آیه ۱۰۸ - سوره انعام

آیه وَ لا تَسُبُّوا الَّذينَ يَدْعُونَ مِنْ دُونِ اللهِ فَيَسُبُّوا اللهَ عَدْواً بِغَيْرِ عِلْمٍ كَذلِكَ زَيَّنَّا لِكُلِّ أُمَّةٍ عَمَلَهُمْ ثُمَّ إِلى رَبِّهِمْ مَرْجِعُهُمْ فَيُنَبِّئُهُمْ بِما كانُوا يَعْمَلُونَ [108]

[به معبود] كسانى كه غير خدا را مى‌خوانند دشنام ندهيد، مبادا آن‌ها [نيز] از روى ظلم و جهل، خدا را دشنام دهند. اين‌گونه براى هر امّتى عملشان را زينت داديم. سپس بازگشت همه‌ی آنان به‌سوى پروردگارشان است؛ و آن‌ها را از آنچه عمل مى‌كردند، آگاه مى‌سازد [و پاداش و كيفر مى‌دهد].

[به معبود] کسانی که غیر خدا را می‌خوانند دشنام ندهید، مبادا آن‌ها [نیز] از روی ظلم و جهل، خدا را دشنام دهند

۱ -۱
(انعام/ ۱۰۸)

الصّادق (علیه السلام)- وَ إِیَّاکُمْ وَ سَبَّ أَعْدَاءِ اللَّهِ حَیْثُ یَسْمَعُونَکُمْ فَیَسُبُّوا اللهَ عَدْواً بِغَیْرِ عِلْمٍ وَ قَدْ یَنْبَغِی لَکُمْ أَنْ تَعْلَمُوا حَدَّ سَبِّهِمْ لِلَّهِ کَیْفَ هُوَ إِنَّهُ مَنْ سَبَّ أَوْلِیَاءَ اللَّهِ فَقَدِ انْتَهَکَ سَبَّ اللَّهِ وَ مَنْ أَظْلَمُ عِنْدَ اللَّهِ مِمَّنِ اسْتَسَبَّ لِلَّهِ وَ لِأَوْلِیَائِهِ.

امام صادق (علیه السلام)- و بپرهیزید از دشنام دادن به دشمنان خدا، آنجا که از شما میشنوند: فَیَسُبُّوا اللهَ عَدْواً بِغَیْرِ عِلْمٍ و شایسته است که بدانید دشنام به خدا چه اندازه‌ای دارد و چگونه است؟ راستش، هرکس به اولیای خدا دشنام بدهد، دشنام به خدا را از پرده به در آورده، و چه کسی ستمکارتر است نزد خدا از آن کسی که برای خدا و دوستانش دشنام‌تراشی میکند؟!

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۴، ص۵۳۸
الکافی، ج۲، ص۳۷۸/ وسایل الشیعهًْ، ج۱۶، ص۲۶۲/ بحارالأنوار، ج۷۱، ص۲۱۵/ نورالثقلین/ البرهان
۱ -۲
(انعام/ ۱۰۸)

الصّادق (علیه السلام)- عَنْ إِسْحَاقَ‌بْنِ‌مُوسَی قَالَ حَدَّثَنِی أَخِی وَ عَمِّی عَنْ أَبِی‌عَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام) قَالَ: ثَلَاثَهًُْ مَجَالِسَ یَمْقُتُهَا اللَّهُ وَ یُرْسِلُ نَقِمَتَهُ عَلَی أَهْلِهَا فَلَا تُقَاعِدُوهُمْ وَ لَا تُجَالِسُوهُمْ مَجْلِساً فِیهِ مَنْ یَصِفُ لِسَانُهُ کَذِباً فِی فُتْیَاهُ وَ مَجْلِساً ذِکْرُ أَعْدَائِنَا فِیهِ جَدِیدٌ وَ ذِکْرُنَا فِیهِ رَثٌّ وَ مَجْلِساً فِیهِ مَنْ یَصُدُّ عَنَّا وَ أَنْتَ تَعْلَمُ قَالَ ثُمَّ تَلَا أَبُوعَبْدِاللَّهِ (علیه السلام) ثَلَاثَ آیَاتٍ مِنْ کِتَابِ اللَّهِ کَأَنَّمَا کُنَّ فِی فِیهِ أَوْ قَالَ فِی کَفِّهِ وَ لا تَسُبُّوا الَّذِینَ یَدْعُونَ مِنْ دُونِ اللهِ فَیَسُبُّوا اللهَ عَدْواً بِغَیْرِ عِلْمٍ. وَ إِذا رَأَیْتَ الَّذِینَ یَخُوضُونَ فِی آیاتِنا فَأَعْرِضْ عَنْهُمْ حَتَّی یَخُوضُوا فِی حَدِیثٍ غَیْرِهِ. وَ لا تَقُولُوا لِما تَصِفُ أَلْسِنَتُکُمُ الْکَذِبَ هذا حَلالٌ وَ هذا حَرامٌ لِتَفْتَرُوا عَلَی اللهِ الْکَذِب.

