آیه ۲۶ - سوره انبیاء

آیه وَ قالُوا اتَّخَذَ الرَّحْمنُ وَلَداً سُبْحانَهُ بَلْ عِبادٌ مُكْرَمُونَ [26]

آن‌ها‌‌ گفتند: «خداوند رحمان فرزندى [براى خود] انتخاب كرده است». او منزّه است، بلكه [فرشتگان] بندگان شايسته‌ی اويند.

آن‌ها گفتند: «خداوند رحمان فرزندی [برای خود] انتخاب کرده است»

۱ -۱
(انبیاء/ ۲۶)

علی‌بن‌إبراهیم (رحمة الله علیه)- وَ قَوْلُهُ وَ قالُوا اتَّخَذَ الرَّحْمنُ وَلَداً سُبْحانَهُ بَلْ عِبادٌ مُکْرَمُونَ قَالَ: هُوَ مَا قَالَتِ النَّصَارَی: إِنَّ الْمَسِیحَ (علیه السلام) ابْنُ اللَّهِ. وَ مَا قالَتِ الْیَهُودُ: عُزَیْرٌ (علیه السلام) ابْنُ اللَّهِ وَ قَالُوا فِی الْأَئِمَّهًِْ (مَا قَالُوا فَقَالَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ إِبْطَالًا لَهُ بَلْ عِبادٌ مُکْرَمُونَ یَعْنِی هَؤُلَاءِ الَّذِینَ زَعَمُوا أَنَّهُمُ وُلْدُ اللَّهِ.

علیّ‌بن‌ابراهیم ( وَ قالُوا اتَّخَذَ الرَّحْمنُ وَلَداً سُبْحانَهُ بَلْ عِبادٌ مُکْرَمُون؛ این حرف نصرانی‌ها و یهودی‌هاست که گروه اوّلی معتقد بودند مسیح (فرزند خداست و یهودی‌ها هم معتقد بودند که عُزیر فرزند خدا می‌باشد و در مورد ائمّه (هرچه دلشان خواست گفتند و خداوند از سر امتناع و مناعت از این سخن‌ها فرمود: بَلْ عِبَادٌ مُّکْرَمُونَ؛ یعنی کسانی که آنان گمان می‌کنند فرزندان خدا بوده‌اند، بندگانی مخلص می‌باشند.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۹، ص۳۷۶
القمی، ج۲، ص۶۸/ نورالثقلین/ البرهان

او منزّه است، بلکه [فرشتگان] بندگان شایسته‌ی اویند

۲ -۱
(انبیاء/ ۲۶)

الباقر (علیه السلام)- عَنْ مُحَمَّدِ‌بْنِ‌سِنَانٍ قَالَ: کُنْتُ عِنْدَ أَبِی‌جَعْفَرٍ (علیه السلام) فَذَکَرْتُ اخْتِلَافَ الشِّیعَهًِْ فَقَالَ إِنَّ اللَّهَ لَمْ یَزَلْ فَرْداً مُتَفَرِّداً فِی الْوَحْدَانِیَّهًِْ ثُمَّ خَلَقَ مُحَمَّداً (صلی الله علیه و آله) وَ عَلِیّاً (علیه السلام) وَ فَاطِمَهًَْ (سلام الله علیها) فَمَکَثُوا أَلْفَ دَهْرٍ ثُمَّ خَلَقَ الْأَشْیَاءَ وَ أَشْهَدَهُمْ خَلْقَهَا وَ أَجْرَی عَلَیْهَا طَاعَتَهُمْ وَ جَعَلَ فِیهِمْ مَا شَاءَ وَ فَوَّضَ أَمْرَ الْأَشْیَاءِ إِلَیْهِمْ فِی الْحُکْمِ وَ التَّصَرُّفِ وَ الْإِرْشَادِ وَ الْأَمْرِ وَ النَّهْیِ فِی الْخَلْقِ لِأَنَّهُمُ الْوُلَاهًُْ فَلَهُمُ الْأَمْرُ وَ الْوَلَایَهًُْ وَ الْهِدَایَهًُْ فَهُمْ أَبْوَابُهُ وَ نُوَّابُهُ وَ حُجَّابُهُ یُحَلِّلُونَ مَا شَاءَ وَ یُحَرِّمُونَ مَا شَاءَ وَ لَا یَفْعَلُونَ إِلَّا مَا شَاءَ عِبادٌ مُکْرَمُونَ لا یَسْبِقُونَهُ بِالْقَوْلِ وَ هُمْ بِأَمْرِهِ یَعْمَلُونَ فَهَذِهِ الدِّیَانَهًُْ الَّتِی مَنْ تَقَدَّمَهَا غَرِقَ فِی بَحْرِ الْإِفْرَاطِ وَ مَنْ نَقَصَهُمْ عَنْ هَذِهِ الْمَرَاتِبِ الَّتِی رَتَّبَهُمُ اللَّهُ فِیهَا زَهَقَ فِی بَرِّ التَّفْرِیطِ وَ لَمْ یُوَفِّ آلَ مُحَمَّدٍ (حَقَّهُمْ فِیمَا یَجِبُ عَلَی الْمُؤْمِنِ مِنْ مَعْرِفَتِهِمْ ثُمَّ قَالَ خُذْهَا یا محمد (صلی الله علیه و آله) فَإِنَّهَا مِنْ مَخْزُونِ الْعِلْمِ وَ مَکْنُونِهِ.

امام باقر ( محمّدبن‌سنان گوید: خدمت امام جواد (بودم سخن از اختلاف شیعه به میان آمد، فرمود: «خداوند پیوسته یکتا و تنها در وحدانیّت خویش بود؛ سپس محمّد (و علی (و فاطمه (را آفرید، یک میلیون سال گذشت آنگاه اشیاء را آفرید و آن‌ها را گواه بر آفرینش اشیاء قرار داد و اطاعت ایشان را لازم گردانید و هرچه مایل بود در آن‌ها قرار داد و اختیار اشیاء را به ایشان سپرد؛ آن‌ها جانشین خدا هستند هرچه را بخواهند حلال می‌کنند و هرچه را بخواهند حرام و جز آنچه خدا بخواهد انجام نمی‌دهند. این دیانت و راهی است که هرکه از آن تجاوز کند هلاک می‌شود و هرکه عقب بماند نابود می‌گردد این مطلب را در خاطر بسپار که از مکنون علم و اسرار است.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۹، ص۳۷۶
بحارا لأنوار، ج۲۵، ص۳۳۹
۲ -۲
(انبیاء/ ۲۶)

