِرِ وَ لَاالزَّکَاهًَْ وَ لَاالصَّوْمَ وَ لَاالْحَجَّ وَ لَاالْعُمْرَهًَْ وَ لَاالْمَسْجِدَ الْحَرَامَ وَ جَمِیعَ حُرُمَاتِ اللَّهِ وَ شَعَائِرِهِ وَ أَنْ یَتْرُکَ مَعْرِفَهًَْ الْبَاطِنِ لِأَنَّ بَاطِنَهُ ظَهْرُهُ وَ لَا یَسْتَقِیمُ إِنْ تَرَکَ وَاحِدَهًًْ مِنْهَا إِذَا کَانَ الْبَاطِنُ حَرَاماً خَبِیثاً فَالظَّاهِرُ مِنْهُ إِنَّمَا یُشْبِهُ الْبَاطِنَ فَمَنْ زَعَمَ أَنَّ ذَلِکَ إِنَّمَا هِیَ الْمَعْرِفَهًُْ وَ أَنَّهُ إِذَا عَرَفَ اکْتَفَی بِغَیْرِ طَاعَهًٍْ فَقَدْ کَذَبَ وَ أَشْرَکَ ذَاکَ لَمْ یَعْرِفْ وَ لَمْ یُطِعْ وَ إِنَّمَا قِیلَ اعْرِفْ وَ اعْمَلْ مَا شِئْتَ مِنَ الْخَیْرِ فَإِنَّهُ لَا یُقْبَلُ ذَلِکَ مِنْکَ بِغَیْرِ مَعْرِفَهًٍْ فَإِذَا عَرَفْتَ فَاعْمَلْ لِنَفْسِکَ مَا شِئْتَ مِنَ الطَّاعَهًِْ قَلَّ أَوْ کَثُرَ فَإِنَّهُ مَقْبُولٌ مِنْکَ أُخْبِرُکَ أَنَّ مَنْ عَرَفَ أَطَاعَ إِذَا عَرَفَ وَ صَلَّی وَ صَامَ وَ اعْتَمَرَ وَ عَظَّمَ حُرُمَاتِ اللَّهِ کُلَّهَا وَ لَمْ یَدَعْ مِنْهَا شَیْئاً وَ عَمِلَ بِالْبِرِّ کُلِّهِ وَ مَکَارِمِ الْأَخْلَاقِ کُلِّهَا وَ تَجَنَّبَ سَیِّئَهَا وَ کُلُّ ذَلِکَ هُوَ النَّبِیُّ وَ النَّبِیُّ أَصْلُهُ وَ هُوَ أَصْلُ هَذَا کُلِّهِ لِأَنَّهُ جَاءَ بِهِ وَ دَلَّ عَلَیْهِ وَ أَمَرَ بِهِ وَ لَا یَقْبَلُ مِنْ أَحَدٍ شَیْئاً مِنْهُ إِلَّا بِهِ وَ مَنْ عَرَفَ اجْتَنَبَ الْکَبَائِرَ وَ حَرَّمَ الْفَواحِشَ ما ظَهَرَ مِنْها وَ ما بَطَنَ وَ حَرَّمَ الْمَحَارِمَ کُلَّهَا لِأَنَّ بِمَعْرِفَهًِْ النَّبِیِّ وَ بِطَاعَتِهِ دَخَلَ فِیمَا دَخَلَ فِیهِ النَّبِیُّ وَ خَرَجَ مِمَّا خَرَجَ مِنْهُ النَّبِیُّ وَ مَنْ زَعَمَ أَنَّهُ یُحَلِّلُ الْحَلَالَ وَ یُحَرِّمُ الْحَرَامَ بِغَیْرِ مَعْرِفَهًِْ النَّبِیِّ لَمْ یُحَلِّلْ لِلَّهِ حَلَالًا وَ لَمْ یُحَرِّمْ لَهُ حَرَاماً وَ أَنَّهُ مَنْ صَلَّی وَ زَکَّی وَ حَجَّ وَ اعْتَمَرَ وَ فَعَلَ ذَلِکَ کُلَّهُ بِغَیْرِ مَعْرِفَهًِْ مَنِ افْتَرَضَ اللَّهُ عَلَیْهِ طَاعَتَهُ لَمْ یَقْبَلْ مِنْهُ شَیْئاً مِنْ ذَلِکَ وَ لَمْ یُصَلِّ وَ لَمْ یَصُمْ وَ لَمْ یُزَکِّ وَ لَمْ یَحُجَّ وَ لَمْ یَعْتَمِرْ وَ لَمْ یَغْتَسِلْ مِنَ الْجَنَابَهًِْ وَ لَمْ یَتَطَهَّرْ وَ لَمْ یُحَرِّمْ لِلَّهِ حَرَاماً وَ لَمْ یُحَلِّلْ لِلَّهِ حَلَالًا وَ لَیْسَ لَهُ صَلَاهًٌْ وَ إِنْ رَکَعَ وَ سَجَدَ وَ لَا لَهُ زَکَاهًٌْ وَ إِنْ أَخْرَجَ لِکُلِّ أَرْبَعِینَ دِرْهَماً دِرْهَماً وَ مَنْ عَرَفَهُ وَ أَخَذَ عَنْهُ أَطَاعَ اللَّه.

