آیه ۷۲ - سوره انبیاء

آیه وَ وَهَبْنا لَهُ إِسْحاقَ وَ يَعْقُوبَ نافِلَةً وَ كُلاًّ جَعَلْنا صالِحينَ [72]

و اسحاق و علاوه بر او يعقوب را به وى بخشيديم و همه‌ی آنان را افرادى صالح قرار داديم.

۱
(انبیاء/ ۷۲)

الرّضا (علیه السلام)- عَنْ عَبْدِ الْعَزِیزِ‌بْنِ‌مُسْلِمٍ قَالَ: کُنَّا مَعَ الرِّضَا (علیه السلام) ... فَدَخَلْتُ عَلَی سَیِّدِی (علیه السلام) فَأَعْلَمْتُهُ خَوْضَ النَّاسِ فِیهِ (أَمْرُ الْإِمَامَهًِْ) فَتَبَسَّمَ (علیه السلام) ثُمَّ قَالَ ... أَمْرُ الْإِمَامَهًِْ مِنْ تَمَامِ الدِّینِ وَ لَمْ یَمْضِ حَتَّی بَیَّنَ لِأُمَّتِهِ مَعَالِمَ دِینِهِمْ وَ أَوْضَحَ لَهُمْ سَبِیلَهُمْ وَ تَرَکَهُمْ عَلَی قَصْدِ سَبِیلِ الْحَقِّ وَ أَقَامَ لَهُمْ عَلِیّاً (علیه السلام) عَلَماً وَ إِمَاماً وَ مَا تَرَکَ لَهُمْ شَیْئاً یَحْتَاجُ إِلَیْهِ الْأُمَّهًُْ إِلَّا بَیَّنَهُ فَمَنْ زَعَمَ أَنَّ اللَّهَ عَزَّ‌وَ‌جَلَّ لَمْ یُکْمِلْ دِینَهُ فَقَدْ رَدَّ کِتَابَ اللَّهِ وَ مَنْ رَدَّ کِتَابَ اللَّهِ فَهُوَ کَافِرٌ بِهِ هَلْ یَعْرِفُونَ قَدْرَ الْإِمَامَهًِْ وَ مَحَلَّهَا مِنَ الْأُمَّهًِْ فَیَجُوزَ فِیهَا اخْتِیَارُهُمْ إِنَّ الْإِمَامَهًَْ أَجَلُّ قَدْراً وَ أَعْظَمُ شَأْناً وَ أَعْلَی مَکَاناً وَ أَمْنَعُ جَانِباً وَ أَبْعَدُ غَوْراً مِنْ أَنْ یَبْلُغَهَا النَّاسُ بِعُقُولِهِمْ أَوْ یَنَالُوهَا بِآرَائِهِمْ أَوْ یُقِیمُوا إِمَاماً بِاخْتِیَارِهِمْ إِنَّ الْإِمَامَهًَْ خَصَّ اللَّهُ عَزَّ‌وَ‌جَلَّ بِهَا إِبْرَاهِیمَ (علیه السلام) الْخَلِیلَ بَعْدَ النُّبُوَّهًِْ وَ الْخُلَّهًِْ مَرْتَبَهًًْ ثَالِثَهًًْ وَ فَضِیلَهًًْ شَرَّفَهُ بِهَا وَ أَشَادَ بِهَا ذِکْرَهُ فَقَالَ إِنِّی جاعِلُکَ لِلنَّاسِ إِماماً فَقَالَ الْخَلِیلُ سُرُوراً بِهَا وَ مِنْ ذُرِّیَّتِی قَالَ اللَّهُ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی لا یَنالُ عَهْدِی الظَّالِمِینَ فَأَبْطَلَتْ هَذِهِ الْآیَهًُْ إِمَامَهًَْ کُلِّ ظَالِمٍ إِلَی یَوْمِ الْقِیَامَهًِْ وَ صَارَتْ فِی الصَّفْوَهًِْ ثُمَّ أَکْرَمَهُ اللَّهُ تَعَالَی بِأَنْ جَعَلَهَا فِی ذُرِّیَّتِهِ أَهْلِ الصَّفْوَهًِْ وَ الطَّهَارَهًِْ فَقَالَ وَ وَهَبْنا لَهُ إِسْحاقَ وَ یَعْقُوبَ نافِلَةً وَ کُلًّا جَعَلْنا صالِحِینَ* وَ جَعَلْناهُمْ أَئِمَّةً یَهْدُونَ بِأَمْرِنا وَ أَوْحَیْنا إِلَیْهِمْ فِعْلَ الْخَیْراتِ وَ إِقامَ الصَّلاةِ وَ إِیتاءَ الزَّکاةِ وَ کانُوا لَنا عابِدِین فَلَمْ تَزَلْ فِی ذُرِّیَّتِهِ یَرِثُهَا بَعْضٌ عَنْ بَعْضٍ قَرْناً فَقَرْناً حَتَّی وَرَّثَهَا اللَّهُ تَعَالَی النبی (صلی الله علیه و آله) فَقَالَ جَلَّ وَ تَعَالَی إِنَّ أَوْلَی النَّاسِ بِإِبْرَاهِیمَ لَلَّذِینَ اتَّبَعُوهُ وَ هذَا النَّبِیُّ وَ الَّذِینَ آمَنُوا وَ اللهُ وَلِیُّ الْمُؤْمِنِین.

