آیه وَ حَرامٌ عَلى قَرْيَةٍ أَهْلَكْناها أَنَّهُمْ لا يَرْجِعُونَ [95]
و حرام است بر شهرها و آبادي‌هايى كه [بر اثر گناه] نابودشان كرديم [كه به دنيا بازگردند] آن‌ها هرگز باز نخواهند گشت.
أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- أَ وَ لَیْسَ لَکُمْ فِی آثَارِ الْأَوَّلِینَ وَ فِی آبَائِکُمُ الْمَاضِینَ مُعْتَبَرٌ وَ تَبْصِرَهًٌْ إِنْ کُنْتُمْ تَعْقِلُونَ أَ لَمْ تَرَوْا إِلَی الْمَاضِینَ مِنْکُمْ لَا یَرْجِعُونَ وَ إِلَی الْخَلَفِ الْبَاقِینَ مِنْکُمْ لَا یَقِفُونَ قَالَ اللَّهُ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی وَ حَرامٌ عَلی قَرْیَةٍ أَهْلَکْناها أَنَّهُمْ لا یَرْجِعُونَ وَ قَالَ کُلُّ نَفْسٍ ذائِقَةُ الْمَوْتِ وَ إِنَّما تُوَفَّوْنَ أُجُورَکُمْ یَوْمَ الْقِیامَةِ فَمَنْ زُحْزِحَ عَنِ النَّارِ وَ أُدْخِلَ الْجَنَّةَ فَقَدْ فازَ وَ مَا الْحَیاةُ الدُّنْیا إِلَّا مَتاعُ الْغُرُور.
امام علی ( آیا در آثار مردمان نخستین موعظه‌ای برای شما وجود ندارد و درباره‌ی پدران گذشته شما موارد عبرت و بصیرت نیست تفکّر و مطالعه درباره‌ی پدران که از دنیا رفتند باید درس و موعظه برای شما باشد و شما از اوضاع و احوال آن‌ها باید پند بگیرید. اگر عقل خود را به کار گیرید و از روی بصیرت بنگرید مشاهده خواهید کرد که گذشتگان برنگشتند و جانشینان و کسانی‌که بعد از آن‌ها آمدند در جهان پایدار نماندند و همه یکی پس از دیگری رهسپار جهان آخرت شدند و اثری از آن‌ها نماند». خداوند متعال در قرآن مجید می‌فرماید: هر کسی مرگ را می‌چشد و شما پاداش خود را به‌طور کامل در روز قیامت خواهید گرفت آن‌ها که از آتش (دوزخ) دور شده، و به بهشت وارد شوند نجات یافته و رستگار شده‌اند و زندگی دنیا، چیزی جز سرمایه فریب نیست!. (آل عمران/۱۸۵).
الصّادقین (علیها السلام)- کُلُّ قَرْیَهًٍْ أَهْلَکَ اللَّهُ أَهْلَهُ بِالْعَذَابِ لَا یَرْجِعُونَ فِی الرَّجْعَهًِْ فَهَذِهِ الْآیَهًُْ مِنْ أَعْظَمِ الدَّلَالَهًِْ فِی الرَّجْعَهًِْ لِأَنَّ أَحَداً مِنْ أَهْلِ الْإِسْلَامِ لَا یُنْکِرُ أَنَّ النَّاسَ کُلَّهُمْ یَرْجِعُونَ إِلَی الْقِیَامَهًِْ مَنْ هَلَکَ وَ مَنْ لَمْ یَهْلِکْ فَقَوْلُهُ لا یَرْجِعُونَ عَنَی فِی الرَّجْعَهًِْ فَأَمَّا إِلَی الْقِیَامَهًِْ یَرْجِعُونَ حَتَّی یَدْخُلُوا النَّارَ.
