آیه وَ كَذلِكَ جَعَلْنا لِكُلِّ نَبِيٍّ عَدُوًّا شَياطينَ الْإِنْسِ وَ الْجِنِّ يُوحي بَعْضُهُمْ إِلى بَعْضٍ زُخْرُفَ الْقَوْلِ غُرُوراً وَ لَوْ شاءَ رَبُّكَ ما فَعَلُوهُ فَذَرْهُمْ وَ ما يَفْتَرُونَ [112]
اين‌گونه در برابر هر پيامبرى، دشمنى از شياطين انس و جنّ قرار داديم؛ آن‌ها به‌طور سرّى سخنان ظاهر فريب و بى‌اساس [براى اغفال مردم] به يكديگر القا مى‌كردند؛ و اگر پروردگارت مى‌خواست، چنين نمى‌كردند؛ [ولى ايمان اجبارى سودى ندارد]. بنابراين، آن‌ها و تهمت‌هايشان را به حال خود واگذار.
ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه)- وَ کَذلِکَ جَعَلْنا لِکُلِّ نَبِیٍّ عَدُوًّا نَزَلَتْ فِی النَّبِیِ (صلی الله علیه و آله) وَ {فِی} أَبِی جَهْلٍ.
ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه)- وَ کَذلِکَ جَعَلْنا لِکُلِّ نَبِیٍّ عَدُوًّا در مورد پیامبر (صلی الله علیه و آله) و ابوجهل نازل شد.
الصّادق (علیه السلام)- الْإِنْسُ عَلَی ثَلَاثَهًِْ أَجْزَاءٍ فَجُزْءٌ تَحْتَ ظِلِ الْعَرْشِ یَوْمَ لَا ظِلَّ إِلَّا ظِلُّهُ وَ جُزْءٌ عَلَیْهِمُ الْحِسَابُ وَ الْعَذَابُ وَ جُزْءٌ وُجُوهُهُمْ وُجُوهُ الْآدَمِیِّینَ وَ قُلُوبُهُمْ قُلُوبُ الشَّیَاطِینِ.
امام صادق (علیه السلام)- انسان بر سه گروه است؛ یک گروه در زیر سایه‌ی عرش هستند روزی‌که سایه‌ای به‌جز سایه عرش نیست. و یک گروه دارای حساب و کیفر هستند و یک گروه به‌صورت آدمی و باطنشان باطن شیطان‌ها است.
الصّادق (علیه السلام)- مَنْ لَمْ یَجْعَلِ اللَّهُ مِنْ أَهْلِ صِفَهًِْ الْحَقِّ فَأُولَئِکَ هُمْ شَیَاطِینُ الْإِنْسِ.
امام صادق (علیه السلام)- کسانی که منحرف از حق باشند همان شیاطین جنّ و انس‌اند.
الرّسول (صلی الله علیه و آله)- عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ (علیه السلام) أَنَّهُ قَالَ: حَجَّ رَسُولُ اللَّه (صلی الله علیه و آله) ... قال رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) (فِی یَوْمِ‌الْغَدِیرِ) مَعَاشِرَ النَّاسِ أَنَا صرَاطُ اللَّهِ الْمُسْتَقِیمُ الَّذِی أَمَرَکُمْ بِاتِّبَاعِهِ ثُمَّ عَلِیٌّ مِنْ بَعْدِی ثُمَّ وُلْدِی مِنْ صلْبِهِ أَئِمَّهًٌْ یَهْدُونَ بِالْحَقِّ وَ بِهِ یَعْدِلُونَ ثُمَّ قَرَأَ (صلی الله علیه و آله) الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعالَمِینَ إِلَی آخِرِهَا وَ قَالَ: فِیَّ نَزَلَتْ وَ فِیهِمْ نَزَلَتْ وَ لَهُمْ عَمَّتْ وَ إِیَّاهُمْ خَصَّتْ أُولَئِکَ أَوْلِیَاءُ اللَّهِ لا خَوْفٌ عَلَیْهِمْ وَ لا هُمْ یَحْزَنُونَ. أَلا إِنَّ حِزْبَ اللهِ هُمُ الْمُفْلِحُونَ الْغَالِبُونَ أَلَا إِنَّ أَعْدَاءَ عَلِیٍّ (علیه السلام) هُمْ أَهْلُ الشِّقَاقِ الْعَادُونَ وَ إِخْوَانُ الشَّیَاطِینِ الَّذِینَ یُوحِی بَعْضُهُمْ إِلی بَعْضٍ زُخْرُفَ الْقَوْلِ غُرُوراً.
