آیه وَ يَوْمَ نُسَيِّرُ الْجِبالَ وَ تَرَى الْأَرْضَ بارِزَةً وَ حَشَرْناهُمْ فَلَمْ نُغادِرْ مِنْهُمْ أَحَداً [47]
و روزى را [به خاطر بياور] كه كوه‌ها را به حركت درآوريم؛ و زمين را آشكار را [و هموار] مى‌بينى؛ و همه‌ی مردم را محشور مى‌كنيم، و احدى از ايشان را فروگذار نخواهيم كرد.
امیرالمؤمنین ( وَ أَمَّا الرَّدُّ عَلَی مَنْ أَنْکَرَ الرَّجْعَهًَْ فَقَوْلُ اللَّهِ عَزَّ‌وَ‌جَلَّ وَ یَوْمَ نَحْشُرُ مِنْ کُلِّ أُمَّةٍ فَوْجاً مِمَّنْ یُکَذِّبُ بِآیاتِنا فَهُمْ یُوزَعُونَ أَیْ إِلَی الدُّنْیَا فَأَمَّا مَعْنَی حَشْرِ الْآخِرَهًِْ فَقَوْلُهُ عَزَّ‌وَ‌جَلَّ وَ حَشَرْناهُمْ فَلَمْ نُغادِرْ مِنْهُمْ أَحَداً.
امام علی (علیه السلام)- و امّا ردّ بر کسی که «رجعت» را انکار کند، سخن خدای عزّوجلّ است: [به خاطر آور] روزی را که ما از هر امّتی، گروهی را از کسانی که آیات ما را تکذیب می‌کردند محشور می‌کنیم و آنها را نگه می‌داریم تا به یکدیگر ملحق شوند! (نمل/۸۳) یعنی به‌سوی دنیا [محشور می‌کنیم]، و امّا معنای «حشر آخرت»، سخن خدای عزّوجلّ است: وَ حَشَرْناهُمْ فَلَمْ نُغادِرْ مِنْهُمْ أَحَداً.
الصّادق ( عَنْ حَمَّادٍ عَنْ‌أَبِی‌عَبْدِاللَّهِ (قَالَ مَا یَقُولُ النَّاسُ فِی هَذِهِ الْآیَهًِْ وَ یَوْمَ نَحْشُرُ مِنْ کُلِّ أُمَّةٍ فَوْجاً قُلْتُ یَقُولُونَ إِنَّهَا فِی الْقِیَامَهًِْ قَالَ لَیْسَ کَمَا یَقُولُونَ إِنَّ ذَلِکَ فِی الرَّجْعَهًِْ أَ یَحْشُرُ اللَّهُ یَوْمَ الْقِیَامَهًِْ مِنْ کُلِّ أُمَّهًٍْ فَوْجاً وَ یَدَعُ الْبَاقِینَ إِنَّمَا آیَهًُْ الْقِیَامَهًِْ قَوْلُهُ وَ حَشَرْناهُمْ فَلَمْ نُغادِرْ مِنْهُمْ أَحَداً قال علی‌بن‌إبراهیم (وَ مِمَّا یَدُلُّ عَلَی الرَّجْعَهًِْ قَوْلُهُ وَ حَرامٌ عَلی قَرْیَةٍ أَهْلَکْناها أَنَّهُمْ لا یَرْجِعُونَ فَقَالَ الصَّادِقَ (کُلُّ قَرْیَهًٍْ أَهْلَکَ اللَّهُ أَهْلَهَا بِالْعَذَابِ لَا یَرْجِعُونَ فِی الرَّجْعَهًِْ فَأَمَّا إِلَی الْقِیَامَهًِْ فَیَرْجِعُونَ وَ مَنْ مَحَضَ الْإِیمَانَ مَحْضاً وَ غَیْرُهُمْ مِمَّنْ لَمْ یَهْلِکُوا بِالْعَذَابِ وَ مَحَضُوا الْکُفْرَ مَحْضاً یَرْجِعُونَ.
امام صادق (علیه السلام)- حمّاد نقل می‌کند: امام صادق (علیه السلام) فرمود: «مردم درباره‌ی این آیه چه می‌گویند: (به خاطر آور) روزی را که ما از هر امّتی، گروهی را محشور می‌کنیم (نمل/۸۳)»؟. گفتم: می‌گویند: «این حشر در قیامت اتفاق می‌افتد»! فرمود: «چنین نیست! این آیه درباره رجعت است؛ آیا خدا روز قیامت فقط گروهی از هر امتی را محشور می‌کند و باقی را رها می‌سازد؟ آیه مربوط به قیامت این آیه است: وَ حَشَرْناهُمْ فَلَمْ نُغادِرْ مِنْهُمْ أَحَداً». علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه) گوید: «از آیاتی که دال بر رجعت است این آیه است: و حرام است بر شهرها و آبادیهایی که (بر اثر گناه) نابودشان کردیم (که به دنیا بازگردند) آنها هرگز باز نخواهند گشت! (انبیاء/۹۵)». امام صادق (علیه السلام) فرمود: «هر قریه‌ای که خدا اهل آن را با عذاب نابود کرد در رجعت برنمی‌گردند، ولی در قیامت باز می‌گردند و تنها کسانی که مؤمن خالص باشند و غیر مؤمنان از کسانی که با عذاب هلاک نشدند و کسانی که کفر خالص داشتند، رجعت خواهند کرد».