امام صادق ( هرگز پیامبری را مبعوث نکرده که دارای امر و نهی نباشد. خداوند از بندگان عبادتها و فرائض را با حدودی که دارد، به شرط شناخت کسی که اینها را آورده و دعوت به سوی خدا میکند، میپذیرد. اوّلین واجب، شناختن اوست، بعد پیروی از دستوراتش. هرکه بشناسد اطاعت میکند و هر که اطاعت کرد، حرام ظاهری و باطنی را میشناسد و نمی‌تواند باطن را حرام بداند و ظاهر را حلال. ظاهر که حرام شده، به واسطه باطن بوده و باطن نیز با ظاهر؛ هر دو حرام است. نمی‌تواند اصل و شاخه‌هایش با باطن حرام، حرام باشد ولی ظاهرش حلال؛ هرگز ظاهر حلال، باطن را حرام نمی‌کند. همین طور ممکن نیست نماز باطنی را بشناسد ولی نماز ظاهر را نشناسد، و نه زکات و روزه و حج و عمره و مسجد الحرام و تمام دستورات و شعائر مذهبی و نه اینکه ترک معرفت باطن کند، زیرا باطن همان ظاهر است. صحیح نیست هیچ کدام ترک شود. اگر باطن حرام و ناپاک باشد، ظاهر نیز شبیه آن است. هر کس خیال کند فقط معرفت و شناخت لازم است و پس از شناخت احتیاج به عمل ندارد، دروغ گفته و مشرک است. چنین شخصی نه عرفان دارد و نه اطاعت کرده، گفته‌اند: إعرف و اعمل ما شئت من الخیر، زیرا کار نیک بدون معرفت پذیرفته نمیشود. وقتی عرفان پیدا کردی، هر چه مایلی برای خود از اطاعت و فرمانبرداری انجام ده، کم یا زیاد پذیرفته می‌شود. دقت کن! هر کس عارف باشد مطیع است. وقتی عرفان یافت نماز میخواند، روزه میگیرد، عمره انجام می‌دهد و تمام دستورات را احترام میگذارد و ترک هیچ کدام را نمیکند. تمام کارهای نیک و مکارم اخلاق را انجام میدهد و از بدیها پرهیز میکند. پایه تمام اینها پیامبر است، زیرا او آورده و راهنمایی کرده و از کسی نمی‌پذیرد مگر با شناخت او؛ و هر که او را بشناسد، از کبائر اجتناب میورزد و فواحش را حرام میداند. ظاهر و باطن تمام محرمات را حرام میداند زیرا با شناختن پیامبر و اطاعت او وارد دستورات دین شده و از چیزهای حرام اطلاع یافته است. هر کس چیزی را بدون معرفت پیامبر حلال یا حرام بداند، هرگز در راه خدا نه حلالی را حلال و نه حرامی را حرام دانسته است. هرکس نماز، زکات، حج و عمره و تمام این دستورات را بدون معرفت کسی که آنها را واجب کرده انجام دهد، ذرّه‌ای از او قبول نمیکنند؛ نه نماز خوانده و نه زکات داده و نه حج رفته و نه عمره و نه غسل جنابت کرده و نه طهارت، نه حرامی را برای خدا مراعات نموده و نه حلالی را، او اهل نماز نیست گر چه رکوع و سجود کرده باشد و اهل پرداخت زکات نیست گر چه از هر چهل درهم یک درهم داده باشد. هر که پیامبر را بشناسد و مطیع او باشد، از خدا اطاعت کرده است.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۵، ص۱۰۸
بحار الأنوار، ج۲۴، ص۲۹۲
۱ -۳
(اعراف/ ۳۳)

