آیه فَلَمَّا نَسُوا ما ذُكِّرُوا بِهِ فَتَحْنا عَلَيْهِمْ أَبْوابَ كُلِّ شَيْ‌ءٍ حَتَّى إِذا فَرِحُوا بِما أُوتُوا أَخَذْناهُمْ بَغْتَةً فَإِذا هُمْ مُبْلِسُونَ [44]
[آرى]، هنگامى‌كه آنچه را به آن‌ها يادآورى شده بود فراموش كردند، درهاى همه چيز [از نعمت‌ها] را به روى آن‌ها گشوديم؛ تا [كاملاً] به آن خوشحال شدند [و دل بستند]؛ ناگهان آن‌ها را گرفتيم [و سخت مجازات كرديم]؛ در‌اين‌هنگام، همگى مأيوس شدند؛ [و درهاى اميد به روى آن‌ها بسته شد].
الباقر (علیه السلام)- فِی قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ فَلَمَّا نَسُوا ما ذُکِّرُوا بِهِ قَالَ کَانُوا ثَلَاثَهًَْ أَصْنَافٍ صنْفٌ ائْتَمَرُوا وَ أَمَرُوا فَنَجَوْا وَ صنْفٌ ائْتَمَرُوا وَ لَمْ یَأْمُرُوا فَمُسِخُوا ذَرّاً وَ صنْفٌ لَمْ یَأْتَمِرُوا وَ لَمْ یَأْمُرُوا فَهَلَکُوا.
امام باقر (علیه السلام)- فَلَمَّا نَسُوا ما ذُکِّرُوا بِهِ، سه گروه بودند: گروهی فرمانبرداری کردند و [به کار خوب] فرمان دادند؛ در نتیجه نجات یافتند و گروهی فرمانبرداری کردند ولی دیگران را فرمان ندادند پس این‌ها به شکل مورچه درآمدند و گروهی نه فرمان بردند و نه فرمان دادند؛ پس نابود شدند.
الباقر (علیه السلام)- فِی قَوْلِ اللَّهِ فَلَمَّا نَسُوا ما ذُکِّرُوا بِهِ قَالَ لَمَّا تَرَکُوا وَلَایَهًَْ عَلِیٍّ (علیه السلام) وَ قَدْ أُمِرُوا بِهَا.
امام باقر (علیه السلام)- فَلَمَّا نَسُوا ما ذُکِّرُوا بِهِ فَتَحْنا عَلَیْهِمْ أَبْوابَ کُلِّ شَیْءٍ حَتَّی إِذا فَرِحُوا بِما أُوتُوا أَخَذْناهُمْ بَغْتَةً فَإِذا هُمْ مُبْلِسُونَ؛ هنگامی‌که ولایت علی (علیه السلام) را رها کردند درحالی‌که به آن فرمان داده شده بودند.
ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه)- فَلَمَّا نَسُوا ما ذُکِّرُوا بِهِ أَی تَرَکُوا مَا وُعِظُوا بِهِ.
ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه)- فَلَمَّا نَسُوا ما ذُکِّرُوا بِهِ؛ یعنی آنچه به آن پند داده شده بودند، وانهادند.
الباقر (علیه السلام)- فَتَحْنا عَلَیْهِمْ أَبْوابَ کُلِّ شَیْءٍ یَعْنِی مَعَ دَوْلَتِهِمْ فِی الدُّنْیَا وَ مَا بَسَطَ إِلَیْهِمْ فِیهَا.
امام باقر (علیه السلام)- فَتَحْنا عَلَیْهِمْ أَبْوابَ کُلِّ شَیْءٍ یعنی با دولتشان در دنیا و آنچه در دنیا برایشان گسترده شده [درهای همه چیز را به روی آن‌ها گشودیم].
