آیه فَمَنْ يَعْمَلْ مِنَ الصَّالِحاتِ وَ هُوَ مُؤْمِنٌ فَلا كُفْرانَ لِسَعْيِهِ وَ إِنَّا لَهُ كاتِبُونَ [94]
و هركس عمل شايسته‌اى به‌جا آورد، درحالى‌كه ايمان داشته باشد، كوشش او بدون پاداش نخواهد بود و ما اعمال او را [براى پاداش] مى‌نويسيم.
أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- فی الإحتجاج عَنْ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) فِی جَوَابِ الزِّنْدِیقِ الْمُدَّعِی لِلتَّنَاقُضِ فِی الْقُرْآنِ قَالَ (علیه السلام) وَ أَمَّا قَوْلُهُ فَمَنْ یَعْمَلْ مِنَ الصَّالِحاتِ وَ هُوَ مُؤْمِنٌ فَلا کُفْرانَ لِسَعْیِهِ وَ قَوْلُهُ وَ إِنِّی لَغَفَّارٌ لِمَنْ تابَ وَ آمَنَ وَ عَمِلَ صالِحاً ثُمَّ اهْتَدی فَإِنَّ ذَلِکَ کُلَّهُ یُغْنِی إِلَّا مَعَ اهْتِدَاءٍ وَ لَیْسَ کُلُّ مَنْ وَقَعَ عَلَیْهِ اسْمُ الْإِیمَانِ کَانَ حَقِیقاً بِالنَّجَاهًِْ مِمَّا هَلَکَ بِهِ الْغُوَاهًُْ وَ لَوْ کَانَ ذَلِکَ کَذَلِکَ لَنَجَتِ الْیَهُودُ مَعَ اعْتِرَافِهَا التَّوْحِیدَ وَ إِقْرَارِهَا بِاللَّهِ وَ نَجَا سَائِرُ الْمُقِرِّینَ بِالْوَحْدَانِیَّهًِْ مِنْ إِبْلِیسَ فَمَنْ دُونَهُ فِی الْکُفْرِ وَ قَدْ بَیَّنَ اللَّهُ ذَلِکَ بِقَوْلِهِ الَّذِینَ آمَنُوا وَ لَمْ یَلْبِسُوا إِیمانَهُمْ بِظُلْمٍ أُولئِکَ لَهُمُ الْأَمْنُ وَ هُمْ مُهْتَدُونَ وَ بِقَوْلِهِ الَّذِینَ قالُوا آمَنَّا بِأَفْواهِهِمْ وَ لَمْ تُؤْمِنْ قُلُوبُهُمْ وَ لِلْإِیمَانِ حَالَاتٌ وَ مَنَازِلُ یَطُولُ شَرْحُهَا وَ مِنْ ذَلِکَ أَنَّ الْإِیمَانَ قَدْ یَکُونُ عَلَی وَجْهَیْنِ إِیمَانٍ بِالْقَلْبِ وَ إِیمَانٍ بِاللِّسَانِ کَمَا کَانَ إِیمَانُ الْمُنَافِقِینَ علی عهْدِ رسول الله (صلی الله علیه و آله) لَمَّا قَهَرَهُمُ السَّیْفُ وَ شَمِلَهُمُ الْخَوْفُ فَإِنَّهُمْ آمَنُوا بِأَلْسِنَتِهِمْ وَ لَمْ تُؤْمِنْ قُلُوبُهُمْ فَالْإِیمَانُ بِالْقَلْبِ هُوَ التَّسْلِیمُ لِلرَّبِّ وَ مَنْ سَلَّمَ الْأُمُورَ لِمَالِکِهَا لَمْ یَسْتَکْبِرْ عَنْ أَمْرِهِ کَمَا اسْتَکْبَرَ إِبْلِیسُ عَنِ السُّجُودِ لآِدَمَ (علیه السلام) وَ اسْتَکْبَرَ أَکْثَرُ الْأُمَمِ عَنْ طَاعَهًِْ أَنْبِیَائِهِمْ (فَلَمْ یَنْفَعْهُمُ التَّوْحِیدُ کَمَا لَمْ یَنْفَعْ إِبْلِیسَ ذَلِکَ السُّجُودُ الطَّوِیلُ فَإِنَّهُ سَجَدَ سَجْدَهًًْ وَاحِدَهًًْ أَرْبَعَهًَْ آلَافِ عَامٍ لَمْ یُرِدْ بِهَا غَیْرَ زُخْرُفِ الدُّنْیَا وَ التَّمْکِینِ مِنَ النَّظِرَهًِْ فَلِذَلِکَ لَا تَنْفَعُ الصَّلَاهًُْ وَ الصَّدَقَهًُْ إِلَّا مَعَ الِاهْتِدَاءِ إِلَی سَبِیلِ النَّجَاهًِْ وَ طَرِیقِ الْحَقِّ.