الصّادق (علیه السلام)- وَ أَنَّهُ بَلَغَکَ أَنَّهُمْ یَزْعُمُونَ أَنَّ الْفَوَاحِشَ الَّتِی نَهَی اللَّهُ عَنْهَا الْخَمْرَ وَ الْمَیْسِرَ وَ الرِّبَا وَ الدَّمَ وَ الْمَیْتَهًَْ وَ لَحْمَ الْخِنْزِیرِ هُوَ رَجُلٌ وَ ذَکَرُوا أَنَّ مَا حَرَّمَ اللَّهُ مِنْ نِکَاحِ الْأُمَّهَاتِ وَ الْبَنَاتِ وَ الْعَمَّاتِ وَ الْخَالاتِ وَ بَنَاتِ الْأَخِ وَ بَنَاتِ الْأُخْتِ وَ مَا حَرَّمَ عَلَی الْمُؤْمِنِینَ مِنَ النِّسَاءِ مِمَّا حَرَّمَ اللَّهُ إِنَّمَا عَنَی بِذَلِکَ نِکَاحَ نِسَاءِ النَّبِیِّ (صلی الله علیه و آله) وَ مَا سِوَی ذَلِکَ مُبَاحٌ کُلُّهُ وَ ذَکَرْتَ أَنَّهُ بَلَغَکَ أَنَّهُمْ یَتَرَادَفُونَ الْمَرْأَهًَْ الْوَاحِدَهًَْ وَ یَشْهَدُونَ بَعْضُهُمْ لِبَعْضٍ بِالزُّورِ وَ یَزْعُمُونَ أَنَّ لِهَذَا ظَهْراً وَ بَطْناً یَعْرِفُونَهُ ... وَ الْبَاطِنُ هُوَ الَّذِی یَطْلُبُونَ وَ بِهِ أُمِرُوا بِزَعْمِهِمْ وَ کَتَبْتَ تَذْکُرُ الَّذِی عَظُمَ مِنْ ذَلِکَ عَلَیْکَ حِینَ بَلَغَکَ وَ کَتَبْتَ تَسْأَلُنِی عَنْ قَوْلِهِمْ وَ کَتَبْتَ تَسْأَلُنِی عَنْ ذَلِکَ وَ عَنْ حَالِهِمْ وَ مَا یَقُولُونَ. فَأُخْبِرُکَ أَنَّهُ مَنْ کَانَ یَدِینُ اللَّهَ بِهَذِهِ الصِّفَهًِْ الَّتِی کَتَبْتَ تَسْأَلُنِی عَنْهَا فَهُوَ عِنْدِی مُشْرِکٌ بِاللَّهِ بَیِّنُ الشِّرْکِ فَلَا یَسَعُ أَحَداً أَنْ یَشُکَّ فِیهِ، أَ لَمْ یَسْمَعْ هَؤُلَاءِ قَوْلَ اللَّهِ عَزَّوَجَلَ قُلْ إِنَّما حَرَّمَ رَبِّیَ الْفَواحِشَ ما ظَهَرَ مِنْها وَ ما بَطَنَ وَ قَوْلَهُ جَلَّ ثَنَاؤُهُ وَ ذَرُوا ظاهِرَ الْإِثْمِ وَ باطِنَهُ فَظَاهِرُ الْحَرَامِ وَ بَاطِنُهُ حَرَامٌ کُلُّهُ وَ ظَاهِرُ الْحَلَالِ وَ بَاطِنُهُ حَلَالٌ کُلُّهُ وَ إِنَّمَا جُعِلَ الظَّاهِرُ دَلِیلًا عَلَی الْبَاطِنِ وَ الْبَاطِنُ دَلِیلًا عَلَی الظَّاهِرِ یُؤَکِّدُ بَعْضُهُ بَعْضاً وَ یَشُدُّهُ وَ یُقَوِّیهِ وَ یُؤَیِّدُهُ، فَمَا کَانَ مَذْمُوماً فِی الظَّاهِرِ فَبَاطِنُهُ مَذْمُومٌ وَ مَا کَانَ مَمْدُوحاً فِی الظَّاهِرِ فَبَاطِنُهُ مَمْدُوحٌ. ثُمَّ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ جَعْفَرُ بْنُ مُحَمَّدٍ (علیه السلام): وَ اعْلَمْ أَنَّ هَؤُلَاءِ قَوْمٌ سَمِعُوا مَا لَمْ یَقِفُوا عَلَی حَقِیقَتِهِ وَ لَمْ یَعْرِفُوا حُدُودَهُ فَوَضَعُوا حُدُودَ تِلْکَ الْأَشْیَاءِ مُقَایَسَهًًْ بِرَأْیِهِمْ وَ مُنْتَهَی عُقُولِهِمْ وَ لَمْ یَضَعُوهَا عَلَی حُدُودِ مَا أُمِرُوا بِهِ تَکْذِیباً وَ افْتِرَاءً عَلَی اللَّهِ وَ عَلَی رَسُولِهِ وَ جُرْأَهًًْ عَلَی الْمَعَاصِی وَ لَمْ یَبْعَثِ اللَّهُ نَبِیّاً یَدْعُو إِلَی مَعْرِفَهًٍْ لَیْسَ مَعَهَا طَاعَهًٌْ وَ إِنَّمَا یَقْبَلُ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ الْعَمَلَ مِنَ الْعِبَادِ بِالْفَرَائِضِ الَّتِی افْتَرَضَهَا عَلَیْهِمْ بَعْدَ مَعْرِفَهًِْ مَنْ جَاءَ بِهَا مِنْ عِنْدِهِ وَ دَعَاهُمْ إِلَیْهِ فَأَوَّلُ ذَلِکَ مَعْرِفَهًُْ مَنْ دَعَا إِلَیْهِ وَ هُوَ اللَّهُ الَّذِی لَا إِلَهَ إِلَّا هُوَ وَحْدَهُ وَ الْإِقْرَارُ بِرُبُوبِیَّتِهِ وَ مَعْرِفَهًُْ الرَّسُولِ الَّذِی بَلَّغَ عَنْهُ وَ قَبُولُ مَا جَاءَ بِهِ ثُمَّ مَعْرِفَهًُْ الْوَصِیِّ (علیه السلام) ثُمَّ مَعْرِفَهًُْ الْأَئِمَّهًِْ (علیهم السلام) بَعْدَ الرُّسُلِ الَّذِینَ افْتَرَضَ اللَّهُ طَاعَتَهُمْ فِی کُلِّ عَصْرٍ وَ زَمَانٍ عَلَی أَهْلِهِ وَ الْإِیمَانَ وَ التَّصْدِیقَ بِأَوَّلِ الرُّسُلِ وَ الْأَئِمَّهًِْ وَ آخِرِهِمْ ثُمَّ الْعَمَلُ بِمَا افْتَرَضَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ عَلَی الْعِبَادِ مِنَ الطَّاعَاتِ ظَاهِراً وَ بَاطِناً وَ اجْتِنَابُ مَا حَرَّمَ اللَّهُ عَزَّژوَجَلَّ عَلَیْهِمْ ظَاهِرَهُ وَ بَاطِنَهُ وَ إِنَّمَا حَرَّمَ الظَّاهِرَ بِالْبَاطِنِ وَ الْبَاطِنَ بِالظَّاهِرِ مَعاً جَمِیعاً وَ الْأَصْلَ وَ الْفَرْعَ فَبَاطِنُ الْحَرَامِ حَرَامٌ کَظَاهِرِهِ وَ لَا یَسَعُ تَحْلِیلُ أَحَدِهِمَا وَ لَا یَجُوزُ وَ لَا یَحِلُّ إِبَاحَهًُْ شَیْءٍ مِنْهُ وَ کَذَلِکَ الطَّاعَاتُ مَفْرُوضٌ عَلَی الْعِبَادِ إِقَامَتُهَا ظَاهِرُهَا وَ بَاطِنُهَا لَا یُجْزِی إِقَامَهًُْ ظَاهِرٍ مِنْهَا دُونَ بَاطِنٍ وَ لَا بَاطِنٍ دُونَ ظَاهِرٍ وَ لَا تَجُوزُ صَلَاهًُْ الظَّاهِرِ مَعَ تَرْکِ صَلَاهًِْ الْبَاطِنِ وَ لَا صَلَاهًُْ الْبَاطِنِ مَعَ تَرْکِ صَلَاهًِْ الظَّاهِرِ وَ کَذَلِکَ الزَّکَاهًُْ وَ الصَّوْمُ وَ الْحَجُّ وَ الْعُمْرَهًُْ وَ جَمِیعُ فَرَائِضِ اللَّهِ الَّتِی افْتَرَضَهَا عَلَی عِبَادِهِ وَ حُرُمَاتُهُ وَ شَعَائِرُهُ.

