آیه ۱۵۲ - سوره انعام

آیه وَ لا تَقْرَبُوا مالَ الْيَتيمِ إِلاَّ بِالَّتي هِيَ أَحْسَنُ حَتَّى يَبْلُغَ أَشُدَّهُ وَ أَوْفُوا الْكَيْلَ وَ الْميزانَ بِالْقِسْطِ لا نُكَلِّفُ نَفْساً إِلاَّ وُسْعَها وَ إِذا قُلْتُمْ فَاعْدِلُوا وَ لَوْ كانَ ذا قُرْبى وَ بِعَهْدِ اللهِ أَوْفُوا ذلِكُمْ وَصَّاكُمْ بِهِ لَعَلَّكُمْ تَذَكَّرُونَ [152]

و به مال يتيم، جز به بهترين صورت [و براى اصلاح]، نزديك نشويد، تا به حدّ رشد خود برسد؛ و حقّ پيمانه و وزن را به عدالت ادا كنيد؛ هيچ‌كس را، جز به مقدار تواناييش، تكليف نمى‌كنيم و هنگامى‌كه سخنى مى‌گوييد، [و داورى مى‌كنيد]، عدالت را رعايت نماييد، حتّى اگر در مورد نزديكان [شما] بوده باشد؛ و به پيمان خدا وفا كنيد. اين چيزى است كه خداوند شما را به آن سفارش مى‌كند، تا متذكّر شويد.

و به مال یتیم، جز به بهترین صورت [و برای اصلاح]، نزدیک نشوید، تا به حدّ رشد خود برسد

۱ -۱
(انعام/ ۱۵۲)

علی‌بن‌إبراهیم (رحمة الله علیه)- وَ لا تَقْرَبُوا مالَ الْیَتِیمِ إِلَّا بِالَّتِی هِیَ أَحْسَنُ یَعْنِی بِالْمَعْرُوفِ وَ لَا یُسْرَفْ.

علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه)- وَ لاَ تَقْرَبُواْ مَالَ الْیَتِیمِ إِلاَّ بِالَّتِی هِیَ أَحْسَنُ، یعنی با خوبی و بدون اسراف.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۴، ص۶۳۶
بحارالأنوار، ج۷۶، ص۲۶۷
۱ -۲
(انعام/ ۱۵۲)

الصّادق (علیه السلام)- عَنْ عَبْدِ اللَّهِ‌بْنِ سِنَانٍ عَنْ أَبِی‌عَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام) قَالَ: سَأَلَهُ (علیه السلام) أَبِی وَ أَنَا حَاضِرٌ عَنِ الْیَتِیمِ مَتَی یَجُوزُ أَمْرُهُ قَالَ حَتَّی یَبْلُغَ أَشُدَّهُ قَالَ وَ مَا أَشُدُّهُ قَالَ احْتِلَامُهُ قَالَ قُلْتُ قَدْ یَکُونُ الْغُلَامُ‌ابْنَ‌ثَمَانَ عَشْرَهًَْ سَنَهًًْ أَوْ أَقَلَّ أَوْ أَکْثَرَ وَ لَمْ یَحْتَلِمْ قَالَ إِذَا بَلَغَ وَ کُتِبَ عَلَیْهِ الشَّیْءُ جَازَ أَمْرُهُ إِلَّا أَنْ یَکُونَ سَفِیهاً أَوْ ضَعِیفا.

امام صادق (علیه السلام)- عبدالله‌بن‌سنان نقل می‌کند: پدرم از امام صادق (علیه السلام) پرسید، و من در آنجا حاضرم بودم. گفت: «کی کارها و معاملات یتیم درست است؟ فرمود: «وقتی به حدّ بلوغ برسد». عرض کرد: «بلوغ او چه وقت است»؟ فرمود: «وقتی محتلم شود»، گفت: «گاهی پسر بچّه تا سال هیجده و کمتر و بیشتر محتلم نمی‌شود». فرمود: «وقتی بالغ شود و گناه و ثواب به او نوشته شود کارها و معاملات او درست است مگر آنکه سفیه یا ضعیف العقل باشد».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۴، ص۶۳۶
نورالثقلین
۱ -۳
(انعام/ ۱۵۲)

الصّادق (علیه السلام)- إِذَا بَلَغَ الْغُلَامُ أَشُدَّهُ ثَلَاثَ عَشْرَهًَْ سَنَهًًْ وَ دَخَلَ فِی الْأَرْبَعَ عَشْرَهًَْ سَنَهًًْ وَجَبَ عَلَیْهِ مَا وَجَبَ عَلَی الْمُحْتَلِمِینَ احْتَلَمَ أَوْ لَمْ یَحْتَلِمْ وَ کُتِبَتْ عَلَیْهِ السَّیِّئَاتُ وَ کُتِبَتْ لَهُ الْحَسَنَاتُ.