الرّسول (صلی الله علیه و آله)- إِذَا رَأَیْتَ اللَّهَ یُعْطِی الْعَبْدَ مَا یُحِبُ وَ هُوَ مُقِیمٌ عَلَی مَعْصِیَتِهِ فَإِنَّمَا ذَلِکَ اسْتِدْرَاجٌ ثُمَّ تَلَا فَلَمَّا نَسُوا ما ذُکِّرُوا بِه ِ فَتَحْنا عَلَیْهِمْ أَبْوابَ کُلِّ شَیْءٍ.
پیامبر (صلی الله علیه و آله)- هرگاه دیدی خداوند به بنده آنچه را دوست دارد عطا می‌فرماید درحالی‌که آن بنده نافرمانی خدا را ادامه می‌دهد؛ پس قطعاً آن نشانه‌ی استدراج (به‌تدریج به‌سوی عذاب پیش‌بردن) است. سپس تلاوت فرمود: فَلَمَّا نَسُوا ما ذُکِّرُوا بِه فَتَحْنا عَلَیْهِمْ أَبْوابَ کُلِّ شَیْءٍ.
الرّسول (صلی الله علیه و آله)- إِذَا رَأَیْتَ اللَّهَ یُعْطِی عَلَی الْمَعَاصِی فَذَلِکَ اسْتِدْرَاج‌ٌٌٌ مِنْهُ.
پیامبر (صلی الله علیه و آله)- وقتی دیدی خداوند بر گناهان عطا می‌کند، آن استدراج از طرف خداست.
أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- یَا ابْنَ آدَمَ (علیه السلام) إِذَا رَأَیْتَ رَبَّکَ یُتَابِعُ عَلَیْکَ نِعَمَهُ فَاحْذَرْهُ.
امام علی (علیه السلام)- ای فرزند آدم (علیه السلام)! وقتی دیدی پروردگارت نعمت‌هایش را پی‌درپی برای تو می‌فرستد، از آن برحذر باش.
الباقر (علیه السلام)- أَخَذْناهُمْ بَغْتَةً فَإِذا هُمْ مُبْلِسُونَ قَالَ نَزَلَتْ فِی وُلْدِ الْعَبَّاس.
امام باقر (علیه السلام)- أَخَذْناهُمْ بَغْتَةً فَإِذا هُمْ مُبْلِسُونَ، درباره‌ی فرزندان عبّاس نازل شده است.
الصّادق (علیه السلام)- قَوْلِهِ فَإِذا هُمْ مُبْلِسُونَ قَالَ أَخَذَ بَنِیأُمَیَّهًَْ بَغْتَهًًْ وَ یُؤْخَذُ بَنُوالْعَبَّاسِ جَهْرَهًًْ.
امام صادق (علیه السلام)- فَإِذا هُمْ مُبْلِسُونَ، خداوند بنی‌امیّه را به صورت ناگهانی گرفت [و مجازات کرد] و بنی‌عبّاس آشکارا گرفته می‌شود.
الهادی (علیه السلام)- عَنْ أَبِی‌الْحَسَنِ عَلِیِّ‌بْنِ‌مُحَمَّدٍ (علیه السلام): أَنَّ قَنْبَراً مَوْلَی أَمِیرِالمُؤمِنِینَ (علیه السلام) دَخَلَ عَلَی الْحَجَّاجِبْنِیُوسُفَ فَقَالَ لَهُ مَا الَّذِی کُنْتَ تَلِی مِنْ عَلِیِّبْنِأَبِیطَالِبٍ (علیه السلام) فَقَالَ کُنْتُ أُوَضِّیهِ فَقَالَ لَهُ مَا کَانَ یَقُولُ إِذَا فَرَغَ مِنْ وُضُوئِهِ فَقَالَ کَانَ یَتْلُو هَذِهِ الْآیَهًَْ فَلَمَّا نَسُوا ما ذُکِّرُوا بِهِ فَتَحْنا عَلَیْهِمْ أَبْوابَ کُلِّ شَیْءٍ حَتَّی إِذا فَرِحُوا بِما أُوتُوا أَخَذْناهُمْ بَغْتَةً فَإِذا هُمْ مُبْلِسُونَ فَقُطِعَ دابِرُ الْقَوْمِ الَّذِینَ ظَلَمُوا وَ الْحَمْدُ لِلهِ رَبِّ الْعالَمِینَ فَقَالَ الْحَجَّاجُ أَظُنُّهُ کَانَ یَتَأَوَّلُهَا عَلَیْنَا قَالَ نَعَمْ.