امام صادق ( آن‌ها می‌گویند، کارهای بدی که خدا نهی نموده از قبیل شراب، قمار، ربا و خون و مردار و گوشت خوک، مردی است. میگویند آنچه خدا حرام نموده از ازدواج با مادران و دختران و عمّه‌ها و خاله‌ها و دختران برادر و دختران خواهر و آنچه بر مؤمنین ازدواج آن‌ها را حرام نموده (منظورش ازدواج با زنان پیامبر (است) بقیّه هم حلال هستند. شنیده‌ای که آن‌ها چند نفری، پیاپی با یک زن همبستر میشوند و شهادت به دروغ می‌دهند. آن‌ها می‌گویند، برای محرّمات دین یک ظاهری است و یک باطن که آن را می‌دانند، ظاهر همان است که از آن خودداری می‌شود و به‌واسطه‌ی دفاع از خویش ظاهر را انجام میدهند، امّا باطن همان چیزی است که آن‌ها جویا هستند و به گمان خودشان، به همان نیز مأمورند. بالأخره در نامه‌ی خود از اعتقاد آن‌ها بسیار در شگفت شده بودی و سؤال کرده بودی: آیا حلال است یا حرام و جویای تفسیر این مرام شده بودی. اینک برای تو توضیح میدهم تا رفع شک و شبهه شود. درست دقّت کن برایت در این نامه تفسیر میکنم ... آنچه سؤال کرده بودی، کسی که چنین اعتقادی داشته باشد، در نزد من مشرک به خدا است و شکّی در شرک او نیست. باطن و ظاهر یک فعل حرام، حرام است و باطن و ظاهر یک فعل حلال، حلال است و اصولاً ظاهر هر شیئی دلیل بر باطن آن است و باطن هرچیزی دلیل بر ظاهر آن است که هرکدام آن دیگری را تأکید می‌کند و آن را تقویت می‌کند و استحکام می‌بخشد و تأیید می‌کند؛ هرچیزی که ظاهرش مذموم است، باطنش نیز مذموم خواهد بود و هر چیزی که ظاهرش پسندیده است باطنش نیز پسندیده خواهد بود، امام صادق (افزود: این افراد مطلبی را شنیده‌اند که بر حقیقتش اطّلاعی ندارند و حد و مرز آن را نمی‌دانند لذا بر طبق نظر و رأی و بر اساس نهایت فهم و درک خود، آن را تعریف و درک می‌کنند و نمی‌خواهند آن را مطابق آنچه امر شده‌اند تا مطابق آن، آن حقایق را تعبیر کنند، درک و فهم کنند و این کار را از این بابت می‌کنند که می‌خواهند بر خداوند دروغ ببندند و پیامبر (را تکذیب کنند و به این دلیل است که بر انجام معصیت خداوند، جرأت پیدا کرده‌اند. خداوند هر پیامبری را که مبعوث کرده تا به سوی شناخت معرفتی مردم را رهنمون سازد، به همراه آن عبادت و اطاعت [و اعمالی] را نیز واجب کرده است و خداوند اعمال بندگان را فقط مطابق آن اموری که بر آنان واجب کرده می‌پذیرد که آن واجبات را نیز به همراه شناختی که توسط پیامبرشان برایشان فرستاده، به آنان رسانده است. اولین شناخت شناخت کسی است که به سوی او خوانده می‌شوند که همان شناخت خداوند است که شریکی ندارد تنها پروردگار است و شناخت فرستاده او که از جانب او پیام آورده و پذیرش دستوراتی که رسول آورد و سپس شناخت وصی پس از اوست و پس از او، شناخت امامان است که پس از پیامبران آمده و خداوند در هر عصر و زمان، اطاعت آنان را بر اهل آن زمان واجب کرده و باید اول به رسول و سپس به امامان پس از او ایمان آورده و آنان را تصدیق کنند و پس از این شناخت و معرفت‌ها است که باید به واجبات الهی عمل کنند که همان عبادات ظاهری و باطنی است و محرمات باطنی و ظاهری است؛ خداوند ظاهر یک چیز را به خاطر باطن آن و باطن را به خاطر ظاهر آن حرام کرده است و یک اصل است و دیگری فرع. باطن حرام همچون ظاهر آن حرام است و جایز نیست که باطن یا ظاهر حرام را حلال بدانی و یا مباح بپنداری انجام عبادت‌هایی را که خداوند بر بندگان واجب نموده، ظاهر و باطنش واجب است، و جایز نیست تنها به ظاهر آن عمل نموده و باطنش را رها سازیم. و برعکس، همچنان که جایز نیست ظاهر نماز را به‌جا آورده و باطن نماز را ترک گوییم و عبادت‌ها و واجبات دیگری را که خداوند بربندگان خویش همچون زکات، روزه و حج فرض نموده است اینچنین هستند.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۵، ص۱۱۰
دعایم الإسلام، ج۱، ص۵۱
۱ -۴
(اعراف/ ۳۳)