امام صادق (علیه السلام)- اسحاق‌بن‌موسی گوید: برادر و عمویم برای من حدیث کردند: امام صادق (علیه السلام) فرمود: سه مجلس وجود دارد که خدا از آن‌ها نفرت دارد و خشم خود را بر اهل آن مجالس می‌فرستد، پس با آن‌ها همنشینی نکنید: مجلسی که در آن زبانی حضور دارد که در فتوایش دروغ می‌گوید؛ و مجلسی که ذکر دشمنان ما در آن تازه و ذکر ما کهنه و فرسوده است؛ و مجلسی که در آن کسانی باشند که [مردم را] از ما روی‌گردان می‌سازند، درحالی‌که تو می‌دانی. سپس امام صادق (علیه السلام) سه آیه از کتاب خدا را تلاوت کرد؛ گویی که در دهان ایشان (در کف ایشان) بود: وَ لاَ تَسُبُّواْ الَّذِینَ یَدْعُونَ مِن دُونِ اللهِ فَیَسُبُّواْ اللهَ عَدْوًا بِغَیْرِ عِلْمٍ، وَ إذَا رَأَیْتَ الَّذِینَ یَخُوضُونَ فِی آیَاتِنَا فَأعْرِض عَنْهُمْ حَتَّی یَخُوضوا فِی حَدِیث غَیْرِهِ. به خاطر دروغی که بر زبانتان جاری می‌شود [و چیزی را مجاز و چیزی را ممنوع می‌کنید]، نگویید: «این حلال است و آن حرام»، تا بر خدا افترا ببندید. (نحل/۱۱۶)».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۴، ص۵۳۸
بحارالأنوار، ج۲۶، ص۲۳۹/ بشارهًْ المصطفی، ص۲۲۱/ عیون أخبار الرضا (ع)، ج۱، ص۳۰۳؛ فیه: «یابن أبی محمود إحفظ ... الآخرهًْ» محذوفٌ/ نورالثقلین؛ فیه: «یابن أبی محمود إذا أخذ ... الآخرهًْ» محذوفٌ
۱ -۳
(انعام/ ۱۰۸)

