آیه ۱۴۳ - سوره انعام

آیه ثَمانِيَةَ أَزْواجٍ مِنَ الضَّأْنِ اثْنَيْنِ وَ مِنَ الْمَعْزِ اثْنَيْنِ قُلْ آلذَّكَرَيْنِ حَرَّمَ أَمِ الْأُنْثَيَيْنِ أَمَّا اشْتَمَلَتْ عَلَيْهِ أَرْحامُ الْأُنْثَيَيْنِ نَبِّئُوني بِعِلْمٍ إِنْ كُنْتُمْ صادِقينَ [143]

هشت زوج از چهارپايان؛ از ميش دو زوج [نر و ماده]، و از بز دو زوج [نر و ماده] [براى شما آفريد]؛ بگو: «آيا خداوند نرهاى آن‌ها را حرام كرده، يا ماده‌ها را؟! يا آنچه شكم ماده‌ها در برگرفته؟! اگر راست مى‌گوييد [و بر تحريم اين‌ها دليلى داريد]، به من از روى علم و آگاهى خبر دهيد»!

۱
(انعام/ ۱۴۳)

الصّادق (علیه السلام)- عَنْ دَاوُدَ الرَّقِّیِّ قَالَ: سَأَلَنِی بَعْضُ الْخَوَارِجِ عَنْ هَذِهِ الْآیَهًِْ مِنَ الضَّأْنِ اثْنَیْنِ وَ مِنَ الْمَعْزِ اثْنَیْنِ قُلْ آلذَّکَرَیْنِ حَرَّمَ أَمِ الْأُنْثَیَیْنِ وَ مِنَ الْإِبِلِ اثْنَیْنِ وَ مِنَ الْبَقَرِ اثْنَیْنِ مَا الَّذِی أَحَلَّ اللَّهُ مِنْ ذَلِکَ وَ مَا الَّذِی حَرَّمَ فَلَمْ یَکُنْ عِنْدِی فِیهِ شَیْءٌ فَدَخَلْتُ عَلَی أَبِی‌عَبْدِاللَّهِ (علیه السلام) وَ أَنَا حَاجٌّ فَأَخْبَرْتُهُ بِمَا کَانَ فَقَالَ إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ أَحَلَّ فِی الْأُضْحِیَّهًِْ بِمِنًی الضَّأْنَ وَ الْمَعْزَ الْأَهْلِیَّهًَْ وَ حَرَّمَ أَنْ یُضَحَّی بِالْجَبَلِیَّهًِْ وَ أَمَّا قَوْلُهُ وَ مِنَ الْإِبِلِ اثْنَیْنِ وَ مِنَ الْبَقَرِ اثْنَیْنِ فَإِنَّ اللَّهَ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی أَحَلَّ فِی الْأُضْحِیَّهًِْ الْإِبِلَ الْعِرَابَ وَ حَرَّمَ فِیهَا الْبَخَاتِیَّ وَ أَحَلَّ الْبَقَرَ الْأَهْلِیَّهًَْ أَنْ یُضَحَّی بِهَا وَ حَرَّمَ الْجَبَلِیَّهًَْ فَانْصَرَفْتُ إِلَی الرَّجُلِ فَأَخْبَرْتُهُ بِهَذَا الْجَوَابِ فَقَالَ هَذَا شَیْءٌ حَمَلَتْهُ الْإِبِلُ مِنَ الْحِجَازِ.

امام صادق (علیه السلام)- داود رقّی گوید: یکی از خوارج از من در مورد این آیه‌ها: و از شتر یک جفت، و از گاو هم یک جفت [برای شما آفرید]. (بقره/۱۴۴). پرسید که خدا از آن‌ها چه چیزی را حلال و چه را حرام کرده است؟ من پاسخی برای آنان نداشتم. در سالی که در حج بودم، نزد امام صادق (علیه السلام) آمدم و آن مسأله را به وی گفتم. فرمود: و از شتر یک جفت، و از گاو هم یک جفت [برای شما آفرید]. (بقره/۱۴۴). خدای تعالی در هنگام قربانی‌کردن در مِنی؛ گوسفند و بز اهلی را حلال کرده است و قربانی‌کردن گوسفند و بز کوهی را حرام کرده است و امّا [درباره‌ی] این کلام خداوند عزّوجلّ: و از شتر یک جفت، و از گاو هم یک جفت [برای شما آفرید]. (بقره/۱۴۴). [باید گفت]: پس خدای تبارک‌وتعالی در هنگام قربانی‌کردن، شتران اصیل [نژاد] را حلال کرده است و امّا غیر اصیل را حرام کرده است و گاوهای اهلی را برای قربانی‌کردن حلال دانسته است و گاوهای کوهی را حرام کرده است». پس به‌طرف آن مرد راه افتادم و این پاسخ را به وی گفتم. گفت: «این چیزی [پاسخی] است که شتران از حجاز آوردند».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۴، ص۶۰۸
بحارالأنوار، ج۴۷، ص۲۲۱/ الاختصاص، ص۵۴/ مستدرک الوسایل، ج۱۰، ص۸۵/ البرهان/ نورالثقلین
۲
(انعام/ ۱۴۳)