الصّادق (علیه السلام)- نَحْنُ أَصْلُ کُلِّ خَیْرٍ وَ مِنْ فُرُوعِنَا کُلُّ بِرٍّ وَ مِنَ الْبِرِّ التَّوْحِیدُ وَ الصَّلَاهًُْ وَ الصِّیَامُ وَ کَظْمُ الْغَیْظِ وَ الْعَفْوُ عَنِ الْمُسِیءِ وَ رَحْمَهًُْ الْفَقِیرِ وَ تَعَاهُدُ الْجَارِ وَ الْإِقْرَارُ بِالْفَضْلِ لِأَهْلِهِ وَ عَدُوُّنَا أَصْلُ کُلِّ شَرٍّ وَ مِنْ فُرُوعِهِمْ کُلُّ قَبِیحٍ وَ فَاحِشَهًٍْ فَمِنْهُمُ الْکَذِبُ وَ النَّمِیمَهًُْ وَ الْبُخْلُ وَ الْقَطِیعَهًُْ وَ أَکْلُ الرِّبَا وَ أَکْلُ مَالِ الْیَتِیمِ بِغَیْرِ حَقِّهِ وَ تَعَدِّی الْحُدُودِ الَّتِی أَمَرَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ وَ رُکُوبُ الْفَوَاحِشِ ما ظَهَرَ مِنْها وَ ما بَطَنَ مِنَ الزِّنَا وَ السَّرِقَهًِْ وَ کُلُّ مَا وَافَقَ ذَلِکَ مِنَ الْقَبِیحِ وَ کَذَبَ مَنْ قَالَ إِنَّهُ مَعَنَا وَ هُوَ مُتَعَلِّقٌ بِفَرْعِ غَیْرِنَا.

امام صادق ( ما اصل هر خوبی هستیم و هر نیکی از ما جوانه میزند، و از جمله خوبیها است: توحید و نماز و روزه و فروبردن خشم و گذشت از گناهکار و رحم به تهیدست و تجسّس از همسایه و اعتراف به فضل برای اشخاص اهل فضل. دشمن ما نیز ریشه هر بدی است و هر کار زشت و قبیحی از آن‌ها جوانه میزند، از جمله آن‌ها: دروغگویی و سخن‌چینی و بخل و قطع خویشاوندی و ربا خواری و خوردن مال یتیم به غیر حق و تجاوز از حدی که خدا امر کرده و انجام فواحش ظاهر و پنهان که زنا و دزدی و هر کار زشت دیگر است. دروغ گفته کسی که مدّعی است به ما محبّت میورزد، با اینکه به کارهای دشمنان ما چنگ زده است».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۵، ص۱۱۲
بحار الأنوار، ج۲، ص۳۰۳
۱ -۵
(اعراف/ ۳۳)

الرّسول (صلی الله علیه و آله)- یَا عَلِیُّ إِنَّ اللَّهَ تَعَالَی قَالَ لِی: یَا مُحَمَّدُ بَعَثْتُ عَلِیًّا مَعَ الْأَنْبِیَاءِ بَاطِناً وَ مَعَکَ ظَاهِراً.

پیامبر ( ای علی (خداوند متعال به من فرمود: «ای محمّد (علی (را همراه با دیگر پیامبران (به‌صورت باطنی و با تو به‌صورت ظاهری مبعوث نمودم».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۵، ص۱۱۲
مشارق انوار الیقین، ص۲۴۸
۱ -۶
(اعراف/ ۳۳)

الرّسول (صلی الله علیه و آله)- إِنَّا أَهْلُ بَیْتٍ قَدْ أَذْهَبَ اللَّهُ عَنَّا الْفَواحِشَ ما ظَهَرَ مِنْها وَ ما بَطَنَ.

پیامبر ( ما خانواده‌ای هستیم که خداوند پلیدی‌های پنهان و آشکار را از ما برطرف نموده است.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۵، ص۱۱۲
بحار الأنوار، ج۲۳، ص۱۱۶
۱ -۷
(اعراف/ ۳۳)

الرّسول (صلی الله علیه و آله)- جَاءَ فِی تَأوِیلِ قَوْلِهِ تَعَالَی قُلْ إِنَّما حَرَّمَ رَبِّیَ الْفَواحِشَ ما ظَهَرَ مِنْها وَ ما بَطَنَ الْحَسَدُ.

پیامبر ( قُلْ إِنَّما حَرَّمَ رَبِّیَ الْفَواحِشَ ما ظَهَرَ مِنْها وَ ما بَطَنَ مراد از فواحش نهان حسد است.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۵، ص۱۱۴
إرشاد القلوب، ج۱، ص۱۲۹
۱ -۸
(اعراف/ ۳۳)

علی‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه)- إِنَّما حَرَّمَ رَبِّیَ الْفَواحِشَ مَا ظَهَرَ مِنْها وَ مَا بَطَنَ قَالَ: مِنْ ذَلِکَ أَئِمَّهًُْ الْجَوْرِ وَ الْإِثْمَ یَعْنِی بِهِ الْخَمْرَ وَ الْبَغْیَ بِغَیْرِ الْحَقِّ وَ أَنْ تُشْرِکُوا بِاللهِ ما لَمْ یُنَزِّلْ بِهِ سُلْطاناً وَ أَنْ تَقُولُوا عَلَی اللهِ مَا لَا تَعْلَمُونَ وَ هَذَا رَدٌّ عَلَی مَنْ قَالَ فِی دِینِ اللَّهِ بِغَیْرِ عِلْمٍ وَ حَکَمَ فِیهِ بِغَیْرِ حُکْمِ اللَّهِ فَعَلَیْهِ مِثْلُ مَا عَلَی مَنْ أَشْرَکَ بِاللَّهِ وَ اسْتَحَلَّ الْمَحَارِمَ وَ الْفَوَاحِشَ، فَالْقَوْلُ عَلَی اللَّهِ مُحَرَّمٌ بِغَیْرِ عِلْمٍ مِثْلُ هَذِهِ الْمَعَانِی.

