آیه ۱۱۰ - سوره کهف

آیه قُلْ إِنَّما أَنَا بَشَرٌ مِثْلُكُمْ يُوحى إِلَيَّ أَنَّما إِلهُكُمْ إِلهٌ واحِدٌ فَمَنْ كانَ يَرْجُوا لِقاءَ رَبِّهِ فَلْيَعْمَلْ عَمَلاً صالِحاً وَ لا يُشْرِكْ بِعِبادَةِ رَبِّهِ أَحَداً [110]

بگو: «من فقط بشرى هستم مثل شما؛ [ولى] به من وحى مى‌شود كه معبودتان، تنها معبودِ يگانه است؛ پس هركه به لقاى پروردگارش اميد دارد، بايد كارى شايسته انجام دهد، و هيچ‌كس را در عبادت پروردگارش شريك نكند».

قرائت آیه

۱
(کهف/ ۱۱۰)

الصّادق ( مَا مِنْ عَبْدٍ یَقْرَأُ آخِرَ الْکَهْفِ قُلْ إِنَّما أَنَا بَشَرٌ مِثْلُکُمْ حِینَ یَنَامُ إِلَّا اسْتَیْقَظَ فِی السَّاعَهًِْ الَّتِی یُرِیدُ.

امام صادق (علیه السلام)- هرکه وقت خواب، آیه‌ی آخر سوره‌ی کهف: قُلْ إِنَّما أَنَا بَشَرٌ مِثْلُکُمْ را بخواند هر ساعت خواهد بیدار شود درباره‌ی آنچه برای بیدارشدن به هر نماز است.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۸، ص۶۵۰
بحارالأنوار، ج۷۳، ص۲۰۲/ مکارم الأخلاق، ص۲۹۱/ نورالثقلین
۲
(کهف/ ۱۱۰)

الکاظم ( وَ مَنْ أَرَادَ الِانْتِبَاهَ لِصَلَاهًِْ اللَّیْلِ وَ خَافَ النَّوْمَ فَلْیَقُلْ عِنْدَ مَنَامِهِ قُلْ إِنَّما أَنَا بَشَرٌ مِثْلُکُمْ یُوحی إِلَیَّ إِلَی آخِرِ السُّورَهًِْ ثُمَّ یَقُولُ اللَّهُمَّ لَا تُنْسِنِی ذِکْرَکَ وَ لَا تُؤْمِنِّی مَکْرَکَ وَ لَا تَجْعَلْنِی مِنَ الْغَافِلِینَ وَ أَنْبِهْنِی لِأَحَبِّ السَّاعَاتِ إِلَیْکَ أَدْعُوکَ فِیهَا فَتَسْتَجِیبُ لِی وَ أَسْأَلُکَ فَتُعْطِینِی وَ أَسْتَغْفِرُکَ فَتَغْفِرُ لِی إِنَّهُ لَا یَغْفِرُ الذُّنُوبَ إِلَّا أَنْتَ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ.

امام کاظم (علیه السلام)- هرگاه ترس خواب‌رفتن و بیدارنشدن برای نماز شب را داشتی هنگام خوابیدن این آیه‌ی شریفه را بخوان: قُلْ إِنَّما أَنَا بَشَرٌ مِثْلُکُمْ یُوحی إِلَیَّ أَنَّما إِلهُکُمْ إِلهٌ واحِدٌ فَمَنْ کانَ یَرْجُوا لِقاءَ رَبِّهِ فَلْیَعْمَلْ عَمَلاً صالِحاً وَ لا یُشْرِکْ بِعِبادَةِ رَبِّهِ أَحَداً پس از آن این دعا را بخوان: خداوندا، یادت را از من فراموش مگردان، و مرا ایمن از مکرت نکن، و مرا جزء غافلان قرار مده، و در ساعتی که بهترین ساعت‌ها نزد توست مرا بیدارگردان تا تو را در آن ساعت بخوانم و اجابتم کنی، و از تو بخواهم و به من عطا کنی، و استغفار کنم و مرا ببخشی، زیرا گناهان را کسی جز تو نمی‌بخشد ای مهربان‌ترین مهربانان».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۸، ص۶۵۰
بحارالأنوار، ج۸۴، ص۱۷۶/ البلدالأمین، ص۳۴/ إرشادالقلوب، ج۱، ص۹۱/ مصباح المتهجد، ص۱۲۳
۳
(کهف/ ۱۱۰)

الرّسول ( مَنْ قَرَأَ هَذِهِ الْآیَهًَْ عِنْدَ مَنَامِهِ قُلْ إِنَّما أَنَا بَشَرٌ مِثْلُکُمْ یُوحی إِلَیَّ أَنَّما إِلهُکُمْ إِلهٌ واحِدٌ إِلَی آخِرِهَا سَطَعَ لَهُ نُورٌ إِلَی الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ حَشْوُ ذَلِکَ النُّورِ مَلَائِکَهًٌْ (یَسْتَغْفِرُونَ لَهُ حَتَّی یُصْبِحَ.

پیامبر (صلی الله علیه و آله)- هرکس این آیه: قُلْ إِنَّما أَنَا بَشَرٌ مِثْلُکُمْ یُوحی إِلَیَّ أَنَّما إِلهُکُمْ إِلهٌ واحِدٌ فَمَنْ کانَ یَرْجُوا لِقاءَ رَبِّهِ فَلْیَعْمَلْ عَمَلاً صالِحاً وَ لا یُشْرِکْ بِعِبادَةِ رَبِّهِ أَحَداً وقت خواب بخواند، نوری از او تا مسجدالحرام می‌درخشد که در میانش فرشته‌ها می‌باشند و تا صبح برایش آمرزش می‌خواهند.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۸، ص۶۵۰
من لایحضره الفقیه، ج۱، ص۴۷۰/ تهذیب الأحکام، ج۲، ص۱۷۵/ عدهًْ الداعی، ص۳۰۱/ فلاح السایل، ص۲۸۲/ مفتاح الفلاح، ص۲۸۲/ وسایل الشیعهًْ، ج۶، ص۲۲۹/ مستدرک الوسایل، ج۴، ص۲۹۵/ نورالثقلین
۴
(کهف/ ۱۱۰)

امیرالمؤمنین ( مَا مِنْ عَبْدٍ یَقْرَأُ قُلْ إِنَّما أَنَا بَشَرٌ مِثْلُکُمْ إِلَی آخِرِ السُّورَهًِْ إِلَّا کَانَ لَهُ نُوراً مِنْ مَضْجَعِهِ إِلَی بَیْتِ اللَّهِ الْحَرَامِ فَإِنْ کَانَ مِنْ أَهْلِ بَیْتِ اللَّهِ الْحَرَامِ کَانَ لَهُ نُوراً إِلَی بَیْتِ الْمَقْدِسِ.

