آیه ۴۰ - سوره انعام

آیه قُلْ أَ رَأَيْتَكُمْ إِنْ أَتاكُمْ عَذابُ اللهِ أَوْ أَتَتْكُمُ السَّاعَةُ أَ غَيْرَ اللهِ تَدْعُونَ إِنْ كُنْتُمْ صادِقينَ [40]

بگو: «به من خبر دهيد اگر عذاب پروردگار به سراغ شما آيد، يا قيامت فرا رسد، آيا [براى حلّ مشكل خود]، غير خدا را مى‌خوانيد اگر راست مى‌گوييد»؟!

۱
(انعام/ ۴۰)

أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- هُوَ الَّذِی یَتَأَلَّهُ إِلَیْهِ عِنْدَ الْحَوَائِجِ وَ الشَّدَائِدِ کُلُّ مَخْلُوقٍ عِنْدَ انْقِطَاعِ الرَّجَاءِ مِنْ جَمِیعِ مَنْ دُونَهُ وَ تَقَطُّعِ الْأَسْبَابِ مِنْ کُلِّ مَنْ سِوَاهُ وَ ذَلِکَ أَنَّ کُلَّ مُتَرَئِّسٍ فِی هَذِهِ الدُّنْیَا وَ مُتَعَظِّمٍ فِیهَا وَ إِنْ عَظُمَ غَنَاؤُهُ وَ طُغْیَانُهُ وَ کَثُرَتْ حَوَائِجُ مَنْ دُونَهُ إِلَیْهِ فَإِنَّهُمْ سَیَحْتَاجُونَ حَوَائِجَ لَا یَقْدِرُ عَلَیْهَا هَذَا الْمُتَعَاظِمُ وَ کَذَلِکَ هَذَا الْمُتَعَاظِمُ یَحْتَاجُ إِلَی حَوَائِجَ لَا یَقْدِرُ عَلَیْهَا فَیَنْقَطِعُ إِلَی اللَّهِ عِنْدَ ضَرُورَتِهِ وَ فَاقَتِهِ حَتَّی إِذَا کُفِیَ هَمَّهُ عَادَ إِلَی شِرْکِهِ أَ مَا تَسْمَعُ اللَّهَ عَزَّوَجَلَّ یَقُولُ قُلْ أَ رَأَیْتَکُمْ إِنْ أَتاکُمْ عَذابُ اللهِ أَوْ أَتَتْکُمُ السَّاعَةُ أَ غَیْرَ اللهِ تَدْعُونَ إِنْ کُنْتُمْ صادِقِینَ* بَلْ إِیَّاهُ تَدْعُونَ فَیَکْشِفُ ما تَدْعُونَ إِلَیْهِ إِنْ شاءَ وَ تَنْسَوْنَ ما تُشْرِکُونَ فَقَالَ اللَّهُ جَلَّ جَلَالُهُ لِعِبَادِهِ أَیُّهَا الْفُقَرَاءُ إِلَی رَحْمَتِی إِنِّی قَدْ أَلْزَمْتُکُمُ الْحَاجَهًَْ إِلَیَّ فِی کُلِّ حَالٍ وَ ذِلَّهًَْ الْعُبُودِیَّهًِْ فِی کُلِّ وَقْتٍ فَإِلَیَّ فَافْزَعُوا فِی کُلِّ أَمْرٍ تَأْخُذُونَ فِیهِ وَ تَرْجُونَ تَمَامَهُ وَ بُلُوغَ غَایَتِهِ فَإِنِّی إِنْ أَرَدْتُ أَنْ أُعْطِیَکُمْ لَمْ یَقْدِرْ غَیْرِی عَلَی مَنْعِکُمْ وَ إِنْ أَرَدْتُ أَنْ أَمْنَعَکُمْ لَمْ یَقْدِرْ غَیْرِی عَلَی إِعْطَائِکُمْ.