السّجّاد ( عَنْ ثُوَیْرِ‌بْنِ‌أَبِی فَاخِتَهًَْ عَنْ عَلِی‌بْن‌الحُسَیْن (قَالَ تُبَدَّلُ الْأَرْضُ غَیْرَ الْأَرْضِ یَعْنِی بِأَرْضٍ لَمْ تَکْتَسِبْ عَلَیْهَا الذُّنُوبَ بارِزَةً لَیْسَ عَلَیْهَا جِبَالٌ وَ لَا نَبَکٌ کَمَا دَحَاهَا أَوَّلَ مَرَّهًٍْ.
امام سجّاد (علیه السلام)- ثویربن‌ابی‌فاخته نقل می‌کند: امام سجّاد (علیه السلام) فرمود: «این زمین به زمین دیگر مبدّل می‌شود. (ابراهیم/۴۸) یعنی به زمینی که بر روی آن گناه نکرده‌ای؛ بارِزَةً آشکار [و هموار] است و کوه‌ها و تپه‌ها بر روی آن نیست همانگونه که نخستین‌بار آن را گسترش داد».
ابن‌عبّاس ( لَمَّا نَزَلَتْ هَذِهِ الْآیَهًُْ عَلَی رَسُولِ اللهِ (وَ حَشَرْنَاهُمْ فَلَمْ نُغَادِرْ مِنْهُمْ أَحَداً، غُشِیَ عَلَیْهِ وَ حُمِلَ إِلَی حُجْرَهًِْ أُمِّ سَلَمَهًَْ (فَانْتَظَرَهُ أَصْحَابُهُ وَقْتَ الصَّلَاهًِْ فَلَمْ یَخْرُجْ فَاجْتَمَعَ الْمُسْلِمُونَ فَقَالُوا: مَا لِنَبِیِّ اللهِ (؟ قَالَتْ أُمُّ سَلَمَهًَْ (: إِنَّ نَبِیَّ اللهِ (عَنْکُمْ مَشْغُولٌ. ثُمَّ خَرَجَ بَعْدَ ذَلِکَ فَرَقِیَ الْمِنْبَرَ فَقَالَ: أَیُّهَا النَّاسُ إِنَّکُمْ تُحْشَرُونَ یَوْمَ الْقِیَامَهًِْ کَمَا خُلِقْتُمْ حُفَاهًًْ عُرَاهًًْ، ثُمَّ قَرَأَ عَلَی أَصْحَابِهِ فَحَشَرْنَاهُمْ فَلَمْ نُغادِرْ مِنْهُمْ أَحَداً ثُمَّ قَرَأَ کَمَا بَدَأْنَا أَوَّلَ خَلْقٍ نُعِیدُهُ وَعْداً عَلَیْنَا إِنَّا کُنَّا فَاعِلِینَ.
ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه)- هنگامی‌که این آیه: و وَ حَشَرْناهُمْ فَلَمْ نُغادِرْ مِنْهُمْ أَحَداً بر رسول خدا (صلی الله علیه و آله) نازل شد. از هوش رفت و به خانه‌ی امّ سلمه برده شد و اصحابش وقت نماز منتظر او ماندند ولی بیرون نیامد. مسلمانان جمع شدند و گفتند: «برای پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله) چه اتّفاقی افتاده است»؟ امّ‌سلمه گفت: «پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله) از شما بی‌خبر است و به خود مشغول است». بعد از آن [پیامبر (صلی الله علیه و آله)] خارج شد و بالای منبر رفت و فرمود: «ای مردم! شما روز قیامت همانگونه که آفریده شده‌اید، پا برهنه و عریان محشور می‌شوید. سپس [این آیه را] بر اصحابش خواند: وَ حَشَرْناهُمْ فَلَمْ نُغادِرْ مِنْهُمْ أَحَداً. سپس خواند: همانگونه که آفرینش را آغاز کردیم، آن را بازمی‌گردانیم این وعده‌ای است بر ما، و قطعاً آن را انجام خواهیم داد. (انبیاء/۱۰۴)».
الباقر ( یُحْشَرُ النَّاسُ عَلَی مِثْلِ قُرْصَهًِْ النَّقِیِ فِیهَا أَنْهَارٌ مُتَفَجِّرَهًٌْ یَأْکُلُونَ وَ یَشْرَبُونَ حَتَّی یُفْرَغَ مِنَ الْحِسَاب.
امام باقر (علیه السلام)- مردم بر روی [زمینی] مانند قرص نان پاکیزه‌ای محشور می‌شوند که در آن رودهای روان است. می‌خورند و می‌آشامند تا از حساب فارغ شوند.