آیه ۱۰۳ - سوره انبیاء

آیه لا يَحْزُنُهُمُ الْفَزَعُ الْأَكْبَرُ وَ تَتَلَقَّاهُمُ الملائكة هذا يَوْمُكُمُ الَّذي كُنْتُمْ تُوعَدُونَ [103]

وحشتِ بزرگ، آن‌ها را اندوهگين نمى‌كند و فرشتگان به استقبالشان مى‌آيند، [و مى‌گويند] اين همان روزى است كه به شما وعده داده مى‌شد.

وحشتِ بزرگ، آن‌ها را اندوهگین نمی‌کند

۱ -۱
(انبیاء/ ۱۰۳)

الباقر (علیه السلام)- عَنْ عَمْرِوبْنِ‌شَیْبَهًَْ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی‌جَعْفَرٍ (علیه السلام) جَعَلَنِیَ اللَّهُ فِدَاکَ إِذَا کَانَ یَوْمُ الْقِیَامَهًِْ أَیْنَ یَکُونُ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) وَ أمیرالمؤمنین (علیه السلام) وَ شِیعَتُهُ فَقَالَ أَبُوجَعْفَرٍ (علیه السلام) رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) وَ عَلِیٌّ (علیه السلام) وَ شِیعَتُهُ عَلَی کُثْبَانٍ مِنَ الْمِسْکِ الْأَذْفَرِ عَلَی مَنَابِرَ مِنْ نُورٍ یَحْزَنُ النَّاسُ وَ لَا یَحْزَنُونَ وَ یَفْزَعُ النَّاسُ وَ لَا یَفْزَعُونَ ثُمَّ تَلَا هَذِهِ الْآیَهًَْ مَنْ جاءَ بِالْحَسَنَةِ فَلَهُ خَیْرٌ مِنْها وَ هُمْ مِنْ فَزَعٍ یَوْمَئِذٍ آمِنُونَ فَالْحَسَنَهًُْ وَ اللَّهِ وَلَایَهًُْ عَلِیٍّ (علیه السلام) ثُمَّ قَالَ لا یَحْزُنُهُمُ الْفَزَعُ الْأَکْبَرُ وَ تَتَلَقَّاهُمُ الملائکة هذا یَوْمُکُمُ الَّذِی کُنْتُمْ تُوعَدُونَ.

امام باقر ( عمروبن‌شیبه گوید: به امام باقر (عرض کردم: «جانم به فدایت، دراین‌هنگام، رسول خدا (و امیرالمؤمنین (و شیعیان ایشان کجا قرار دارند»؟ ایشان (فرمود: «رسول خدا (و علی (و شیعیانشان بر روی تپّه‌هایی از مشک ناب، بر روی منبرهایی از نور قرار دارند و دراین‌هنگام مردم اندوهگین و مضطرب می‌گردند، امّا آنان دچار هیچ اندوه و اضطرابی‌نمی‌شوند. سپس این آیه را تلاوت نمود: هرکس نیکی به میان آورد پاداشی بهتر از آن خواهد داشت و آنان از هراس آن روز ایمنند. (نمل/۸۹). به خدا قسم منظور از حسنه در این آیه، ولایت علی (می‌باشد. سپس ایشان ادامه دادند: لَا یَحْزُنُهُمُ الْفَزَعُ الْأَکْبَرُ وَ تَتَلَقَّاهُمُ الْملَائِکَةُ هَذَا یَوْمُکُمُ الَّذِی کُنتُمْ تُوعَدُونَ».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۹، ص۵۴۰
بحارا لأنوار، ج۷، ص۱۷۵/ بحارا لأنوار، ج۲۴، ص۲۷۰ و تأویل الآیات الظاهرهًْ، ص۳۲۵، «علی منابر ... لایحزنون» محذوف/ البرهان
۱ -۲
(انبیاء/ ۱۰۳)