امام علی (علیه السلام)- هیچ بنده‌ای نباشد که آیه: قُلْ إِنَّما أَنَا بَشَرٌ مِثْلُکُمْ یُوحی إِلَیَّ أَنَّما إِلهُکُمْ إِلهٌ واحِدٌ فَمَنْ کانَ یَرْجُوا لِقاءَ رَبِّهِ فَلْیَعْمَلْ عَمَلاً صالِحاً وَ لا یُشْرِکْ بِعِبادَةِ رَبِّهِ أَحَداً را تا پایان سوره تلاوت کند جز آنکه برای او نوری از بستر خوابش تا خانه‌ی کعبه باشد و اگر مقیم حرم خدا باشد برای او نوری تا بیت‌المقدس خواهد بود.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۸، ص۶۵۲
بحارالأنوار، ج۸۹، ص۲۸۲/ ثواب الأعمال، ص۱۰۷/ بحارالأنوار، ج۷۳، ص۲۰۰/ وسایل الشیعهًْ، ج۶، ص۲۳۰/ نورالثقلین

بگو: «من فقط بشری هستم مثل شما [امتیازم این است که] به من وحی می‌شود

۱ -۱
(کهف/ ۱۱۰)

الصّادق ( إِنَّما أَنَا بَشَرٌ مِثْلُکُمْ یَعْنِی فِی الْخَلْقِ أَنَّهُ مِثْلُهُمْ مَخْلُوقٌ یُوحی إِلَیَّ.

امام صادق (علیه السلام)- إِنَّما أَنَا بَشَرٌ مِثْلُکُم یعنی در خلقت مثل شماست، پیامبر (صلی الله علیه و آله) مثل شما خلق شده است [امتیازش این است که] به ایشان وحی می‌شود.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۸، ص۶۵۲
بحارالأنوار، ج۲۴، ص۳۷۷/ القمی، ج۲، ص۴۷/ نورالثقلین/ البرهان
۱ -۲
(کهف/ ۱۱۰)

الرّسول ( قَالَ رَسُولُ‌اللَّهِ (إِنَّما أَنَا بَشَرٌ مِثْلُکُمْ أَتَزَوَّجُ فِیکُمْ وَ أُزَوِّجُکُمْ إِلَّا فَاطِمَهًَْ (فَإِنَّ تَزْوِیجَهَا نَزَلَ مِنَ السَّمَاءِ.

پیامبر (صلی الله علیه و آله)- همانا من نیز مثل شما بشر هستم و مانند شما ازدواج می‌کنم ولی فاطمه (سلام الله علیها) مانند شما نیست زیرا ازدواج او براساس فرمانی که از آسمان نازل شد صورت گرفت.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۸، ص۶۵۲
بحارالأنوار، ج۴۳، ص۱۴۴
۱ -۳
(کهف/ ۱۱۰)