الرّسول (صلی الله علیه و آله)- عَبْدُ اللَّهِ‌بْنُ‌عَبَّاسٍ قَالَ حَدَّثَنَا رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) قَالَ: لَمَّا عُرِجَ بِی إِلَی السَّمَاءِ رَأَیْتُ عَلَی بَابِ الْجَنَّهًِْ مَکْتُوباً لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ مُحَمَّدٌ رَسُولُ اللَّهِ عَلِیٌّ وَلِیُّ اللَّهِ وَ الْحَسَنُ وَ الْحُسَیْنُ سِبْطَا رَسُولِ اللَّهِ وَ فَاطِمَهًُْ الزَّهْرَاءُ صَفْوَهًُْ اللَّهِ وَ عَلَی نَاکِرِهِمْ وَ بَاغِضِهِمْ لَعْنَهًُْ اللَّهِ تَعَالَی قِیلَ إِنَّ رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) کَانَ جَالِساً ذَاتَ یَوْمٍ وَ عِنْدَهُ الْإِمَامُ عَلِیُّ‌بْنُ‌أَبِی‌طَالِبٍ (علیه السلام) إِذْ دَخَلَ الْحُسَیْنُ‌بْنُ‌عَلِیٍّ فَأَخَذَهُ النَّبِیُّ (صلی الله علیه و آله) وَ أَجْلَسَهُ فِی حَجْرِهِ وَ قَبَّلَ بَیْنَ عَیْنَیْهِ وَ قَبَّلَ شَفَتَیْهِ وَ کَانَ لِلْحُسَیْنِ (علیه السلام) سِتُّ سِنِینَ فَقَالَ عَلِیٌّ (علیه السلام) یَا رَسُولَ اللَّهِ أَ تُحِبُّ وَلَدِیَ الْحُسَیْنَ قَالَ النَّبِیُّ (صلی الله علیه و آله) وَ کَیْفَ لَا أُحِبُّهُ وَ هُوَ عُضْوٌ مِنْ أَعْضَائِی فَقَالَ عَلِیٌّ (علیه السلام) یَا رَسُولَ اللَّهِ أَیُّمَا أَحَبُّ إِلَیْکَ أَنَا أَمِ الْحُسَیْنُ فَقَالَ الْحُسَیْنُ یَا أَبَتَا مَنْ کَانَ أَعْلَی شَرَفاً کَانَ أَحَبَّ إِلَی النَّبِیِّ (صلی الله علیه و آله) وَ أَقْرَبَ إِلَیْهِ مَنْزِلَهًًْ قَالَ عَلِیٌّ (علیه السلام) لِوَلَدِهِ أَ تُفَاخِرُنِی یَا حُسَیْنُ قَالَ نَعَمْ یَا أَبَتَاهْ إِنْ شِئْتَ فَقَالَ لَهُ الْإِمَامُ عَلِیٌّ (علیه السلام) یَا حُسَیْنُ أَنَا أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ أَنَا لِسَانُ الصَّادِقِینَ أَنَا وَزِیرُ الْمُصْطَفَی أَنَا خَازِنُ عِلْمِ اللَّهِ وَ مُخْتَارُهُ مِنْ خَلْقِهِ أَنَا قَائِدُ السَّابِقِینَ إِلَی الْجَنَّهًِْ أَنَا قَاضِی الدَّیْنِ عَنْ رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) أَنَا الَّذِی عَمُّهُ سَیِّدٌ فِی الْجَنَّهًِْ أَنَا الَّذِی أَخُوهُ جَعْفَرٌ الطَّیَّارُ فِی الْجَنَّهًِْ عِنْدَ الْمَلَائِکَهًِْ أَنَا قَاضِی الرَّسُولِ أَنَا آخِذٌ لَهُ بِالْیَمِینِ أَنَا حَامِلُ سُورَهًِْ التَّنْزِیلِ إِلَی أَهْلِ مَکَّهًَْ بِأَمْرِ اللَّهِ تَعَالَی أَنَا الَّذِی اخْتَارَنِی اللَّهُ تَعَالَی مِنْ خَلْقِهِ أَنَا حَبْلُ اللَّهِ الْمَتِینُ الَّذِی أَمَرَ اللَّهُ تَعَالَی خَلْقَهُ أَنْ یَعْصِمُوا بِهِ فِی قَوْلِهِ تَعَالَی وَ اعْتَصِمُوا بِحَبْلِ اللهِ جَمِیعاً أَنَا نَجْمُ اللَّهِ الزَّاهِرُ أَنَا الَّذِی تَزُورُهُ مَلَائِکَهًُْ السَّمَاوَاتِ أَنَا لِسَانُ اللَّهِ النَّاطِقُ أَنَا حُجَّهًُْ اللَّهِ تَعَالَی عَلَی خَلْقِهِ أَنَا یَدُ اللَّهِ الْقَوِیُّ أَنَا وَجْهُ اللَّهِ تَعَالَی فِی السَّمَاوَاتِ أَنَا جَنْبُ اللَّهِ الظَّاهِرُ أَنَا الَّذِی قَالَ اللَّهُ سُبْحَانَهُ وَ تَعَالَی فِیَّ وَ فِی حَقِّی بَلْ عِبادٌ مُکْرَمُونَ.

پیامبر ( از ابن‌عبّاس (گوید: پیامبر (فرمود: «وقتی به آسمان برده شدم، دیدم که بر روی در بهشت نوشته شده است؛ معبودی جز الله نیست. محمّد (رسول خداست. علی (ولیّ خداست و حسن و حسین (دو نوه‌ی رسول خدا (و فاطمه‌ی زهرا (برگزیده‌ی خداست و لعنت خدای تعالی بر انکارکنندگانشان و دشمنانشان باد». گفته شده است: «روزی رسول خدا (نشسته بود و امام علی (نزد او بود که حسین‌بن‌علی (وارد شد و پیامبر (او را [در آغوش] گرفت و بر دامنش نشاند و بین دو چشمش و لب‌هایش را بوسید و حسین (شش ساله بود. علی (گفت: «ای رسول خدا (! آیا فرزندم حسین (را دوست داری»؟ پیامبر (فرمود: «چگونه دوستش نداشته باشم درحالی‌که او عضوی از اعضای من است». علی (گفت: «ای رسول خدا (! چه کسی را بیشتر دوست داری مرا یا حسین (را»؟ حسین (گفت: «پدر جان! هرکس [در نسب] شریف‌تر باشد، نزد پیامبر (محبوب‌تر و در مقام و منزلت به او نزدیک‌تر است». علی (به فرزندش فرمود: «ای حسین (! آیا بر من مباهات می‌کنی»؟ گفت: «بله‌ای پدر جان! اگر خواستی [چنین فرض کن]». امام علی (به او فرمود: «ای حسین (! من امیرالمؤمنین هستم، من زبان راستگویانم، من وزیر مصطفی (هستم، من خزانه‌دار علم خدا و انتخاب شده او از میان خلقش هستم، من رهبر پیشینیان به‌سوی بهشتم، من حاکم دین از سوی رسول خدا (هستم، من کسی هستم که عمویش در بهشت، سرور است. من کسی هستم که برادرش جعفرطیّار در بهشت نزد ملائکه است. من قاضی پیامبر (هستم. من برای او پیمان گرفتم. من حمل‌کننده‌ی سوره‌ی تنزیل به امر خدای تعالی به‌سوی اهل مکّه هستم. من کسی هستم که خدای تعالی مرا از میان خلقش برگزید. من ریسمان محکم خدا هستم که خدای تعالی به خلقش دستور داده به آن تمسّک بجویند، در این سخنش: و همگی به ریسمان خدا (قرآن و اسلام، و هرگونه وسیله‌ی وحدت)، چنگ زنید. (آل عمران/۱۰۳). من ستاره‌ی درخشان خدا هستم. من کسی هستم که ملائکه‌ی آسمان‌ها او را زیارت می‌کنند. من زبان گویای خدا هستم. من حجّت خدا بر خلق او هستم. من دست قدرت خدا هستم. من سیمای خدای تعالی در آسمان‌ها هستم. من فرمان ظاهر خدا هستم. من کسی هستم که خداوند تبارک و تعالی در مورد من و در حقّ من فرمود: بَلْ عِبادٌ مُکْرَمُون.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۹، ص۳۷۶
الفضایل، ص۸۳
۲ -۳
(انبیاء/ ۲۶)

أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- ثُمَّ خَلَقَ سُبْحَانَهُ لِإِسْکَانِ سَمَاوَاتِهِ وَ عِمَارَهًِْ الصَّفِیحِ الْأَعْلَی مِنْ مَلَکُوتِهِ خَلْقاً بَدِیعاً مِنْ مَلَائِکَتِهِ (وَ مَلَأَ بِهِمْ فُرُوجَ فِجَاجِهَا وَ حَشَا بِهِمْ فُتُوقَ أَجْوَائِهَا وَ بَیْنَ فَجَوَاتِ تِلْکَ الْفُرُوجِ زَجَلُ الْمُسَبِّحِینَ مِنْهُمْ فِی حَظَائِرِ الْقُدُسِ وَ سُتُرَاتِ الْحُجُبِ وَ سُرَادِقَاتِ الْمَجْدِ وَ وَرَاءَ ذَلِکَ الرَّجِیجِ الَّذِی تَسْتَکُّ مِنْهُ الْأَسْمَاعُ سُبُحَاتُ نُورٍ تَرْدَعُ الْأَبْصَارَ عَنْ بُلُوغِهَا فَتَقِفُ خَاسِئَهًًْ عَلَی حُدُودِهَا. وَ أَنْشَأَهُمْ عَلَی صُوَرٍ مُخْتَلِفَاتٍ وَ أَقْدَارٍ مُتَفَاوِتَاتٍ أُولِی أَجْنِحَهًٍْ تُسَبِّحُ جَلَالَ عِزَّتِهِ لَا یَنْتَحِلُونَ مَا ظَهَرَ فِی الْخَلْقِ مِنْ صُنْعِهِ وَ لَا یَدَّعُونَ أَنَّهُمْ یَخْلُقُونَ شَیْئاً مَعَهُ مِمَّا انْفَرَدَ بِهِ بَلْ عِبادٌ مُکْرَمُونَ لا یَسْبِقُونَهُ بِالْقَوْلِ وَ هُمْ بِأَمْرِهِ یَعْمَلُونَ جَعَلَهُمُ اللَّهُ فِیمَا هُنَالِکَ أَهْلَ الْأَمَانَهًِْ عَلَی وَحْیِهِ وَ حَمَّلَهُمْ إِلَی الْمُرْسَلِینَ وَدَائِعَ أَمْرِهِ وَ نَهْیِهِ وَ عَصَمَهُمْ مِنْ رَیْبِ الشُّبُهَاتِ فَمَا مِنْهُمْ زَائِغٌ عَنْ سَبِیلِ مَرْضَاتِهِ وَ أَمَدَّهُمْ بِفَوَائِدِ الْمَعُونَهًِْ وَ أَشْعَرَ قُلُوبَهُمْ تَوَاضُعَ إِخْبَاتِ السَّکِینَهًِْ وَ فَتَحَ لَهُمْ أَبْوَاباً ذُلُلًا إِلَی تَمَاجِیدِهِ وَ نَصَبَ لَهُمْ مَنَاراً وَاضِحَهًًْ عَلَی أَعْلَامِ تَوْحِیدِهِ لَمْ تُثْقِلْهُمْ مُؤْصِرَاتُ الْآثَامِ وَ لَمْ تَرْتَحِلْهُمْ عُقَبُ اللَّیَالِی وَ الْأَیَّامِ وَ لَمْ تَرْمِ الشُّکُوکُ بِنَوَازِعِهَا عَزِیمَهًَْ إِیمَانِهِمْ وَ لَمْ تَعْتَرِکِ الظُّنُونُ عَلَی مَعَاقِدِ یَقِینِهِمْ وَ لَا قَدَحَتْ قَادِحَهًُْ الْإِحَنِ فِیمَا بَیْنَهُمْ وَ لَا سَلَبَتْهُمُ الْحَیْرَهًُْ مَا لَاقَ مِنْ مَعْرِفَتِهِ بِضَمَائِرِهِمْ وَ مَا سَکَنَ مِنْ عَظَمَتِهِ وَ هَیْبَهًِْ جَلَالَتِهِ فِی أَثْنَاءِ صُدُورِهِمْ وَ لَمْ تَطْمَعْ فِیهِمُ الْوَسَاوِسُ فَتَقْتَرِعَ بِرَیْنِهَا عَلَی فِکْرِهِمْ وَ مِنْهُمْ مَنْ هُوَ فِی خَلْقِ الْغَمَامِ الدُّلَّحِ وَ فِی عِظَمِ الْجِبَالِ الشُّمَّخِ وَ فِی قَتْرَهًِْ الظَّلَامِ الْأَیْهَمِ وَ مِنْهُمْ مَنْ قَدْ خَرَقَتْ أَقْدَامُهُمْ تُخُومَ الْأَرْضِ السُّفْلَی فَهِیَ کَرَایَاتٍ بِیضٍ قَدْ نَفَذَتْ فِی مَخَارِقِ الْهَوَاءِ وَ تَحْتَهَا رِیحٌ هَفَّافَهًٌْ تَحْبِسُهَا عَلَی حَیْثُ انْتَهَتْ مِنَ الْحُدُودِ الْمُتَنَاهِیَهًِْ قَدِ اسْتَفْرَغَتْهُمْ أَشْغَالُ عِبَادَتِهِ وَ وَصَلَتْ حَقَائِقُ الْإِیمَانِ بَیْنَهُمْ وَ بَیْنَ مَعْرِفَتِهِ وَ قَطَعَهُمُ الْإِیقَانُ بِهِ إِلَی الْوَلَهِ إِلَیْهِ وَ لَمْ تُجَاوِزْ رَغَبَاتُهُمْ مَا عِنْدَهُ إِلَی مَا عِنْدَ غَیْرِهِ قَدْ ذَاقُوا حَلَاوَهًَْ مَعْرِفَتِهِ وَ شَرِبُوا بِالْکَأْسِ الرَّوِیَّهًِْ مِنْ مَحَبَّتِهِ وَ تَمَکَّنَتْ مِنْ سُوَیْدَاءِ قُلُوبِهِمْ وَشِیجَهًُْ خِیفَتِهِ فَحَنَوْا بِطُولِ الطَّاعَهًِْ اعْتِدَالَ ظُهُورِهِمْ وَ لَمْ یُنْفِدْ طُولُ الرَّغْبَهًِْ إِلَیْهِ مَادَّهًَْ تَضَرُّعِهِمْ وَ لَا أَطْلَقَ عَنْهُمْ عَظِیمُ الزُّلْفَهًِْ رِبَقَ خُشُوعِهِمْ وَ لَمْ یَتَوَلَّهُمُ الْإِعْجَابُ فَیَسْتَکْثِرُوا مَا سَلَفَ مِنْهُمْ وَ لَا تَرَکَتْ لَهُمُ اسْتِکَانَهًُْ الْإِجْلَالِ نَصِیباً فِی تَعْظِیمِ حَسَنَاتِهِمْ وَ لَمْ تَجْرِ الْفَتَرَاتُ فِیهِمْ عَلَی طُولِ دُءُوبِهِمْ وَ لَمْ تَغِضْ رَغَبَاتُهُمْ فَیُخَالِفُوا عَنْ رَجَاءِ رَبِّهِمْ وَ لَمْ تَجِفَّ لِطُولِ الْمُنَاجَاهًِْ أَسَلَاتُ أَلْسِنَتِهِمْ وَ لَا مَلَکَتْهُمُ الْأَشْغَالُ فَتَنْقَطِعَ بِهَمْسِ الْجُؤَارِ إِلَیْهِ أَصْوَاتُهُمْ وَ لَمْ تَخْتَلِفْ فِی مَقَاوِمِ الطَّاعَهًِْ مَنَاکِبُهُمْ وَ لَمْ یَثْنُوا إِلَی رَاحَهًِْ التَّقْصِیرِ فِی أَمْرِهِ رِقَابَهُمْ وَ لَا تَعْدُو علی عزِیمَهًِْ جِدِّهِمْ بَلَادَهًُْ الْغَفَلَاتِ وَ لَا تَنْتَضِلُ فِی هِمَمِهِمْ خَدَائِعُ الشَّهَوَاتِ قَدِاتَّخَذُوا ذَا الْعَرْشِ ذَخِیرَهًًْ لِیَوْمِ فَاقَتِهِمْ وَ یَمَّمُوهُ عِنْدَ انْقِطَاعِ الْخَلْقِ إِلَی الْمَخْلُوقِینَ بِرَغْبَتِهِمْ لَا یَقْطَعُونَ أَمَدَ غَایَهًِْ عِبَادَتِهِ وَ لَا یَرْجِعُ بِهِمُ الِاسْتِهْتَارُ بِلُزُومِ طَاعَتِهِ إِلَّا إِلَی مَوَادَّ مِنْ قُلُوبِهِمْ غَیْرِ مُنْقَطِعَهًٍْ مِنْ رَجَائِهِ وَ مَخَافَتِهِ لَمْ تَنْقَطِعْ أَسْبَابُ الشَّفَقَهًِْ مِنْهُمْ فَیَنُوا فِی جِدِّهِمْ وَ لَمْ تَأْسِرْهُمُ الْأَطْمَاعُ فَیُؤْثِرُوا وَشِیکَ السَّعْیِ عَلَی اجْتِهَادِهِمْ لَمْ یَسْتَعْظِمُوا مَا مَضَی مِنْ أَعْمَالِهِمْ وَ لَوِ اسْتَعْظَمُوا ذَلِکَ لَنَسَخَ الرَّجَاءُ مِنْهُمْ شَفَقَاتِ وَجَلِهِمْ وَ لَمْ یَخْتَلِفُوا فِی رَبِّهِمْ بِاسْتِحْوَاذِ الشَّیْطَانِ عَلَیْهِمْ وَ لَمْ یُفَرِّقْهُمْ سُوءُ التَّقَاطُعِ وَ لَا تَوَلَّاهُمْ غِلُّ التَّحَاسُدِ وَ لَا تَشَعَّبَتْهُمْ مَصَارِفُ الرِّیَبِ وَ لَا اقْتَسَمَتْهُمْ أَخْیَافُ الْهِمَمِ فَهُمْ أُسَرَاءُ إِیمَانٍ لَمْ یَفُکَّهُمْ مِنْ رِبْقَتِهِ زَیْغٌ وَ لَا عُدُولٌ وَ لَا وَنًی وَ لَا فُتُورٌ وَ لَیْسَ فِی أَطْبَاقِ السَّمَاءِ مَوْضِعُ إِهَابٍ إِلَّا وَ عَلَیْهِ مَلَکٌ سَاجِدٌ أَوْ سَاعٍ حَافِدٌ یَزْدَادُونَ عَلَی طُولِ الطَّاعَهًِْ بِرَبِّهِمْ عِلْماً وَ تَزْدَادُ عِزَّهًُْ رَبِّهِمْ فِی قُلُوبِهِمْ عِظَماً.