الرّسول (صلی الله علیه و آله)- قَالَ النبی (صلی الله علیه و آله) إِنَّ اللَّهَ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی إِذَا جَمَعَ النَّاسَ یَوْمَ الْقِیَامَهًْ یُنَادِی مُنَادٍ مِنْ بُطْنَانِ الْعَرْشِ یَا مَعْشَرَ الْخَلَائِقِ غُضُّوا أَبْصَارَکُمْ حَتَّی تَمُرَّ بِنْتُ حَبِیبِ اللَّهِ إِلَی قَصْرِهَا فَتَمُرُّ فَاطِمَهًُْ (سلام الله علیها) بِنْتِی عَلَیْهَا رَیْطَتَانِ خَضْرَاوَانِ وَ عِنْدَ حَوْلِهَا سَبْعُونَ أَلْفَ حَوْرَاءَ فَإِذَا بَلَغَتْ إِلَی بَابِ قَصْرِهَا وَجَدَتِ الْحَسَنَ (علیه السلام) قَائِماً وَ الْحُسَیْنَ (علیه السلام) قَائِماً مَقْطُوعَ الرَّأْسِ فَتَقُولُ لِلْحَسَنِ (علیه السلام) مَنْ هَذَا یَقُولُ هَذَا أَخِی إِنَّ أُمَّهًَْ أَبِیکَ قَتَلُوهُ وَ قَطَعُوا رَأْسَهُ فَیَأْتِیهَا النِّدَاءُ مِنْ عِنْدِ اللَّهِ یَا بِنْتَ حَبِیبِ اللَّهِ إِنِّی إِنَّمَا أَرَیْتُکَ مَا فَعَلَتْ بِهِ أُمَّهًُْ أَبِیکَ لِأَنِّی ذَخَرْتُ لَکِ عِنْدِی تَعْزِیَهًًْ بِمُصِیبَتِکِ فِیهِ إِنِّی جَعَلْتُ لِتَعْزِیَتِکِ بِمُصِیبَتِکِ أَنِّی لَا أَنْظُرُ فِی مُحَاسَبَهًِْ الْعِبَادِ حَتَّی تَدْخُلِی الْجَنَّهًَْ أَنْتِ وَ ذُرِّیَّتُکِ وَ شِیعَتُکِ وَ مَنْ أَوْلَاکُمْ مَعْرُوفاً مِمَّنْ لَیْسَ هُوَ مِنْ شِیعَتِکِ قَبْلَ أَنْ أَنْظُرَ فِی مُحَاسَبَهًِْ الْعِبَادِ فَتَدْخُلُ فَاطِمَهًُْ (سلام الله علیها) ابْنَتِی الْجَنَّهًَْ وَ ذُرِّیَّتُهَا وَ شِیعَتُهَا وَ مَنْ أَوْلَاهَا مَعْرُوفاً مِمَّنْ لَیْسَ هُوَ مِنْ شِیعَتِهَا فَهُوَ قَوْلُ اللَّهِ تَعَالَی فِی کِتَابِهِ لا یَحْزُنُهُمُ الْفَزَعُ الْأَکْبَرُ قَالَ هُوَ یَوْمُ الْقِیَامَة.

پیامبر ( وقتی‌که خداوند مردم را در روز قیامت یک‌جا جمع کرد... هرگاه روز قیامت شود منادی از طرف آسمان فریاد می‌زند: «ای گروه مردمان! دیده برهم گذارید تا دختر حبیب خدا (به‌طرف منزل خود برود. هنگامی‌که فاطمه (دخترم عبور می‌کند و جامه‌ی سبز می‌پوشد و هفتادهزار حورالعین پیرامون او را می‌گیرند و او را مشایعت می‌کنند وقتی‌که کنار منزلش می‌رسند مشاهده می‌کنند که فرزندش حسن (ایستاده و فرزند دیگرش درحالی‌که سر در بدن ندارد خوابیده است. فاطمه (به حسن (می‌گوید: «این کیست»؟ حسن (می‌گوید: «این برادرم می‌باشد که امّت پدرت او را کشتند و سرش را از بدن جدا کردند». دراین‌هنگام از طرف خداوند ندا می‌رسد: «ای دختر حبیب اللَّه (من امروز کارهای امّت پدرت را که درباره‌ی فرزندت انجام دادند به تو نشان دادم. ای فاطمه (من برای تو در برابر این مصیبت پاداشی قرار داده‌ام و آن این است که به کارها و اعمال مردم نخواهم رسید تا آنگاه که تو وارد بهشت گردی و فرزندانت را هم با شیعیان خود همراه بیاوری، و کسانی که نسبت به شما محبّت کرده‌اند آن‌ها را هم وارد بهشت می‌کنم و بعد به حساب مردم می‌رسم». دراین‌هنگام فاطمه (و فرزندان و شیعیان و کسانی‌که به او محبّت کرده‌اند وارد بهشت می‌شوند و این است معنی آیه‌ی شریفه: لا یَحْزُنُهُمُ الْفَزَعُ الْأَکْبَرُ یعنی وحشت روز قیامت».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۹، ص۵۴۰
بحارا لأنوار، ج۷، ص۳۳۵/ فرات الکوفی، ص۲۶۹
۱ -۳
(انبیاء/ ۱۰۳)

الرّسول (صلی الله علیه و آله)- أَبُوحَمْزَهًَْ الثُّمَالِیُّ عَنْهُ (علیه السلام) عَنِ النَّبِیِّ (صلی الله علیه و آله) فِی قَوْلِهِ لا یَحْزُنُهُمُ الْفَزَعُ الْأَکْبَرُ الْآیَاتِ قَالَ فَیُعْطَی نَاقَهًًْ فَیُقَالُ اذْهَبْ فِی الْقِیَامَهًِْ حَیْثُ مَا شِئْتَ فَإِنْ شَاءَ وَقَفَ فِی الْحِسَابِ وَ إِنْ شَاءَ وَقَفَ عَلَی شَفِیرِ جَهَنَّمَ وَ إِنْ شَاءَ دَخَلَ الْجَنَّهًَْ وَ إِنَّ خَازِنَ النَّارِ یَقُولُ یَا هَذَا مَنْ أَنْتَ أَ نَبِیٌّ أَمْ وَصِیٌّ فَیَقُولُ أَنَا مِنْ شِیعَهًِْ مُحَمَّدٍ (صلی الله علیه و آله) وَ أَهْلِ بَیْتِهِ (فَیَقُولُ ذَلِکَ لَکَ.