علی‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه)- قَالَ عَلِیُّ‌بْنُ‌إِبْرَاهِیمَ (رحمة الله علیه) فِی مَعْنَی الْآیَتَیْنِ: فَهَذِهِ الَّتِی أَحَلَّهَا اللَّهُ فِی کِتَابِهِ فِی قَوْلِهِ وَ أَنْزَلَ لَکُمْ مِنَ الْأَنْعامِ ثَمانِیَةَ أَزْواجٍ ثُمَّ فَسَّرَهَا فِی هَذِهِ الْآیَهًِْ فَقَالَ: مِنَ الضَّأْنِ اثْنَیْنِ وَ مِنَ الْمَعْزِ اثْنَیْنِ، وَ مِنَ الْإِبِلِ اثْنَیْنِ وَ مِنَ الْبَقَرِ اثْنَیْنِ. وَ قَالَ (صلی الله علیه و آله) فِی قَوْلِهِ مِنَ الضَّأْنِ اثْنَیْنِ: عَنَی الْأَهْلِیَّ وَ الْجَبَلِیَّ، وَ مِنَ الْمَعْزِ اثْنَیْنِ: عَنَی الْأَهْلِیَّ وَ الْوَحْشِیَّ الْجَبَلِیَّ، وَ مِنَ الْبَقَرِ اثْنَیْنِ: یَعْنِی الْأَهْلِیَّ وَ الْوَحْشِیَّ الْجَبَلِیَّ، وَ مِنَ الْإِبِلِ اثْنَیْنِ: یَعْنِی الْبَخَاتِیَّ وَ الْعِرَابَ فَهَذِهِ أَحَلَّهَا اللَّهُ.

علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه)- این حیواناتی است که خدا در کتابش در این آیه: وَ أَنزَلَ لَکُم مِّنْ الْأَنْعَامِ ثَمَانِیَةَ أَزْوَاجٍ. حلال کرده است. سپس در این آیه تفسیر کرده و چنین گفته است: و از شتر یک جفت، و از گاو هم یک جفت [برای شما آفرید]. (بقره/۱۴۴). کلام خداوند عزّوجلّ: مِّنَ الضَّأْنِ اثْنَیْنِ؛ منظور، اهلی و کوهی است. وَ مِنَ المَعْزِ اثْنَیْن؛ منظور اهلی و وحشی کوهی است. وَ مِنَ الْبَقَرِ اثْنَیْنِ یعنی اهلی و وحشی کوهی. وَ مِنَ الإِبْلِ اثْنَیْنِ؛ یعنی غیر اصیل و اصیل. پس خدا این [گونه حیوانات] را حلال کرده است».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۴، ص۶۱۰
البرهان/ بحرالعرفان، ج۶، ص۴۹۵
۳
(انعام/ ۱۴۳)

الرّسول (صلی الله علیه و آله)- ... فقال (صلی الله علیه و آله) مِنَ الضَّأْنِ اثْنَیْنِ عَنَی الْأَهْلِیَّ وَ الْجَبَلِیَّ وَ مِنَ الْمَعْزِ اثْنَیْنِ عَنَی الْأَهْلِیَّ وَ الْوَحْشِیَّ الْجَبَلِیَّ وَ مِنَ الْبَقَرِ اثْنَیْنِ یَعْنِی الْأَهْلِیَ وَ الْوَحْشِیَ الْجَبَلِیَ وَ مِنَ الْإِبِلِ اثْنَیْنِ یَعْنِی الْبَخَاتِیَ وَ الْعِرَابَ فَهَذِهِ أَحَلَّهَا اللَّهُ.