پیامبر (صلی الله علیه و آله)- از امام باقر (علیه السلام) روایت است: پیامبر (صلی الله علیه و آله) در روز غدیر فرمود: ... ای گروه مردم! من همان صراط مستقیم و راه راستی هستم که خداوند به شما امر فرموده از آن پیروی کنید. و بعد از من علیّ‌بن‌ابی‌طالب (علیه السلام)، سپس فرزندان من از صلب او صراط مستقیم هستند. همان پیشوایانی که مردم را به‌سوی حق هدایت می‌کنند و به حق و عدالت حکم می‌نمایند. (اعراف/۱۵۹). سپس آیات مبارکه سوره‌ی حمد را تلاوت نمود: الحَمْدُ لِلهِ رَبِّ الْعالَمِینَ... و اشاره فرمود به اینکه این آیات شریفه در حقّ من و درباره‌ی آنان نازل شده است، آنان دوستان خدا هستند؛ [دوستان و] اولیای خدا، نه ترسی دارند و نه غمگین می‌شوند!. (یونس/۶۲). بدانید «حزب اللَّه» پیروزان و رستگارانند. (مجادله/۲۲). بدانید که دشمنان علی (علیه السلام)، همان اهل شقاق و نفاق هستند، آنان دشمن و مخالف و از حدّ گذشتگانند، آنان برادران شیطانند، آن‌ها به‌طور سرّی سخنان ظاهر فریب و بی‌اساس [برای اغفال مردم] به یکدیگر القا می‌کنند.
أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- یَا کُمَیْلُ (رحمة الله علیه) إِنَّ اللَّهَ عَزَّوَجَلَّ کَرِیمٌ حَلِیمٌ عَظِیمٌ رَحِیمٌ دَلَّنَا عَلَی أَخْلَاقِهِ وَ أَمَرَنَا بِالْأَخْذِ بِهَا وَ حَمَلَ النَّاسَ عَلَیْهَا فَقَدْ أَدَّیْنَاهَا غَیْرَ مُخْتَلِفِینَ وَ أَرْسَلْنَاهَا غَیْرَ مُنَافِقِینَ وَ صدَّقْنَاهَا غَیْرَ مُکَذِّبِینَ وَ قَبِلْنَاهَا غَیْرَ مُرْتَابِینَ لَمْ یَکُنْ لَنَا وَ اللَّهِ شَیَاطِینُ نُوحِی إِلَیْهَا وَ تُوحِی إِلَیْنَا کَمَا وَصَفَ اللَّهُ تَعَالَی قَوْماً ذَکَرَهُمُ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ بِأَسْمَائِهِمْ فِی کِتَابِهِ لَوْ قُرِئَ کَمَا أُنْزِلَ شَیاطِینَ الْإِنْسِ وَ الْجِنِّ یُوحِی بَعْضُهُمْ إِلی بَعْضٍ زُخْرُفَ الْقَوْلِ غُرُوراً یَا کُمَیْلُ (رحمة الله علیه) الْوَیْلُ لَهُمْ فَسَوْفَ یَلْقَوْنَ غَیّاً.
امام علی (علیه السلام)- ای کمیل! خدای عزّوجلّ کریم، حلیم، عظیم و رحیم است، ما را به سوی خویش راهنمایی کرده و فرمان داده به گرفتن همین صفات پسندیده و نیز امر کردن مردم به کسب آن‌ها. پس ما بدون اختلاف و بدون نفاق آن‌ها را به مردم رساندیم و آن‌ها را تصدیق کردیم نه تکذیب. و بدون شک آنان را قبول کردیم. به خدا برای ما شیاطین و دیوهایی نیست که به سویشان وحی فرستیم، بلکه به سوی ما وحی شده، آن چنان که خدای تعالی‌تعریف فرموده است، خداوند نام تمام آن‌ها را در کتابش اسم برده است. اگر آن طوری که نازل شده خوانده شود: شَیاطِینَ الْإِنْسِ وَ الْجِنِّ یُوحِی بَعْضُهُمْ إِلی بَعْضٍ زُخْرُفَ الْقَوْلِ غُرُوراً. ای کمیل و به‌زودی [مجازات] گمراهی خود را خواهند دید!. (مریم/۵۹).