الرّسول ( عَنْ أَبِی‌مُحَمَّدٍ الْحَسَنِ‌الْعَسْکَرِیِّ (أَنَّهُ قَالَ قُلْتُ لِأَبِی عَلِیِّ‌بْنِ‌مُحَمَّدٍ (هَلْ کَانَ رَسُولُ اللَّهِ (یُنَاظِرُ الْیَهُودَ وَ الْمُشْرِکِینَ إِذَا عَاتَبُوهُ وَ یُحَاجُّهُمْ؟ قَالَ بَلَی مِرَاراً کَثِیرَهًًْ ... وَ ذَلِکَ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ (کَانَ قَاعِداً ذَاتَ یَوْمٍ بِمَکَّهًَْ بِفِنَاءِ الْکَعْبَهًِْ إِذِ اجْتَمَعَ جَمَاعَهًٌْ مِنْ رُؤَسَاءِ قُرَیْشٍ ... قَالَ أَبُوجَهْلٍ فَمَنْ ذَا الَّذِی یَلِی کَلَامَهُ وَ مُجَادَلَتَهُ؟ قَالَ عَبْدُ اللَّهِ بْنُ أَبِی أُمَیَّهًَْ الْمَخْزُومِیُّ أَنَا إِلَی ذَلِک ... فَأَتَوْهُ ... فَابْتَدَأَ عَبْدُاللَّهِ‌بْنُ‌أَبِی‌أُمَیَّهًَْ‌الْمَخْزُومِیُّ فَقَالَ یا محمد (لَقَدِ ادَّعَیْتَ دَعْوَی عَظِیمَهًًْ وَ قُلْتَ مَقَالًا هَائِلًا زَعَمْتَ أَنَّکَ رَسُولُ رَبِّ الْعَالَمِینَ وَ مَا یَنْبَغِی لِرَبِّ الْعَالَمِینَ وَ خَالِقِ الْخَلْقِ أَجْمَعِینَ أَنْ یَکُونَ مِثْلُکَ رَسُولَهُ بَشَراً {بَشَرٌ} مِثْلُنَا تَأْکُلُ کَمَا نَأْکُلُ وَ تَمْشِی فِی الْأَسْوَاقِ کَمَا نَمْشِی ... فَقَالَ لَهُ رَسُولُ‌اللَّهِ (یَا عَبْدَاللَّهِ أَمَّا مَا ذَکَرْتَ مِنْ أَنِّی آکُلُ الطَّعَامَ کَمَا تَأْکُلُونَ وَ زَعَمْتَ أَنَّهُ لَا یَجُوزُ لِأَجْلِ هَذِهِ أَنْ أَکُونَ لِلَّهِ رَسُولًا فَإِنَّمَا الْأَمْرُ لِلَّهِ یَفْعَلُ ما یَشاءُ وَ یَحْکُمُ ما یُرِیدُ وَ هُوَ مَحْمُودٌ وَ لَیْسَ لَکَ وَ لَا لِأَحَدٍ الِاعْتِرَاضُ عَلَیْهِ بِلِمَ وَ کَیْفَ أَ لَا تَرَی أَنَّ اللَّهَ کَیْفَ أَفْقَرَ بَعْضاً وَ أَغْنَی بَعْضاً وَ أَعَزَّ بَعْضاً وَ أَذَلَّ بَعْضاً وَ أَصَحَّ بَعْضاً وَ أَسْقَمَ بَعْضاً وَ شَرَّفَ بَعْضاً وَ وَضَعَ بَعْضاً وَ کُلُّهُمْ مِمَّنْ یَأْکُلُ الطَّعَامَ ثُمَّ لَیْسَ لِلْفُقَرَاءِ أَنْ یَقُولُوا لِمَ أَفْقَرْتَنَا وَ أَغْنَیْتَهُمْ وَ لَا لِلْوُضَعَاءِ أَنْ یَقُولُوا لِمَ وَضَعْتَنَا وَ شَرَّفْتَهُمْ {وَ} لَا لِلزَّمْنَی وَ الضُّعَفَاءِ أَنْ یَقُولُوا لِمَ أَزْمَنْتَنَا وَ أَضْعَفْتَنَا وَ صَحَّحْتَهُمْ وَ لَا لِلْأَذِلَّاءِ أَنْ یَقُولُوا لِمَ أَذْلَلْتَنَا وَ أَعْزَزْتَهُمْ وَ لَا لِقِبَاحِ الصُّوَرِ أَنْ یَقُولُوا لِمَ أَقْبَحْتَنَا وَ جَمَّلْتَهُمْ بَلْ إِنْ قَالُوا ذَلِکَ کَانُوا عَلَی رَبِّهِمْ رَادِّینَ وَ لَهُ فِی أَحْکَامِهِ مُنَازِعِینَ وَ بِهِ کَافِرِینَ وَ لَکَانَ جَوَابُهُ لَهُمْ أَنَا الْمَلِکُ الْخَافِضُ الرَّافِعُ الْمُغْنِی الْمُفْقِرُ الْمُعِزُّ الْمُذِلُّ الْمُصَحِّحُ الْمُسْقِمُ وَ أَنْتُمُ الْعَبِیدُ لَیْسَ لَکُمْ إِلَّا التَّسْلِیمُ لِی وَ الِانْقِیَادُ لِحُکْمِی فَإِنْ سَلَّمْتُمْ کُنْتُمْ عِبَاداً مُؤْمِنِینَ وَ إِنْ أَبَیْتُمْ کُنْتُمْ بِی کَافِرِینَ وَ بِعُقُوبَاتِی مِنَ الْهَالِکِینَ ثُمَّ أَنْزَلَ اللَّهُ عَلَیْهِ یا مُحَمَّدُ (قُلْ إِنَّما أَنَا بَشَرٌ مِثْلُکُمْ یَعْنِی آکُلُ الطَّعَامَ یُوحی إِلَیَّ أَنَّما إِلهُکُمْ إِلهٌ واحِدٌ یَعْنِی قُلْ لَهُمْ أَنَا فِی الْبَشَرِیَّهًِْ مِثْلُکُمْ وَ لَکِنْ رَبِّی خَصَّنِی بِالنُّبُوَّهًِْ دُونَکُمْ کَمَا یَخُصُّ بَعْضَ الْبَشَرِ بِالْغِنَی وَ الصِّحَّهًِْ وَ الْجَمَالِ دُونَ بَعْضٍ مِنَ الْبَشَرِ فَلَا تُنْکِرُوا أَنْ یَخُصَّنِی أَیْضاً بِالنُّبُوَّهًِْ.

پیامبر (صلی الله علیه و آله)- امام حسن عسکری (علیه السلام) نقل می‌کند که به پدرم امام هادی (علیه السلام) عرض کردم: «آیا وقتی یهودیان و مخالفین بر پیامبر اکرم اعتراض و مخالفت می‌کردند مناظره هم کرد»؟ فرمود: «آری چندین مرتبه. ... این جریانها موقعی اتفاق افتاد که روزی پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) با اصحاب خود کنار خانه کعبه نشسته بود و برای آن‌ها آیات قرآن و دستورات پروردگار را می‌خواند. در این موقع گروهی از سران قریش اجتماع نمودند. ... ابوجهل گفت: «چه کسی حاضر به بحث و مناظره با اوست»؟ عبد الله‌بن‌ابی امیه مخزومی جواب داد: «من». ... ابتدا عبدالله‌بن‌ابی‌امیه مخزومی شروع به سخن کرده گفت: «ای محمّد! ادّعای بزرگی کرده‌ای و سخن دشواری می‌گویی. خود را پیامبر خدا می‌دانی با اینکه شایسته نیست خداوند و آفریننده جهان مانند تو را سفیر و پیامبر خود قرار دهد. یک انسان که مانند ما می‌خورد و می‌آشامد و در کوچه و بازار راه می‌رود. ...» ... پیامبر (صلی الله علیه و آله) فرمود: «اینک توجه کن ای بنده‌ی خدا، آنچه اعتراض کردی که چرا من هم مثل شما غذا می‌خورم و مدّعی شدی که به همین دلیل شایسته پیامبری نیستم. این کار مربوط به خدا است. هر کار بخواهد انجام می‌دهد و هر تصمیمی بخواهد می‌گیرد. به کارهای او نمی‌توان خرده گرفت. به تو و به هیچ‌کس نمی‌رسد که چون و چرا کنند. مگر نمی‌بینی خدا گروهی را فقیر و برخی را غنی و بعضی را عزیز و برخی را ذلیل و عده‌ای را سالم و صحیح و برخی را مریض و بعضی را شریف و برخی را پست کرده، همه آنها غذا می‌خورند. فقرا نمی‌توانند بگویند چرا ما ضعیف و ناتوان شده‌ایم و آنها سالم و توانایند و ذلیلان بگویند، چرا ما ذلیل و آنها عزیز شده‌اند، و نه زشت صورتان بگویند، چرا ما زشت و آنها را زیبا کرده‌ای. اگر چنین حرفی بزنند بر خدا اعتراض نموده و در مقابل او ایستادگی کرده‌اند و به او کافر خواهند بود. خداوند در جواب آنها خواهد گفت، من فرمانروایی هستم که پستی و بلندی و ثروت و فقر و عزت ذلت و صحت و بیماری در اختیار من است. شما بنده منید و جز تسلیم در مقابل من و اطاعت فرمانم کاری ندارید. اگر تسلیم شدید بندگانی مؤمنید و اگر امتناع ورزیدید به من کافر هستید و گرفتار عقاب و کیفر من خواهید شد. بعد خداوند این آیه را بر پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) نازل کرد: قُلْ إِنَّما أَنَا بَشَرٌ مِثْلُکُمْ یُوحی إِلَیَّ أَنَّما إِلهُکُمْ إِلهٌ واحِدٌ، بگو من هم انسانی مثل شما هستم، غذا می‌خورم و در بشریت همانند شمایم جز اینکه خداوند مرا به پیامبری برگزیده است، چنانچه بعضی را ثروتمند و برخی را تندرست و یکی را جمال می‌دهد و به بعض دیگر نمی‌دهد. همینطور نباید انکار نبوت مرا بکنید. چون به شما این امتیاز را نبخشیده است».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۸، ص۶۵۲
بحارالأنوار، ج۹، ص۲۷۲/ الاحتجاج، ج۱، ص۳۱/ الإمام العسکری، ص۵۰۳/ نورالثقلین
۱ -۴
(کهف/ ۱۱۰)