امام رضا ( عبدالعزیزبن‌مسلم گوید: من شرفیاب حضور آقای خود امام رضا (شدم و بررسی‌های مردم را در امر امامت به عرض او رسانیدم، تبسّمی کرد و فرمود: ... «امر امامت از کمال دین است. پیغمبر (از دنیا نرفت مگر آنکه برای مردم همه‌ی معالم دین آن‌ها را بیان کرد و راه آنان را بر ایشان روشن ساخت و آن‌ها را بر جادّه‌ی حق واداشت و علی (را برای آن‌ها رهبر و پیشوا ساخت و از چیزی که مورد نیاز امّت باشد صرف‌نظر نکرد تا آن را بیان نمود، هرکه گمان برد که خدا دینش را کامل نکرده کتاب خدا را رد کرده است و هرکه کتاب خدا را رد کند کافر است بدان، آیا قدر و موقعیّت امامت را در میان امّت می‌دانند تا اختیار و انتخاب آنان در آن روا باشد، به‌راستی امامت اندازه‌ای فراتر و مقامی والاتر و موقعی بالاتر و آستانی منیع‌تر و عمقی فروتر از آن دارد که مردم با عقل خود بدان رسند یا با رأی و نظر خود آن را درک کنند یا به انتخاب خود امامی بگمارند. امامت مقامی است که حضرت ابراهیم (پس از آنکه مقام نبوّت و خلّت را پابرجا کرد بدان رسید، این امامت سوّمین درجه و فضیلتی بود که خدایش او را بدان مشرّف کرد و نامش را به‌وسیله‌ی آن بلند نمود و فرمود: به‌درستی که من تو را برای مردم امام نمودم. (بقره/۱۲۴)». خلیل از شادمانی به خداوند عرض کرد: «و از ذریّه و نژاد من هم؟. (بقره/۱۲۴)». خدای تبارک‌وتعالی فرمود: «عهد و فرمان من به دست ظالمان نخواهد رسید. (بقره/۱۲۴)». این آیه، امامت هر ظالمی را تا روز قیامت باطل کرد و آن را مخصوص برگزیدگان پاک ساخت. سپس خدای عزّوجلّ او را گرامی داشت و امامت را در ذرّیّه و نژاد برگزیده‌ی او نهاد و فرمود: «وَهَبْنا لَهُ إِسْحاقَ وَ یَعْقُوبَ نافِلَةً وَ کُلًّا جَعَلْنا صالِحِینَ؛ «وَ جَعَلْناهُمْ أَئِمَّةً یَهْدُونَ بِأَمْرِنا وَ أَوْحَیْنا إِلَیْهِمْ فِعْلَ الخَیْراتِ وَ إِقامَ الصَّلاةِ وَ إِیتاءَ الزَّکاةِ وَ کانُوا لَنا عابِدِین». این امامت همیشه در ذرّیّه‌ی او بود و از هم ارث می‌بردند قرن‌به‌قرن تا پیغمبر (رسید و خداوند فرمود: «به راستی سزاوارترین مردم به ابراهیم پیروان اویند و همین پیغمبر و کسانی‌که گرویدند و خدا ولیّ مؤمنان است. (آل عمران/۶۸)».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۹، ص۴۵۲
الکافی، ج۱، ص۱۹۸/ بحارا لأنوار، ج۲۵، ص۱۲۰/ عیون أخبارالرضا (ج۱، ص۲۱۶/ الغیبهًْ للنعمانی، ص۲۱۶/ کمال الدین، ج۲، ص۶۷۵/ معانی الأخبار، ص۹۶/ نورالثقلین
۲
(انبیاء/ ۷۲)

علی‌بن‌إبراهیم (رحمة الله علیه)- نافِلَةً قَالَ وَلَدُ وَلَدٍ وَ هُوَ یَعقُوبُ (علیه السلام).

علیّ‌بن‌ابراهیم ( منظور، فرزندِ فرزند است که همان یعقوب (می‌باشد.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۹، ص۴۵۴
بحارا لأنوار، ج۱۲، ص۹۳/ القمی، ج۲، ص۷۲/ الصراط المستقیم، ج۱، ص۱۱۵/ معانی الأخبار، ص۲۲۴/ نورالثقلین/ البرهان
بیشتر