پیامبر ( ابوحمزه ثمالی از امام باقر (روایت کرده است: از پیامبر (درباره‌ی سخن خداوند: لا یَحْزُنُهُمُ الْفَزَعُ الْأَکْبَرُ... [نقل شده است] که فرمود: «شتری [به او] عطا می‌شود و گفته می‌شود: «در قیامت هرجا خواستی برو»؛ پس اگر خواست در [موقف] حساب می‌ایستد و اگر خواست در کنار جهنّم می‌ایستد و اگر خواست وارد بهشت می‌شود. حافظ آتش می‌گوید: «ای مرد! تو کیستی؟ آیا پیامبری یا وصی هستی»؟ می‌گوید: «من از پیروان محمّد و اهل بیت او (هستم». می‌گوید: «پس آن [مقام] برای توست».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۹، ص۵۴۰
بحارا لأنوار، ج۳۹، ص۲۲۷/ المناقب، ج۳، ص۲۳
۱ -۴
(انبیاء/ ۱۰۳)

الرّسول (صلی الله علیه و آله)- قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) یَا عَلِیُّ (علیه السلام) فِیکُمْ نَزَلَتْ لا یَحْزُنُهُمُ الْفَزَعُ الْأَکْبَرُ وَ تَتَلَقَّاهُمُ الْمَلائِکَةُ هذا یَوْمُکُمُ الَّذِی کُنْتُمْ تُوعَدُونَ یَا عَلِیُّ (علیه السلام) أَنْتَ وَ شِیعَتُکَ تُطْلَبُونَ فِی الْمَوْقِفِ وَ أَنْتُمْ فِی الْجِنَانِ تَتَنَعَّمُون.

پیامبر ( یا علی (! آیه: لا یَحْزُنُهُمُ الْفَزَعُ الْأَکْبَرُ، درباره‌ی شما نازل شده است، تو و شیعیان تو در موقف قیامت قرار می‌گیرید و شما در بهشت از نعمت‌های فراوان برخوردار می‌شوید.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۹، ص۵۴۲
شواهدالتنزیل، ج۱، ص۵۰۰
۱ -۵
(انبیاء/ ۱۰۳)

الرّسول (صلی الله علیه و آله)- یَا عَلِیُّ (علیه السلام) أَنْتَ وَ شِیعَتُکَ عَلَی الْحَوْضِ تُسْقُونَ مَنْ أَحْبَبْتُمْ وَ تَمْنَعُونَ مَنْ کَرِهْتُمْ وَ أَنْتُمُ الْآمِنُونَ یَوْمَ الْفَزَعِ الْأَکْبَرِ فِی ظِلِّ الْعَرْشِ یَفْزَعُ النَّاسُ وَ لَا تَفْزَعُونَ وَ یَحْزَنُ النَّاسُ وَ لَا تَحْزَنُونَ فِیکُمْ نَزَلَتْ هَذِهِ الْآیَهًُْ إِنَّ الَّذِینَ سَبَقَتْ لَهُمْ مِنَّا الْحُسْنی أُولئِکَ عَنْها مُبْعَدُونَ وَ فِیکُمْ نَزَلَتْ لا یَحْزُنُهُمُ الْفَزَعُ الْأَکْبَرُ وَ تَتَلَقَّاهُمُ الْمَلائِکَةُ هذا یَوْمُکُمُ الَّذِی کُنْتُمْ تُوعَدُون.

پیامبر ( ای علی، تو و شیعیانت بر سر حوض کوثر، هرکس را دوست داشته باشید، سیراب می‌کنید و دشمنانتان را باز می‌دارید. شما روز ترس بزرگ (قیامت) در سایه عرش در امانید. مردم می‌هراسند و شما نمی‌هراسید. مردم اندوهگین می‌شوند و شما اندوهناک نمی‌شوید. این آیه درباره‌ی شما نازل شده است: إِنَّ الَّذِینَ سَبَقَتْ لَهُمْ مِنَّا الحُسْنی أُولئِکَ عَنْها مُبْعَدُونَ لایَسْمَعُونَ حَسِیسَها وَ هُمْ فِی مَا اشْتَهَتْ أَنْفُسُهُمْ خالِدُونَ لایَحْزُنُهُمُ الْفَزَعُ الْأَکْبَرُ وَ تَتَلَقّاهُمُ المَلائِکَةُ هذا یَوْمُکُمُ الَّذِی کُنْتُمْ تُوعَدُونَ.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۹، ص۵۴۲
فضایل الشیعه، ص۱۷
۱ -۶
(انبیاء/ ۱۰۳)