پیامبر (صلی الله علیه و آله)- مِنَ الضَّأْنِ اثْنَیْنِ منظور اهلی و کوهی است. وَ مِنَ الْمَعْزِ اثْنَیْنِ منظور اهلی و وحشی کوهی است. وَ مِنَ الْبَقَرِ اثْنَیْنِ؛ منظور اهلی و وحشی کوهی است. وَ مِنَ الإِبْلِ اثْنَیْنِ؛ منظور شتران خراسانی و عربی است. خداوند این‌ها را حلال کرد».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۴، ص۶۱۰
القمی، ج۱، ص۲۱۹/ نورالثقلین/ مستدرک الوسایل، ج۱۶، ص۳۴۹
۴
(انعام/ ۱۴۳)

الصّادق (علیه السلام)- حَمَلَ نُوحٌ (علیه السلام) فِی السَّفِینَهًِْ الْأَزْوَاجَ الثَّمَانِیَهًَْ الَّتِی قَالَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ ثَمانِیَةَ أَزْواجٍ مِنَ الضَّأْنِ اثْنَیْنِ وَ مِنَ الْمَعْزِ اثْنَیْنِ وَ مِنَ الْإِبِلِ اثْنَیْنِ وَ مِنَ الْبَقَرِ اثْنَیْنِ فَکَانَ مِنَ الضَّأْنِ اثْنَیْنِ زَوْجٌ دَاجِنَهًٌْ یُرَبِّیهَا النَّاسُ وَ الزَّوْجُ الْآخَرُ الضَّأْنُ الَّتِی تَکُونُ فِی الْجِبَالِ الْوَحْشِیَّهًُْ أُحِلَّ لَهُمْ صیْدُهَا وَ مِنَ الْمَعْزِ اثْنَیْنِ زَوْجٌ دَاجِنَهًٌْ یُرَبِّیهَا النَّاسُ وَ الزَّوْجُ الْآخَرُ الظَّبْیُ الَّتِی تَکُونُ فِی الْمَفَاوِزِ وَ مِنَ الْإِبِلِ اثْنَیْنِ الْبَخَاتِیُّ وَ الْعِرَابُ وَ مِنَ الْبَقَرِ اثْنَیْنِ زَوْجٌ دَاجِنَهًٌْ لِلنَّاسِ وَ الزَّوْجُ الْآخَرُ الْبَقَرُ الْوَحْشِیَّهًُْ وَ کُلُّ طَیْرٍ طَیِّبٍ وَحْشِیٍّ أَوْ إِنْسِیٍّ ثُمَّ غَرِقَتِ الْأَرْضُ.

امام صادق (علیه السلام)- نوح (علیه السلام) جفتهای هشتگانه را که خدای عزّوجلّ درباره‌ی آن گفته است: ثَمَانِیَةَ أَزْوَاجٍ مِّنَ الضَّأْنِ اثْنَیْنِ وَ مِنَ المَعْزِ اثْنَیْنِ، وَ مِنَ الإِبْلِ اثْنَیْنِ وَ مِنَ الْبَقَرِ اثْنَیْنِ؛ در کشتی حمل کرد. از گوسفندان دو جفت برداشت: جفت اهلی که مردم آن را پرورش می‌دهند و جفت دیگر عبارت بود از گوسفندان وحشی (قوچ وحشی) که در کوهها زندگی می‌کنند و خدا شکار آن‌ها را حلال نموده است. از بز دو جفت برداشت: جفت اهلی که مردم پرورش می‌دهند و جفت دیگر عبارت بود از آهوان که در بیابانها زندگی می‌کنند. از شتران دو جفت: شترهای خراسانی و عربی. از گاو دو جفت: جفت اهلی که مردم پرورش می‌دهند و جفت دیگر گاو وحشی و هر پرنده پاکیزه چه وحشی و چه اهلی. سپس زمین در آب غرق شد.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۴، ص۶۱۰
الکافی، ج۸، ص۲۸۳/ بحارالأنوار، ج۱۱، ص۳۳۵/ العیاشی، ج۲، ص۱۴۷/ قصص الأنبیاءللجزایری، ص۷۹/ البرهان
بیشتر