آیه قُلْ إِنِّي نُهيتُ أَنْ أَعْبُدَ الَّذينَ تَدْعُونَ مِنْ دُونِ اللهِ قُلْ لا أَتَّبِعُ أَهْواءَكُمْ قَدْ ضَلَلْتُ إِذاً وَ ما أَنَا مِنَ الْمُهْتَدينَ [56]
بگو: «من از پرستش كسانى كه غير از خدا مى‌خوانيد، نهى شده‌ام». بگو: «من از هوا و هوس‌هاى شما، پيروى نمى‌كنم؛ اگر چنين كنم، گمراه شده‌ام؛ و از هدايت‌يافتگان نخواهم بود».
الرّضا (علیه السلام)- عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ قَالَ: کَتَبَ الْحُسَیْنُ بْنُ مِهْرَانَ إِلَی أَبِی الْحَسَنِ الرِّضَا (علیه السلام) کِتَاباً قَالَ فَکَانَ یَمْشِی شَاکّاً فِی وُقُوفِهِ قَالَ فَکَتَبَ إِلَی أَبِی الْحَسَنِ یَأْمُرُهُ وَ یَنْهَاهُ فَأَجَابَهُ أَبُو الْحَسَنِ بِجَوَابٍ وَ بَعَثَ بِهِ إِلَی أَصْحَابِهِ فَنَسَخُوهُ وَ رَدُّوا إِلَیْهِ لِئَلَّا یَسْتُرَهُ حُسَیْنُ بْنُ مِهْرَانَ وَ کَذَلِکَ کَانَ یَفْعَلُ إِذَا سُئِلَ عَنْ شَیْءٍ فَأَحَبَّ سَتْرَ الْکِتَابِ فَهَذِهِ نُسْخَهًُْ الْکِتَابِ الَّذِی أَجَابَهُ بِهِ- بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ عَافَانَا اللَّهُ وَ إِیَّاکَ جَاءَنِی کِتَابُکَ تَذْکُرُ فِیهِ الرَّجُلَ الَّذِی عَلَیْهِ الْجِنَایَهًُْ وَ الْعَیْنُ وَ تَقُولُ أَخَذْتَهُ وَ تَذْکُرُ مَا تَلْقَانِی بِهِ وَ تَبْعَثُ إِلَیَّ بِغَیْرِهِ فَاحْتَجَجْتَ فِیهِ فَأَکْثَرْتَ وَ عَمِیتَ عَلَیْهِ أَمْراً وَ أَرَدْتَ الدُّخُولَ فِی مِثْلِهِ تَقُولُ إِنَّهُ عَمِلَ فِی أَمْرِی بِعَقْلِهِ وَ حِیلَتِهِ نَظَراً مِنْهُ لِنَفْسِهِ وَ إِرَادَهًَْ أَنْ تَمِیلَ إِلَیْهِ قُلُوبُ النَّاسِ لِیَکُونَ مِثْلَهُ الْأَمْرُ بِیَدِهِ وَلَّیْتُهُ یَعْمَلُ فِیهِ بِرَأْیِهِ وَ یَزْعُمُ أَنِّی طَاوَعْتُهُ فِیمَا أَشَارَ بِهِ عَلَیَّ وَ هَذَا أَنْتَ تُشِیرُ عَلَیَّ فِیمَا یَسْتَقِیمُ عِنْدَکَ فِی الْعَقْلِ وَ الْحِیلَهًِْ بَعْدَکَ لَا یَسْتَقِیمُ الْأَمْرُ إِلَّا بِأَحَدِ أَمْرَیْنِ إِمَّا قَبِلْتَ الْأَمْرَ عَلَی مَا کَانَ یَکُونُ عَلَیْهِ وَ إِمَّا أَعْطَیْتَ الْقَوْمَ مَا طَلَبُوا وَ قَطَعْتَ عَلَیْهِمْ وَ إِلَّا فَالْأَمْرُ عِنْدَنَا مُعَوَّجٌ وَ النَّاسُ غَیْرُ مُسَلِّمِینَ مَا فِی أَیْدِیهِمْ مِنْ مَالٍ وَ ذَاهِبُونَ بِهِ فَالْأَمْرُ لَیْسَ بِعَقْلِکَ وَ لَا بِحِیلَتِکَ یَکُونُ وَ لَا تَفْعَلِ الَّذِی نَحَلْتَهُ بِالرَّأْیِ وَ الْمَشُورَهًِْ وَ لَکِنَّ الْأَمْرَ إِلَی اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَحْدَهُ لَا شَرِیکَ لَهُ یَفْعَلُ فِی خَلْقِهِ مَا یَشَاءُ مَنْ یَهْدِی اللَّهُ فَلَا مُضِلَّ لَهُ وَ مَنْ یُضْلِلْهُ فَلا هادِیَ لَهُ وَ لَنْ تَجِدَ لَهُ مُرْشِداً فَقُلْتُ وَ اعْمَلْ فِی أَمْرِهِمْ وَ احْتَلْ فِیهِ فَکَیْفَ لَکَ بِالْحِیلَهًِْ وَ اللَّهُ یَقُولُ وَ أَقْسَمُوا بِاللهِ جَهْدَ أَیْمانِهِمْ لا یَبْعَثُ اللهُ مَنْ یَمُوتُ بَلی وَعْداً عَلَیْهِ حَقًّا فِی التَّوْرَاهًِْ وَ الْإِنْجِیلِ إِلَی قَوْلِهِ عَزَّ وَ جَلَ وَ لِیَقْتَرِفُوا ما هُمْ مُقْتَرِفُونَ فَلَوْ تُجِیبُهُمْ فِیمَا سَأَلُوا عَنْهُ اسْتَقَامُوا وَ أَسْلَمُوا وَ قَدْ کَانَ مِنِّی مَا أَنْکَرْتَ وَ أَنْکَرُوا مِنْ بَعْدِی وَ مُدَّ لِی بَقَائِی وَ مَا کَانَ ذَلِکَ إِلَّا رَجَاءَ الْإِصْلَاحِ لِقَوْلِ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) وَ اقْتَرِبُوا وَ اقْتَرِبُوا وَ سَلُوا وَ سَلُوا فَإِنَّ الْعَلِیمَ یُفِیضُ فَیْضاً وَ جَعَلَ یَمْسَحُ بَطْنَهُ وَ یَقُولُ مَا مُلِئَ طَعَاماً وَ لَکِنْ مَلَأْتُهُ عِلْماً وَ اللَّهِ مَا آیَهًٌْ أُنْزِلَتْ فِی بَرٍّ وَ لَا بَحْرٍ وَ لَا سَهْلٍ وَ لَا جَبَلٍ إِلَّا أَنِّی أَعْلَمُهَا وَ أَعْلَمُ فِیمَنْ نَزَلَتْ وَ قَوْلُ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام) إِلَی اللَّهِ أَشْکُو أَهْلَ الْمَدِینَهًِْ إِنَّمَا أَنَا فِیهِمْ کَالشَّعَرِ أَنْتَقِلُ یُرِیدُونَنِی أَلَّا أَقُولَ الْحَقَّ وَ اللَّهِ لَا أَزَالُ أَقُولُ الْحَقَّ حَتَّی أَمُوتَ فَلَمَّا قُلْتُ حَقّاً أُرِیدُ بِهِ حِقْنَ دِمَائِکُمْ وَ جَمْعَ أَمْرِکُمْ عَلَی مَا کُنْتُمْ عَلَیْهِ أَنْ یَکُونَ سِرُّکُمْ مَکْتُوماً عِنْدَکُمْ غَیْرَ فَاشٍ فِی غَیْرِکُمْ وَ قَدْ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) سِرّاً أَسَرَّهُ اللَّهُ تَعَالَی إِلَی جَبْرَئِیلَ وَ أَسَرَّهُ جَبْرَئِیلُ إِلَی مُحَمَّدٍ (صلی الله علیه و آله) وَ أَسَرَّهُ مُحَمَّدٌ (صلی الله علیه و آله) إِلَی عَلِیٍّ وَ أَسَرَّهُ عَلِیٌّ إِلَی مَنْ شَاءَ ثُمَّ قَالَ قَالَ أَبُو جَعْفَرٍ ثُمَّ أَنْتُمْ تُحَدِّثُونَ بِهِ فِی الطَّرِیقِ فَأَرَدْتُ حَیْثُ مَضَی صَاحِبُکُمْ أَنْ أَلَّفَ أَمْرَکُمْ عَلَیْکُمْ لِئَلَّا تَضَعُوهُ فِی غَیْرِ مَوْضِعِهِ وَ لَا تَسْأَلُوا عَنْهُ غَیْرَ أَهْلِهِ فَیَکُونُ فِی مَسْأَلَتِکُمْ إِیَّاهُمْ هَلَاکُکُمْ فَلَمَّا دَعَا إِلَی نَفْسِهِ وَ لَمْ یَکُنْ دَاخِلَهُ ثُمَّ قُلْتُمْ لَا بُدَّ إِذَا کَانَ ذَلِکَ مِنْهُ یَثْبُتُ عَلَی ذَلِکَ وَ لَا یَتَحَوَّلُ عَنْهُ إِلَی غَیْرِهِ قُلْتُ لِأَنَّهُ کَانَ لَهُ مِنَ التَّقِیَّهًِْ وَ الْکَفُّ أَوْلَی وَ أَمَّا إِذَا تَکَلَّمَ فَقَدْ لَزِمَهُ الْجَوَابُ فِیمَا یَسْأَلُ عَنْهُ وَ صَارَ الَّذِی کُنْتُمْ تَزْعُمُونَ أَنَّکُمْ تُذَمُّونَ بِهِ فَإِنَّ الْأَمْرَ مَرْدُودٌ إِلَی غَیْرِکُمْ وَ إِنَّ الْفَرْضَ عَلَیْکُمْ اتِّبَاعُهُمْ فِیهِ إِلَیْکُمْ فَصَبَرْتُمْ مَا اسْتَقَامَ فِی عُقُولِکُمْ وَ آرَائِکُمْ وَ صَحَ بِهِ الْقِیَاسُ عِنْدَکُمْ بِذَلِکَ لَازِماً لِمَا زَعَمْتُمْ مِنْ أَنْ لَا یَصِحَ أَمْرُنَا زَعَمْتُمْ حَتَّی یَکُونَ ذَلِکَ عَلَیَّ لَکُمْ فَإِنْ قُلْتُمْ لَمْ یَکُنْ کَذَلِکَ لِصَاحِبِکُمْ فَصَارَ الْأَمْرُ أَنْ وَقَعَ إِلَیْکُمْ نَبَذْتُمْ أَمْرَ رَبِّکُمْ وَرَاءَ ظُهُورِکُمْ {فَ} لا أَتَّبِعُ أَهْواءَکُمْ قَدْ ضَلَلْتُ إِذاً وَ ما أَنَا مِنَ الْمُهْتَدِینَ وَ مَا کَانَ بُدٌّ مِنْ أَنْ تَکُونُوا کَمَا کَانَ مِنْ قَبْلِکُمْ قَدْ أُخْبِرْتُمْ أَنَّهَا السُّنَنُ وَ الْأَمْثَالُ الْقُذَّهًُْ بِالْقُذَّهًِْ وَ مَا کَانَ یَکُونُ مَا طَلَبْتُمْ مِنَ الْکَفِّ أَوَّلًا وَ مِنَ الْجَوَابِ آخِراً شِفَاءً لِصُدُورِکُمْ وَ لِإِذْهَابِ شَکِّکُمْ وَ قَدْ کَانَ بُدٌّ مِنْ أَنْ یَکُونَ مَا قَدْ کَانَ مِنْکُمْ وَ لَا یَذْهَبُ عَنْ قُلُوبِکُمْ حَتَّی یُذْهِبَهُ اللَّهُ عَنْکُمْ وَ لَوْ قَدِرَ النَّاسُ کُلُّهُمْ عَلَی أَنْ یُحِبُّونَا وَ یَعْرِفُوا حَقَّنَا وَ یُسَلِّمُوا لِأَمْرِنَا فَعَلُوا وَ لَکِنَ اللَّهَ یَفْعَلُ ما یَشاءُ وَ یَهْدِی إِلَیْهِ مَنْ أَنابَ فَقَدْ أَجَبْتُکَ فِی مَسَائِلَ کَثِیرَهًٍْ فَانْظُرْ أَنْتَ وَ مَنْ أَرَادَ الْمَسَائِلَ مِنْهَا وَ تَدَبَّرَهَا فَإِنْ لَمْ یَکُنْ فِی الْمَسَائِلِ شِفَاءٌ فَقَدْ مَضَی إِلَیْکُمْ مِنِّی مَا فِیهِ حُجَّهًٌْ وَ مُعْتَبَرٌ وَ کَثْرَهًُْ الْمَسَائِلِ مُعْتِبَهًٌْ عِنْدَنَا مَکْرُوهَهًٌْ إِنَّمَا یُرِیدُ أَصْحَابُ الْمَسَائِلِ الْمِحْنَهًَْ لِیَجِدُوا سَبِیلًا إِلَی الشُّبْهَهًِْ وَ الضَّلَالَهًِْ وَ مَنْ أَرَادَ لَبْساً لَبِسَ اللَّهُ عَلَیْهِ وَ وَکَلَهُ إِلَی نَفْسِهِ وَ لَا تَرَی أَنْتَ وَ أَصْحَابُکَ إِنِّی أَجَبْتُ بِذَلِکَ وَ إِنْ شِئْتُ صَمَتُّ فَذَاکَ إِلَیَّ لَا مَا تَقُولُهُ أَنْتَ وَ أَصْحَابُکَ لَا تَدْرُونَ کَذَا وَ کَذَا بَلْ لَا بُدَّ مِنْ ذَلِکَ إِذْ نَحْنُ مِنْهُ عَلَی یَقِینٍ وَ أَنْتُمْ مِنْهُ فِی شَک.
