آیه ۸۲ - سوره انعام

آیه الَّذينَ آمَنُوا وَ لَمْ يَلْبِسُوا إيمانَهُمْ بِظُلْمٍ أُولئِكَ لَهُمُ الْأَمْنُ وَ هُمْ مُهْتَدُونَ [82]

آن‌ها كه ايمان آوردند، و ايمان خود را با هيچ ستم [و شرك] نيالودند، ايمنى تنها از آن آن‌هاست؛ و آن‌ها هدايت يافتگانند».

آن‌ها که

۱ -۱
(انعام/ ۸۲)

الرّسول (صلی الله علیه و آله)- قال رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) فِی یَومِ الغَدِیرِ فَأُعْلِمَ کُلَّ أَبْیَضَ وَ أَسْوَدَ أَنَّ عَلِیَّ‌بنَ‌أَبِی‌طَالِبٍ (علیه السلام) أَخِی وَ وَصِیِّی وَ خَلِیفَتِی وَ الْإِمَامُ مِنْ بَعْدِی مَعَاشِرَ النَّاسِ إِنَّ عَلِیّاً (علیه السلام) وَ الطَّیِّبِینَ مِنْ وُلْدِی (علیهم السلام) هُمُ الثِّقْلُ الْأَصْغَرُ وَ الْقُرْآنُ هُوَ الثِّقْلُ الْأَکْبَر أَلَا إِنَّ أَوْلِیَاءَهُم هُمُ الْمُؤْمِنُونَ الَّذِینَ ذَکَرَهُمُ اللَّهُ فِی کِتَابِهِ فَقَالَ عزَّوَجَلَّ لا تَجِدُ قَوْماً یُؤْمِنُونَ بِاللهِ وَ الْیَوْمِ الْآخِرِ یُوادُّونَ مَنْ حَادَّ اللهَ وَ رَسُولَهُ إِلَی آخِرِ الْآیَهًِْ أَلَا إِنَّ أَوْلِیَاءَهُمُ الَّذِینَ وَصَفَهُمُ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ فَقَالَ الَّذِینَ آمَنُوا وَ لَمْ یَلْبِسُوا إِیمانَهُمْ بِظُلْمٍ أُولئِکَ لَهُمُ الْأَمْنُ وَ هُمْ مُهْتَدُونَ.

پیامبر (صلی الله علیه و آله)- رسول خدا (صلی الله علیه و آله) در روز غدیر فرمود: [خداوند به من دستور داده است تا] به هر سفید و سیاهی اعلام کنم که علیّ‌بن‌ابی‌طالب (علیه السلام) برادر، وصیّ و جانشین من و امام بعد از من است... ای مردم علی (علیه السلام) و پاکان از فرزندانم «ثقل اصغر» و قرآن «ثقل اکبر» است... دوستانشان همان مؤمنانی هستند که خداوند عزّوجلّ در کتابش بیان کرد و فرمود: هیچ قومی را که ایمان به خدا و روز رستاخیز دارند نمی‌یابی که با دشمنان خدا و رسولش دوستی کنند، هرچند پدران یا فرزندان یا برادران یا خویشاوندانشان باشند آنان کسانی هستند که خدا ایمان را بر صفحه دل‌هایشان نوشته و با روحی از ناحیه‌ی خودش آن‌ها را تقویت فرموده، و آن‌ها را در باغ‌هایی از بهشت وارد می‌کند که نهرها از زیر [درختانش] جاری است، جاودانه در آن می‌مانند خدا از آن‌ها خشنود است، و آنان نیز از خدا خشنودند آن‌ها حزب اللهِ اند بدانید حزب اللهِ پیروزان و رستگارانند. (مجادله/۲۲). دوستان آن‌ها کسانی هستند که خدای عزّوجلّ آن‌ها را توصیف کرد و فرمود: الَّذِینَ آمَنُوا وَ لَمْ یَلْبِسُوا إِیمانَهُمْ بِظُلْمٍ أُولئِکَ لَهُمُ الْأَمْنُ وَ هُمْ مُهْتَدُونَ.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۴، ص۴۵۸
بحارالأنوار، ج۳۷، ص۲۱۳/ الاحتجاج، ج۱، ص۶۳/ التحصین لابن طاوس، ص۵۸۶/ العددالقویهًْ، ص۱۷۸/ الیقین، ص۳۵۴؛ فیهم «بالإختصار»/ نورالثقلین
۱ -۲
(انعام/ ۸۲)