علیّ‌بن‌ابراهیم ( قُلْ إِنَّمَا حَرَّمَ رَبِّیَ الْفَوَاحِشَ مَا ظَهَرَ مِنْهَا وَ مَا بَطَنَ ائمّه‌ی ظلم و پیشوایان ظلم و ستم نیز از آن جمله هستند. و مراد از وَ الإِثْمَ شراب است. وَ الْبَغْیَ بِغَیْرِ الحَقِّ وَ أَن تُشْرِکُواْ بِاللهِ مَا لَمْ یُنَزِّلْ بِهِ سُلْطَانًا وَ أَن تَقُولُواْ عَلَی اللهِ مَا لاَ تَعْلَمُونَ و این پاسخی است به کسی که بدون علم و اطّلاع چیزی درباره‌ی دین خدا بگوید و به غیر از حکم خدا به قضاوت بپردازد. پس همان گناهی را متحمّل می‌شود که کسی که به خدا شرک بورزد و کارهای حرام و فواحش را حلال بداند، آن گناه را متحمّل می‌شود. بنابراین نسبت‌دادن یک حکم به خدا بدون آگاهی‌یافتن به این معانی و نکته‌ها حرام است.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۵، ص۱۱۴
القمی، ج۱، ص۲۲۷/ بحار الأنوار، ج۲۴، ص۳۰۳/ البرهان
۱ -۹
(اعراف/ ۳۳)

السّجّاد (علیه السلام)- الْفَواحِشَ ما ظَهَرَ مِنْها وَ ما بَطَنَ مَا ظَهَرَ نِکَاحُ امْرَأَهًِْ الْأَبِ وَ مَا بَطَنَ الزِّنَا.

امام سجّاد ( الْفَوَاحِشَ مَا ظَهَرَ مِنْهَا وَ مَا بَطَنَ؛ منظور از ما ظهر، ازدواج با زن پدر و منظور از ما بطن، زنا است.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۵، ص۱۱۴
وسایل الشیعهًْ، ج۲۰، ص۴۱۴/ مستدرک الوسایل، ج۱۴، ص۳۷۷/ البرهان
۱ -۱۰
(اعراف/ ۳۳)

الکاظم (علیه السلام)- عَلِیِّ بْنِ یَقْطِینٍ قَالَ: سَأَلَ الْمَهْدِیُّ أَبَا الْحَسَنِ (علیه السلام) عَنِ الْخَمْرِ هَلْ هِیَ مُحَرَّمَهًٌْ فِی کِتَابِ اللَّهِ عَزَّ‌وَ‌جَلَّ فَإِنَّ النَّاسَ إِنَّمَا یَعْرِفُونَ النَّهْیَ عَنْهَا وَ لَا یَعْرِفُونَ التَّحْرِیمَ لَهَا فَقَالَ لَهُ أَبُوالْحَسَنِ (علیه السلام) بَلْ هِیَ مُحَرَّمَهًٌْ فِی کِتَابِ اللَّهِ عَزَّ‌وَ‌جَلَّ یَا أَمِیرَ‌الْمُؤْمِنِینَ فَقَالَ لَهُ فِی أَیِّ مَوْضِعٍ هِیَ مُحَرَّمَهًٌْ فِی کِتَابِ اللَّهِ جَلَّ اسْمُهُ یَا أَبَا الْحَسَنِ فَقَالَ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ‌وَ‌جَلَّ قُلْ إِنَّما حَرَّمَ رَبِّیَ الْفَواحِشَ ما ظَهَرَ مِنْها وَ ما بَطَنَ وَ الْإِثْمَ وَ الْبَغْیَ بِغَیْرِ الْحَقِ فَأَمَّا قَوْلُهُ ما ظَهَرَ مِنْها یَعْنِی الزِّنَا الْمُعْلَنَ وَ نَصْبَ الرَّایَاتِ الَّتِی کَانَتْ تَرْفَعُهَا الْفَوَاجِرُ لِلْفَوَاحِشِ فِی الْجَاهِلِیَّهًِْ وَ أَمَّا قَوْلُهُ عَزَّ‌وَ‌جَلَ وَ ما بَطَنَ یَعْنِی مَا نَکَحَ مِنَ الْآبَاءِ لِأَنَّ النَّاسَ کَانُوا قَبْلَ أَنْ یُبْعَثَ النَّبِیُّ (صلی الله علیه و آله) إِذَا کَانَ لِلرَّجُلِ زَوْجَهًٌْ وَ مَاتَ عَنْهَا تَزَوَّجَهَا ابْنُهُ مِنْ بَعْدِهِ إِذَا لَمْ تَکُنْ أُمَّهُ فَحَرَّمَ اللَّهُ عَزَّ‌وَ‌جَلَّ ذَلِکَ وَ أَمَّا الْإِثْمُ فَإِنَّهَا الْخَمْرَهًُْ بِعَیْنِهَا.

