آیه وَ إِنْ كانَ كَبُرَ عَلَيْكَ إِعْراضُهُمْ فَإِنِ اسْتَطَعْتَ أَنْ تَبْتَغِيَ نَفَقاً فِي الْأَرْضِ أَوْ سُلَّماً فِي السَّماءِ فَتَأْتِيَهُمْ بِآيَةٍ وَ لَوْ شاءَ اللهُ لَجَمَعَهُمْ عَلَى الْهُدى فَلا تَكُونَنَّ مِنَ الْجاهِلينَ [35]
و اگر اعراض‌كردن آن‌ها بر تو سنگين است، چنانچه بتوانى نقبى در زمين بزنى، يا نردبانى به آسمان بگذارى [و اعماق زمين و آسمان‌ها را جستجو كنى، چنين كن] تا آيه [و نشانه‌ی ديگرى] براى آن‌ها بياورى! امّا اگر خدا بخواهد، آن‌ها را [به اجبار] بر هدايت جمع خواهد كرد. [ولى هدايت اجبارى، چه سودى دارد]؟ پس هرگز از جاهلان مباش.
الباقر (علیه السلام)- فِی قَوْلِهِ وَ إِنْ کانَ کَبُرَ عَلَیْکَ إِعْراضُهُمْ قَالَ کَانَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) یُحِبُّ إِسْلَامَ الْحَارِثِبْنِ عَامِرِبْنِ نَوْفَلِ‌بْنِ‌عَبْدِ مَنَافٍ دَعَاهُ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) وَ جَهَدَ بِهِ أَنْ یُسْلِمَ فَغَلَبَ عَلَیْهِ الشَّقَاءُ فَشَقَّ ذَلِکَ عَلَی رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) فَأَنْزَلَ اللَّهُ تَعَالَی وَ إِنْ کانَ کَبُرَ عَلَیْکَ إِعْراضُهُمْ إِلَی قَوْلِهِ نَفَقاً فِی الْأَرْضِ یَقُولُ سَرَباً.
امام باقر (علیه السلام)- وَ إِنْ کانَ کَبُرَ عَلَیْکَ إِعْراضُهُمْ، رسول خدا (صلی الله علیه و آله) دوست داشت حارث‌بن عامربن نوفل‌بن‌عبد مناف مسلمان شود. رسول خدا (صلی الله علیه و آله) او را دعوت کرد که مسلمان شود و او آن را انکار نمود و شقاوت بر او غالب شد و این امر بر رسول خدا (صلی الله علیه و آله) سخت شد و خدای متعال نازل فرمود: وَ إِنْ کانَ کَبُرَ عَلَیْکَ إِعْراضُهُمْ فَإِنِ اسْتَطَعْتَ أَنْ تَبْتَغِیَ نَفَقاً فِی الْأَرْضِ، یعنی نقب و سوراخی در زمین.
الباقر (علیه السلام)- فِی قَوْلِهِ نَفَقاً فِی الْأَرْضِ أَوْ سُلَّماً فِی السَّماءِ قَالَ إِنْ قَدَرْتَ أَنْ تَحْفِرَ الْأَرْضَ أَوْ تَصَّعَّدَ السَّمَاءَ أَیْ لَا تَقْدِرُ عَلَی ذَلِکَ ثُمَّ قَالَ وَ لَوْ شاءَ اللهُ لَجَمَعَهُمْ عَلَی الْهُدی أَیْ جَعَلَهُمْ کُلَّهُمْ مُؤْمِنِینَ وَ قَوْلُهُ فَلا تَکُونَنَّ مِنَ الْجاهِلِینَ مُخَاطَبَهًٌْ لِلنَّبِیِّ (صلی الله علیه و آله) وَ الْمَعْنَی لِلنَّاس.
امام باقر (علیه السلام)- نَفَقاً فِی الْأَرْضِ أَوْ سُلَّماً فِی السَّماءِ، اگر بتوانی در زمین گودال بکنی یا به آسمان بالا روی؛ یعنی بر آن توانایی نداری. وَ لَوْ شاءَ اللهُ لَجَمَعَهُمْ عَلَی الهُدی، یعنی همه‌ی آن‌ها را مؤمن قرار می‌دهد. و کلام خداوند: فَلا تَکُونَنَّ مِنَ الْجاهِلِینَ، [در ظاهر] خطاب به پیامبر (صلی الله علیه و آله) است ولی مقصود خطاب به مردم است.
أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- عَن عَلِیِّبنِأَبِیطَالِبٍ (علیه السلام) أَنَّهُ قَالَ کُنْتُ أَمْشِی مَعَ رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) فِی بَعْضِ طُرُق فقَالَ (صلی الله علیه و آله) أ فَإِنَّکَ مِنِّی بِمَنْزِلَهًِْ هَارُونَ (علیه السلام) مِنْ موسی (علیه السلام) وَ مَنِ اتَّبَعَهُ وَ هُمْ بِمَنْزِلَهًِْ الْعجلِ وَ مَنِ اتَّبَعَهُ یَا عَلِیُّ (علیه السلام) إِنَّ اللَّهَ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی قَدْ قَضَی الْفُرْقَهًَْ وَ الِاخْتِلَافَ عَلَی هَذِهِ الْأُمَّهًِْ وَ لَوْ شَاءَ لَجَمَعَهُمْ عَلَی الْهُدی حَتَّی لَا یَخْتَلِفَ اثْنَانِ مِنْ هَذِهِ الْأُمَّهًِْ وَ لَا یُنَازَعَ فِی شَیْءٍ مِنْ أَمْرِهِ وَ لَا یَجْحَدَ الْمَفْضُولُ ذَا الْفَضْلِ فَضْلَه.
امام علی (علیه السلام)- علیّ‌بن‌ابی‌طالب (علیه السلام) نقل کرده است: در یکی از راه‌های مدینه همراه رسول خدا (صلی الله علیه و آله) می‌رفتم که فرمود: «تو نسبت به من مانند هارون نسبت به موسی (علیه السلام) و پیروان او هستی و آن‌ها (مخالفان تو) به‌منزله‌ی گوساله [سامری] و پیروانش هستند. ای علی (علیه السلام)! خدای تبارک‌وتعالی تفرقه و اختلاف را بر این امّت مقدّر نموده امّا اگر خدا بخواهد، آن‌ها را [به اجبار] بر هدایت جمع خواهد کرد تا جاییکه دو نفر از این امّت با هم اختلاف نداشته باشند و در چیزی از فرمان او نزاع نشود، و کسی که در فضل پایین‌تر است، برتری صاحب فضل را انکار نمی‌کند».
أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- عَن أَمِیرِالمُؤمِنِینَ (علیه السلام) حَدِیثٌ طَوِیلٌ وَ فِیهِ یَقُولُ (علیه السلام) مُجِیباً لِبَعضِ الزَّنَادَقَهًِْ وَ قَد قَالَ: وَ أَجِدُهُ قَدْ بَیَّنَ فَضْلَ نَبِیِّهِ عَلَی سَائِرِ الْأَنْبِیَاءِ (علیهم السلام) ثُمَّ خَاطَبَهُ فِی أَضْعَافِ مَا أَثْنَی عَلَیْهِ فِی الْکِتَابِ مِنَ الْإِزْرَاءِ عَلَیْهِ وَ انْتِقَاصِ مَحَلِّهِ وَ غَیْرِ ذَلِکَ مِنْ تَهْجِینِهِ وَ تَأْنِیبِهِ مَا لَمْ یُخَاطِبْ أَحَداً مِنَ الْأَنْبِیَاءِ (علیهم السلام) مِثْلُ قَوْلِهِ وَ لَوْ شاءَ اللهُ لَجَمَعَهُمْ عَلَی الْهُدی فَلا تَکُونَنَّ مِنَ الْجاهِلِینَ وَ الَّذِی بَدَا فِی الْکِتَابِ مِنَ الْإِزْرَاءِ عَلَی النَّبِیِّ (صلی الله علیه و آله) مِنْ فِرْقَهًِْ الْمُلْحِدِینَ.
امام علی (علیه السلام)- حدیثی طولانی از امیرالمؤمنین (علیه السلام) است و در آن در جواب بعضی از زندیق‌ها که گفته بود: «می‌بینم که خدا [در قرآن] فضیلت پیامبرش را بر سایر انبیاء (علیهم السلام) بیان کرده؛ سپس او را چندین برابر آنچه در کتاب بر او ثنا گفته، مورد عتاب و خطاب قرار داده است که عبارت باشند از: عیب‌گرفتن بر او، و کم‌کردن جایگاه او و غیر آن، از سرزنش او و توبیخش به چیزی که هیچ‌یک از پیامبران را مورد خطاب قرار نداده است؛ مانند کلام خداوند: وَ لَوْ شاءَ اللهُ لَجَمَعَهُمْ عَلَی الهُدی فَلا تَکُونَنَّ مِنَ الْجاهِلِینَ. امام (علیه السلام) می‌فرماید: «سرزنش بر پیامبر (صلی الله علیه و آله) که در کتاب خدا ظاهر شده [و آمده] است، از دروغ پردازی منحرفان [و منافقان] است».