الباقر (علیه السلام)- عَنْ أَبَانِ‌بْنِ‌تَغْلِبَ قَال: قُلْتُ لِأَبِی‎جَعْفَرٍ (علیه السلام) فِی قَوْلِ اللَّهِ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی الَّذِینَ آمَنُوا وَ لَمْ یَلْبِسُوا إِیمانَهُمْ بِظُلْمٍ أُولئِکَ لَهُمُ الْأَمْنُ وَ هُمْ مُهْتَدُونَ قَالَ (علیه السلام) یَا أَبَانُ أَنْتُمْ تَقُولُونَ هُوَ الشِّرْکُ بِاللَّهِ وَ نَحْنُ نَقُولُ هَذِهِ الْآیَهًُْ نَزَلَتْ فِی أَمِیرِالمُؤمِنِینَ عَلِیِّ‌بنِ‌أَبِی‎طَالِبٍ (علیه السلام) وَ أَهْلِ بَیْتِهِ لِأَنَّهُمْ لَمْ یُشْرِکُوا بِاللَّهِ طَرْفَهًَْ عَیْنٍ قَطُّ وَ لَمْ یَعْبُدُوا اللَّاتَ وَ الْعُزَّی وَ هُوَ أَوَّلُ مَنْ صلَّی مَعَ النَّبِیِّ (صلی الله علیه و آله) وَ هُوَ أَوَّلُ مَنْ صدَّقَهُ فَهَذِهِ الْآیَهًُْ نَزَلَتْ فِیهِ.

امام باقر (علیه السلام)- ابان‌بن‌تغلب گوید: امام باقر (علیه السلام) در مورد آیه: الَّذِینَ آمَنُوا وَ لَمْ یَلْبِسُوا إِیمانَهُمْ بِظُلْمٍ أُولئِکَ لَهُمُ الْأَمْنُ وَ هُمْ مُهْتَدُونَ فرمود: «ابان! شما می‌گویید شرک به خدا است ما می‌گوییم این آیه درباره‌ی امیرالمؤمنین علیّ‌بن‌ابی‌طالب (علیه السلام) و اهل بیتش نازل شده زیرا آن‌ها یک چشم‌به‌هم‌زدن به خدا مشرک نشدند و هرگز لات و عزی را نپرستیدند و او اوّل کسی بود که با پیامبر (صلی الله علیه و آله) نماز خواند و او اوّل کسی بود که پیامبر (صلی الله علیه و آله) را تصدیق نمود. این آیه درباره‌ی آن جناب نازل شده است».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۴، ص۴۶۰
بحارالأنوار، ج۲۳، ص۳۶۷/ فرات الکوفی، ص۱۳۴
۱ -۳
(انعام/ ۸۲)

الصّادق (علیه السلام)- عَنْ أَبِی‌مَرْیَمَ قَالَ سَأَلْتُ جَعْفَرَ‌بْنَ‌مُحَمَّدٍ (علیه السلام) عَنْ قَوْلِ اللَّه ... قَالَ (علیه السلام): یَا أَبَامَرْیَمَ هَذِهِ وَ اللَّهِ فِی عَلِیِّ‌بنِ‌أَبِی‎طَالِبٍ (علیه السلام) خَاصَّهًًْ مَا لَبَسَ إِیمَانَهُ بِشِرْکٍ وَ لَا ظُلْمٍ وَ لَا کَذِبٍ وَ لَا سَرِقَهًٍْ وَ لَا خِیَانَهًٍْ.

امام صادق (علیه السلام)- ابومریم گوید: از امام صادق (علیه السلام) درباره‌ی مصداق آیه: الَّذِینَ ءَامَنُوا وَ لَمْ یَلْبِسُواْ إِیمَانَهُم بِظُلْمٍ أُوْلَئکَ لَهُمُ الأَمْنُوَهُم مُّهْتَدُون سؤال کردم. فرمود: «ای ابومریم، به خدا سوگند مصداق این آیه اختصاصاً علیّ‌بن‌ابی‌طالب (علیه السلام) است که او هرگز ایمان خود را به شرک، ظلم و دروغ، دزدی و خیانت آلوده نساخت».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۴، ص۴۶۰
بحارالأنوار، ج۳۵، ص۳۴۸/ فرات الکوفی، ص۱۳۴
۱ -۴
(انعام/ ۸۲)

ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه)- عَنْ مُجَاهِدٍ عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ (رحمة الله علیه) فِی قَوْلِهِ الَّذِینَ آمَنُوا یَا مُحَمَّدُ (صلی الله علیه و آله) الَّذِینَ صَدَّقُوا بِالتَّوْحِیدِ قَالَ هُوَ أَمِیرُالْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام).

ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه)- الَّذِینَ ءَامَنُوا؛ ای محمّد کسانی هستند که توحید را تصدیق کردند. همانا او امیرمؤمنان (علیه السلام) است.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۴، ص۴۶۰
المناقب، ج۲، ص۸
۱ -۵
(انعام/ ۸۲)