امام باقر (و امام صادق ( هر قریه‌ای که خداوند مردم آن را با عذاب نابود گردانید در رجعت به دنیا برنمی‌گردند. بنابراین آیه‌ی شریفه بزرگترین آیات دالّ بر رجعت است. زیرا هیچ‌یک از مسلمانان منکر این نیست که تمام مردم اعمّ از آن‌ها که با عذاب خدا نابود شده‌اند یا آنان‌که وفات یافته‌اند، همه در قیامت برانگیخته می‌شوند و اینکه در این آیه خدا می‌فرماید: لا یَرْجِعُونَ مقصود این است که در رجعت برنمی‌گردند؛ ولی به قیامت برمی‌گردند تا وارد دوزخ شوند.
الباقر (علیه السلام)- کُلُّ قَرْیَهًٍْ أَهْلَکَهَا اللَّهُ بِعَذابٍ فَانَّهُم لَا یَرْجِعُونَ.
امام باقر ( هر آبادی‌ای که خدا آن را با عذاب نابود کرده، آن‌ها هرگز باز نخواهند گشت.
أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- وَ أَمَّا الرَّدُّ عَلَی مَنْ أَنْکَرَ الرَّجْعَهًَْ فَقَوْلُ اللَّهِ عَزَّ‌وَ‌جَلَّ وَ یَوْمَ نَحْشُرُ مِنْ کُلِّ أُمَّةٍ فَوْجاً مِمَّنْ یُکَذِّبُ بِآیاتِنا فَهُمْ یُوزَعُونَ أَیْ إِلَی الدُّنْیَا فَأَمَّا مَعْنَی حَشْرِ الْآخِرَهًِْ فَقَوْلُهُ عَزَّ‌وَ‌جَلَّ وَ حَشَرْناهُمْ فَلَمْ نُغادِرْ مِنْهُمْ أَحَداً وَ قَوْلُهُ سُبْحَانَهُ وَ حَرامٌ عَلی قَرْیَةٍ أَهْلَکْناها أَنَّهُمْ لا یَرْجِعُونَ فِی الرَّجْعَهًِْ فَأَمَّا فِی الْقِیَامَهًِْ فَهُمْ یَرْجِعُونَ.
امام علی ( و امّا در ردّ بر کسی‌که رجعت را انکار نماید؛ پس این سخن خدای عزّوجلّ است: [به‌خاطر آور] روزی را که ما از هر امّتی، گروهی را از کسانی که آیات ما را تکذیب می‌کردند محشور می‌کنیم و آن‌ها را نگه می‌داریم تا به یکدیگر ملحق شوند. (نمل/۸۳) یعنی به دنیا [برمی‌گردانیم] و امّا معنای محشور شدن در آخرت، پس سخن خدای عزّوجلّ است؛ و همه‌ی مردم را محشور می‌کنیم، و احدی از ایشان را فروگذار نخواهیم کرد. (کهف/۴۷) و این آیه: وَ حَرامٌ عَلی قَرْیَةٍ أَهْلَکْناها أَنَّهُمْ لا یَرْجِعُونَ؛ در رجعت برنمی‌گردند، ولی در قیامت برمی‌گردند.
علی‌بن‌إبراهیم (رحمة الله علیه)- وَ مِمَّا یَدُلُّ عَلَی الرَّجْعَهًِْ قَوْلُهُ وَ حَرامٌ عَلی قَرْیَةٍ أَهْلَکْناها أَنَّهُمْ لا یَرْجِعُونَ فَقَالَ الصَّادِقُ (علیه السلام) کُلُّ قَرْیَهًٍْ أَهْلَکَ اللَّهُ أَهْلَهَا بِالْعَذَابِ لَا یَرْجِعُونَ فِی الرَّجْعَهًِْ فَأَمَّا إِلَی الْقِیَامَهًِْ فَیَرْجِعُونَ وَ مَنْ مَحَضَ الْإِیمَانَ مَحْضاً وَ غَیْرُهُمْ مِمَّنْ لَمْ یَهْلِکُوا بِالْعَذَابِ وَ مَحَضُوا الْکُفْرَ مَحْضاً یَرْجِعُونَ.