الرّسول (صلی الله علیه و آله)- عن عَلِیِّ‌بْنِ‌الْحُسَیْنِ (علیه السلام) عَنْ أَبِیهِ الْحُسَیْنِ‌بْنِ‌عَلِیٍّ (علیه السلام) عَنْ أَبِیهِ عَلِیِّ‌بْنِ أَبِی‌طَالِبٍ (علیه السلام) عَنْ رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) یَقُولُ مَنْ قَالَ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ بِإِخْلَاصٍ فَهُوَ بَرِیءٌ مِنَ الشِّرْکِ وَ مَنْ خَرَجَ مِنَ الدُّنْیَا لَا یُشْرِکُ بِاللَّهِ شَیْئاً دَخَلَ الْجَنَّهًَْ ثُمَّ تَلَا هَذِهِ الْآیَهًَْ إِنَّ اللهَ لا یَغْفِرُ أَنْ یُشْرَکَ بِهِ وَ یَغْفِرُ ما دُونَ ذلِکَ لِمَنْ یَشاءُ مِنْ شِیعَتِکَ وَ مُحِبِّیکَ یَا عَلِیُّ (علیه السلام) قَالَ أمیرالمؤمنین (علیه السلام) فَقُلْتُ یَا رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) هَذَا لِشِیعَتِی قَالَ إِی وَ رَبِّی إِنَّهُ لِشِیعَتِکَ وَ إِنَّهُمْ لَیَخْرُجُونَ یَوْمَ الْقِیَامَهًِْ مِنْ قُبُورِهِمْ وَ هُمْ یَقُولُونَ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ مُحَمَّدٌ (صلی الله علیه و آله) رَسُولُ اللَّهِ علی‌بن‌ابی‌طالب (علیه السلام) حُجَّهًُْ اللَّهِ فَیُؤْتَوْنَ بِحُلَلٍ خُضْرٍ مِنَ الْجَنَّهًِْ وَ أَکَالِیلَ مِنَ الْجَنَّهًِْ وَ تِیجَانٍ مِنَ الْجَنَّهًِْ وَ نَجَائِبَ مِنَ الْجَنَّهًِْ فَیَلْبَسُ کُلُّ وَاحِدٍ مِنْهُمْ حُلَّهًًْ خَضْرَاءَ وَ یُوضَعُ عَلَی رَأْسِهِ تَاجُ الْمَلِکِ وَ إِکْلِیلُ الْکَرَامَهًِْ ثُمَّ یَرْکَبُونَ النَّجَائِبَ فَتَطِیرُ بِهِمْ إِلَی الْجَنَّهًِْ لا یَحْزُنُهُمُ الْفَزَعُ الْأَکْبَرُ وَ تَتَلَقَّاهُمُ الملائکة هذا یَوْمُکُمُ الَّذِی کُنْتُمْ تُوعَدُونَ.

پیامبر ( هرکس از روی اخلاص کلمه توحید بر زبان جاری کند از شرک بیزاری جسته است، و هر آن کس که از دنیا برود و شرک نداشته باشد داخل بهشت می‌شود و بعد این آیه شریفه را قرائت فرمود: خداوند [هرگز] شرک را نمی‌بخشد! و پایین‌تر از آن را برای هرکس [بخواهد و شایسته بداند] می‌بخشد. (نساء/۴۸). اینان شیعیان و دوستان تو هستند. امیر المؤمنین (فرمود: عرض کردم: «ای رسول خدا (! این برای شیعیان من است»، فرمود: «آری به خدایم سوگند، شیعیان تو روز قیامت هنگامی که از قبرها سر بر آورند می‌گویند: لا إِلهَ إِلَّا اللَّهُ، مُحَمَّدٌ رَسُولُ اللَّهِ، علی‌بن‌ابی‌طالب حجهًْ اللَّه، در این هنگام جامه‌های سبزی از بهشت و تاج‌هائی با اسب‌ها برای آنان می‌آورند، و آن‌ها جامه‌ها را پوشیده و تاج‌ها را بر سر گذاشته بر اسبها سوار می‌شوند و در بهشت پرواز می‌کنند؛ لا یَحْزُنُهُمُ الْفَزَعُ الْأَکْبَرُ وَ تَتَلَقَّاهُمُ الملائکة هذا یَوْمُکُمُ الَّذِی کُنْتُمْ تُوعَدُونَ».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۹، ص۵۴۲
من لایحضره الفقیه، ج۴، ص۴۱۱
۱ -۷
(انبیاء/ ۱۰۳)

الباقر (علیه السلام)- عَنْ أَبِی‌خَالِدٍ الْکَابُلِیِّ قَالَ: فَقَالَ (علیه السلام) ... یَا أَبَاخَالِدٍ لَا یُحِبُّنَا عَبْدٌ وَ یَتَوَلَّانَا حَتَّی یُطَهِّرَ اللَّهُ قَلْبَهُ وَ لَا یُطَهِّرُ اللَّهُ قَلْبَ عَبْدٍ حَتَّی یُسَلِّمَ لَنَا وَ یَکُونَ سِلْماً لَنَا فَإِذَا کَانَ سِلْماً لَنَا سَلَّمَهُ اللَّهُ مِنْ شَدِیدِ الْحِسَابِ وَ آمَنَهُ مِنْ فَزَعِ یَوْمِ الْقِیَامَهًِْ الْأَکْبَرِ.