امام صادق (علیه السلام)- امام صادق (علیه السلام) فرمود: «هرگاه پسر به بلوغ، یعنی سیزده سالگی رسید و وارد چهارده سالگی شد، آنچه که بر محتلم‌شدگان واجب است، بر او نیز واجب می‌شود، چه محتلم شود و چه نشود و گناهان و حسنات او برایش نوشته می‌شود، و دخل و تصرّف در اموالش جایز است، مگر اینکه سفیه باشد یا ضعیف».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۴، ص۶۳۶
نورالثقلین

و حقّ پیمانه و وزن را به عدالت ادا کنید

۲ -۱
(انعام/ ۱۵۲)

الباقر (علیه السلام)- عَنْ جَابِرٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ (علیه السلام) قَالَ: کَانَ أَمِیرُالْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) بِالْکُوفَهًِْ عِنْدَکُمْ یَغْتَدِی کُلَّ یَوْمٍ بُکْرَهًًْ مِنَ الْقَصْرِ یَطُوفُ فِی أَسْوَاقِ الْکُوفَهًِْ سُوقاً سُوقاً وَ مَعَهُ الدِّرَّهًُْ عَلَی عَاتِقِهِ وَ کَانَ لَهَا طَرَفَانِ وَ کَانَتْ تُسَمَّی السَّبِیبَهًَْ فَیَقِفُ عَلَی أَهْلِ کُلِّ سُوقٍ فَیُنَادِی یَا مَعْشَرَ التُّجَّارِ اتَّقُوا اللَّهَ عَزَّوَجَلَّ فَإِذَا سَمِعُوا صوْتَهُ أَلْقَوْا مَا فِی أَیْدِیهِمْ وَ أَرْعَوْا إِلَیْهِ بِقُلُوبِهِمْ وَ سَمِعُوا بِآذَانِهِمْ فَیَقُولُ قَدِّمُوا الِاسْتِخَارَهًَْ وَ تَبَرَّکُوا بِالسُّهُولَهًِْ وَ اقْتَرِبُوا مِنَ الْمُتَبَایِعَیْنِ وَ تَزَیَّنُوا بِالْحِلْمِ وَ تَنَاهَوْا عَنِ الْیَمِینِ وَ جَانِبُوا الْکَذِبَ وَ تَجَافَوْا عَنِ الظُّلْمِ وَ أَنْصِفُوا الْمَظْلُومِینَ وَ لَا تَقْرَبُوا الرِّبَا وَ أَوْفُوا الْکَیْلَ وَ الْمِیزانَ وَ لا تَبْخَسُوا النَّاسَ أَشْیاءَهُمْ وَ لا تَعْثَوْا فِی الْأَرْضِ مُفْسِدِینَ فَیَطُوفُ فِی جَمِیعِ الْأَسْوَاقِ بِالْکُوفَهًِْ ثُمَّ یَرْجِعُ فَیَقْعُدُ لِلنَّاسِ.

امام باقر (علیه السلام)- جابر نقل می‌کند: امام باقر (علیه السلام) فرمود: امیرمؤمنان (علیه السلام) در کوفه نزد شما بود و هر روز در آغاز بامداد از دارالإماره بیرون می‌رفت و در بازارهای کوفه یکی‌یکی دور می‌زد و همراه او بر روی شانه‌اش تازیانه‌ای بود و آن دو سر داشت و «سبیبه» نامیده می‌شد. نزد اهل هر بازاری می‌ایستاد و فریاد می‌زد: «ای گروه تاجران! تقوای خدای را پیشه کنید». وقتی صدایش را می‌شنیدند، آنچه در دست داشتند بر زمین انداخته و به سخنانش جان و دل می‌سپردند و با گوش‌هایشان می‌شنیدند که می‌فرمود: «طلب خیر از خدا را [بر داد و ستد] مقدّم بدارید و با آسانگیری در معامله برکت جویید و به خریداران نزدیک شوید (گران نفروشید که از شما می‌گریزند) و خود را به زینت حلم و بردباری آرایش دهید و از سوگندخوردن خودداری کنید و از دروغ کناره بگیرید و از ستم دوری گزینید و با مظلومان به انصاف رفتار نمایید. و ربا نگیرید. و حقّ پیمانه و وزن را به عدالت ادا کنید، و از اموال مردم چیزی کم نگذارید، و در زمین به فساد نکوشید». در تمام بازارهای کوفه دور می‌زد، سپس بازمی‌گشت و برای رسیدگی به کارهای مردم می‌نشست.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۴، ص۶۳۶
تهذیب الأحکام، ج۷، ص۶/ مستدرک الوسایل، ج۳، ص۲۴۹؛ فیه: «اتّقوا الله عزوجل ... بآذانهم» محذوفٌ
۲ -۲
(انعام/ ۱۵۲)

أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- عَن وَشِیکَۀَ قَالَ: رَأَیْتُ عَلِیّاً (علیه السلام) یَتَّزِرُ فَوْقَ سُرَّتِهِ وَ یَرْفَعُ إِزَارَهُ إِلَی أَنْصَافِ سَاقَیْهِ وَ بِیَدِهِ دِرَّهًٌْ یَدُورُ فِی السُّوقِ یَقُولُ اتَّقُوا اللهَ وَ أَوْفُوا الْکَیْلَ کَأَنَّهُ مُعَلِّمُ صبْیَانٍ.

امام علی (علیه السلام)- وشیکه گوید: علی (علیه السلام) را دیدم شلواری پوشیده که قسمت بالای آن تا بالای ناف و پارچه‌ها تا نصف ساق پا می‌رسید و تازیانه‌ای به دست داشت و دور بازار می‌گشت و می‌فرمود: «از خدا بترسید و و حقّ پیمانه را به عدالت ادا کنید». گویی معلّم کودکان است.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۴، ص۶۳۸
بحارالأنوار، ج۷۶، ص۳۱۰
بیشتر