امام هادی (علیه السلام)- قنبر خادم امیرالمؤمنین (علیه السلام) نزد حجّاج‌بن‌یوسف آمد. حجّاج به او گفت: «چه کمکی به علیّ‌بن‌ابی‌طالب (علیه السلام) می‌کردی»؟ گفت: «آب وضو برایش آماده می‌کردم». حجّاج به او گفت: «هنگامی‌که از وضویش فارغ می‌شد چه می‌گفت»؟ گفت: «این آیه را می‌خواند: فَلَمَّا نَسُوا ما ذُکِّرُوا بِهِ فَتَحْنا عَلَیْهِمْ أَبْوابَ کُلِّ شَیْءٍ حَتَّی إِذا فَرِحُوا بِما أُوتُوا أَخَذْناهُمْ بَغْتَةً فَإِذا هُمْ مُبْلِسُونَ فَقُطِعَ دابِرُ الْقَوْمِ الَّذِینَ ظَلَمُوا وَ الحَمْدُ لِلهِ رَبِّ الْعالَمِینَ». حجّاج گفت: «گمان می‌کنم آن آیه را بر ما تأویل می‌کرد». گفت: «بله».
الباقر (علیه السلام)- وَ أَمَّا قَوْلُهُ حَتَّی إِذا فَرِحُوا بِما أُوتُوا أَخَذْناهُمْ بَغْتَةً فَإِذا هُمْ مُبْلِسُونَ یَعْنِی قِیَامَ الْقَائِمِ (عجل الله تعالی فرجه الشریف).
امام باقر (علیه السلام)- حَتَّی إِذا فَرِحُوا بِما أُوتُوا أَخَذْناهُمْ بَغْتَةً فَإِذا هُمْ مُبْلِسُونَ، منظور قیام قائم (عجل الله تعالی فرجه الشریف) است.
الصّادق (علیه السلام)- عَنْ حَفْصِ بْنِ غِیَاثٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام) قَال: کَانَتْ مُنَاجَاهًُْ اللَّهِ لِمُوسَی (علیه السلام) یَا مُوسَی (علیه السلام) إِذَا رَأَیْتَ الْفَقْرَ مُقْبِلًا فَقُلْ مَرْحَباً بِشِعَارِ الصَّالِحِینَ، وَ إِذَا رَأَیْتَ الْغِنَی مُقْبِلًا فَقُلْ ذَنْبٌ عُجِّلَتْ عُقُوبَتُهُ، فَمَا فَتَحَ اللَّهُ عَلَی أَحَدٍ هَذِهِ الدُّنْیَا إِلَّا بِذَنْبٍ لِیُنْسِیَهُ ذَلِکَ فَلَا یَتُوبَ فَیَکُونُ إِقْبَالُ الدُّنْیَا عَلَیْهِ عُقُوبَهًًْ لِذُنُوبِهِ.
امام صادق (علیه السلام)- حفص‌بن‌غیاث از امام صادق (علیه السلام) نقل می‌کند که فرمود: کلام خداوند به موسی (علیه السلام) این بود: «ای موسی (علیه السلام) هنگامی‌که فقر را دیدی که [به تو] روی آورده است، بگو: علامت صالحان خوش آمدی! و هنگامی‌که توانگری را دیدی که روی آورده است، بگو: گناهی است که عذاب آن پیشی گرفته است. خداوند این دنیا را جز به سبب گناهی به روی کسی باز نکرده است تا آن [گناه را از یادش ببرد و توبه نکند؛ در نتیجه روی‌آوردن دنیا به او، عذاب برای گناهش است».