امام باقر ( ابوخالد کابلی گوید: از امام باقر (در حدیثی نقل شده است که فرمود: «به خدا سوگند ای اباخالد! هیچ بنده‌ای ما را دوست نمی‌دارد و از ما پیروی نمی‌کند تا اینکه خداوند قلبش را پاک سازد و خداوند قلب هیچ بنده‌ای را پاک نمی‌سازد تا تسلیم ما باشد و با ما صلح و آشتی کند؛ پس وقتی با ما آشتی نمود، خداوند او را از حساب شدید نجات می‌دهد و او را از وحشت بزرگ قیامت در امان می‌دارد.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۹، ص۵۴۲
الکافی، ج۱، ص۱۹۴
۱ -۸
(انبیاء/ ۱۰۳)

الرّسول (صلی الله علیه و آله)- ثَلَاثَهًٌْ عَلَی کُثْبَانٍ مِنْ مِسْکٍ لا یَحْزُنُهُمُ الْفَزَعُ الْأَکْبَرُ وَ لَا یَکْتَرِثُونَ لِلْحِسَابِ رَجُلٌ قَرَأَ الْقُرْآنَ مُحْتَسِباً ثُمَّ أَمَّ قَوْماً مُحْتَسِباً وَ رَجُلٌ أَذَّنَ مُحْتَسِباً وَ مَمْلُوکٌ أَدَّی حَقَّ اللَّهِ عَزَّ‌وَ‌جَلَّ وَ حَقَّ مَوَالِیه.

پیامبر ( در روز قیامت سه گروهند که بر روی ریگ‌های متراکمی از مشک هستند؛ لا یَحْزُنُهُمُ الْفَزَعُ الْأَکْبَرُ و به خاطر حساب به مشقّت نمی‌افتند؛ مردی که برای رضای خدا قرآن بخواند، سپس برای رضای خدا پیشوای گروهی شود و مردی که برای رضای خدا اذان بگوید و [بنده‌ی] مملوکی که حقّ خدای عزّوجلّ و حقّ اربابانش را بپردازد.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۹، ص۵۴۴
بحارا لأنوار، ج۷، ص۱۴۹/ نورالثقلین
۱ -۹
(انبیاء/ ۱۰۳)

الصّادق (علیه السلام)- مَنْ دُفِنَ فِی الْحَرَمِ أَمِنَ مِنَ الْفَزَعِ الْأَکْبَرِ فَقُلْتُ لَهُ مِنْ بَرِّ النَّاسِ وَ فَاجِرِهِمْ قَالَ مِنْ بَرِّ النَّاسِ وَ فَاجِرِهِمْ.

امام صادق ( آن‌کس که در حرم دفن شود خواه از نیکان باشد و خواه از تبهکاران از هول بزرگ محشر ایمن خواهد بود.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۹، ص۵۴۴
الکافی، ج۴، ص۲۵۸ / نورالثقلین
۱ -۱۰
(انبیاء/ ۱۰۳)

الرّسول (صلی الله علیه و آله)- لَمَّا عَادَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) مِنْ تَبُوکَ إِلَی الْمَدِینَهًِْ قَدِمَ عَلَیْهِ عَمْرُوبْنُ‌مَعْدِیکَرِبَ فَقَالَ لَهُ النَّبِیُّ (صلی الله علیه و آله) أَسْلِمْ یَا عَمْرُو یُؤْمِنْکَ اللَّهُ مِنَ الْفَزَعِ الْأَکْبَرِ فَقَالَ یَا مُحَمَّدُ (صلی الله علیه و آله) وَ مَا الْفَزَعُ الْأَکْبَرُ فَإِنِّی لَا أَفْزَعُ فَقَالَ یَا عَمْرُو إِنَّهُ لَیْسَ مِمَّا تَحْسِبُ وَ تَظُنُّ إِنَّ النَّاسَ یُصَاحُ بِهِمْ صَیْحَهًٌْ وَاحِدَهًٌْ فَلَا یَبْقَی مَیِّتٌ إِلَّا نُشِرَ وَ لَا حَیٌّ إِلَّا مَاتَ إِلَّا مَا شَاءَ اللَّهُ ثُمَّ یُصَاحُ بِهِمْ صَیْحَهًٌْ أُخْرَی فَیُنْشَرُ مَنْ مَاتَ وَ یَصُفُّونَ جَمِیعاً وَ تَنْشَقُّ السَّمَاءُ وَ تُهَدُّ الْأَرْضُ وَ تَخِرُّ الْجِبالُ وَ تَزْفِرُ النِّیرَانُ وَ تَرْمِی بِمِثْلِ الْجِبَالِ شَرَراً فَلَا یَبْقَی ذُو رُوحٍ إِلَّا انْخَلَعَ قَلْبُهُ وَ ذَکَرَ ذَنْبَهُ وَ شُغِلَ بِنَفْسِهِ إِلَّا مَا شَاءَ اللَّهُ فَأَیْنَ أَنْتَ یَا عَمْرُو مِنْ هَذَا قَالَ أَلَا إِنِّی أَسْمَعُ أَمْراً عَظِیماً فَآمَنَ بِاللَّهِ وَ رَسُولِهِ وَ آمَنَ مَعَهُ مِنْ قَوْمِهِ نَاسٌ وَ رَجَعُوا إِلَی قَوْمِهِم.