الرّسول ( عَنْ سَلْمَانَ وَ أَبِی ذَرٍّ وَ الْمِقْدَاد أَنَّ نَفَراً مِنَ الْمُنَافِقِینَ اجْتَمَعُوا فَقَالُوا إِنَّ مُحَمَّداً (لَیُخْبِرُنَا عَنِ الْجَنَّهًِْ وَ مَا أَعَدَّ اللَّهُ فِیهَا مِنَ النَّعِیمِ لِأَوْلِیَائِهِ وَ أَهْلِ طَاعَتِهِ وَ عَنِ النَّارِ وَ مَا أَعَدَّ اللَّهُ فِیهَا مِنَ الْأَنْکَالِ وَ الْهَوَانِ لِأَعْدَائِهِ وَ أَهْلِ مَعْصِیَتِهِ فَلَوْ أَخْبَرَنَا بِآبَائِنَا وَ أُمَّهَاتِنَا وَ مَقْعَدِنَا مِنَ الْجَنَّهًِْ وَ النَّارِ فَعَرَفْنَا الَّذِی یُبْنَی عَلَیْهِ فِی الْعَاجِلِ وَ الْآجِلِ فَبَلَغَ ذَلِکَ رَسُولَ‌اللَّهِ (فَأَمَرَ بِلَالًا فَنَادَی بِالصَّلَاهًَْ جَامِعَهًًْ فَاجْتَمَعَ النَّاسُ حَتَّی غَصَّ الْمَسْجِدُ وَ تَضَایَقَ بِأَهْلِهِ فَخَرَجَ مُغْضَباً حَاسِراً عَنْ ذِرَاعَیْهِ وَ رُکْبَتَیْهِ حَتَّی صَعِدَ الْمِنْبَرَ فَحَمِدَ اللَّهَ وَ أَثْنَی عَلَیْهِ ثُمَّ قَالَ أَیُّهَا النَّاسُ أَنَا بَشَرٌ مِثْلُکُمْ أَوْحَی إِلَیَّ رَبِّی فَاخْتَصَّنِی بِرِسَالَتِهِ وَ اصْطَفَانِی لِنُبُوَّتِهِ وَ فَضَّلَنِی عَلَی جَمِیعِ وُلْدِ آدم (وَ أَطْلَعَنِی عَلَی مَا شَاءَ مِنْ غَیْبِهِ فَاسْأَلُونِی عَمَّا بَدَا لَکُم فَوَ الَّذِی نَفْسِی بِیَدِهِ لَا یَسْأَلُنِی رَجُلٌ مِنْکُمْ عَنْ أَبِیهِ وَ أُمِّهِ وَ عَنْ مَقْعَدِهِ مِنَ الْجَنَّهًِْ وَ النَّارِ إِلَّا أَخْبَرْتُهُ هَذَا جَبْرَئِیلَ عنْ یَمِینِی یُخْبِرُنِی عَنْ رَبِّی فَاسْأَلُونِی.

پیامبر (صلی الله علیه و آله)- سلمان و ابوذر و مقداد نقل می‌کنند: عدّه‌ای از منافقین جمع شدند و گفتند: «محمّد برای ما از بهشت و نعمت‌هایی که خداوند در آن برای اولیاء و اهل اطاعتش قرار داده خبر می‌دهد، و نیز از آتش و گرفتاری‌ها و خواری‌هایی که خداوند در آن برای دشمنان و اهل معصیتش قرار داده خبر می‌دهد، ای کاش درباره‌ی پدران و مادرانمان و جایمان در بهشت یا جهنّم خبر می‌داد تا می‌دانستیم بر چه پایه‌ای درباره‌ی دنیا و آخرت عمل کنیم»! این خبر به پیامبر (صلی الله علیه و آله) رسید. آن حضرت به بلال دستور دادند تا ندا کند مردم برای نماز جماعت جمع شوند. مردم جمع شدند به‌طوری که مسجد پر شد و بر اهلش تنگ شد. حضرت غضبناک و درحالی‌که دست مبارک را تا آرنج و پایش را تا زانو برهنه کرده بود بیرون آمد و از منبر بالا رفت. سپس حمد و ثنای الهی بجا آورد و فرمود: «من بشری مثل شما هستم [با این تفاوت که] به من وحی می‌شود، و مرا به رسالت خود اختصاص داده و برای نبوّتش انتخاب کرده و بر همه‌ی فرزندان آدم (علیه السلام) فضیلت داده و مرا بر آنچه از غیبش خواسته مطّلع نموده است. پس هر سؤالی برایتان مطرح است از من بپرسید. قسم به خدایی که جانم بدست اوست، هیچ‌کس از شما درباره‌ی پدر و مادرش، و از جایش در بهشت و جهنّم سؤال نمی‌کند. مگر آنکه به او خبر می‌دهم. این جبرئیل است که در سمت راست من قرار دارد و از طرف پروردگارم به من خبر می‌دهد. پس از من بپرسید».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۸، ص۶۵۴
بحارالأنوار، ج۲۲، ص۱۴۷