امام رضا (علیه السلام)- حسین‌بن‌مهران نامه‌ای به امام رضا (علیه السلام) نوشت. او مردی واقفی مذهب بود [کسانی که امامت حضرت رضا (علیه السلام) را قبول نکردند] و در اعتقاد خود مشکوک بوده، در نامه‌ی خود امام رضا (علیه السلام) را راهنمایی می کرد که چنین‌وچنان کن و چنین نکن. امام رضا (علیه السلام) در جواب او نامه‌ای نوشت. ابتدا نسخه‌ی آن را برای اصحاب فرستاد تا نسخه‌برداری کنند مبادا حسین‌بن‌مهران جواب نامه را پنهان نماید. هر وقت مایل بود مطلبی بماند و از دست نرود، همین کار را میکرد. جواب امام رضا (علیه السلام) این است: بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ، خدا به ما و تو عافیت عنایت کند. نامه‌ات رسید که یادآوری کرده بودی از شخصی که به او جنایت شده و متضرّر گردیده است. در آن نامه قید کرده‌ای که او را گرفته‌ای و به من تذکّر می دادی که چگونه درباره‌ی او با من برخورد می کنی و دیگری را برایم می فرستی. زیاد استدلال نموده بودی و به کوردلی افتاده‌ای. مایلی تو نیز وارد همان کار شوی. می گفتی او در مورد من به نظر و عقیده‌ی خود، به نفع خویش عمل کرده و می خواسته مردم به او تمایل پیدا کنند و کار به دست او باشد و هر طور مایل است عمل نماید و خیال می کرده که من نیز پیرو او خواهم بود. در صلاح دیده‌ای که اظهار داشته، تو خود نیز مرا به نظر خویش راهنمایی می کنی که پس از تو چگونه رفتار کنم. این جریان درست نمی‌شود مگر به یکی از دو صورت؛ یا به همین صورتی که هست بپذیرم، یا به آن‌ها هرچه مایلند بدهم و کار را تمام نمایم؛ وگرنه در نظر ما کار صحیحی نیست و مردم اموالی را که در اختیار دارند واگذار نخواهند کرد و آن‌ها را می‌برند. و کار با عقل و نظر تو درست نمی‌شود و در مورد آنچه به آن‌ها داده‌ای به رأی و مشورت کاری نکن زیرا کار به دست خدای یکتا است، او هرچه بخواهد در مورد مردم انجام میدهد. هرکه را خدا هدایت کند گمراه‌کننده ندارد و هرکه را گمراه کند هدایت‌کننده و رهبری برای او نخواهی یافت. گفته‌ای درباره‌ی آن‌ها با حیله و نیرنگ‌بازی رفتار کن. چگونه می‌توانی حیله کنی با اینکه خداوند می‌فرماید: آن‌ها سوگندهای شدید به خدا یاد کردند که: «هرگز خداوند کسی را که