امام کاظم ( علی‌بن‌یقطین گوید: مهدی از ابوالحسن (درباره‌ی شراب پرسید که آیا در کتاب خدا تحریم شده است؟ زیرا مردم نهی را می‌شناسند ولی تحریم را نمی‌شناسند. امام کاظم (به او فرمود: «بلی، تحریم شده است». گفت: «ای ابوالحسن (! در چه جایی از کتاب خدا تحریم شده است»؟ فرمود: «آنجا که خدای تبارک‌وتعالی می‌فرماید: قُلْ إِنَّمَا حَرَّمَ رَبِّیَ الْفَوَاحِشَ مَا ظَهَرَ مِنْهَا وَ مَا بَطَنَ وَ الإِثْمَ وَ الْبَغْیَ بِغَیْرِ الحَقِّ. و امّا در این سخن خدای تبارک‌وتعالی مَا ظَهَرَ مِنْهَا منظور زنای آشکار و برافراشتن پرچم‌هایی است که زنان فاحشه در جاهلیّت بر می‌افراشتند. و در این سخن خدای تبارک‌وتعالی؛ وَ مَا بَطَنَ منظور زنانی است که پدران با آن‌ها ازدواج کردند. زیرا که در دوران قبل از بعثت پیامبر (هرگاه مردی می‌مرد و زنی از او باقی می‌ماند، پس از وی پسرش درصورتی‌که کنیزکی نداشت با او ازدواج می‌کرد. خداوند این کار را تحریم کرده است؛ و امّا این سخن خدای عزّوجلّ الإِثْمَ منظور از آن شراب است.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۵، ص۱۱۴
الکافی، ج۶، ص۴۰۶/ العیاشی، ج۲، ص۱۷/ بحار الأنوار، ج۷۶، ص۱۴۵/ مستدرک الوسایل، ج۱۷، ص۵۰/ وسایل الشیعهًْ، ج۲۵، ص۳۰۱/ وسایل الشیعهًْ، ج۲۰، ص۴۱۴/ البرهان/ نور الثقلین
۱ -۱۱
(اعراف/ ۳۳)

الرّسول (صلی الله علیه و آله)- مَا مِنْ أَحَدٍ أَغْیَرَ مِنَ اللَّهِ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی وَ مَنْ أَغْیَرُ مِمَّنْ حَرَّمَ الْفَوَاحِشَ مَا ظَهَرَ مِنْهَا وَ مَا بَطَنَ.

پیامبر ( هیچ‌کس نیست که از خدای تبارک‌وتعالی غیرتمندتر باشد، و چه کسی غیرتمندتر از آن است که فواحش را چه ظاهر و چه باطن حرام دانسته است؟!

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۵، ص۱۱۴
وسایل الشیعهًْ، ج۲۷، ص۱۷۲/ البرهان

گناه

۱
(اعراف/ ۳۳)

أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- تَفْسِیرِ النُّعْمَانِیّ عَنْ أمِیرِالْمُؤمِنِینَ (علیه السلام) فِی بَیَانِ النَّاسِخِ وَ الْمَنْسُوخِ أَنَّ قَوْلَهُ تَعَالَی وَ مِنْ ثَمَراتِ النَّخِیلِ وَ الْأَعْنابِ تَتَّخِذُونَ مِنْهُ سَکَراً وَ رِزْقاً حَسَناً مَنْسُوخٌ بِآیَهًِْ التَّحْرِیمِ وَ هِیَ قَوْلُهُ تَعَالَی قُلْ إِنَّما حَرَّمَ رَبِّیَ الْفَواحِشَ ما ظَهَرَ مِنْها وَ ما بَطَنَ وَ الْإِثْمَ وَ الْبَغْیَ بِغَیْرِ الْحَقِّ وَ الْإِثْمُ هُنَا هُوَ الْخَمْرُ.

امام علی ( در کتاب تفسیر نعمانی از امام علی (در بیان ناسخ و منسوخ ذیل آیه: وَ مِنْ ثَمَراتِ النَّخِیلِ وَ الْأَعْنابِ تَتَّخِذُونَ مِنْهُ سَکَراً وَ رِزْقاً حَسَنا (نحل/۶۷) [وارد شده] این آیه به‌واسطه‌ی آیه‌ی تحریم: قُلْ إِنَّما حَرَّمَ رَبِّیَ الْفَواحِشَ ما ظَهَرَ مِنْها وَ ما بَطَنَ وَ الْإِثْمَ، نسخ شده است. و مراد از الْإِثْمَ در اینجا شراب است.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۵، ص۱۱۴
وسایل الشیعهًْ، ج۲۵، ص۳۰۶/ بحار الأنوار، ج۷۶، ص۱۵۲/ بحار الأنوار، ج۹۰، ص۱۰
۲
(اعراف/ ۳۳)

الکاظم (علیه السلام)- إِنَّما حَرَّمَ رَبِّیَ الْفَواحِشَ ما ظَهَرَ مِنْها وَ ما بَطَنَ وَ الْإِثْمَ فَخَبَّرَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ أَنَّ الْإِثْمَ فِی الْخَمْرِ وَ غَیْرِهَا وَ أَنَّهُ حَرَامٌ.