پس هرکه به لقای پروردگارش امید دارد

۲ -۱
(کهف/ ۱۱۰)

امیرالمؤمنین ( الاحتجاج: جَاءَ بَعْضُ الزَّنَادِقَهًِْ إِلَی أمیرالمومنین (وَ قَالَ لَوْ لَا مَا فِی الْقُرْآنِ مِنَ الِاخْتِلَافِ وَ التَّنَاقُضِ لَدَخَلْتُ فِی دِینِکُمْ فَقَالَ لَهُ عَلِیٌّ (وَ مَا هُوَ قَال قَوْلُهُ بَلْ هُمْ بِلِقاءِ رَبِّهِمْ کافِرُونَ وَ قَوْلُهُ فَأَعْقَبَهُمْ نِفاقاً فِی قُلُوبِهِمْ إِلی یَوْمِ یَلْقَوْنَهُ وَ قَوْلُهُ فَمَنْ کانَ یَرْجُوا لِقاءَ رَبِّه قال علِیٌّ (وَ أَمَّا قَوْلُهُ عَزَّ‌وَ‌جَلَّ بَلْ هُمْ بِلِقاءِ رَبِّهِمْ کافِرُونَ وَ قَوْلُهُ الَّذِینَ یَظُنُّونَ أَنَّهُمْ مُلاقُوا رَبِّهِمْ وَ قَوْلُهُ إِلی یَوْمِ یَلْقَوْنَهُ وَ قَوْلُهُ فَمَنْ کانَ یَرْجُوا لِقاءَ رَبِّهِ فَلْیَعْمَلْ عَمَلًا صالِحاً یَعْنِی الْبَعْثَ فَسَمَّاهُ اللَّهُ لِقَاءً وَ کَذَلِکَ قَوْلُهُ مَنْ کانَ یَرْجُوا لِقاءَ اللهِ فَإِنَّ أَجَلَ اللهِ لَآتٍ یَعْنِی مَنْ کَانَ یُؤْمِنُ أَنَّهُ مَبْعُوثٌ فَإِنَّ وَعْدَ اللَّهِ لَآتٍ مِنَ الثَّوَابِ وَ الْعِقَابِ فَاللِّقَاءُ هَاهُنَا لَیْسَ بِالرُّؤْیَهًِْ وَ اللِّقَاءُ هُوَ الْبَعْث.

امام علی (علیه السلام)- شخص زندیقی نزد مولی الموحّدین امیرالمؤمنین (علیه السلام) آمده و گفت: «اگر این اختلاف در آیات قرآن شما نبود حتماً به دین شما در می‌آمدم». حضرت فرمود: «آن [تناقض] چیست»؟ گفت: «... و سخن خداوند است که: ولی آنان لقای پروردگارشان را انکار می‌کنند [و می‌خواهند با انکار معاد، آزادانه به هوسرانی خویش ادامه دهند]. (سجده/۱۰) و این عمل، [روح] نفاق را، تا روزی که خدا را ملاقات کنند، در دل‌هایشان برقرار ساخت. (توبه/۷۷) و فَمَنْ کانَ یَرْجُوا لِقاءَ رَبِّه ... حضرت فرمود: «و امّا کلام خداوند: ولی آنان لقای پروردگارشان را انکار می‌کنند [و می‌خواهند با انکار معاد، آزادانه به هوسرانی خویش ادامه دهند]. (سجده/۱۰) و نیز این آیه: الَّذِینَ یَظُنُّونَ أَنَّهُمْ مُلاقُوا رَبِّهِمْ و این آیه: فَأَعْقَبَهُمْ نِفاقاً فِی قُلُوبِهِمْ إِلی یَوْمِ یَلْقَوْنَهُ بِما أَخْلَفُوا اللهَ (توبه/۷۷) و این آیه: فَمَنْ کانَ یَرْجُوا لِقاءَ رَبِّهِ فَلْیَعْمَلْ عَمَلًا صالِحاً؛ در این آیات منظور، برانگیختن است که خداوند تعالی آن را لقاء نامیده است. همچنین کلام دیگر حق تعالی امّا کلام خدای عزّوجلّ: کسی که امید به لقاء اللهِ [و رستاخیز] دارد [باید در اطاعت فرمان او بکوشد]! زیرا سرآمدی را که خدا تعیین کرده فرامی‌رسد. (عنکبوت/۵) یعنی هر کس ایمان دارد که برانگیخته میشود، وعده خدا از پاداش و کیفر آمدنی است. لقاء در این جا دیدن نیست، بلکه برانگیختن است.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۸، ص۶۵۴
بحارالأنوار، ج۹۰، ص۹۸/ الاحتجاج، ج۱، ص۲۴۰

باید کاری شایسته انجام دهد، و هیچ‌کس را در عبادت پروردگارش شریک نکند

۳ -۱
(کهف/ ۱۱۰)

الصّادق ( عَنْ سَمَاعَهًَْ‌بْنِ‌مِهْرَانَ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَاعَبْدِاللَّهِ (عَنْ قَوْلِ اللَّهِ فَلْیَعْمَلْ عَمَلًا صالِحاً وَ لا یُشْرِکْ بِعِبادَةِ رَبِّهِ أَحَداً قَالَ الْعَمَلُ الصَّالِحُ الْمَعْرِفَهًُْ بِالْأَئِمَّهًِْ (وَ لا یُشْرِکْ بِعِبادَةِ رَبِّهِ أَحَداً التَّسْلِیمُ لِعَلِیٍّ (لَا یُشْرِکُ مَعَهُ فِی الْخِلَافَهًِْ مَنْ لَیْسَ لَهُ ذَلِکَ وَ لَا هُوَ مِنْ أَهْلِهِ.