الرّسول (صلی الله علیه و آله)- عَنْ جَابِرٍ الْجُعْفِیِّ عَمَّنْ حَدَّثَهُ قَالَ: بَیْنَا رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) فِی مَسِیرٍ لَهُ إِذْ رَأَی سَوَاداً مِنْ بَعِیدٍ فَقَالَ هَذَا سَوَادٌ لَا عَهْدَ لَهُ بِأَنِیسٍ فَلَمَّا دَنَا سَلَّمَ فَقَالَ لَهُ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) أَیْنَ أَرَادَ الرَّجُلُ قَالَ أَرَادَ یَثْرِبَ قَالَ وَ مَا أَرَدْتَ بِهَا قَالَ أَرَدْتُ مُحَمَّداً (صلی الله علیه و آله) قَالَ فَأَنَا مُحَمَّدٌ (صلی الله علیه و آله) قَالَ وَ الَّذِی بَعَثَکَ بِالْحَقِّ مَا رَأَیْتُ إِنْسَاناً مُذْ سَبْعَهًِْ أَیَّامٍ وَ لَا طَعِمْتُ طَعَاماً إِلَّا مَا تَنَاوَلَ مِنْهُ دَابَّتِی قَالَ فَعَرَضَ عَلَیْهِ الْإِسْلَامَ فَأَسْلَمَ قَالَ فَعَضَّتْهُ رَاحِلَتُهُ فَمَاتَ وَ أَمَرَ بِهِ فَغُسِّلَ وَ کُفِّنَ ثُمَّ صلَّی عَلَیْهِ النَّبِیُّ (صلی الله علیه و آله) قَالَ فَلَمَّا وُضِعَ فِی اللَّحَدِ قَالَ هَذَا مِنَ الَّذِینَ آمَنُوا وَ لَمْ یَلْبِسُوا إِیمانَهُمْ بِظُلْمٍ.

پیامبر (صلی الله علیه و آله)- جابر جعفی از کسی که برایش حدیث کرده نقل می‌کند: یکی از روزها رسول خدا (صلی الله علیه و آله) در راهی حرکت می‌کرد که ناگهان از دور سیاهی به چشم خورد، رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: «این سیاهی که از دور به نظر می‌رسد با ما رفاقتی ندارد و تاکنون با ما مأنوس نبوده است». هنگامی‌که آن مرد رسید سلام کرد، رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: «کجا می‌روی». گفت: «می‌خواهم به یثرب بروم». فرمود: «در آنجا چه کار داری»؟ گفت: «می‌خواهم نزد محمّد (صلی الله علیه و آله) بروم». فرمود: «من محمّد (صلی الله علیه و آله) هستم». آن مرد گفت: «سوگند به خدایی که تو را مبعوث کرد من هفت روز است آدمی ندیده‌ام و غذایی نخورده‌ام، مگر از گیاهانی که چارپایم خورده است». رسول خدا (صلی الله علیه و آله) اسلام را بر وی عرضه کرد و او هم مسلمان شد، دراین‌هنگام مرکبش او را گاز گرفت و او بلافاصله درگذشت، رسول اکرم (صلی الله علیه و آله) امر کرد او را غسل دادند و کفن کردند و بعد خود بر او نماز گزارد هنگامی‌که او را در قبر می‌گذاشتند رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: این مرد از جمله کسانی است که ایمان آورده و ایمان خود را با هیچ ستم [و شرک] نیالوده است.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۴، ص۴۶۰
بحارالأنوار، ج۶۶، ص۱۵۲/ العیاشی، ج۱، ص۳۶۶/ البرهان/ نورالثقلین
۱ -۶
(انعام/ ۸۲)

الرّسول (صلی الله علیه و آله)- عَنْ صَفْوَانَ الْجَمَّالِ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام) یَقُولُ: کَانَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) یَخْرُجُ فِی مَلَإٍ مِنَ النَّاسِ مِنْ أَصْحَابِهِ کُلَّ عَشِیَّهًِْ خَمِیسٍ إِلَی بَقِیعِ الْمَدَنِیِّینَ فَیَقُولُ السَّلَامُ عَلَیْکُمْ أَهْلَ الدِّیَارِ ثَلَاثاً رَحِمَکُمُ اللَّهُ ثَلَاثاً ثُمَّ یَلْتَفِتُ إِلَی أَصْحَابِهِ فَیَقُولُ هَؤُلَاءِ خَیْرٌ مِنْکُمْ فَیَقُولُونَ یا رَسُولَ اللهِ (صلی الله علیه و آله) وَ لِمَ آمَنُوا وَ آمَنَّا وَ جَاهَدُوا وَ جَاهَدْنَا فَیَقُولُ إِنَّ هَؤُلَاءِ آمَنُوا وَ لَمْ یَلْبِسُوا إِیمانَهُمْ بِظُلْمٍ وَ مَضَوْا عَلَی ذَلِکَ وَ أَنَا لَهُمْ عَلَی ذَلِکَ شَهِیدٌ وَ أَنْتُمْ تَبْقَوْنَ بَعْدِی وَ لَا أَدْرِی مَا تُحْدِثُونَ بَعْدِی.

پیامبر (صلی الله علیه و آله)- صفوان جمّال گوید: شنیدم امام صادق (علیه السلام) می‌فرمود: رسول خدا (صلی الله علیه و آله) در هر شب جمعه با گروهی از اصحابشان به قبرستان بقیع در مدینه تشریف می‌بردند و در آنجا سه مرتبه می‌فرمود: «سلام و درود بر شما ای اهل شهرها» و سه مرتبه می‌فرمود: «خدا شما را رحمت کند» سپس به اصحابشان توجّه نموده و می‌فرمود: «این اهل قبور از شما بهتر هستند». اصحاب عرض می‌کردند: «ای رسول خدا (صلی الله علیه و آله) برای چه؟ آن‌ها ایمان آورده، ما نیز ایمان آورده‌ایم، آن‌ها جهاد کرده‌اند، ما نیز جهاد کرده‌ایم»؟ حضرت فرمود: «آن‌ها ایمان آورده و ایمان خود را با هیچ ستم [و شرک] نیالوده‌اند. و با همین حال از دنیا رفتند و من بر این امر شهادت می‌دهم و شما پس از من در این دنیا باقی می‌مانید و نمی‌دانم پس از من چه خواهید کرد».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۴، ص۴۶۲
بحارالأنوار، ج۹۹، ص۲۹۶