امام علی ( سپس خداوند سبحان برای سکونت دادن در آسمان‌هایش، و آباد ساختن پهنه اعلای ملکوتش موجوداتی بی‌نظیر از فرشتگانش را به عرصه هستی آورد، و به‌وسیله‌ی آن‌ها گشادگی‌های فضای آسمان را پر کرد، و صفحات باز جوّ را از آنان مملو ساخت. فریادهای رسای تسبیح کنندگان از آن ملائکه بارگاه قدس در میان پهنه باز آسمان و پرده‌های حجاب، و سراپرده‌های جلال و مجد طنین انداز است. و در ورای آن فریادهای رسا که گوشها از شنیدنش کر می‌شود طبقاتی از نور است که دیده‌ها از رسیدن به آن پس زده می‌شوند، و به ناچار در محدوده آن نور در محل خود مطرود و رانده شده می‌ایستند. ملائکه را به صورت‌های گوناگون، و اندازه‌های مختلف، دارای بال و پر آفرید، که جلال عزّت حق را تسبیح می‌گویند، و آنچه را که از عجایب خلقت خدا هویداست به خود نمی‌بندند، و آفرینش چیزی را که آفریدنش مخصوص خداست ادعا نمی‌کنند، بلکه «آنان بندگان گرامی داشته حقند که در گفتار سبقت بر خدا نمی‌گیرند و فرمانش را اجرا می‌کنند». خداوند ملائکه را در آن عالم امین وحی قرار داد، و به وسیله آنان امانات امر و نهیش را به جانب پیامبران روانه کرد، و همه آنان را از اشتباه مصونیت داد، بنابراین از ایشان کسی نیست که از راه رضای خدا منحرف شود. آنان را از منافع کمک خود یاری داد، و قلبشان را با تواضع و خشوع و آرامش قرین فرمود، ابواب سهل و آسان تمجیدهای خود را به رویشان گشود، و برای آنان مشعل‌های روشنی بر روی نشانه‌های توحیدش نصب کرد. بار گناهان آنان را سنگین نکرده، آمد و رفت شب و روز آنان را به سوی مرگ سوق نداده، تیرهای شک و تردید از کمان‌های خود استحکام ایمانشان را نشان نگرفته، و گمان‌ها و خیالات بر جایگاه یقین استوارشان ازدحام نبرده، آتش عداوت در بینشان افروخته نشده، سرگردانی و حیرت ایمانی را که با باطن آنان پیوند خورده، و هیبت و جلالی را که از حق در دلهاشان جای گرفته از آنان سلب ننموده، و وسوسه‌ها به آنان طمع ندوخته تا شک و تردید با آلودگی خود بر اندیشه پاکشان قرعه زند. گروهی از آنان در میان ابرهای پر آب، و کوه‌های بزرگ مرتفع، و لابلای تاریکی‌هایی که برای بیرون رفتن از آن راهی نیست قرار دارند. گروهی دیگر فرشتگانی هستند که قدمهایشان در طبقات زیرین زمین فرو رفته، مانند پرچم‌های سپیدی که در شکاف هوا نفوذ کرده، و در زیر آن بادی است آرام و خوش که آن‌ها را در جایی که به آن منتهی شده و قرار گرفته‌اند نگاه داشته. اشتغال به بندگی حق آنان را از کار دیگر باز داشته، و حقایق ایمان بین آنان و معرفت حق پیوند داده، و یقین به خداوند آنان را از همه چیز بریده و مشتاق و راغب او نموده، و رغبتشان از آنچه نزد خداست به آنچه نزد غیر خداست تجاوز نکرده. شیرینی معرفت او را چشیده‌اند، و از محبّتش جام سیراب کننده‌ای نوشیده‌اند، و در سویدای دلشان ریشه‌های خوف خدا جای گرفته، پس قامت راستشان از طول عبادت خمیده، و میل و رغبت طولانی به او سر چشمه تضرع و زاری آنان را تمام ننموده، مقام والای آنان رشته خشوع را از گردن وجودشان باز نکرده، و خودپسندی بر آنان غالب نگشته تا عبادات گذشته خود را زیاد بشمارند، خضوع در برابر عظمت حق نصیبی برای بزرگ دیدن حسناتشان بر جای نگذاشته، و در مدّت دراز کوشش در عبادت سستی بر آنان چیره نگشته، و از رغبتشان به حق کاسته نشده تا از امید به او رویگردان شوند، راز و نیاز طولانی زبانشان را نخشکانده، اشتغال به غیر حق آنان را مملوک خود نکرده تا صدای مناجات‌های سرّی و راز و نیازی که با خداوند دارند قطع شود، دوش به دوش هم در مقام بندگی قرار دارند، و آسایش طلبی آنان را به تقصیر در انجام دستورات حق نکشانده است، بلادت غفلت‌ها بر اراده جدی آنان در تلاش و کوشش غلبه نکند، و شهوات فریبنده همت‌های عالی آنان را هدف نمی‌گیرد. صاحب عرش را برای روز نیازمندی خود ذخیره گرفته‌اند، و به وقت انقطاع خلق از خدا و توجّهشان به مخلوقات فقط خدا را مورد توجّه قرار می‌دهند. روزگار عباداتشان را پایان نمی‌دهند، رغبتشان به عبادت پروردگار آنان را به هیچ سویی متوجّه نمی‌سازد، مگر به سوی سرچشمه‌های امید به رحمت حق و ترس از عذاب او که هیچ‌گاه از دلهاشان قطع نمی‌شود. آنچه علّت ترس از عذاب است از دلشان زدوده نمی‌شود تا از کوشش در عبادت دست بردارند، طمع آنان را به اسارت درنیاورده تا سعی در امور ظاهر را بر کوشش در امر آخرت مقدم بدارند، اعمال گذشته خود را بزرگ نشمارند، زیرا اگر بزرگ شمارند امید آنان به حق باعث زدودن رشته‌های خوف آنان از عذاب می‌شود، محض وسوسه‌های شیطانی در رابطه با حضرت حق اختلاف نکرده‌اند، قهرهای ناگوار آنان را از هم جدا نساخته، و کینه‌های حسدورزی بر آنان غالب نشده، و عوامل شک و بددلی آنان را دسته دسته ننموده، و اندیشه‌های گوناگون آنان را تقسیم نکرده است. فرشتگان اسیر و پایبند ایمانند، نه انحرافی آنان را از ریسمان محکم ایمان بریده، و نه سستی و تنبلی ایشان را از رشته‌ی حق جدا کرده است. در طبقات آسمان‌ها جای پوست تختی نیست مگر اینکه فرشته‌ای بر آن در سجود است، یا در حال سیر و سرعت در بندگی خدا. با طول عبادتشان بر معرفتشان می‌افزایند، و بدان وسیله عزّت و جلال خدا در دلشان افزایش می‌یابد