الرّضا (علیه السلام)- قَالَ إِبْرَاهِیمُ بْنُ أَبِی مَحْمُودٍ ... فَقَالَ (علیه السلام): یَا ابْنَ‌أَبِی‌مَحْمُودٍ إِنَّ مُخَالِفِینَا وَضَعُوا أَخْبَاراً فِی فَضَائِلِنَا وَ جَعَلُوهَا عَلَی أَقْسَامٍ ثَلَاثَهًٍْ أَحَدُهَا الْغُلُوُّ وَ ثَانِیهَا التَّقْصِیرُ فِی أَمْرِنَا وَ ثَالِثُهَا التَّصْرِیحُ بِمَثَالِبِ أَعْدَائِنَا فَإِذَا سَمِعَ النَّاسُ الْغُلُوَّ فِینَا کَفَّرُوا شِیعَتَنَا وَ نَسَبُوهُمْ إِلَی الْقَوْلِ بِرُبُوبِیَّتِنَا وَ إِذَا سَمِعُوا التَّقْصِیرَ اعْتَقَدُوهُ فِینَا وَ إِذَا سَمِعُوا مَثَالِبَ أَعْدَائِنَا بِأَسْمَائِهِمْ ثَلَبُونَا بِأَسْمَائِنَا وَ قَدْ قَالَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ وَ لا تَسُبُّوا الَّذِینَ یَدْعُونَ مِنْ دُونِ اللهِ فَیَسُبُّوا اللهَ عَدْواً بِغَیْرِ عِلْمٍ یَا ابْنَ‌أَبِی‌مَحْمُودٍ إِذَا أَخَذَ النَّاسُ یَمِیناً وَ شِمَالًا فَالْزَمْ طَرِیقَتَنَا فَإِنَّهُ مَنْ لَزِمَنَا لَزِمْنَاهُ وَ مَنْ فَارَقَنَا فَارَقْنَاهُ إِنَّ أَدْنَی مَا یُخْرِجُ الرَّجُلَ مِنَ الْإِیمَانِ أَنْ یَقُولَ لِلْحَصَاهًِْ هَذِهِ نَوَاهًٌْ ثُمَّ یَدِینُ بِذَلِکَ وَ یَبْرَأُ مِمَّنْ خَالَفَهُ یَا ابْنَ‌أَبِی‌مَحْمُودٍ احْفَظْ مَا حَدَّثْتُکَ بِهِ فَقَدْ جَمَعْتُ لَکَ فِیهِ خَیْرَ الدُّنْیَا وَ الْآخِرَهًِْ.

امام رضا (علیه السلام)- ابراهیم‌بن‌ابی محمود گفت: به حضرت رضا (علیه السلام) عرض کردم: «ای پسر رسول خدا (صلی الله علیه و آله)! در نزد ما اخباری در فضایل امیرالمؤمنین و شما اهل بیت (علیهم السلام) هست که از طریق مخالفین روایت شده و چنین روایت‌هایی را ما از شما نشنیده‌ایم. آیا معتقد به آن روایات بشویم و آن‌ها را بپذیریم»؟ فرمود: «ای پسر ابی محمود! پدرم از پدر خود، از جدش نقل کرد که پیامبر اکرم (علیه السلام) فرمود: «هرکسی به سخن گوینده‌ای گوش بدهد، او را پرستش کرده؛ اگر سخنران از جانب خدا باشد، خدا را پرستش کرده و اگر از جانب شیطان باشد، شیطان را پرستیده است». سپس حضرت رضا (علیه السلام) فرمود: «مخالفین ما اخباری را در فضایل ما جعل کرده‌اند که به سه قسم تقسیم می‌شود: خبرهایی که غلو کرده‌اند؛ خبرهایی که درباره‌ی ما کوتاهی کرده‌اند؛ و خبرهایی که بر عیب‌های دشمنان ما تصریح دارند. وقتی مردم اخبار غلو آمیز و زیاده‌روی را بشنوند، شیعیان ما را تکفیر می‌کنند و آن‌ها را نسبت می‌دهند به اینکه امامان خود را، خدا می‌دانند. وقتی اخبار کوتاهی درباره‌ی ما را بشنوند، درباره ما معتقد به آن‌ها می‌شوند. وقتی معایب دشمنان ما را با تصریح بر اسمشان بشنوند، ما را نیز به نام دشنام می‌دهند، با اینکه خداوند در قرآن می‌فرماید: وَ لا تَسُبُّوا الَّذِینَ یَدْعُونَ مِنْ دُونِ اللهِ فَیَسُبُّوا اللهَ عَدْواً بِغَیْرِ عِلْمٍ. ای پسر ابی محمود! وقتی مردم به طرف راست و چپ گرایش داشتند، تو از طریق ما منحرف نشو. هرکس دست از ما برندارد، ما نیز از او دست برنمی‌داریم و هرکه از ما جدا شود، ما نیز از او جدا می‌شویم. کمترین چیزی که شخص را از ایمان خارج می‌کند، این است که یک ریگ را بگوید دانه است، بعد درباره آن اعتقاد پیدا کند و از مخالفین خود بیزار شود. ای پسر ابی محمود! آنچه برایت توضیح دادم حفظ کن؛ خیر دنیا و آخرت را برای تو جمع نمودم».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۴، ص۵۳۸
وسایل الشیعهًْ، ج۱۶، ص۲۵۴/ بحارالأنوار، ج۶۹، ص۹۳/ القمی، ج۱، ص۲۱۳/ البرهان/ نورالثقلین
۱ -۴
(انعام/ ۱۰۸)