امام صادق (علیه السلام)- سماعهًْ‌بن‌مهران گوید: از امام صادق (علیه السلام) در مورد این آیه: فَلْیَعْمَلْ عَمَلًا صالِحاً وَ لا یُشْرِکْ بِعِبادَةِ رَبِّهِ أَحَداً پرسیدم. فرمود: «مقصود از عمل صالح، شناخت ائمّه (است وَ لا یُشْرِکْ بِعِبادَةِ رَبِّهِ أَحَد یعنی تسلیم‌شدن به ولایت علی (علیه السلام) و اینکه در خلافت، شخصی را که شایسته‌ی خلافت نیست، با او شریک نگرداند».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۸، ص۶۵۶
بحارالأنوار، ج۳۶، ص۱۰۶/ بحارالأنوار، ج۸۱، ص۳۴۹/ العیاشی، ج۲، ص۳۵۳/ نورالثقلین/ البرهان
۳ -۲
(کهف/ ۱۱۰)

الصّادق ( عَنْ أَبِی‌بَصِیرٍ عَنْ أَبِی‌عَبْدِ اللَّهِ (فِی قَوْلِهِ وَ لا یُشْرِکْ بِعِبادَةِ رَبِّهِ أَحَداً قَالَ لَا یَتَّخِذْ مَعَ وَلَایَهًِْ آلِ مُحَمَّدِ (غَیْرَهُمْ وَلَایَتُهُمُ الْعَمَلُ الصَّالِحُ فَمَنْ أَشْرَکَ بِعِبَادَةِ رَبِّهِ فَقَدْ أَشْرَکَ بِوَلَایَتِنَا وَ کَفَرَ بِهَا وَ جَحَدَ أمیرالمؤمنین (حَقَّهُ وَ وَلَایَتَه.

امام صادق (علیه السلام)- ابوبصیر نقل می‌کند: امام صادق (علیه السلام) فرمود: «با ولایت خاندان رسول خدا (ولایت غیر ایشان را شریک نکنید. عمل صالح همان ولایت خاندان رسول خدا (صلی الله علیه و آله) است. هرکس در عبادت خداوند، کسی را شریک قرار دهد، به ولایت ما شرک ورزیده و به ولایت ما کافر شده و به امیرالمؤمنین (علیه السلام) جفا نموده و به ولایتش کافر گشته است».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۸، ص۶۵۶
بحارالأنوار، ج۲۴، ص۳۷۷/ بحارالأنوار، ج۸۱، ص۳۴۹/ القمی، ج۲، ص۴۷/ نورالثقلین/ البرهان
۳ -۳
(کهف/ ۱۱۰)

الصّادق ( مَنْ أَشْرَکَ مَعَ إِمَامٍ إِمَامَتُهُ مِنْ عِنْدِ اللَّهِ مَنْ لَیْسَتْ إِمَامَتُهُ مِنَ اللَّهِ کَانَ مُشْرِکاً.

امام صادق (علیه السلام)- کسی که شخصی را که از جانب خدا به امامت منصوب نشده با امامی که از جانب خدا تعیین شده است شریک قرار دهد، مشرک خواهد بود.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۸، ص۶۵۶
بحارالأنوار، ج۲۳، ص۷۸

باید کاری شایسته انجام دهد

۴ -۱
(کهف/ ۱۱۰)

ابن‌عبّاس ( خَطَبَ أمیرالمومنین (فَوَ اللَّهِ مَا سَأَلَ الرُّجُوعَ إِلَّا لِیَعْمَلَ صَالِحاً وَ لا یُشْرِکْ بِعِبادَةِ رَبِّهِ أَحَداً.

ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه)- امیرالمؤمنین (علیه السلام) خطبه خواند [و فرمود:] به خدا سوگند خواهش بازگشت نمی‌شود، مگر اینکه برای کردار شایسته‌ای انجام دهد.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۸، ص۶۵۶
بحارالأنوار، ج۷۴، ص۳۷۵

هیچ‌کس را در عبادت پروردگارش شریک نکند

۵ -۱
(کهف/ ۱۱۰)

الرّضا ( عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیٍّ الْوَشَّاءِ قَال: دَخَلْتُ عَلَی الرضا (وَ بَیْنَ یَدَیْهِ إِبْرِیقٌ یُرِیدُ أَنْ یَتَهَیَّأَ مِنْهُ لِلصَّلَاهًِْ فَدَنَوْتُ مِنْهُ لِأَصُبَّ عَلَیْهِ فَأَبَی ذَلِکَ وَ قَالَ مَهْ یَا حَسَنُ فَقُلْتُ لَهُ لِمَ تَنْهَانِی أَنْ أَصُبَّ عَلَی یَدِکَ تَکْرَهُ أَنْ أُوجَرَ قَالَ تُؤْجَرُ أَنْتَ وَ أُوزَرُ أَنَا فَقُلْتُ لَهُ وَ کَیْفَ ذَلِکَ فَقَالَ أَ مَا سَمِعْتَ اللَّهَ عَزَّ‌وَ‌جَلَّ یَقُولُ فَمَنْ کانَ یَرْجُوا لِقاءَ رَبِّهِ فَلْیَعْمَلْ عَمَلًا صالِحاً وَ لا یُشْرِکْ بِعِبادَةِ رَبِّهِ أَحَداً وَ هَا أَنَا ذَا أَتَوَضَّأُ لِلصَّلَاهًِْ وَ هِیَ الْعِبَادَهًُْ فَأَکْرَهُ أَنْ یَشْرَکَنِی فِیهَا أَحَدٌ.