علیّ‌بن‌ابراهیم ( وَ حَرَامٌ عَلَی قَرْیَةٍ أَهْلَکْنَاهَا أَنَّهُمْ لَا یَرْجِعُونَ مردم هر روستایی را که خداوند آنان را با عذاب، هلاک نموده است، در قیامت برمی‌گردند؛ ولی در زمان رجعت باز نمی‌گردند، هرچند که ایمان خالصی داشته باشند. امّا دیگران که با عذاب هلاک نشده‌اند، هرچند که کاملاً کافر بوده باشند، در زمان رجعت برمی‌گردند.
الصّادق (علیه السلام)- عَنْ حَمَّادٍ عَنْ أَبِی‌عَبْدِ‌اللَّهِ (علیه السلام) قَالَ مَا یَقُولُ النَّاسُ فِی هَذِهِ الْآیَهًِْ وَ یَوْمَ نَحْشُرُ مِنْ کُلِّ أُمَّةٍ فَوْجاً قُلْتُ یَقُولُونَ إِنَّهَا فِی الْقِیَامَهًِْ قَالَ لَیْسَ کَمَا یَقُولُونَ إِنَّ ذَلِکَ فِی الرَّجْعَهًِْ أَ یَحْشُرُ اللَّهُ فِی الْقِیَامَهًِْ مِنْ کُلِّ أُمَّهًٍْ فَوْجاً وَ یَدَعُ الْبَاقِینَ إِنَّمَا آیَهًُْ الْقِیَامَهًِْ قَوْلُهُ وَ حَشَرْناهُمْ فَلَمْ نُغادِرْ مِنْهُمْ أَحَداً وَ قَوْلُه وَ حَرامٌ عَلی قَرْیَةٍ أَهْلَکْناها أَنَّهُمْ لا یَرْجِعُونَ فَقَالَ الصَّادِقُ (علیه السلام) کُلُّ قَرْیَهًٍْ أَهْلَکَ اللَّهُ أَهْلَهَا بِالْعَذَابِ وَ مَحَضُوا الْکُفْرَ مَحْضاً لَا یَرْجِعُونَ فِی الرَّجْعَهًِْ وَ أَمَّا فِی الْقِیَامَهًِْ فَیَرْجِعُونَ أَمَّا غَیْرُهُمْ مِمَّنْ لَمْ یَهْلِکُوا بِالْعَذَابِ (وَ مَحَضُوا الْإِیمَانَ مَحْضاً أَوْ) وَ مَحَضُوا الْکُفْرَ مَحْضاً یَرْجِعُون.
امام صادق ( حمّاد نقل می‌کند: امام صادق (فرمود: «مردم در مورد این آیه چه می‌گویند: [به‌خاطر آور] روزی را که ما از هر امّتی، گروهی را محشور می‌کنیم. (نمل/۸۳)». گفتم: «می‌گویند: آن در قیامت است». فرمود: «آن‌چنان که می‌گویند، نیست. آن در رجعت است. آیا خداوند در قیامت از هر امّتی، گروهی را بر می‌انگیزد و بقیّه را رها می‌کند؟ آیه‌ی قیامت [این] سخن خداوند است: و همه مردم را محشور می کنیم، و احدی از ایشان را فروگذار نخواهیم کرد. (کهف/۴۷). و سخن خداوند: وَ حَرامٌ عَلی قَرْیَةٍ أَهْلَکْناها أَنَّهُمْ لا یَرْجِعُونَ؛ هر آبادی‌ای که خداوند اهل آن را با عذاب هلاک نمود و کافر محض هستند، در رجعت برنمی‌گردند ولی در قیامت برمی‌گردند. امّا غیرآن‌ها، از کسانی که با عذاب هلاک نشدند و دارای ایمان خالص و یا کفر محض هستند، برمی‌گردند».