امام علی ( در جواب زندیق مدّعی تناقض در قرآن آمده فرموده است: آیه: فَمَنْ یَعْمَلْ مِنَ الصَّالِحاتِ وَ هُوَ مُؤْمِنٌ فَلا کُفْرانَ لِسَعْیِهِ و آیه: و من هرکه را توبه کند، و ایمان آورد، و عمل صالح انجام دهد، سپس هدایت شود، می‌آمرزم!. (طه/۸۲). تفسیرش آن است که ایمان و عملصالح بدون هدایت، آدمی را بی‌نیاز نمی‌کند، و این‌طور نیست که هرکس نام مؤمن بر خود نهد حتماً نجات پیدا می‌کند و مانند گمراهان هلاک نخواهد شد. اگر چنین باشد پس یهودیان که به توحید اقرار دارند و خداوند را می‌شناسند نجات پیدا می‌کنند و یا سایر کسانی‌که موحّد هستند مانند ابلیس همه اهل نجات می‌باشند، خداوند عالم در جای دیگری فرمود: [آری]، آن‌ها که ایمان آوردند، و ایمان خود را با شرک و ستم نیالودند، ایمنی تنها از آن آن‌هاست و آن‌ها هدایت‌یافتگانند!. (انعام/۸۲). در جایی دیگر می‌فرماید: کسانی‌که می‌گویند ما ایمان آوردیم ولی این را فقط در زبان می‌گویند و دلشان گواهی نمی‌دهد. (مائده/۴۱). ایمان حالات مختلفی دارد که شرح آن به‌طول می‌انجامد ایمان بر دو قسم است؛ ایمان قلبی و ایمان زبانی مانند ایمان منافقان در عهد رسول خدا (درآن‌زمان گروهی از ترس شمشیر با زبان اظهار ایمان کردند و از خوف قتل مسلمان گردیدند، آن‌ها در زبان ایمان آوردند درحالی‌که دلشان خبر نداشت، ایمان به قلب است که مؤمن را در برابر خداوند تسلیم می‌کند و هرکس کارها را به صاحبش تسلیم کند تکبّر نمی‌کند آن‌گونه که شیطان تکبّر کرد و بر آدم (سجده ننمود. بیشتر ملّت‌ها در برابر پیامبران (تکبّر کردند و توحید به آن‌ها سود نداد همان‌گونه که ابلیس از توحید سودی نبرد و از آن سجده‌های طولانی نفعی برای او حاصل نگردید، او در یک سجده چهارهزارسال به‌سر برد و خدا را ذکر می‌گفت. او از این سجده می‌خواست به دنیا برسد و عمر طولانی داشته باشد همان‌گونه نماز و صدقات هم بدون هدایت سودی نمی‌رساند و آدمی را نجات نمی‌دهد و حق را نشان نمی‌دهد».