می‌میرد، برنمی‌انگیزد»! آری، این وعده‌ی قطعی خداست. (نحل/۳۸). در تورات و انجیل وَ لِیَقْتَرِفُوا ما هُمْ مُقْتَرِفُون؛ اگر نظر آن‌ها را بپذیری به راه می‌آیند و تسلیم می‌شوند، ولی من کاری را در مورد آن‌ها انجام دادم که تو نپذیرفتی و آن‌ها نیز نپذیرفتند و خداوند زندگی مرا ادامه بخشید و این کار را به امید اصلاح کردم، چون امیرالمؤمنین (علیه السلام) فرمود: «نزدیک شوید بپرسید، شخص دانا افاضه می‌نماید و بهره‌مند می‌کند». دست بر شکم خود مالید و فرمود: «این شکم را پر از طعام نکرده‌ام، پر از علم است. به خدا قسم آیه‌ای در خشکی و دریا و بیابان و کوه نازل نشده جز اینکه من مطّلعم و می دانم درباره‌ی چه کسی نازل شده است». و به جهت فرمایش امام صادق (علیه السلام) که فرمود: «شکایت اهل مدینه را به خدا می‌کنم. من در میان آن‌ها همچون موی تن هستم که سترده می‌شود، میخواهند زبان به حق باز نکنم. به خدا تا زنده باشم حق را می‌گویم. وقتی حقیقتی را بگویم منظورم حفظ خون شما و برقراری اجتماع شما است تا اسرارمان به دست دیگران نیافتد». با اینکه پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) فرمود: «سرّی است که خدا به جبرییل سپرده و جبرییل به محمّد (صلی الله علیه و آله) و محمّد (صلی الله علیه و آله) به علی (علیه السلام) و علی (علیه السلام) به هرکس که بخواهد». سپس اضافه نمود که امام باقر (علیه السلام) فرمود: «شما این سخنان را میان کوچه و بازار با هم ردّ و بدل می کنید. من خواستم پس از درگذشت امام موسی‌بن‌جعفر (علیه السلام) اجتماع شما به هم نخورد و پناه به نااهل نبرید و سؤال‌های خود را از غیر امام نکنید که موجب هلاک و نابودی شما شود. چقدر مردم را دعوت به پیروی از خود نمودند با اینکه شایستگی نداشتند. بعد شما گفتید، اگر موسی‌بن‌جعفر (علیه السلام) تعیین کرده بود باید ثابت می شد و به دیگری کار واگذار نمی شد. در جواب گفتم که تقیّه وظیفه‌ی او بود امّا وقتی از او بپرسند جواب لازم می‌شود و پیش‌آمدی شد که گمان می کنید در مورد آن شما را سرزنش می‌کنند. کار به غیر شما حواله شده است و بر شما لازم است از او پیروی کنید و شما هرچه به نظر و عقل خودتان جور درمی‌آید در پیش گرفتید، چون خیال می‌کردید کار ما اصلاح نخواهد شد. اگر بگویید چنین نیست و کار به شما واگذار شده، امر پروردگار خود را پشت سر انداخته‌اید و من هرگز پیروی از شما نخواهم کرد. زیرا گمراه خواهم بود. چاره‌ای نیست، باید شما نیز