امام کاظم ( قُلْ إِنَّما حَرَّمَ رَبِّیَ الْفَواحِشَ ما ظَهَرَ مِنْها وَ ما بَطَنَ وَ الْإِثْمَ، پس خداوند [مردم را] آگاه نمود از اینکه گناه در شراب و غیر آن است و نوشیدن شراب، حرام می‌باشد.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۵، ص۱۱۶
الکافی، ج۶، ص۴۰۶/ وسایل الشیعهًْ، ج۲۵، ص۳۰۱
۳
(اعراف/ ۳۳)

الرّسول (صلی الله علیه و آله)- فَأَنْزَلَ اللَّهُ تَعَالَی إِنَّما یُرِیدُ الشَّیْطانُ أَنْ یُوقِعَ بَیْنَکُمُ الْعَداوَةَ وَ الْبَغْضاءَ فِی الْخَمْرِ وَ الْمَیْسِرِ وَ یَصُدَّکُمْ عَنْ ذِکْرِ اللهِ وَ عَنِ الصَّلاةِ فَهَلْ أَنْتُمْ مُنْتَهُونَ قَالُوا أَمَرَنَا أَنْ نَنْتَهِیَ عَنْهَا وَ لَمْ یُحَرِّمْ عَلَیْنَا فَأَنْزَلَ اللَّهُ یَسْئَلُونَکَ عَنِ الْخَمْرِ وَ الْمَیْسِرِ قُلْ فِیهِما إِثْمٌ کَبِیرٌ وَ مَنافِعُ لِلنَّاسِ وَ إِثْمُهُما أَکْبَرُ مِنْ نَفْعِهِما فَقَالَ الْمُسْلِمُونَ فِیهِ إِثْمٌ وَ مَنَافِعُ وَ إِنْ کَانَ الْإِثْمُ أَکْبَرَ مِنَ الْمَنَافِعِ فَلَا یُحَرِّمْ عَلَیْنَا فَأَنْزَلَ اللَّهُ تَعَالَی قُلْ إِنَّما حَرَّمَ رَبِّیَ الْفَواحِشَ ما ظَهَرَ مِنْها وَ ما بَطَنَ وَ الْإِثْمَ وَ الْبَغْیَ بِغَیْرِ الْحَقِّ فَصَحَّ تَحْرِیمُ الْخَمْرِ لِقَوْلِهِمُ الْإِثْمُ اسْمٌ مِنْ أَسْمَاءِ الْخَمْرِ.

پیامبر ( هنگامی که آیه: شیطان می‌خواهد به‌وسیله‌ی شراب و قمار، در میان شما عداوت و کینه ایجاد کند، و شما را از یاد خدا و از نماز بازدارد. آیا [با این همه زیان و فساد، و با این نهی اکید]، خودداری خواهید کرد؟!. (مائده/۹۱) نازل شد، [برخی] گفتند: «به ما فقط دستور داده شده که از آن دست بکشیم ولی خداوند آن را حرام ننموده است، آنگاه خداوند آیه: درباره‌ی شراب و قمار از تو سؤال می‌کنند، بگو: «در آن‌ها گناه و زیان بزرگی است و منافعی [از نظر مادی] برای مردم در بردارد [ولی] گناه آن‌ها از نفعشان بیشتر است. (بقره/۲۱۹) را نازل نمود، مسلمانان گفتند: در شراب [طبق این آیه] هم گناه است و هم منفعت‌هایی است، و گرچه [در این آیه] گناهش از منفعت بیشتر است، امّا [صریحاً] بر ما حرام نشده است، که خداوند آیه: قُلْ إِنَّما حَرَّمَ رَبِّیَ الْفَواحِشَ ما ظَهَرَ مِنْها وَ ما بَطَنَ وَ الْإِثْمَ وَ الْبَغْیَ بِغَیْرِ الحَق، را نازل نمود، و به حرام بودن شراب، تصریح کرد چون در نزد آنان، اثم نام دیگر شراب بود.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۵، ص۱۱۶
مستدرک الوسایل، ج۱۷، ص۸۰

آنچه را که نمی‌دانید، به خدا نسبت دهید

۲ -۱
(اعراف/ ۳۳)

أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- عَلَامَهًُْ الْإِیمَانِ أَنْ تُؤْثِرَ الصِّدْقَ حَیْثُ یَضُرُّکَ عَلَی الْکَذِبِ حَیْثُ یَنْفَعُکَ وَ أَنْ لَا یَکُونَ فِی حَدِیثِکَ فَضْلٌ عَنْ عِلْمِکَ وَ أَنْ تَتَّقِیَ اللَّهَ فِی حَدِیثِ غَیْرِکَ.

امام علی ( علامت ایمان آن است که راست بگویی اگرچه تو را زیان برساند و دروغ نگویی اگرچه تو را سود برساند، و هرگاه سخن می‌گویی بیش از علم و اطّلاعت سخن نگو، و از خداوند بترس و درباره‌ی دیگران سخن نگو.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۵، ص۱۱۶
وسایل الشیعهًْ، ج۱۲، ص۲۵۵/ نور الثقلین
۲ -۲
(اعراف/ ۳۳)

الرّسول (صلی الله علیه و آله)- مَنْ أَفْتَی النَّاسَ بِغَیْرِ عِلْمٍ وَ لَا هُدًی لَعَنَتْهُ مَلَائِکَهًَْ السَّمَاوَاتِ وَ الأرضِ.

پیامبر ( هرکه از روی نادانی برای مردم فتوی دهد فرشتگان آسمان و زمین او را لعنت خواهند کرد.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۵، ص۱۱۶
نور الثقلین
۲ -۳
(اعراف/ ۳۳)

الباقر (علیه السلام)- عَنْ زُرَارَهًَْ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَاجَعْفَرٍ (علیه السلام) مَا حُجَّهًُْ اللَّهِ عَلَی الْعِبَادِ قَالَ أَنْ یَقُولُوا مَا یَعْلَمُونَ وَ یَقِفُوا عِنْدَ مَا لَا یَعْلَمُونَ.

امام باقر ( زراره گوید: از امام باقر (پرسیدم: «حجّت خداوند بر بندگانش چیست»؟ فرمود: «آنچه را بدانند، می‌گویند و در آنچه نمی‌دانند توقّف می‌کنند».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۵، ص۱۱۶
نور الثقلین
بیشتر