پیامبر ( چون رسول خدا (از تبوک به مدینه بازگشت عمروبن‌معدّی‌کرب (که از بزرگان عرب و دلاوران و شعرای ایشان بود) نزد آن حضرت (آمده و پیغمبر (به او فرمود: «ای عمرو! اسلام اختیار کن تا خدا تو را از بیم و هراس بزرگ ایمن گرداند»، عرض کرد: «ای محمّد (! بیم و هراس بزرگ کدام است؟ من که از چیزی نمی‌ترسم». فرمود: «ای عمرو این‌گونه نیست که تو می‌پنداری و گمان می‌کنی، فریاد و بانگی بر مردم زده شود که هیچ مرده‌ای به‌جای نماند، جز اینکه زنده شود و هیچ زنده‌ای نماند، جز اینکه بمیرد؛ مگر آن‌کس که خدا خواهد، سپس بانگ دیگری بر ایشان زده شود که هرکه مرده است زنده شود، و همگی [در عرصه‌ی محشر] صف کشند، آسمان شکافته شود، و زمین از هم بپاشد، کوه‌ها درهم فرو ریزند، آتش به‌اندازه‌ی کوه‌ها شراره زند، درآن‌هنگام جانداری به‌جای نماند جز اینکه دلش از جا کنده شود، و به یاد گناه خویش افتد، و به خود سرگرم شود مگر آن‌کس که خدا خواهد، پس ای عمرو! تو از کجا [معنای این هراس بزرگ را] بدانی»؟ عمرو گفت: «من داستان بزرگی می‌شنوم»، و [با همین سخنان] مسلمان شده به خدا و رسولش ایمان آورد و گروهی از قبیله‌ی او نیز با او ایمان آوردند و به‌سوی قوم خویش بازگشتند.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۹، ص۵۴۴
الإرشاد، ج۱، ص۱۵۸ / نورالثقلین

و فرشتگان به استقبالشان می‌آیند

۲ -۱
(انبیاء/ ۱۰۳)

الصّادق (علیه السلام)- مَنْ کَسَا أَخَاهُ کِسْوَهًَْ شِتَاءٍ أَوْ صَیْفٍ کَانَ حَقّاً عَلَی اللَّهِ أَنْ یَکْسُوَهُ مِنْ ثِیَابِ الْجَنَّهًِْ وَ أَنْ یُهَوِّنَ عَلَیْهِ سَکَرَاتِ الْمَوْتِ وَ أَنْ یُوَسِّعَ عَلَیْهِ فِی قَبْرِهِ وَ أَنْ یَلْقَی الملائکهًْ إِذَا خَرَجَ مِنْ قَبْرِهِ بِالْبُشْرَی وَ هُوَ قَوْلُ اللَّهِ عَزَّ‌وَ‌جَلَّ فِی کِتَابِهِ وَ تَتَلَقَّاهُمُ الملائکة هذا یَوْمُکُمُ الَّذِی کُنْتُمْ تُوعَدُونَ.

امام صادق ( هرکس در تابستان یا زمستان لباسی به برادرش ببخشد، این حقّی بر گردن خدا می‌گردد تا او را از لباس‌های بهشتی بهره‌مند سازد، و سکرات مرگ را بر او آسان کند و قبرش را برایش وسیع سازد، و آنگاه که از قبرش برمی‌خیزد، فرشتگان را درحالی دیدار کند که به او بشارت می‌دهند، و این بیانگر آیه: وَ تَتَلَقَّاهُمُ المَلَائِکَةُ هَذَا یَوْمُکُمُ الَّذِی کُنتُمْ تُوعَدُونَ است.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۹، ص۵۴۴
الکافی، ج۲، ص۲۰۴/ بحارا لأنوار، ج۷، ص۱۹۸/ وسایل الشیعهًْ، ج۵، ص۱۱۴/ نورالثقلین/ البرهان

[و می‌گویند] این همان روزی است که به شما وعده داده می‌شد

۳ -۱
(انبیاء/ ۱۰۳)