امام رضا (علیه السلام)- حسن‌بن‌علی وشّاء گوید: خدمت امام رضا (علیه السلام) رسیدم. در مقابل ایشان ظرف آبی بود و ایشان برای وضوگرفتن آماده میشدند. نزدیک شدم تا برایشان آب بریزم و وضو بگیرند. ایشان اجازه‌ی این کار را نداد و فرمود: «حسن! دست نگه دار». گفتم: «چرا اجازه نمی‌دهید بر دستتان آب بریزم، دوست ندارید به من پاداشی داده شود»؟ فرمود: «تو پاداش داده میشوی و من گناه می‌کنم». به ایشان گفتم: «چطور ممکن است»؟ فرمود: «آیا نشنیدهای که خداوند متعال فرموده است: فَمَنْ کانَ یَرْجُوا لِقاءَ رَبِّهِ فَلْیَعْمَلْ عَمَلًا صالِحاً وَ لا یُشْرِکْ بِعِبادَةِ رَبِّهِ أَحَداً من برای نماز وضو میگیرم، نماز عبادت است، دوست ندارم در عبادتم کسی شریک گردد».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۸، ص۶۵۶
الکافی، ج۳، ص۶۹/ تهذیب الأحکام، ج۱، ص۳۶۵/ بحارالأنوار، ج۴۹، ص۱۰۴/ وسایل الشیعهًْ، ج۱، ص۴۷۶/ نورالثقلین/ البرهان
۵ -۲
(کهف/ ۱۱۰)

امیرالمؤمنین ( عَنْ أَبِی‌عَبْدِ اللَّهِ (قَالَ: کَانَ أمیرالمومنین (إِذَا تَوَضَّأَ لَمْ یَدَعْ أَحَداً یَصُبُّ عَلَیْهِ الْمَاءَ فَقِیلَ لَهُ یَا أمیرالمؤمنین (لِمَ لَا تَدَعُهُمْ یَصُبُّونَ عَلَیْکَ الْمَاءَ فَقَالَ لَا أُحِبُّ أَنْ أُشْرِکَ فِی صَلَاتِی أَحَداً وَ قَالَ اللَّهُ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی فَمَنْ کانَ یَرْجُوا لِقاءَ رَبِّهِ فَلْیَعْمَلْ عَمَلًا صالِحاً وَ لا یُشْرِکْ بِعِبادَةِ رَبِّهِ أَحَداً.

امام علی (علیه السلام)- از امام صادق (علیه السلام) روایت است: امیرالمؤمنین (علیه السلام) هنگامی‌که وضو می‌گرفت نمی‌گذاشت کسی آب را به دست او ریزد، به آن حضرت عرض شد: «ای امیرمؤمنان (علیه السلام) چرا نمی‌گذاری که ایشان بر دست تو آب ریزند»؟ آن حضرت فرمود: «دوست ندارم کسی را در نمازم شریک بگیرم». و خدای تبارک‌وتعالی فرموده است فَمَنْ کانَ یَرْجُوا لِقاءَ رَبِّهِ فَلْیَعْمَلْ عَمَلًا صالِحاً وَ لا یُشْرِکْ بِعِبادَةِ رَبِّهِ أَحَداً.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۸، ص۶۵۸
من لایحضره الفقیه، ج۱، ص۴۳/ وسایل الشیعهًْ، ج۱، ص۴۷۷
۵ -۳
(کهف/ ۱۱۰)

الرّضا ( رُوِیَ أَنَّ أَبَا الْحَسَنِ الرِّضَا (دَخَلَ یَوْماً عَلَی الْمَأْمُونِ فَرَآهُ یَتَوَضَّأُ لِلصَّلَاهًِْ وَ الْغُلَامُ یَصُبُ عَلَی یَدِهِ الْمَاءَ فَقَالَ لَا تُشْرِکْ بِعِبَادَةِ رَبِّکَ أَحَداً فَصَرَفَ الْمَأْمُونُ الْغُلَامَ وَ تَوَلَّی إِتْمَامَ وُضُوئِهِ بِنَفْسِهِ وَ قِیلَ إنَّ هَذِهِ الآیَهًَْ آخَرُ آیَهًٍْ نَزَلَتْ مِنَ الْقُرآنِ.

امام رضا (علیه السلام)- در روایت است: حضرت رضا (علیه السلام) روزی بر مأمون وارد شد دید مأمون مشغول وضوگرفتن است و غلامی هم آب به دست مأمون می‌ریزد. حضرت فرمود: «مأمون! در عبادت خدا دیگری را شریک نکن». مأمون آن غلام را برگردانید و خود شخصاً وضو را تمام کرد. و گفته شده که این آیه آخرین آیات از قرآن است که بر پیغمبر (صلی الله علیه و آله) نازل شده است.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۸، ص۶۵۸
بحارالأنوار، ج۶۷، ص۲۲۲/ نورالثقلین؛ «و قیل ان هذه ... الی آخر» محذوف

شرک ریا

۱
(کهف/ ۱۱۰)

الصّادق ( عَنْ جَرَّاحٍ الْمَدَائِنِیِّ عَنْ أَبِی‌عَبْدِ اللَّهِ (فِی قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَ فَمَنْ کانَ یَرْجُوا لِقاءَ رَبِّهِ فَلْیَعْمَلْ عَمَلًا صالِحاً وَ لا یُشْرِکْ بِعِبادَةِ رَبِّهِ أَحَداً قَالَ: الرَّجُلُ یَعْمَلُ شَیْئاً مِنَ الثَّوَابِ لَا یَطْلُبُ بِهِ وَجْهَ اللَّهِ إِنَّمَا یَطْلُبُ تَزْکِیَهًَْ النَّاسِ یَشْتَهِی أَنْ یُسْمِعَ بِهِ النَّاسَ فَهَذَا الَّذِی أَشْرَکَ بِعِبَادَهًِْ رَبِّهِ ثُمَّ قَالَ مَا مِنْ عَبْدٍ أَسَرَّ خَیْراً فَذَهَبَتِ الْأَیَّامُ أَبَداً حَتَّی یُظْهِرَ اللَّهُ لَهُ خَیْراً وَ مَا مِنْ عَبْدٍ یُسِرُّ شَرّاً فَذَهَبَتِ الْأَیَّامُ أَبَداً حَتَّی یُظْهِرَ اللَّهُ لَهُ شَرّاً.