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۹، ص۳۷۸
نهج البلاغهًْ، ص۱۲۸/ بحارا لأنوار، ج۵۴، ص۱۰۹، فیه: «جعلهم الله فیما هنالک أهل الأمانهًْ ... الی آخر» محذوف
۲ -۴
(انبیاء/ ۲۶)

العسکری (علیه السلام)- قَالَ أَبُویَعْقُوبَ وَ أَبُوالْحَسَنِ: فَقُلْنَا لِلْحَسَنِ أَبِی‌القائم (عجل الله تعالی فرجه الشریف) فَإِنَّ قَوْماً عِنْدَنَا یَزْعُمُونَ أَنَّ هَارُوتَ وَ مَارُوتَ مَلَکَانِ اخْتَارَتْهُمَا الملائکهًْ لَمَّا کَثُرَ عِصْیَانُ بَنِی آدَمَ وَ أَنْزَلَهُمَا اللَّهُ مَعَ ثَالِثٍ لَهُمَا إِلَی الدُّنْیَا وَ أَنَّهُمَا افْتَتَنَا بِالزُّهَرَهًِْ وَ أَرَادَا الزِّنَا بِهَا وَ شَرِبَا الْخَمْرَ وَ قَتَلَا النَّفْسَ الْمُحْتَرَمَهًَْ وَ أَنَّ اللَّهَ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی یُعَذِّبُهُمَا بِبَابِلَ وَ أَنَّ السَّحَرَهًَْ مِنْهُمَا یَتَعَلَّمُونَ السِّحْرَ وَ أَنَّ اللَّهَ مَسَخَ تِلْکَ الْمَرْأَهًَْ هَذَا الْکَوْکَبَ الَّذِی هُوَ الزُّهَرَهًُْ فَقَالَ الإمام (علیه السلام) مَعَاذَ اللَّهِ مِنْ ذَلِکَ إِنَّ ملائکهًْ اللَّهِ مَعْصُومُونَ مَحْفُوظُونَ مِنَ الْکُفْرِ وَ الْقَبَائِحِ بِأَلْطَافِ اللَّهِ قَالَ اللَّهُ عَزَّ‌وَ‌جَلَّ فِیهِم بَلْ عِبادٌ مُکْرَمُون.

امام عسکری ( ابویعقوب و ابوالحسن گویند: ما به امام عسکری (گفتیم: «گروهی نزد ما هستند که می‌پندارند، هاروت و ماروت دو فرشته بودند که چون گناه آدمی‌زاده‌ها افزون شد، خدا آنان را با یک سوّمی به دنیا فرستاد و زهره آن‌ها را فریفت و آن‌ها دنبال زنا رفتند و می‌نوشیدند و آدم می‌کشتند و خدای تبارک‌وتعالی آن‌ها را در بابل عذاب کرد و جادوگران از آن‌ها جادو می‌آموختند و خدا آن زن را به‌صورت این اختری درآورد که زهره است». امام (فرمود: «به خدا پناه از این گفتار می‌برم، البتّه فرشته‌ها به لطف خدا معصوم و محفوظ از کفر و گناه هستند. و بلکه بنده‌هایی ارجمندند».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۹، ص۳۸۰
بحارا لأنوار، ج۵۶، ص۳۲۱/ الاحتجاج، ج۲، ص۴۵۸/ الإمام العسکری، ص۴۷۵/ عیون أخبارالرضا (ج۱، ص۲۶۹
۲ -۵
(انبیاء/ ۲۶)

الصّادق (علیه السلام)- قَالَ اللَّهُ تَعَالِی فِی الْمَلَائِکَهًِْ بَلْ عِبَادٌ مُکْرَمُونَ لَا یَسْبِقُونَهُ بِالْقَوْلِ إِلَی قَوْلِهِ مُشْفِقُونَ.

امام صادق ( خداوند تبارک‌وتعالی در جایی در مورد فرشتگان می‌گوید: بَلْ عِبَادٌ مُّکْرَمُونَ * لا یَسْبِقُونَهُ بِالْقَوْلِ وَ هُمْ بِأَمْرِهِ یَعْمَلُونَ یَعْلَمُ ما بَیْنَ أَیْدیهِمْ وَ ما خَلْفَهُمْ وَ لا یَشْفَعُونَ إِلاَّ لِمَنِ ارْتَضی وَ هُمْ مِنْ خَشْیَتِهِ مُشْفِقُونَ.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۹، ص۳۸۲
البرهان

ولایت

۱
(انبیاء/ ۲۶)

الباقر (علیه السلام)- عَنْ جَابِرٍ الْجُعْفِیِّ قَال: سَمِعْتُ أَبَاجَعْفَرٍ (علیه السلام) یَقُولُ وَ قالُوا اتَّخَذَ الرَّحْمنُ وَلَداً سُبْحانَهُ بَلْ عِبادٌ مُکْرَمُونَ وَ أَوْمَأَ بِیَدِهِ إِلَی صَدْرِهِ وَ قَالَ لا یَسْبِقُونَهُ بِالْقَوْلِ إِلَی قَوْلِهِ وَ هُمْ مِنْ خَشْیَتِهِ مُشْفِقُونَ.