ایمان آوردند

۱ -۲
(انعام/ ۸۲)

الصّادق (علیه السلام)- عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ کَثِیرٍ الْهَاشِمِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام): قَالَ أَمَّا الْإِیمَانُ فَلَیْسَ یَنْتَقِضُ کُلُّهُ وَ لَکِنْ یَنْتَقِضُ قَلِیلًا قَلِیلًا قُلْتُ بَیْنَ الضَّلَالِ وَ الْکُفْرِ مَنْزِلَهًٌْ قَالَ مَا أَکْثَرَ عُرَی الْإِیمَانِ.

امام صادق (علیه السلام)- عبدالرّحمن‌بن‌کثیر نقل می‌کند: امام صادق (علیه السلام) فرمود: «همه‌ی ایمان به یک‌باره از هم گسیخته نمیشود و از بین نمیرود، بلکه رفته‌رفته به‌سوی گمراهی و کفر میرود [بخشی از آن در گمراهی و بخشی دیگر در کفر قرار میگیرد]». عرض کردم: «آیا بین گمراهی و کفر درجه‌ای وجود دارد»؟ فرمود: «دستگیره‌ها و دست آویزهای ایمان چه بسیارند»!

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۴، ص۴۶۲
العیاشی، ج۱، ص۳۶۶/ البرهان/ بحارالأنوار، ج۶۶، ص۱۵۳؛ فیه: «ینتقض» بدلٌ «یتبعض»
۲ -۲
(انعام/ ۸۲)

أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- فِی جَوَابِ الزِّنْدِیقِ الْمُدَّعِی لِلتَّنَاقُضِ فِی الْقُرْآنِ قَالَ (علیه السلام) وَ أَمَّا قَوْلُهُ فَمَنْ یَعْمَلْ مِنَ الصَّالِحاتِ وَ هُوَ مُؤْمِنٌ فَلا کُفْرانَ لِسَعْیِهِ وَ قَوْلُهُ وَ إِنِّی لَغَفَّارٌ لِمَنْ تابَ وَ آمَنَ وَ عَمِلَ صالِحاً ثُمَّ اهْتَدی فَإِنَّ ذَلِکَ کُلَّهُ یُغْنِی إِلَّا مَعَ اهْتِدَاءٍ وَ لَیْسَ کُلُّ مَنْ وَقَعَ عَلَیْهِ اسْمُ الْإِیمَانِ کَانَ حَقِیقاً بِالنَّجَاهًِْ مِمَّا هَلَکَ بِهِ الْغُوَاهًُْ وَ لَوْ کَانَ ذَلِکَ کَذَلِکَ لَنَجَتِ الْیَهُودُ مَعَ اعْتِرَافِهَا التَّوْحِیدَ وَ إِقْرَارِهَا بِاللَّهِ وَ نَجَا سَائِرُ الْمُقِرِّینَ بِالْوَحْدَانِیَّهًِْ مِنْ إِبْلِیسَ فَمَنْ دُونَهُ فِی الْکُفْرِ وَ قَدْ بَیَّنَ اللَّهُ ذَلِکَ بِقَوْلِهِ الَّذِینَ آمَنُوا وَ لَمْ یَلْبِسُوا إِیمانَهُمْ بِظُلْمٍ أُولئِکَ لَهُمُ الْأَمْنُ وَ هُمْ مُهْتَدُونَ وَ بِقَوْلِهِ الَّذِینَ قالُوا آمَنَّا بِأَفْواهِهِمْ وَ لَمْ تُؤْمِنْ قُلُوبُهُمْ وَ لِلْإِیمَانِ حَالَاتٌ وَ مَنَازِلُ یَطُولُ شَرْحُهَا.

امام علی (علیه السلام)- در جواب زندیقی که ادّعای تناقض در قرآن می‌کرد فرمود: «و امّا دو آیه: و هرکس چیزی از اعمال شایسته بجا آورد، درحالی‌که ایمان داشته باشد، کوشش او ناسپاسی نخواهد شد. (انبیاء/۹۴). و من هرکه را توبه کند، و ایمان آورد، و عمل صالح انجام دهد، سپس هدایت شود، می‌آمرزم!. (طه/۸۲). عمل صالح فقط با هدایت‌یافتن سامان می‌یابد، و این‌طور نیست هرکه نام ایمان بر او آمد شایسته نجات و رهایی است با اینکه مرتکب اعمال هلاکت‌بار گردنکشان شده باشد، اگر این‌گونه بود باید قوم یهود نجات می‌یافتند، با اینکه اعتراف به توحید داشته و معتقد به اللَّه بودند، و نیز سایر یکتاپرستان نیز باید خلاص و رها می‌شدند، از ابلیس گرفته تا پایین‌ترین افراد در کفر، و مطلب به خوبی در این آیه مشهود است: الَّذِینَ آمَنُوا وَ لَمْ یَلْبِسُوا إِیمانَهُمْ بِظُلْمٍ أُولئِکَ لَهُمُ الْأَمْنُ وَ هُمْ مُهْتَدُونَ و در این آیه: با زبان می‌گویند: «ایمان آوردیم» و قلب آن‌ها ایمان نیاورده. (مائده/۴۱). و ایمان حالات و منازلی دارد و شرح آن طول می‌کشد.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۴، ص۴۶۲
بحارالأنوار، ج۲۷، ص۱۷۴/ بحارالأنوار، ج۶۵، ص۲۶۴
۲ -۳
(انعام/ ۸۲)

أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- عَنْ سَلْمَانَ (رحمة الله علیه) قُلْتُ لِعَلِیِّ‌بنِ‌أَبِی‎طَالِبٍ (علیه السلام) أَ یَدْخُلُ النَّارَ الْمُؤْمِنُ الْعَارِفُ الدَّاعِی قَالَ لَا قُلْتُ أَ یَدْخُلُ الْجَنَّهًَْ مَنْ لَا یَعْرِفُ إِمَامَهُ قَالَ لَا إِلَّا أَنْ یَشَاءَ اللَّهُ قُلْتُ أَ یَدْخُلُ النَّارَ إِلَّا کَافِرٌ أَوْ مُشْرِکٌ قَالَ لَا یَدْخُلُ النَّارَ إِلَّا کَافِرٌ إِلَّا أَنْ یَشَاءَ اللَّهُ قُلْتُ فَمَنْ لَقِیَ اللَّهَ مُؤْمِناً عَارِفاً بِإِمَامِهِ مُطِیعاً لَهُ أَ مِنْ أَهْلِ الْجَنَّهًِْ هُوَ قَالَ نَعَمْ إِذَا لَقِیَ اللَّهَ وَ هُوَ مُؤْمِنٌ قَالَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ الَّذِینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ الَّذِینَ آمَنُوا وَ کانُوا یَتَّقُونَ الَّذِینَ آمَنُوا وَ لَمْ یَلْبِسُوا إِیمانَهُمْ بِظُلْمٍ قُلْتُ فَمَنْ لَقِیَ اللَّهَ مِنْهُمْ عَلَی الْکَبَائِرِ قَالَ هُوَ فِی مَشِیَّتِهِ إِنْ عَذَّبَهُ فَبِذَنْبِهِ وَ إِنْ تَجَاوَزَ عَنْهُ فَبِرَحْمَتِه.

امام علی (علیه السلام)- سلمان (رحمة الله علیه) نقل می‌کند: به امیرالمؤمنین (علیه السلام) عرض کردم: «أَصْلَحَکَ اللهُ، آیا مؤمن عارف داعی داخل آتش می‌شود»؟ فرمود: «نه». عرض کردم: «آیا کسی که امامش را نشناسد داخل بهشت می‌شود»؟ فرمود: «نه، مگر آنکه خدا بخواهد». عرض کردم: «آیا کافر یا مشرک داخل بهشت می‌شوند»؟ فرمود: «جز کافر کسی داخل آتش نمی‌شود مگر آنکه خدا بخواهد». عرض کردم: «أَصْلَحَکَ اللهُ، هرکس با ایمان به خدا و معرفت به امامش و اطاعت او خدا را ملاقات کند، از اهل بهشت است»؟ فرمود: «آری، اگر خدا را ملاقات کند و از مؤمنینی باشد که خداوند عزّوجلّ می‌فرماید: آن‌ها که ایمان آورده، و کارهای شایسته انجام داده‌اند. (بقره/۸۲)، همان‌ها که ایمان آوردند، و [از مخالفت فرمان خدا] پرهیز می‌کردند. (یونس/۶۳). الَّذِینَ آمَنُوا وَ لَمْ یَلْبِسُوا إِیمانَهُمْ بِظُلْمٍ عرض کردم: «هرکس از آنان که خدا را با گناهان کبیره ملاقات کند چه می‌شود»؟ فرمود: «او در اختیار مشیّت خداوند است، اگر او را عذاب کند به خاطر گناه اوست و اگر از او بگذرد به رحمت خویش است».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۴، ص۴۶۲
بحارالأنوار، ج۲۸، ص۱۶/ کتاب سلیم بن قیس، ص۶۰۹
۲ -۴
(انعام/ ۸۲)

علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه)- مَا مِنْ قَلْبٍ إِلَّا وَ لَهُ أُذُنَانِ عَلَی أَحَدِهِمَا مَلَکٌ مُرْشِدٌ وَ عَلَی الْآخَرِ شَیْطَانٌ مُفْتِنٌ هَذَا یَأْمُرُهُ وَ هَذَا یَزْجُرُهُ وَ مِنَ الْإِیمَانِ مَا قَدْ ذَکَرَهُ اللَّهُ فِی الْقُرْآنِ خَبِیثٌ وَ طَیِّبٌ فَقَالَ ما کانَ اللهُ لِیَذَرَ الْمُؤْمِنِینَ عَلی ما أَنْتُمْ عَلَیْهِ حَتَّی یَمِیزَ الْخَبِیثَ مِنَ الطَّیِّبِ وَ مِنْهُمْ مَنْ یَکُونُ مُؤْمِناً مُصَدِّقاً وَ لَکِنَّهُ یَلْبَسُ إِیمَانَهُ بِظُلْمٍ وَ هُوَ قَوْلُهُ الَّذِینَ آمَنُوا وَ لَمْ یَلْبِسُوا إِیمانَهُمْ بِظُلْمٍ أُولئِکَ لَهُمُ الْأَمْنُ وَ هُمْ مُهْتَدُونَ فَمَنْ کَانَ مُؤْمِناً ثُمَّ دَخَلَ فِی الْمَعَاصِی الَّتِی نَهَی اللَّهُ عَنْهَا فَقَدْ لَبِسَ إِیمَانَهُ بِظُلْمٍ فَلَا یَنْفَعُهُ الْإِیمَانُ حَتَّی یَتُوبَ إِلَی اللَّهِ مِنَ الظُّلْمِ الَّذِی لَبِسَ إِیمَانَهُ حَتَّی یُخْلِصَ اللَّهُ إِیمَانَهُ فَهَذِهِ وُجُوهُ الْإِیمَانِ فِی کِتَابِ اللَّهِ. (الظُّلْمُ

علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه)- هیچ دلی نیست مگر اینکه دو گوش دارد، بر یکی از آن‌ها فرشته‌ی راهنما، و بر دیگری شیطانی فتنه‌انگیز است، آن به او فرمان می‌دهد و این باز می‌دارد. و پاره‌ای از معانی ایمان هست که در قرآن آن را خبیث و همچنین پاک نامیده آنجا که می‌فرماید: چنین نبود که خداوند، مؤمنان را به همان‌گونه که شما هستید واگذارد مگر آنکه ناپاک را از پاک جدا سازد. (آل عمران/۱۷۹). و پاره‌ای از مؤمنین هستند که هم اقرار می‌کند و هم به دل باور دارد ولی ایمانش را به ستم می‌پوشاند. چنانچه می‌فرماید: الَّذِینَ آمَنُوا وَ لَمْ یَلْبِسُوا إِیمانَهُمْ بِظُلْمٍ أُولئِکَ لَهُمُ الْأَمْنُ وَ هُمْ مُهْتَدُونَ پس هرکس مؤمن باشد، سپس در نافرمانی‌هایی که خدا نهی فرموده داخل شود، ایمانش را به ستم آلوده ساخته و از ایمانش سود نبرد، تا از آن ستم به‌سوی خدا توبه کند، و خدا ایمانش را رها سازد. این بود معانی ایمان در کتاب خدا». (ظلم

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۴، ص۴۶۴
بحارالأنوار، ج۶۵، ص۲۷۳/ القمی، ج۱، ص۳۲
۱
(انعام/ ۸۲)

الصّادق (علیه السلام)- عَنْ أَبِی‌بَصِیرٍ عَنْ أَبِی‌عَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام) قَالَ: قُلْتُ لَهُ الَّذِینَ آمَنُوا وَ لَمْ یَلْبِسُوا إِیمانَهُمْ بِظُلْمٍ الزِّنَا مِنْهُ قَالَ أَعُوذُ بِاللَّهِ مِنْ أُولَئِکَ لَا وَ لَکِنَّهُ ذَنْبٌ إِذَا تَابَ تَابَ اللَّهُ عَلَیْهِ وَ قَالَ مُدْمِنُ الزِّنَا وَ السَّرِقَهًِْ وَ شَارِبُ الْخَمْرِ کَعَابِدِ الْوَثَنِ.

امام صادق (علیه السلام)- ابوبصیر گوید: به امام صادق (علیه السلام) عرض کردم: در این آیه: الَّذِینَ آمَنُواْ وَ لَمْ یَلْبِسُواْ إِیمَانَهُم بِظُلْمٍ آیا زنا از جمله ظُلم است؟ فرمود: «به خدا از آنان پناه می‌برم. خیر، بلکه گناه است و اگر بنده از آن توبه کند، خدا توبه‌ی او را می‌پذیرد». و فرمود: «شخص معتاد به زنا و سرقت و آدم می‌خواره، مانند بت‌پرست است».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۴، ص۴۶۴
بحارالأنوار، ج۶۶، ص۱۵۳/ العیاشی، ج۱، ص۳۶۶/ البرهان/ نورالثقلین
۲
(انعام/ ۸۲)

ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه)- وَ لَمْ یَلْبِسُوا إِیمانَهُمْ بِظُلْمٍ أَیْ وَ لَمْ یَخْلِطُوا نَظِیرَهَا لِمَ تَلْبِسُونَ الْحَقَّ بِالْباطِلِ یَعْنِی الشِّرْکَ لِقَوْلِهِ إِنَّ الشِّرْکَ لَظُلْمٌ عَظِیمٌ.

ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه)- وَ لَمْ یَلْبِسُوا إِیمانَهُمْ بِظُلْمٍ؛ مخلوط نکردند. نظیر آن [این آیه] است: لِمَ تَلْبِسُونَ الحَقَّ بِالْباطِلِ (آل عمران/۷۱). به دلیل کلام خداوند: شرک، ظلم بزرگی است.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۴، ص۴۶۴
شواهدالتنزیل، ج۱، ص۲۶۲/ البرهان/ بحارالأنوار، ج۳۸، ص۲۳۲
۳
(انعام/ ۸۲)

الرّسول (صلی الله علیه و آله)- عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ عَلْقَمَهًَْ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام) قَالَ لَمَّا نَزَلَتْ هَذِهِ الْآیَهًُْ الَّذِینَ آمَنُوا وَ لَمْ یَلْبِسُوا إِیمانَهُمْ بِظُلْمٍ شَقَ ذَلِکَ عَلَی أَصْحَابِ النَّبِیِ (صلی الله علیه و آله) وَ قَالُوا أَیُّنَا لَمْ یَظْلِمْ نَفْسَهُ فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) لَیْسَ کَمَا تَظُنُّونَ وَ إِنَّمَا هُوَ کَمَا قَالَ لُقْمَانُ (رحمة الله علیه) لِابْنِهِ یا بُنَیَّ لا تُشْرِکْ بِاللهِ إِنَّ الشِّرْکَ لَظُلْمٌ عَظِیمٌ.

پیامبر (صلی الله علیه و آله)- ابراهیم‌بن‌علقمه نقل می‌کند: امام صادق (علیه السلام) فرمود: هنگامی‌که این آیه: الَّذِینَ آمَنُوا وَ لَمْ یَلْبِسُوا إِیمانَهُمْ بِظُلْمٍ نازل شد. آن بر اصحاب پیامبر (صلی الله علیه و آله) سخت شد و گفتند: «کدام‌یک از ما به خودش ظلم نکرده است»؟! رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: آنگونه که شما گمان می‌کنید نیست؛ آن همانگونه است که لقمان به پسرش گفت: «پسرم! چیزی را همتای خدا قرار مده که شرک، ظلم بزرگی است. (لقمان/۱۳)».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۴، ص۴۶۴
العمدهًْ، ص۱۷۳/ نورالثقلین
۴
(انعام/ ۸۲)

الصّادق (علیه السلام)- عَنْ أَبِی‌بَصِیرٍ قَالَ: سَأَلْتُ أباعبدالله (علیه السلام) عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ الَّذِینَ آمَنُوا وَ لَمْ یَلْبِسُوا إِیمانَهُمْ بِظُلْمٍ قَالَ بِشَکٍّ.

امام صادق (علیه السلام)- ابوبصیر گوید: از امام صادق (علیه السلام) درباره‎ی این فرموده خدای عزّوجلّ: الَّذِینَ آمَنُواْ وَ لَمْ یَلْبِسُواْ إِیمَانَهُم بِظُلْمٍ پرسیدم و ایشان فرمود: «یعنی به شک آلودند».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۴، ص۴۶۶
الکافی، ج۲، ص۳۹۹/ بحارالأنوار، ج۶۶، ص۱۵۴/ العیاشی، ج۱، ص۳۶۶/ البرهان/ نورالثقلین
۵
(انعام/ ۸۲)

فقه الرّضا (علیه السلام)- فِی قَوْلِهِ الَّذِینَ آمَنُوا وَ لَمْ یَلْبِسُوا إِیمانَهُمْ بِظُلْمٍ قَالَ الشَّکِّ الشَّاکُّ فِی الْآخِرَهًِْ مِثْلُ الشَّاکِّ فِی الْأُولَی نَسْأَلُ الثَّبَاتَ وَ حُسْنَ الْیَقِینِ.

فقه الرّضا (علیه السلام)- این آیه: الَّذِینَ آمَنُوا وَ لَمْ یَلْبِسُوا إِیمانَهُمْ بِظُلْمٍ درباره‌ی کسانی نازل شده که اهل شک و تردید می‌باشند، کسانی که درباره‌ی آخرت شک می‌کنند، مانند کسانی هستند که در آغاز هم گرفتار می‌باشند، از خداوند خواهانیم که ما را ثبات و حسن یقین عطا کند.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۴، ص۴۶۶
بحارالأنوار، ج۶۹، ص۱۲۴/ فقه الرضا (ع)، ص۳۸۸
۶
(انعام/ ۸۲)

الصّادق (علیه السلام)- عَنْ یَعْقُوبَ‌بْنِ‌شُعَیْبٍ عَنْه فِی قَوْلِهِ وَ لَمْ یَلْبِسُوا إِیمانَهُمْ بِظُلْمٍ قَالَ الضَّلَالُ فَمَا فَوْقَهُ.