الصّادق (علیه السلام)- سُئِلَ عَنْ قَوْلِ النَّبِیِّ (صلی الله علیه و آله) إِنَّ الشِّرْکَ أَخْفَی مِنْ دَبِیبِ النَّمْلِ عَلَی صفَاهًٍْ سَوْدَاءَ فِی لَیْلَهًٍْ ظَلْمَاءَ قَالَ کَانَ الْمُؤْمِنُونَ یَسُبُّونَ مَا یَعْبُدُ الْمُشْرِکُونَ مِنْ دُونِ اللَّهِ وَ کَانَ الْمُشْرِکُونَ یَسُبُّونَ مَا یَعْبُدُ الْمُؤْمِنُونَ فَنَهَی اللَّهُ عَنْ سَبِّ آلِهَتِهِمْ لِکَیْ لَا یَسُبَّ الْکُفَّارُ إِلَهَ الْمُؤْمِنِینَ فَیَکُونَ الْمُؤْمِنُونَ قَدْ أَشْرَکُوا بِاللَّهِ مِنْ حَیْثُ لَا یَعْلَمُونَ فَقَالَ وَ لا تَسُبُّوا الَّذِینَ یَدْعُونَ مِنْ دُونِ اللهِ فَیَسُبُّوا اللهَ.

امام صادق (علیه السلام)- درباره‎ی این فرموده پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله): «همانا شرک نامحسوس‌تر از راه‌رفتن مورچه بر روی سنگ صاف و سیاه در شب تاریک است»، سؤال شد. ایشان فرمود: «مؤمنان آنچه را مشرکین به‌جز خدا عبادت می‌کردند، دشنام می‌دادند و مشرکان به آنچه مؤمنان می‌پرستیدند، بدگویی می‌کردند. پس خدا مؤمنین را از دشنام‌دادن به خدایانشان نهی کرد تا کفّار، خدای مؤمنان را مورد دشنام قرار ندهند و بدین‌وسیله مؤمنان برای خدای عزّوجلّ نادانسته شریک قائل نشوند». آنگاه فرمود: «وَ لاَ تَسُبُّواْ الَّذِینَ یَدْعُونَ مِن دُونِ اللهِ فَیَسُبُّواْ اللهَ عَدْوًا بِغَیْرِ عِلْمٍ».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۴، ص۵۴۰
مستدرک الوسایل، ج۱۲، ص۳۰۶/ بحارالأنوار، ج۲۷، ص۲۳۹/ العیاشی، ج۱، ص۳۷۳/ نورالثقلین/ البرهان
۱ -۵
(انعام/ ۱۰۸)

الصّادق (علیه السلام)- عَنْ عُمَرَ الطَّیَالِسِیِّ عَنْ أَبِی‌عَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام) قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنْ قَوْلِ اللَّهِ وَ لا تَسُبُّوا الَّذِینَ یَدْعُونَ مِنْ دُونِ اللهِ فَیَسُبُّوا اللهَ عَدْواً بِغَیْرِ عِلْمٍ قَالَ فَقَالَ یَا عُمَرُ رَأَیْتَ أَحَداً یَسُبُّ اللَّهَ قَالَ فَقُلْتُ جَعَلَنِیَ اللَّهُ فِدَاکَ فَکَیْفَ قَالَ مَنْ سَبَّ وَلِیَّ اللَّهِ فَقَدْ سَبَّ اللَّهَ.