امام باقر ( جابر جعفی گوید: از امام صادق (شنیدم که می‌فرمود: «وَ قَالُوا اتَّخَذَ الرَّحْمَنُ وَلَدًا سُبْحَانَهُ بَلْ عِبَادٌ مُّکْرَمُونَ و با دست به سینه‌اش اشاره کرد و فرمود: «لا یَسْبِقُونَهُ بِالْقَوْلِ وَ هُمْ بِأَمْرِهِ یَعْمَلُونَ یَعْلَمُ ما بَیْنَ أَیْدیهِمْ وَ ما خَلْفَهُمْ وَ لا یَشْفَعُونَ إِلاَّ لِمَنِ ارْتَضی وَ هُمْ مِنْ خَشْیَتِهِ مُشْفِقُونَ.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۹، ص۳۸۲
بحارا لأنوار، ج۲۴، ص۹۱/ تأویل الآیات الظاهرهًْ، ص۳۲۱/ البرهان
۲
(انبیاء/ ۲۶)

الهادی (علیه السلام)- زِیَارَهًُْ جَامِعَهًْ کَبِیرَهًْ: الْمُظْهِرِینَ لِأَمْرِ اللَّهِ وَ نَهْیِهِ وَ عِبَادِهِ الْمُکْرَمِینَ الَّذِینَ لا یَسْبِقُونَهُ بِالْقَوْلِ وَ هُمْ بِأَمْرِهِ یَعْمَلُون.

امام هادی ( در زیارت جامعه این‌چنین آمده است: و ظاهرکنندگان امر و نهی خدا، و بندگان منزّه و معظّم او که هیچ‌گاه در سخن گفتن بر او سبقت نمی‌گیرند، و فرمان او را به کار می‌بندند.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۹، ص۳۸۲
من لایحضر، ص۶۱۰
۳
(انبیاء/ ۲۶)

أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- جَاءَ بَعْضُ الزَّنَادِقَهًِْ إِلَی أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ عَلِیٍّ (صلی الله علیه و آله) وَ قَالَ لَهُ لَوْ لَا مَا فِی الْقُرْآنِ مِنَ الِاخْتِلَافِ وَ التَّنَاقُض لَدَخَلْتُ فِی دِینِکُمْ فَقَالَ لَهُ (صلی الله علیه و آله) وَ مَا هُوَ ... أَلْزَمَهُمُ الْحُجَّهًَْ بِأَنْ خَاطَبَهُمْ خِطَاباً یَدُلُ عَلَی انْفِرَادِهِ وَ تَوَحُّدِهِ وَ بِأَنَّ لَهُ أَوْلِیَاءَ تَجْرِی أَفْعَالُهُمْ وَ أَحْکَامُهُمْ مَجْرَی فِعْلِهِ فَهُمُ الْعِبَادُ الْمُکْرَمُونَ لا یَسْبِقُونَهُ بِالْقَوْلِ وَ هُمْ بِأَمْرِهِ یَعْمَلُونَ هُوَ الَّذِی أَیَّدَهُمْ بِرُوحٍ مِنْهُ وَ عَرَّفَ الْخَلْقَ اقْتِدَارَهُمْ عَلَی عِلْمِ الْغَیْبِ بِقَوْلِهِ عالِمُ الْغَیْبِ فَلا یُظْهِرُ عَلی غَیْبِهِ أَحَداً. إِلَّا مَنِ ارْتَضی مِنْ رَسُولٍ وَ هُمُ النَّعِیمُ الَّذِی یَسْأَلُ الْعِبَادَ عَنْهُ لِأَنَّ اللَّهَ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی أَنْعَمَ بِهِمْ عَلَی مَنِ اتَّبَعَهُمْ مِنْ أَوْلِیَائِهِمْ قَالَ السَّائِلُ مَنْ هَؤُلَاءِ الْحُجَجُ قَالَ هُمْ رَسُولُ اللَّهِ وَ مَنْ حَلَّ مَحَلَّهُ مِنْ أَصْفِیَاءِ اللَّهِ الَّذِینَ قَرَنَهُمُ اللَّهُ بِنَفْسِهِ وَ رَسُولِهِ وَ فَرَضَ عَلَی الْعِبَادِ مِنْ طَاعَتِهِمْ مِثْلَ الَّذِی فَرَضَ عَلَیْهِمْ مِنْهَا لِنَفْسِه.

امام علی ( یکی از زنادقه نزد امام علی (آمد و گفت: اگر در کتاب شما تناقضی نبود، هرآینه به دینتان ایمان می‌آوردم ... «[خداوند] آن‌ها (خلق) را به حجّت و برهان ملزم ساخت به این وسیله که آن‌ها را مورد خطاب قرار داد با خطابی‌که بر تنهایی و یگانگی او دلالت می‌کند و اینکه برای آنان سرپرست‌هایی است که کارها و حکم‌هایشان جاری مجرای کار خداست؛ پس آن‌ها بندگان شایسته‌ی اویند؛ لا یَسْبِقُونَهُ بِالْقَوْلِ وَ هُمْ بِأَمْرِهِ یَعْمَلُونَ». سؤال‌کننده گفت: «این حجّت‌ها چه کسانی هستند»؟ فرمود: «آن‌ها رسول خدا (و کسانی از برگزیدگان خدا هستند که جایگزین او می باشند». فرمود: «به هر سو رو کنید، خدا آنجاست!. (بقره/۱۱۵) کسانی که خدا آن‌ها را با خود و رسولش همراه ساخت و در مورد بندگان، اطاعت از آن‌ها را مانند وجوب اطاعت از خود قرار داد».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۹، ص۳۸۲
الاحتجاج، ج۱، ص۲۵۲
۴
(انبیاء/ ۲۶)

الصّادق (علیه السلام)- خَالِدٍ الْجَوَّانِ قَالَ کُنْتُ أَنَا وَ الْمُفَضَّلُ‌بْنُ‌عُمَرَ وَ نَاسٌ مِنْ أَصْحَابِنَا بِالْمَدِینَهًِْ وَ قَدْ تَکَلَّمْنَا فِی الرُّبُوبِیَّهًِْ قَالَ فَقُلْنَا مُرُوا إِلَی بَابِ أَبِی‌عَبْدِاللَّهِ (علیه السلام) حَتَّی نَسْأَلَهُ قَالَ فَقُمْنَا بِالْبَابِ قَالَ فَخَرَجَ إِلَیْنَا وَ هُوَ یَقُولُ بَلْ عِبادٌ مُکْرَمُونَ لا یَسْبِقُونَهُ بِالْقَوْلِ وَ هُمْ بِأَمْرِهِ یَعْمَلُونَ.

امام صادق ( خالد جوّان گفت: «من و مفضّل‌بن‌عمر و گروهی از یاران در مدینه بودیم درباره‌ی ربوبیّت ائمّه (صحبت می‌کردیم، بالأخره گفتیم برویم در خانه‌ی امام صادق (و دراین‌مورد از ایشان سؤال کنیم. حرکت کرده و به‌سوی خانه‌ی آن جناب رفتیم. از منزل خارج شد، درحالی‌که می‌فرمود: بَلْ عِبادٌ مُکْرَمُونَ لا یَسْبِقُونَهُ بِالْقَوْلِ وَ هُمْ بِأَمْرِهِ یَعْمَلُونَ، نه آن‌ها بنده‌ی مورد لطف خداوند هستند که از خود اظهار نظری در مقابل خدا نمی‌نمایند و به دستورش عمل می‌کنند».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۹، ص۳۸۲
بحارا لأنوار، ج۲۵، ص۳۰۳/ رجال الکشی، ص۳۲۶
۵
(انبیاء/ ۲۶)

الصّادق (علیه السلام)- عَنِ الْمُفَضَّلُ‌بْنُ‌عُمَرَ قَالَ: کُنْتُ أَنَا وَ خَالِدٌ الْجَوَّانُ وَ نَجْمٌ الْحَطِیمُ وَ سُلَیْمَانُ‌بْنُ‌خَالِدٍ عَلَی بَابِ الصَّادِقِ (علیه السلام) فَتَکَلَّمْنَا فِیمَا یَتَکَلَّمُ فِیهِ أَهْلُ الْغُلُوِّ فَخَرَجَ عَلَیْنَا الصَّادِقُ (علیه السلام) بِلَا حِذَاءٍ وَ لَا رِدَاءٍ وَ هُوَ یَنْتَفِضُ وَ یَقُولُ یَا خَالِدُ یَا مُفَضَّلُ یَا سُلَیْمَانُ یَا نَجْمُ لَا بَلْ عِبادٌ مُکْرَمُونَ لا یَسْبِقُونَهُ بِالْقَوْلِ وَ هُمْ بِأَمْرِهِ یَعْمَلُونَ.