امام صادق (علیه السلام)- جرّاح مدائنی نقل می‌کند: امام صادق (علیه السلام) در مورد: فَمَنْ کانَ یَرْجُوا لِقاءَ رَبِّهِ فَلْیَعْمَلْ عَمَلًا صالِحاً وَ لا یُشْرِکْ بِعِبادَةِ رَبِّهِ أَحَداً فرمود: «مردی کار خوبی انجام می‌دهد و رضای خداوند را در نظر نمی‌گیرد و مقصودش این است مردم او را آدم خوبی بدانند و دوست دارد مردم درباره‌ی او سخن بگویند و کارهای او را تعریف و توصیف کنند و در محافل و مجالس ذکر او را بنمایند، این مرد در عبادت خود مشرک می‌باشد». بعد از آن فرمود: «بنده‌ای که کارهای نیک انجام دهد و دوست نداشته باشد آن را فاش کند، خداوند بعد از مدّتی آن خیر را برای مردم آشکار می‌کند و هر بنده‌ای که بخواهد شرّی را پنهان نماید خداوند پس از چند روز آن را فاش می‌سازد».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۸، ص۶۵۸
الکافی، ج۲، ص۲۹۳/ بحارالأنوار، ج۶۹، ص۲۸۱/ البرهان/ البرهان/ نورالثقلین
۲
(کهف/ ۱۱۰)

الرّسول ( عَنْ أَبِی‌جَعْفَرٍ (قَالَ: سُئِلَ رَسُولُ‌اللَّهِ (عَنْ تَفْسِیرِ قَوْلِ اللَّهِ فَمَنْ کانَ یَرْجُوا لِقاءَ رَبِّهِ الْآیَهًَْ فَقَالَ مَنْ صَلَّی مُرَاءَاهًَْ النَّاسِ فَهُوَ مُشْرِکٌ وَ مَنْ زَکَّی مُرَاءَاهًَْ النَّاسِ فَهُوَ مُشْرِکٌ وَ مَنْ صَامَ مُرَاءَاهًَْ النَّاسِ فَهُوَ مُشْرِکٌ وَ مَنْ حَجَّ مُرَاءَاهًَْ النَّاسِ فَهُوَ مُشْرِکٌ وَ مَنْ عَمِلَ عَمَلًا مِمَّا أَمَرَ اللَّهُ بِهِ مُرَاءَاهًَْ النَّاسِ فَهُوَ مُشْرِکٌ وَ لَا یَقْبَلُ اللَّهُ عَمَلَ مُرَاءٍ.

پیامبر (صلی الله علیه و آله)- امام باقر (علیه السلام) فرود: از رسول خدا (صلی الله علیه و آله) در مورد تفسیر آیه: فَمَنْ کانَ یَرْجُوا لِقاءَ رَبِّهِ فَلْیَعْمَلْ عَمَلًا صالِحاً وَ لا یُشْرِکْ بِعِبادَةِ رَبِّهِ أَحَداً پرسیده شد. ایشان فرمود: «هرکس از روی ریا نماز بخواند، پارسایی جوید، و روزه بگیرد و حج به‌جا آورد، او مشرک است و هرکس آنچه را که خداوند دستور داده، از روی ریا انجام دهد، او مشرک است و خداوند عبادت ریاکار را نمی‌پذیرد».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۸، ص۶۵۸
بحارالأنوار، ج۶۹، ص۲۹۷/ القمی، ج۲، ص۴۷/ وسایل الشیعهًْ، ج۱، ص۶۸/ البرهان/ نورالثقلین
۳
(کهف/ ۱۱۰)

الصّادقین ( لَوْ أَنَ عَبْداً عَمِلَ عَمَلًا یَطْلُبُ بِهِ رَحْمَهًَْ اللَّهِ وَ الدَّارَ الْآخِرَهًَْ ثُمَّ أَدْخَلَ فِیهِ رِضَا أَحَدٍ مِنَ النَّاسِ کَانَ مُشْرِکا.

امام باقر (علیه السلام) و امام صادق (علیه السلام)- اگر شخصی کاری را به خاطر رضایت خداوند و سرای آخرت انجام دهد و سپس درپی کسب رضایت یکی از مردم هم برآید، او در این کار خود شرک ورزیده است.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۸، ص۶۶۰
مستدرک الوسایل، ج۱، ص۱۰۵/ نورالثقلین/ البرهان
۴
(کهف/ ۱۱۰)

الرّسول ( عدهًْ الداعی: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (مَنْ صَلَّی صَلَاهًًْ یُرَائِی بِهَا فَقَدْ أَشْرَکَ ثُمَّ قَرَأَ هَذِهِ الْآیَهًَْ قُلْ إِنَّما أَنَا بَشَرٌ مِثْلُکُمْ یُوحی إِلَیَّ أَنَّما إِلهُکُمْ إِلهٌ واحِدٌ فَمَنْ کانَ یَرْجُوا لِقاءَ رَبِّهِ فَلْیَعْمَلْ عَمَلًا صالِحاً وَ لا یُشْرِکْ بِعِبادَةِ رَبِّهِ أَحَداً.

پیامبر (صلی الله علیه و آله)- در کتاب عدّهًْ‌الدّاعی آمده است: پیامبر (صلی الله علیه و آله) فرمود: کسی که یک نماز ریاکارانه بخواند، مشرک شده است. آنگاه حضرت این آیه را تلاوت فرمود: قُلْ إِنَّما أَنَا بَشَرٌ مِثْلُکُمْ یُوحی إِلَیَّ أَنَّما إِلهُکُمْ إِلهٌ واحِدٌ فَمَنْ کانَ یَرْجُوا لِقاءَ رَبِّهِ فَلْیَعْمَلْ عَمَلًا صالِحاً وَ لا یُشْرِکْ بِعِبادَةِ رَبِّهِ أَحَداً.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۸، ص۶۶۰
بحارالأنوار، ج۸۱، ص۲۵۹/ عدهًْ الداعی، ص۲۱۷/ نورالثقلین
بیشتر