السّجّاد (علیه السلام)- فَاتَّقُوا اللَّهَ عِبَادَ اللَّهِ تَقْوَی مُؤَمِّلٍ ثَوَابَهُ وَ خَافٍ عِقَابَهُ فَقَدْ لِلَّهِ أَنْتُمْ أَعْذَرَ وَ أَنْذَرَ وَ شَوَّقَ وَ خَوَّفَ فَلَا أَنْتُمْ إِلَی مَا شَوَّقَکُمْ إِلَیْهِ مِنْ کَرِیمِ ثَوَابِهِ تَشْتَاقُونَ فَتَعْمَلُونَ وَ لَا أَنْتُمْ مِمَّا خَوَّفَکُمْ بِهِ مِنْ شَدِیدِ عِقَابِهِ وَ أَلِیمِ عَذَابِهِ تَرْهَبُونَ فَتَنْکُلُونَ وَ قَدْ نَبَّأَکُمُ اللَّهُ فِی کِتَابِهِ أَنَّهُ فَمَنْ یَعْمَلْ مِنَ الصَّالِحاتِ وَ هُوَ مُؤْمِنٌ فَلا کُفْرانَ لِسَعْیِهِ وَ إِنَّا لَهُ کاتِبُونَ ثُمَّ ضَرَبَ لَکُمُ الْأَمْثَالَ فِی کِتَابِهِ وَ صَرَّفَ الْآیَاتِ لِتَحْذَرُوا عَاجِلَ زَهْرَهًِْ الْحَیَاهًِْ الدُّنْیَا فَقَالَ إِنَّما أَمْوالُکُمْ وَ أَوْلادُکُمْ فِتْنَةٌ وَ اللهُ عِنْدَهُ أَجْرٌ عَظِیمٌ* فَاتَّقُوا اللهَ مَا اسْتَطَعْتُمْ وَ اسْمَعُوا وَ أَطِیعُوا.
امام سجّاد ( تقوای خداوند را پیشه کنید! مانند آن پرهیزکاری که امید ثواب دارد و از کیفرش می‌ترسد؛ خدا را سوگند یاد می‌کنم که او بهانه‌ی شما را قطع کرده و ترسانیده است، شما را تشویق نموده و برحذر داشته، نه شما علاقه‌ای به ثواب‌های عالی خدا پیدا کرده‌اید که عمل نمایید و نه از عقاب و کیفر شدیدی که ترسانیده است می‌ترسید تا از کار زشت خودداری نمایید در قرآن‌کریم به‌شما فرموده است: فَمَنْ یَعْمَلْ مِنَ الصَّالِحاتِ وَ هُوَ مُؤْمِنٌ فَلا کُفْرانَ لِسَعْیِهِ وَ إِنَّا لَهُ کاتِبُونَ؛ هرکه اعمال صالح باایمان انجام دهد کوشش را ندیده نمی‌گیریم و ما برای او یادداشت می‌کنیم. بعد خداوند در قرآن کریم مثل‌هایی زده و آیاتی را مقرّر داشته تا از زیبایی زودگذر دنیا بترسید، فرموده است: اموال و فرزندانتان فقط وسیله‌ی آزمایش شما هستند و خداست که پاداش عظیم نزد اوست!. (تغابن/۱۵) از خدا بترسید؛ هرچه می‌توانید، بشنوید و اطاعت کنید».
علی‌بن‌إبراهیم (رحمة الله علیه)- قَوْلُهُ فَمَنْ یَعْمَلْ مِنَ الصَّالِحاتِ وَ هُوَ مُؤْمِنٌ فَلا کُفْرانَ لِسَعْیِهِ أیْ لَا یُبْطِلُ سَعْیُهُ.
علیّ‌بن‌ابراهیم ( فَمَن یَعْمَلْ مِنَ الصَّالِحَاتِ وَ هُوَ مُؤْمِنٌ فَلَا کُفْرَانَ لِسَعْیِهِ یعنی اینکه تلاش او باطل و بیهوده نمی‌گردد.