امام صادق ( مفضّل گوید: من و خالد جوان و نجم حطیم و سلیمان‌بن‌خالد کنار در خانه‌ی امام صادق (بودیم، سخنان ما درباره‌ی اعتقاد اهل غلوّ بود؛ ناگهان امام صادق (با پای برهنه بدون رداء با عجله آمد یکایک ما را نام برد، فرمود: «خالد، مفضّل، سلیمان، نجم، نه! آن‌طور که شما می‌گویید ما نیستیم؛ بلکه چنین هستیم: بَلْ عِبادٌ مُکْرَمُونَ لا یَسْبِقُونَهُ بِالْقَوْلِ وَ هُمْ بِأَمْرِهِ یَعْمَلُونَ.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۹، ص۳۸۴
بحارا لأنوار، ج۴۷، ص۱۲۵
۶
(انبیاء/ ۲۶)

أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- عَنْ مُحَمَّدِ‌بْنِ‌سِنَانٍ قَالَ: بَیْنَا أمیرالمؤمنین (علیه السلام) یُجَهِّزُ أَصْحَابَهُ إِلَی قِتَالِ مُعَاوِیَهًَْ إِذَا اخْتَصَمَ إِلَیْهِ اثْنَانِ فَلَغَی أَحَدُهُمَا فِی الْکَلَامِ فَقَالَ لَهُ اخْسَأْ یَا کَلْبُ فَعَوَی الرَّجُلُ لِوَقْتِهِ وَ صَارَ کَلْباً فَبُهِتَ مَنْ حَوْلَهُ وَ جَعَلَ الرَّجُلُ یُشِیرُ بِإِصْبَعِهِ إِلَی أمیرالمؤمنین (علیه السلام) وَ یَتَضَرَّعُ فَنَظَرَ إِلَیْهِ وَ حَرَّکَ شَفَتَیْهِ فَإِذَا هُوَ بَشَرٌ سَوِیٌّ فَقَامَ إِلَیْهِ بَعْضُ أَصْحَابِهِ وَ قَالَ لَهُ مَا لَکَ تُجَهِّزُ الْعَسْکَرَ وَ لَکَ مِثْلُ هَذِهِ الْقُدْرَهًِْ فَقَالَ وَ الَّذِی فَلَقَ الْحَبَّةَ وَ بَرَأَ النَّسَمَةَ لَوْ شِئْتُ أَنْ أَضْرِبَ بِرِجْلِی هَذِهِ الْقَصِیرَهًَْ فِی هَذِهِ الْفَلَوَاتِ حَتَّی أَضْرِبَ صَدْرَ مُعَاوِیَهًَْ فَأَقْلِبَهُ عَنْ سَرِیرِهِ لَفَعَلْتُ وَ لَکِنَّ عِبادٌ مُکْرَمُونَ لا یَسْبِقُونَهُ بِالْقَوْلِ وَ هُمْ بِأَمْرِهِ یَعْمَلُونَ.

امام علی ( محمّدبن‌سنان گوید: هنگامیکه امیرالمؤمنین (یاران خود را برای جنگ با معاویه آماده میساخت دو نفر با هم به مشاجره پرداختند که یکی از آنان سخن گزافی گفت. امام (فرمود: «دور شو ای سگ». آن مرد همانجا به عوعو افتاد و تبدیل به سگ شد. اطرافیان بهت زده شدند. آنمرد با انگشت به امیرالمومنین (اشاره و تضرّع نمود. امام (به وی نگاه کرد و لبان خود را به حرکت درآورد و وی تبدیل به انسان شد. برخی از یاران نزد امیرالمؤمنین (رفتند و گفتند: «تو که چنین قدرتی داری چه نیازی به تجهیز سربازان داری»؟ فرمود: «قسم به کسی که دانه را شکافت و مردم را آفرید، اگر میخواستم میتوانستم با این پایم در این صحراها بکوبم و بر سینه معاویه بزنم و او را از تختش بر زمین اندازم، عِبادٌ مُکْرَمُونَ لا یَسْبِقُونَهُ بِالْقَوْلِ وَ هُمْ بِأَمْرِهِ یَعْمَلُونَ».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۹، ص۳۸۴
بحارا لأنوار، ج۳۲، ص۳۸۵/ إرشادالقلوب، ج۲، ص۲۷۲/ خصایص الأیمهًْ (ص۴۶؛ بتفاوت/ إرشادالقلوب، ج۲، ص۲۷۲/ نورالثقلین
۷
(انبیاء/ ۲۶)

أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- أَنَّ أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ عَلِیّاً (علیه السلام)کَانَ جَالِساً فِی الْمَسْجِدِ إِذْ دَخَلَ عَلَیْهِ رَجُلَانِ فَاخْتَصَمَا إِلَیْهِ وَ کَانَ أَحَدُهُمَا مِنَ الْخَوَارِجِ فَتَوَجَّهَ الْحُکْمُ إِلَی الْخَارِجِیِّ فَحَکَمَ عَلَیْهِ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) فَقَالَ لَهُ الْخَارِجِیُّ وَ اللَّهِ مَا حَکَمْتَ بِالسَّوِیَّهًِْ وَ لَا عَدَلْتَ فِی الْقَضِیَّهًِْ وَ مَا قَضِیَّتُکَ عِنْدَ اللَّهِ تَعَالَی بِمَرْضِیَّهًٍْ فَقَالَ لَهُ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) وَ أَوْمَأَ إِلَیْهِ اخْسَأْ عَدُوَّ اللَّهِ فَاسْتَحَالَ کَلْباً أَسْوَدَ فَقَالَ مَنْ حَضَرَهُ فَوَ اللَّهِ لَقَدْ رَأَیْنَا ثِیَابَهُ تَطَایَرُ عَنْهُ فِی الْهَوَاءِ وَ جَعَلَ یُبَصْبِصُ لِأَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) وَ دَمَعَتْ عَیْنَاهُ فِی وَجْهِهِ وَ رَأَیْنَا أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) وَ قَدْ رَقَّ فَلَحَظَ السَّمَاءَ وَ حَرَّکَ شَفَتَیْهِ بِکَلَامٍ لَمْ نَسْمَعْهُ فَوَ اللَّهِ لَقَدْ رَأَیْنَاهُ وَ قَدْ عَادَ إِلَی حَالِ الْإِنْسَانِیَّهًِْ وَ تَرَاجَعَتْ ثِیَابُهُ مِنَ الْهَوَاءِ حَتَّی سَقَطَتْ عَلَی کَتِفَیْهِ فَرَأَیْنَاهُ وَ قَدْ خَرَجَ مِنَ الْمَسْجِدِ وَ أَنَّ رِجْلَیْهِ لَتَضْطَرِبَانِ فَبُهِتْنَا نَنْظُرُ إِلَی أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) فَقَالَ لَنَا مَا لَکُمْ تَنْظُرُونَ وَ تَعْجَبُونَ فَقُلْنَا یَا أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ کَیْفَ لَا نَتَعَجَّبُ وَ قَدْ صَنَعْتَ مَا صَنَعْتَ ... فَقَالَ أَ مَا تَعْلَمُونَ أَنَّ آصَفَ‌بْنَ‌بَرْخِیَا وَصِیَّ سُلَیْمَانَ‌بْنِ‌دَاوُدَ (علیه السلام) قَدْ صَنَعَ مَا هُوَ قَرِیبٌ مِنْ هَذَا الْأَمْرِ فَقَصَّ اللَّهُ جَلَّ اسْمُهُ قِصَّتَهُ حَیْث یَقُولُ أَیُّکُمْ یَأْتِینِی بِعَرْشِها قَبْلَ أَنْ یَأْتُونِی مُسْلِمِینَ* قالَ عِفْرِیتٌ مِنَ الْجِنِّ أَنَا آتِیکَ بِهِ قَبْلَ أَنْ تَقُومَ مِنْ مَقامِکَ وَ إِنِّی عَلَیْهِ لَقَوِیٌّ أَمِینٌ* قالَ الَّذِی عِنْدَهُ عِلْمٌ مِنَ الْکِتابِ أَنَا آتِیکَ بِهِ قَبْلَ أَنْ یَرْتَدَّ إِلَیْکَ طَرْفُکَ فَلَمَّا رَآهُ مُسْتَقِرًّا عِنْدَهُ قالَ هذا مِنْ فَضْلِ رَبِّی لِیَبْلُوَنِی أَ أَشْکُرُ أَمْ أَکْفُرُ إِلَی آخِرِ الْآیَهًِْ فَأَیُّمَا أَکْرَمُ عَلَی اللَّهِ نَبِیُّکُمْ أَمْ سُلَیْمَانُ (علیه السلام) فَقَالُوا بَلْ نَبِیُّنَا أَکْرَمُ یَا أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) قَالَ فَوَصِیُّ نَبِیِّکُمْ أَکْرَمُ مِنْ وَصِیِّ سُلَیْمَانَ (علیه السلام) وَ إِنَّمَا کَانَ عِنْدَ وَصِیِّ سُلَیْمَانَ (علیه السلام) مِنِ اسْمِ اللَّهِ الْأَعْظَمِ حَرْفٌ وَاحِدٌ فَسَأَلَ اللَّهَ جَلَّ اسْمُهُ فَخَسَفَ لَهُ الْأَرْضَ مَا بَیْنَهُ وَ بَیْنَ سَرِیرِ بِلْقِیسَ فَتَنَاوَلَهُ فِی أَقَلَّ مِنْ طَرْفِ الْعَیْنِ وَ عِنْدَنَا مِنِ اسْمِ اللَّهِ الْأَعْظَمِ اثْنَانِ وَ سَبْعُونَ حَرْفاً وَ حَرْفٌ عِنْدَ اللَّهِ تَعَالَی اسْتَأْثَرَ بِهِ دُونَ خَلْقِهِ فَقَالُوا لَهُ یَا أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) فَإِذَا کَانَ هَذَا عِنْدَکَ فَمَا حَاجَتُکَ إِلَی الْأَنْصَارِ فِی قِتَالِ مُعَاوِیَهًَْ وَ غَیْرِهِ وَ اسْتِنْفَارِکَ النَّاسَ إِلَی حَرْبِهِ ثَانِیَهًًْ فَقَالَ بَلْ عِبادٌ مُکْرَمُونَ لا یَسْبِقُونَهُ بِالْقَوْلِ وَ هُمْ بِأَمْرِهِ یَعْمَلُونَ إِنَّمَا أَدْعُو هَؤُلَاءِ الْقَوْمَ إِلَی قِتَالِهِ لِثُبُوتِ الْحُجَّهًِْ وَ کَمَالِ الْمِحْنَهًِْ وَ لَوْ أُذِنَ لِی فِی إِهْلَاکِهِ لَمَا تَأَخَّرَ لَکِنَّ اللَّهَ تَعَالَی یَمْتَحِنُ خَلْقَهُ بِمَا شَاءَ قَالُوا فَنَهَضْنَا مِنْ حَوْلِهِ وَ نَحْنُ نُعَظِّمُ مَا أَتَی بِهِ (علیه السلام).

امام علی ( امیرالمؤمنین علی (در مسجد نشسته بود که دو مرد نزد او آمدند و از یکدیگر به او شکایت کردند و یکی از آن‌ها از خوارج بود. حکم متوجّه خارجی شد و امیرالمؤمنین (علیه او حکم کرد. مردی که از خوارج بود به او گفت: «سوگند به خدا به تساوی حکم نکردی و عادلانه قضاوت نکردی و قضاوت تو مورد رضای خدای تعالی نیست». امیرالمؤمنین (به او اشاره کرد و فرمود: «[ای] دشمن خدا! [مانند سگ] دور شو»؛ در نتیجه به سگ سیاهی مبدّل شد و کسانی‌که حاضر بودند گفتند: «سوگند به خدا دیدیم که لباسش از او جدا شده در هوا پرواز می‌کند و شروع کرد به دم جنبانیدن برای امیرالمؤمنین (و اشک از چشمانش بر صورتش جاری شد و امیرالمؤمنین (را دیدیم که دلش نرم شد و به آسمان نگاه کرد و لب‌هایش را به سخنی حرکت داد که نشنیدیم. به خدا سوگند او را دیدیم که به حال انسانی برگشت و لباسش از هوا برگشت تا بر روی شانه‌هایش افتاد و او را دیدیم که از مسجد بیرون رفت درحالی‌که پاهایش می لرزید»؛ پس مات و مبهوت به امیرالمؤمنین (نگاه می‌کردیم که به ما فرمود: «چرا با تعجّب نگاه می‌کنید»؟ عرض کردیم: «ای امیرالمؤمنین (! چگونه تعجّب نکنیم درحالی‌که انجام دادی آنچه انجام دادی»؟ فرمود: «آیا نمی‌دانید که آصف‌بن‌برخیا وصیّ سلیمان‌بن‌داود (کاری را که نزدیک به این کار بود انجام داد و خداوند جلّ اسمه قصّه‌ی او را بازگو کرد... پس کدام یک نزد خداوند با کرامت‌تر است پیامبر شما یا سلیمان (»؟ گفتند: «بلکه کرامت پیامبر ما (بیشتر است ای امیرالمؤمنین (»! فرمود: «بنابراین وصیّ پیامبرتان با کرامت‌تر از وصیّ سلیمان (است؛ نزد وصیّ سلیمان، یک حرف از اسم اعظم خدا بود که از خداوند جلّ اسمه درخواست نمود؛ در نتیجه زمین را بین او و بین تخت بلقیس فرو برد؛ پس در کمتر از چشم‌به‌هم‌زدن آن [تخت] را گرفت [و نزد سلیمان (حاضر ساخت] و نزد ما از اسم اعظم خدا هفتادودو حرف است و یک حرف نزد خدای تعالی است که آن را ویژه‌ی خود قرار داد و برای خلقش در آن سهمی قرار نداد». به او گفتند: «ای امیرالمؤمنین (! پس اگر این [قدرت] نزد توست، در جنگ با معاویه و غیر او چه حاجتی به یاور و حرکت‌دادن مردم برای جنگ با او در مرحله‌ی دوّم داری»؟! فرمود: «بَلْ عِبادٌ مُکْرَمُونَ لا یَسْبِقُونَهُ بِالْقَوْلِ وَ هُمْ بِأَمْرِهِ یَعْمَلُونَ. برای ثابت‌شدن حجّت و کامل‌شدن مصیبت‌ها و آزمایش‌ها این مردم را به جنگ با او فرا می‌خوانم و اگر در کشتن او به من اجازه داده شود، به تأخیر نمی‌افتد ولکن خدای تعالی خلقش را به آنچه بخواهد امتحان می‌کند». گفتند: «درحال تعظیم آنچه انجام داده بود از اطراف او پراکنده شدیم».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۹، ص۳۸۴
خصایص الأیمهًْ (ص۴۶
بیشتر