الصّادق (علیه السلام)- عَنِ الْمُفَضَّلِ‌بْنِ‌عُمَرَ قال: قال (علیه السلام) لَمَّا یُبَایِعه الْحَسَنِیُّ وَ یُبَایِعُهُ سَائِرُ الْعَسْکَرِ الَّذِی مَعَ الْحَسَنِیِّ إِلَّا أَرْبَعِینَ أَلْفاً أَصْحَابُ الْمَصَاحِفِ الْمَعْرُوفُونَ بِالزِّیدِیَّهًِْ فَإِنَّهُمْ یَقُولُونَ مَا هَذَا إِلَّا سِحْرٌ عَظِیمٌ فَیَخْتَلِطُ الْعَسْکَرَانِ فَیُقْبِلُ الْمَهْدِیُّ (عجل الله تعالی فرجه الشریف) عَلَی الطَّائِفَهًِْ الْمُنْحَرِفَهًِْ فَیَعِظُهُمْ وَ یَدْعُوهُمْ ثَلَاثَهًَْ أَیَّامٍ فَلَا یَزْدَادُونَ إِلَّا طُغْیَاناً وَ کُفْراً فَیَأْمُرُ بِقَتْلِهِمْ فَیُقْتَلُونَ جَمِیعاً ثُمَّ یَثُورُ سَرَایَا عَلَی السُّفْیَانِیِّ إِلَی دِمَشْقَ فَیَأْخُذُونَهُ وَ یَذْبَحُونَهُ عَلَی الصَّخْرَهًِْ ثُمَّ یَظْهَرُ الْحُسَیْنُ (علیه السلام) فِی اثْنَیْ عَشَرَ أَلْفَ صِدِّیقٍ وَ اثْنَیْنِ وَ سَبْعِینَ رَجُلًا أَصْحَابِهِ یَوْمَ کَرْبَلَاءَ فَیَا لَکَ عِنْدَهَا مِنْ کَرَّهًٍْ زَهْرَاءَ (سلام الله علیها) بَیْضَاءَ ثُمَّ یَخْرُجُ الصِّدِّیقُ الْأَکْبَرُ أمیرالمؤمنین علِیُّ‌بْنُ‌أَبِی‌طَالِبٍ (علیه السلام) وَ یُنْصَبُ لَهُ الْقُبَّهًُْ بِالنَّجَفِ وَ یُقَامُ أَرْکَانُهَا رُکْنٌ بِالنَّجَفِ وَ رُکْنٌ بِهَجَرَ وَ رُکْنٌ بِصَنْعَاءَ وَ رُکْنٌ بِأَرْضِ طَیْبَهًَْ ثُمَّ یَخْرُجُ السَّیِّدُ الْأَکْبَرُ مُحَمَّدٌ رسول الله (صلی الله علیه و آله) لَکَأَنِّی أَنْظُرُ یَا مُفَضَّلُ إِلَیْنَا مَعَاشِرَ الْأَئِمَّهًِْ بَیْنَ یَدَیْ رسول الله (صلی الله علیه و آله) نَشْکُو إِلَیْهِ مَا نَزَلَ بِنَا مِنَ الْأُمَّهًِْ بَعْدَهُ وَ مَا نَالَنَا مِنَ التَّکْذِیبِ وَ الرَّدِّ عَلَیْنَا تَبْتَدِئُ فَاطِمَهًُْ (سلام الله علیها) وَ تَشْکُو مَا نَالَهَا مِنْ أَبِی‌بَکْرٍ وَ عُمَرَ وَ أَخْذِ فَدَکَ مِنْهَا ثُمَّ یَشْکُو إِلَیْهِ أمیرالمؤمنین (علیه السلام) الْمِحَنَ الْعَظِیمَهًَْ الَّتِی امْتُحِنَ بِهَا بَعْدَه ثُمَّ یَقُومُ الْحَسَنُ (علیه السلام) إِلَی جَدِّهِ ص ثُمَّ یَقُومُ الْحُسَیْنُ (علیه السلام) مُخَضَّباً بِدَمِهِ هُوَ وَ جَمِیعُ مَنْ قُتِلَ مَعَهُ فَإِذَا رَآهُ رسول الله (صلی الله علیه و آله) بَکَی وَ بَکَی أَهْلُ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ لِبُکَائِهِ وَ تَصْرُخُ فَاطِمَهًُْ (سلام الله علیها) فَتُزَلْزَلُ الْأَرْضُ وَ مَنْ عَلَیْهَا وَ یَقِفُ أمیرالمؤمنین (علیه السلام) وَ الْحَسَنُ (علیه السلام) عَنْ یَمِینِهِ وَ فَاطِمَهًُْ (سلام الله علیها) عَنْ شِمَالِهِ وَ یُقْبِلُ الْحُسَیْنُ (علیه السلام) فَیَضُمُّهُ رسول الله (صلی الله علیه و آله) إِلَی صَدْرِهِ وَ یَقُولُ یَا حُسَیْنُ (علیه السلام) فَدَیْتُکَ قَرَّتْ عَیْنَاکَ وَ عَیْنَایَ فِیکَ وَ عَنْ یَمِینِ الْحُسَیْنِ (علیه السلام) حَمْزَهًُْ أَسَدُ اللَّهِ (رحمة الله علیه) فِی أَرْضِهِ وَ عَنْ شِمَالِهِ جَعْفَرُ‌بْنُ‌أَبِی‌طَالِبٍ الطَّیَّارُ (رحمة الله علیه) وَ یَأْتِی مُحَسِّنٌ تَحْمِلُهُ خَدِیجَهًُْ بِنْتُ خُوَیْلِدٍ (رحمة الله علیه) وَ فَاطِمَهًُْ بِنْتُ أَسَدٍ (رحمة الله علیه) أُمُّ أمیرالمؤمنین (علیه السلام) وَ هُنَّ صَارِخَاتٌ وَ أُمُّهُ فَاطِمَهًُْ (سلام الله علیها) تَقُولُ هذا یَوْمُکُمُ الَّذِی کُنْتُمْ تُوعَدُونَ الْیَوْمَ تَجِدُ کُلُّ نَفْسٍ ما عَمِلَتْ مِنْ خَیْرٍ مُحْضَراً وَ ما عَمِلَتْ مِنْ سُوءٍ تَوَدُّ لَوْ أَنَّ بَیْنَها وَ بَیْنَهُ أَمَداً بَعِیداً قَالَ فَبَکَی الصَّادِقُ (علیه السلام) حَتَّی اخْضَلَّتْ لِحْیَتُهُ بِالدُّمُوعِ ثُمَّ قَالَ لَا قَرَّتْ عَیْنٌ لَا تَبْکِی عِنْدَ هَذَا الذِّکْرِ قَالَ وَ بَکَی الْمُفَضَّلُ بُکَاءً طَوِیلا.