امام صادق (علیه السلام)- عمر طیالسی گوید: از امام صادق (علیه السلام) درباره‎ی این کلام خداوند متعال: وَ لاَ تَسُبُّواْ الَّذِینَ یَدْعُونَ مِن دُونِ اللهِ فَیَسُبُّواْ اللهَ عَدْوًا بِغَیْرِ عِلْمٍ پرسیدم. پس فرمود: «ای عُمَر! آیا کسی را دیده‌ای که به خدا دشنام دهد»؟ گفتم: «خدا مرا فدای تو کند، چگونه ممکن است»؟ فرمود: «هرکه ولیّ خدا را دشنام دهد، خدا را دشنام داده است».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۴، ص۵۴۰
الصوارم المهرقهًْ، ص۲۳۹
۱ -۶
(انعام/ ۱۰۸)

الصّادق (علیه السلام)- لَا تَسُبُّوهُمْ فَإنَّهُمْ یَسُبُّونَ عَلَیْکُمْ.

امام صادق (علیه السلام)- به [معبود] آن‌ها دشنام ندهید؛ چون آن‌ها علیه شما دشنام می‌دهند.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۴، ص۵۴۰
الکافی، ج۲، ص۱۱۷/ نورالثقلین
۱ -۷
(انعام/ ۱۰۸)

الباقر (علیه السلام)- فِی التَّوْرَاهًِْ مَکْتُوبٌ فِیمَا نَاجَی اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ بِهِ مُوسَی بْنَ عِمْرَانَ (علیه السلام) یَا مُوسَی (علیه السلام) اکْتُمْ مَکْتُومَ سِرِّی فِی سَرِیرَتِکَ وَ أَظْهِرْ فِی عَلَانِیَتِکَ الْمُدَارَاهًَْ عَنِّی لِعَدُوِّی وَ عَدُوِّکَ مِنْ خَلْقِی وَ لَا تَسْتَسِبَّ لِی عِنْدَهُمْ بِإِظْهَارِ مَکْتُومِ سِرِّی فَتَشْرَکَ عَدُوَّکَ وَ عَدُوِّی فِی سَبِّی.

امام باقر (علیه السلام)- در تورات نوشته شده است در مناجاتی که خدای عزّوجلّ با موسی (علیه السلام) کرد، آمده: ای موسی (علیه السلام)! سِرّم را در رفتار خودت پنهان کن، و در علانیت، مدارا را با دشمن خودم و خودت بر مردم عیان کن، و نزد آنان برایم با پدیدار کردن راز نهانم دشنام متراش، تا با آنان در دشنام به من شریک نشوی.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۴، ص۵۴۰
القمی، ج۱، ص۲۱۳/ البرهان

این‌گونه برای هر امّتی عملشان را زینت دادیم. سپس بازگشت همه‌ی آنان به‌سوی پروردگارشان است؛ و آن‌ها را از آنچه عمل می‌کردند، آگاه می‌سازد [و پاداش و کیفر می‌دهد]

۲ -۱
(انعام/ ۱۰۸)

علی‌بن‌إبراهیم (رحمة الله علیه)- وَ قَوْلُهُ کَذلِکَ زَیَّنَّا لِکُلِّ أُمَّةٍ عَمَلَهُمْ یَعْنِی بَعْدَ اخْتِبَارِهِمْ وَ دُخُولِهِمْ فِیهِ فَنَسَبَهُ اللَّهُ إِلَی نَفْسِهِ وَ الدَّلِیلُ عَلَی أَنَّ ذَلِکَ لِفِعْلِهِمُ الْمُتَقَدِّمِ قَوْلُهُ ثُمَّ إِلی رَبِّهِمْ مَرْجِعُهُمْ فَیُنَبِّئُهُمْ بِمَا کَانُوا یَعْمَلُونَ.

علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه)- کَذَلِکَ زَیَّنَّا لِکُلِّ أُمَّةٍ عَمَلَهُمْ یعنی اینکه پس از مورد آزمایش قراردادن آنان و ورود آنان به آن عمل، خدا این کار را به خویش نسبت داده است و دلیل اینکه آن (تزیین)، به علّت کار پیشین آن‌هاست، این کلام خداوند عزّوجلّ است: ثُمَّ إِلَی رَبِّهِم مَّرْجِعُهُمْ فَیُنَبِّئُهُم بِمَا کَانُواْ یَعْمَلُونَ.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۴، ص۵۴۰
القمی، ج۱، ص۲۱۳/ بحارالأنوار، ج۹، ص۲۰۶
بیشتر