امام علی (علیه السلام)- آنکه هر مخلوقی در نزد بریده شدن امید از هر که غیر از اوست و پاره پاره شدن اسباب از هرکه سوای او باشد در نزد حاجت‌ها و سختی‌ها به سوی او پناه می‌برد و بیانش آن است که هر سرداری در این دنیا و بزرگواری در آن و هر چند که بی‌نیازی و طغیانش بزرگ باشد و حاجت‌های کسی که غیر او یا پست‌تر از اوست به سوی او بسیار باشد. پس به درستی که ایشان به زودی به حاجاتی زیاد محتاج می‌شوند که این بزرگی نما بر آن‌ها قدرت ندارد و همچنین این بزرگ نما به حاجتی چند محتاج می‌شود که بر آن‌ها قدرت ندارد. پس در نزد ضرورت و ناچاری و فاقه و پریشانی‌اش به سوی خدا منقطع می‌شود تا وقتی که مقصودش کفایت شود به سوی شرک برگردد. آیا نشنیده‌ای که خدای عزّوجلّ می‌فرماید: قُلْ أَ رَأَیْتَکُمْ إِنْ أَتاکُمْ عَذابُ الله أَوْ أَتَتْکُمُ السَّاعَةُ أَ غَیْرَ الله تَدْعُونَ إِنْ کُنْتُمْ صادِقِینَ بَلْ إِیَّاهُ تَدْعُونَ فَیَکْشِفُ ما تَدْعُونَ إِلَیْهِ إِنْ شاءَ وَ تَنْسَوْنَ ما تُشْرِکُونَ؛ یعنی خدایان خود را می‌گذارید و در دفع عذاب متوجه او می‌شوید. پس خدای جلّ جلاله به بندگانش فرمود که ای کسانی که به سوی رحمت من فقیر و محتاجید، به درستی که من حاجت به سوی خود را بر شما در هر حالی و همچنین خواری بندگی را در هر وقتی الزام کرده‌ام. پس در هر کاری که در آن شروع می‌کنید و تمام و بلوغ غایت و پایان آن را امید دارید، به سوی من فزع کنید. پس به درستی که من اگر خواهم که به شما عطاء کنم غیر من بر منع شما قدرت ندارد و اگر خواهم که شما را منع کنم، غیر من بر عطا کردن به شما قدرت ندارد.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۴، ص۳۸۲
بحارالأنوار، ج۸۹، ص۲۳۲/ التّفسیر الإمام العسکری، ص۲۷/ التوحید، ص۲۳۰/ نورالثقلین؛ فیهم «فقال الله ... إعطایکم» محذوفٌ
۲
(انعام/ ۴۰)

علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه)- قُلْ لَهُمْ یَا مُحَمَّدُ (صلی الله علیه و آله) أ رَأَیْتَکُمْ إِنْ أَتاکُمْ عَذابُ اللهِ أَوْ أَتَتْکُمُ السَّاعَةُ أَ غَیْرَ اللهِ تَدْعُونَ إِنْ کُنْتُمْ صَادِقِینَ ثُمَّ رَدَّ عَلَیْهِمْ فَقَالَ بَلْ إِیَّاهُ تَدْعُونَ فَیَکْشِفُ مَا تَدْعُونَ إِلَیْهِ إِنْ شاءَ وَ تَنْسَوْنَ ما تُشْرِکُونَ قَالَ تَدْعُونَ اللَّهَ إِذَا أَصَابَکُمْ ضُرٌّ ثُمَّ إِذَا کَشَفَ عَنْکُمْ ذَلِکَ تَنْسَوْنَ مَا تُشْرِکُونَ أَیْ تَتْرُکُونَ الْأَصْنَامَ.

علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه)- ای محمّد (صلی الله علیه و آله)! به آن‌ها بگو: أَ رَأَیْتَکُمْ إِنْ أَتاکُمْ عَذابُ اللهِ أَوْ أَتَتْکُمُ السَّاعَةُ أَ غَیْرَ اللهِ تَدْعُونَ إِنْ کُنْتُمْ صادِقِینَ. سپس به آن‌ها پاسخ داد و فرمود: بَلْ إِیَّاهُ تَدْعُونَ فَیَکْشِفُ ما تَدْعُونَ إِلَیْهِ إِنْ شاءَ وَ تَنْسَوْنَ ما تُشْرِکُونَ؛ هنگامی‌که ناراحتی به شما برسد، خدا را می‌خوانید سپس هنگامی‌که آن را از شما برطرف می‌سازد، آنچه را همتای خدا قرار می‌دهید، فراموش می‌کنید؛ یعنی بت‌ها را رها می‌کنید.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۴، ص۳۸۲
القمی، ج۱، ص۱۹۹/ بحارالأنوار، ج۹، ص۲۰۴/ نورالثقلین؛ فیه: «قل لهم یا محمد ... ثم ردّ علیهم» محذوفٌ
بیشتر