امام صادق ( مفضّل گوید: امام صادق (فرمود: ... سید حسنی خود و سپس سایر لشکریانش با وی (امام مهدی (بیعت می‌کنند، مگر چهل‌هزار نفر که قرآن‌ها با خود دارند و معروف به زیدیه می‌باشند، که از بیعت‌کردن امتناع می‌ورزند. آن‌ها می‌گویند این کار چیزی جز یک سحر بزرگ نیست و با این حرف دو لشکر به جان هم می‌افتند، مهدی (به‌طرف طایفه‌ی زیدیّه آمده و سه روز آن‌ها را موعظه می‌نماید و دعوت به آرامش و پذیرش خودش می‌کند، ولی آن‌ها بر سرکشی و کیفر خود می‌افزایند مهدی (هم ناچار دستور قتل آن‌ها را صادر نموده همه را از دم شمشیر می‌گذرانند. سپس مهدی (به اصحاب خود می‌گوید: «قرآن‌های آن‌ها را نگیرید بگذارید تا باعث حسرت آن‌ها گردد؛ همان‌طور که آن را تبدیل کرده و تغییر دادند و مطابق آنچه در آن بود عمل نکردند». مفضّل عرض کرد: «آقا! بعداً مهدی (چه می‌کند»؟ فرمود: «لشکری برای دستگیری سفیانی به دمشق می‌فرستد؛ او را گرفته و روی سنگی سر می‌بُرند. آنگاه حسین (با دوازده‌هزار صدّیق و هفتادودو نفری که در کربلا از یاران او بودند و با وی شهید شدند، آشکار می‌شود. ای خوش آن رجعت نوری، سپس صدّیق‌اکبر امیرالمؤمنین (علیّ‌بن‌ابی‌طالب (ظهور می‌کند و خیمه‌ای که بر چهار پایه استوار باشد در نجف برای وی بر سر پا می‌کنند. یک پایه‌ی آن در نجف و پایه‌ای در حجر اسماعیل (و پایه‌ای در صفا و پایه‌ای در زمین مدینه است. گویا چراغ‌های آن را می‌بینم که مانند انوار مهر و ماه در آسمان و زمین می‌درخشد. در آن‌موقع باطن هرکس آشکار می‌شود، و زنان شیرده از وحشت، بچّه‌های خود را رها می‌کنند. آنگاه آقای بزرگ؛ محمّد رسول خدا (.... ای مفضّل! گویا می‌بینم که ما ائمه (آن موقع جلوی پیغمبر (جمع شده و به آن حضرت (شکایت می‌کنیم که امّت بعد از وی چه به روز ما آوردند، و می‌گوییم امّت ما را تکذیب کردند... آنگاه فاطمه زهرا (می‌آید و از ظلم اوّلی و دوّمی و غصب فدک ملک خود توسط آن‌ها... سپس امیرالمؤمنین (محنت‌های عظیمی را که بعد از پیغمبر (دید... آنگاه امام حسین (با بدنی آغشته به خون، خود و یارانش که با وی کشته شدند، در جلوی پیغمبر (می‌ایستد. چون پیغمبر او را می‌نگرد زار زار می‌گرید. از گریه‌ی او اهل آسمان و زمین نیز گریه می‌کنند. فاطمه‌ی زهرا (هم ناله‌ی جان‌کاه از دل پر الم برمی‌آورد. از ناله و شیون و گریه و زاری آن حضرت (زمین و اهل زمین متزلزل می‌گردند. سپس امیرالمؤمنین (و امام حسن (در سمت راست پیغمبر (و فاطمه زهرا (در سمت چپ آن حضرت (قرار می‌گیرند. پیغمبر (او را در آغوش می‌گیرد و می‌گوید: «یا حسین (فدایت گردم! دیدگانت روشن باد و دیدگان من هم روشن باشد». سپس حمزه سیّدالشّهداء عموی پیغمبر (در سمت راست آن حضرت (می‌ایستد و در سمت چپ جعفربن‌ابی‌طالب (طیّار () قرار می‌گیرد. ناگاه خدیجه‌ی کبری (و فاطمه دختر اسد (مادر امیرالمؤمنین () محسن (سقط شده‌ی فاطمه زهرا (را به دست گرفته ناله‌کنان به نزد پیغمبر (می‌آیند و مادرش فاطمه (این آیه‌ی قرآن را می‌خواند: روزی که هرکس، آنچه را از کار نیک انجام داده، حاضر می‌بیند و آرزو می‌کند میان او، و آنچه از اعمال بد انجام داده، فاصله‌ی زمانیِ زیادی باشد. (آل عمران/۳۰)». مفضّل گفت: «در این وقت امام صادق (چنان گریست که محاسن مبارکش از سیلاب اشک تر شد»! سپس فرمود: «روشن مباد چشمی که با این گفته نگرید»!! مفضّل هم بسیار گریست.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۹، ص۵۴۴
بحارا لأنوار، ج۵۳، ص۲۲
بیشتر