امام صادق (علیه السلام)- یعقوب‌بن‌شعیب نقل می‌کند: امام صادق (علیه السلام) درباره‌ی این کلام خداوند: وَ لَمْ یَلْبِسُواْ إِیمَانَهُم بِظُلْمٍ. فرمود: «گمراهی و آنچه بالاتر از آن است».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۴، ص۴۶۶
بحارالأنوار، ج۶۶، ص۱۵۳/ العیاشی، ج۱، ص۳۶۶/ نورالثقلین/ البرهان
۷
(انعام/ ۸۲)

الصّادق (علیه السلام)- فِی قَوْلِ اللَّهِ الَّذِینَ آمَنُوا وَ لَمْ یَلْبِسُوا إِیمانَهُمْ بِظُلْمٍ مِنْهُ مَا أَحْدَثَ زُرَارَهًُْ وَ أَصْحَابُهُ

امام صادق (علیه السلام)- الَّذِینَ آمَنُواْ وَ لَمْ یَلْبِسُواْ إِیمَانَهُم بِظُلْمٍ؛ زراره و اصحاب او در زمره‌ی این گروه هستند [که ایمان خود را با ظلم درنیامیختند].

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۴، ص۴۶۶
بحارالأنوار، ج۶۶، ص۱۵۲/ البرهان
۸
(انعام/ ۸۲)

الصّادق (علیه السلام)- عَنْ أَبِی بَصِیرٍ، عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام) قَالَ قُلْتُ الَّذِینَ آمَنُوا وَ لَمْ یَلْبِسُوا إِیمانَهُمْ بِظُلْمٍ قَالَ أَعَاذَنَا اللَّهُ وَ إِیَّاکَ مِنْ ذَلِکَ الظُّلْمِ، قُلْتُ مَا هُوَ قَالَ هُوَ وَ اللَّهِ مَا أَحْدَثَ زُرَارَهًُْ وَ أَبُو حَنِیفَهًَْ وَ هَذَا الضَّرْبُ، قَالَ قُلْتُ الزِّنَا مَعَهُ قَالَ الزِّنَا ذَنْبٌ.

امام صادق (علیه السلام)- ابوبصیر گوید: عرض کردم: «الَّذِینَ آمَنُوا وَ لَمْ یَلْبِسُوا إِیمانَهُمْ بِظُلْمٍ». فرمود: «خداوند ما و تو را از آن ظلم نگه دارد». عرض کردم: «آن چیست»؟ فرمود: «به خدا سوگند آن چیزی است که زراره و ابوحنیفه و این قبیل افراد به وجود آورده‌اند». عرض کردم: «زنا جزء آن است»؟ فرمود: «زنا گناه است».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۴، ص۴۶۶
رجال الکشی، ص۱۴۵/ رجال الکشی، ص۱۴۹
۹
(انعام/ ۸۲)

الصّادق (علیه السلام)- عَنْ أَبِی‌بَصِیرٍ سَأَلْتُهُ عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ الَّذِینَ آمَنُوا وَ لَمْ یَلْبِسُوا إِیمانَهُمْ بِظُلْمٍ قَالَ نَعُوذُ بِاللَّهِ یَا بَابَصِیرٍ أَنْ تَکُونَ مِمَّنْ لَبَسَ إِیمَانَهُ بِظُلْمٍ ثُمَّ قَالَ أُولَئِکَ الْخَوَارِجُ وَ أَصْحَابُهُمْ.

امام صادق (علیه السلام)- ابوبصیر گوید: از امام صادق (علیه السلام) درباره‎ی این آیه: الَّذِینَ آمَنُواْ وَ لَمْ یَلْبِسُواْ إِیمَانَهُم بِظُلْمٍ، سؤال کردم. فرمود: «ای ابوبصیر! پناه می‌برم به خدای تبارک‌وتعالی از اینکه از جمله کسانی باشی که ایمانشان را با ظلم در آمیختهاند». سپس فرمود: «آنان خوارج و اصحاب ایشان هستند».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۴، ص۴۶۶
بحارالأنوار، ج۶۶، ص۱۵۳/ العیاشی، ج۱، ص۳۶۷/ البرهان؛ فیه: «صحاب» بدلٌ «أصحاب»
۱۰
(انعام/ ۸۲)

علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه)- الَّذِینَ آمَنُوا وَ لَمْ یَلْبِسُوا إِیمانَهُمْ بِظُلْمٍ أَیْ صدَقُوا وَ لَمْ یَنْکُثُوا وَ لَمْ یَدْخُلُوا فِی الْمَعَاصِی فَیَبْطُلَ إِیمَانُهُمْ وَ تِلْکَ حُجَّتُنا یَعْنِی مَا قَدِ احْتَجَّ إِبْرَاهِیمُ (علیه السلام) علَی أَبِیهِ وَ عَلَیْهِمْ.

علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه)- الَّذِینَ آمَنُوا وَ لَمْ یَلْبِسُوا إِیمانَهُمْ بِظُلْمٍ، یعنی کسانی که راست گفتند و پیمان نشکستند و دست به گناه نیالودند تا بدین سبب ایمانشان باطل شود. وَ تِلْکَ حُجَّتُنا مقصود، آن چیزی است که ابراهیم (علیه السلام) به وسیله آن در برابر پدر و قومش استدلال کرد.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۴، ص۴۶۶
بحارالأنوار، ج۱۲، ص۲۸/ القمی، ج۱، ص۲۰۸؛ فیه: «و تلک حجّتنا ... علیهم» محذوفٌ
بیشتر