مانند پیشینیان گرفتار همان جریان‌ها بدون هیچ تفاوتی بشوید و به شما گفته شد که این از سنّن و مَثل‌های الهی است و آنچه ملاحظه کردید که جلوگیری شد، در مرتبه‌ی اوّل از تقیّه و در مرتبه‌ی آخر از جواب، به خاطر شفای دل‌های شما است و برای ازبین‌بردن شکتان و این مسایل چنین نیست که از دل شما برود مگر اینکه خداوند بخواهد. اگر همه‌ی مردم بتوانند، می خواهند ما را دوست داشته باشند و عارف به حقّ ما باشند و تسلیم دستورمان ولی خداوند هرچه بخواهد انجام می دهد و هرکه را مایل باشد هدایت می‌نماید. اگر در این گفت شنودها بهره‌ای بر شما باشد، به مقدار کافی دلیل و سخنان عبرت‌انگیز را قبلا برای شما گوشزد کرده ام. زیاد سؤال‌کردن در نظر ما کار خوبی نیست و آن‌ها که پیوسته سؤال می‌کنند مایلند رخنه‌ای بیابند و شبهه ایجاد کنند. هرکه انتظار شبهه‌ای داشته باشد خدا او را به خود وامی گذارد. تو و دوستانت خیال نکنید که من نظر شما را پذیرفته‌ام، اگر بخواهم خاموش می‌شوم، این مربوط به مناست نه آنچه شما اظهار نظر می کنید، شما فلان‌وفلان مطلب را نمی‌دانید چون مادر مورد این مطلب یقین داریم و شما مشکوک هستید».
أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- مِنْ کَلَامٍ لَهُ (علیه السلام) کَلَّمَ بِهِ الْخَوَارِجَ حِینَ اعتَزَلُوا الْحُکُومَهًَْ وَ تَنَادَوْا أَِنِ لَا حُکمَ إِلَّا لِلَّهِ: أَصَابَکُمْ حَاصِبٌ وَ لَا بَقِیَ مِنْکُمْ آثِرٌ أَ بَعْدَ إِیمَانِی بِاللَّهِ وَ جِهَادِی مَعَ رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) أَشْهَدُ عَلَی نَفْسِی بِالْکُفْرِ لَقَدْ ضَلَلْتُ إِذاً وَ ما أَنَا مِنَ الْمُهْتَدِینَ فَأُوبُوا شَرَّ مَآبٍ وَ ارْجِعُوا عَلَی أَثَرِ الْأَعْقَابِ أَمَا إِنَّکُمْ سَتَلْقَوْنَ بَعْدِی ذُلًّا شَامِلًا وَ سَیْفاً قَاطِعاً وَ أَثَرَهًًْ یَتَّخِذُهَا الظَّالِمُونَ فِیکُمْ سُنَّهًًْ.
امام علی (علیه السلام)- سخنان آن حضرت درباره‌ی خوارج: سنگ بلا بر سرتان ببارد، چنان‌که نشانی از شما باقی نگذارد. پس از ایمان به خدا و جهاد با محمّد مصطفی (صلی الله علیه و آله) بر کفر خود گواه باشم. اگر چنین کنم، گمراه شده‌ام؛ و از هدایت‌یافتگان نخواهم بود. اکنون گمراهی را راهنمای خود قرار دهید و راه گذشته را پیش بگیرید، همانا که پس از من همگی شما خوار و طعمه‌ی شمشیر برنده‌ی مردم ستمکار خواهید شد، که این رفتار را سنّت می‌شمارند و شما را از میان می‌بردارند.