الباقر (علیه السلام)- إِنَّ الشَّیَاطِینَ یَلْقَی بَعْضُهُمْ بَعْضاً فَیُلْقِی إِلَیْهِ مَا یُغْوِی بِهِ الْخَلْقَ حَتَّی یَتَعَلَّمَ بَعْضُهُمْ مِنْ بَعْضٍ.
امام باقر (علیه السلام)- شیاطین یکدیگر را دیدار می‌کنند و به همدیگر گزارش می‌دهند که چگونه بشر را گمراه کردند و از هم می‌آموزند.
أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- عَنِ الصَّادِقِ (علیه السلام) قَالَ: قَالَ أَمِیرُالْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) حِینَ سَأَلُوهُ عَنْ لَفظِ الْوَحْی فِی کِتَابِ اللَّهِ تَعَالَی فَقَالَ (علیه السلام) مِنْهُ وَحْیُ النُّبُوَّهًِْ وَ مِنْهُ وَحْیُ الْإِلْهَامِ وَ مِنْهُ وَحْیُ الْإِشَارَهًِْ وَ مِنْهُ وَحْیُ أَمْرٍ وَمِنْهُ وَحْیُ کَذِبٍ وَ مِنْهُ وَحْیُ تَقْدِیرٍ وَ مِنْهُ وَحْیُ خَبَرٍ وَ مِنْهُ وَحْیُ الرِّسَالَهًِْ أَمَّا وَحْیُ الْکَذِبِ فَقَوْلُهُ عَزَّوَجَلَّ شَیاطِینَ الْإِنْسِ وَ الْجِنِّ یُوحِی بَعْضُهُمْ إِلی بَعْضٍ إِلَی آخِرِ الْآیَهًِْ.
امام علی (علیه السلام)- از امام صادق (علیه السلام) روایت است: امام علی (علیه السلام) فرمود: سپس از ایشان درباره‌ی لفظ وحی در کتاب خدا سؤال کردند که فرمود: «انواع وحی شامل وحی نبوّت، وحی الهام، وحی اشاره، وحی امر، وحی کذب، وحی تقدیر، وحی خبر و وحی رسالت است... و وحی کذب مانند این سخن خداست: وَ کَذلِکَ جَعَلْنا لِکُلِّ نَبِیٍّ عَدُوًّا شَیاطینَ الْإِنْسِ وَ الْجِنِّ یُوحی بَعْضُهُمْ إِلی بَعْضٍ زُخْرُفَ الْقَوْلِ غُرُوراً وَ لَوْ شاءَ رَبُّکَ ما فَعَلُوهُ فَذَرْهُمْ وَ ما یَفْتَرُونَ.
علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه)- وَ کَذلِکَ جَعَلْنا لِکُلِّ نَبِیٍّ یَعْنِی مَا بَعَثَ اللَّهُ نَبِیّاً إِلَّا وَ فِی أُمَّتِهِ شَیاطِینُ الْإِنْسِ وَ الْجِنِّ یُوحِی بَعْضُهُمْ إِلی بَعْضٍ أَیْ یَقُولُ بَعْضُهُمْ لِبَعْضٍ لَا تُؤْمِنُوا بِزُخْرُفِ الْقَوْلِ غُرُوراً فَهَذَا وَحْیُ کَذِبٍ.
علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه)- وَ کَذلِکَ جَعَلْنا لِکُلِّ نَبِیٍّ عَدُوًّا شَیاطِینَ الْإِنْسِ وَ الْجِن؛ یعنی خدا پیغمبری را جز در میان امّتش مبعوث نکرده است. شیاطین جن و انس بودند که به هم میگفتند به گفته‌ی بیهوده و فریب گرایش پیدا نکنید و این وحی دروغین است.
أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- فِی تَفسِیرِ الإِمَام (علیه السلام): لَمَّا َنَزَلَ جَبْرَئِیلُ عَنِ اللَّهِ بِأَنْ سُدُّوا الْأَبْوَابَ عَنْ مَسْجِدِ رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) ... فَأَمَّا الْمُؤْمِنُونَ فَرَضُوا وَ أَسْلَمُوا وَ أَمَّا الْمُنَافِقُونَ فَاغْتَاظُوا لِذَلِکَ وَ أَنِفُوا وَ مَشَی بَعْضُهُمْ إِلَی بَعْضٍ یَقُولُونَ فِیمَا بَیْنَهُمْ أَ لَا تَرَوْنَ محمدا (صلی الله علیه و آله) لَا یَزَالُ یَخُصُّ بِالْفَضْلِ‌ابْنَ‌عَمِّهِ لِیُخْرِجَنَا مِنْهَا صفْراً وَ اللَّهِ لَئِنْ أَنْفَذْنَا لَهُ فِی حَیَاتِهِ لَنَتَأَبَّیَنَّ عَلَیْهِ بَعْدَ وَفَاتِهِ وَ جَعَلَ عَبْدُ اللَّهِ‌بْنُ‌أُبَیٍّ یُصْغِی إِلَی مَقَالَتِهِمْ فَیَغْضَبُ تَارَهًًْ وَ یَسْکُنُ أُخْرَی فَیَقُولُ لَهُمْ إِنَّ محمدا (صلی الله علیه و آله) لَمُتَأَلِّهٌ فَإِیَّاکُمْ وَ مُکَاشَفَتَهُ فَإِنَّ مَنْ کَاشَفَ الْمُتَأَلِّهَ انْقَلَبَ خَاسِئاً حَسِیراً وَ تَنَغَّصُ عَلَیْهِ عَیْشُهُ وَ إِنَّ الْفَطِنَ اللَّبِیبَ مَنْ تَجَرَّعَ عَلَی الْغُصَّهًِْ لِیَنْتَهِزَ الْفُرْصَهًَْ فَبَیْنَا هُمْ کَذَلِکَ إِذْ طَلَعَ عَلَیْهِمْ رَجُلٌ مِنَ الْمُؤْمِنِینَ یُقَالُ لَهُ زَیْدُ‌بْنُ‌أَرْقَمَ فَقَالَ لَهُمْ یَا أَعْدَاءَ اللَّهِ أَ بِاللَّهِ تُکَذِّبُونَ وَ عَلَی رَسُولِهِ تَطْعُنُونَ وَ اللَّهَ وَ دِینَهُ تَکِیدُونَ لَأُخْبِرَنَّ رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) بِکُمْ فَقَالَ عبْدُ اللَّهِ‌بْنُ‌أُبَیٍّ وَ الْجَمَاعَهًُْ وَ اللَّهِ لَئِنْ أَخْبَرْتَهُ بِنَا لَنُکَذِّبَنَّکَ وَ لَنَحْلِفَنَّ لَهُ فَإِنَّهُ إِذًا یُصَدِّقُنَا ثُمَّ وَ اللَّهِ لَنُقِیمَنَّ مَنْ یَشْهَدُ عَلَیْکَ عِنْدَهُ بِمَا یُوجِبُ قَتْلَکَ أَوْ قَطَعَکَ أَوْ حَدَّکَ قَالَ فَأَتَی زَیْدٌ رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) فَأَسَرَّ إِلَیْهِ مَا کَانَ مِنْ عَبْدِاللَّهِ‌بْنِ‌أُبَیٍّ وَ أَصْحَابِهِ فَأَنْزَلَ اللَّهُ تَعَالَی وَ لا تُطِعِ الْکافِرِینَ ثُمَّ إِنَّ رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) لَمْ یَلْتَفِتْ إِلَی مَا بَلَغَهُ عَنْهُمْ وَ أَمَرَ الرَّجُلَ زَیْداً فَقَالَ لَهُ إِنْ أَرَدْتَ أَلَّا یُصِیبَکَ شَرُّهُمْ وَ لَا یَنَالَکَ مَکْرُوهُهُمْ فَقُلْ إِذَا أَصْبَحْتَ أَعُوذُ بِاللَّهِ مِنَ الشَّیْطَانِ الرَّجِیمِ فَإِنَّ اللَّهَ یُعِیذُکَ مِنْ شَرِّهِمْ فَإِنَّهُمْ شَیَاطِینُ یُوحِی بَعْضُهُمْ إِلی بَعْضٍ زُخْرُفَ الْقَوْلِ غُرُوراً.
امام علی (علیه السلام)- در تفسیر امام عسکری (علیه السلام) آمده است: امام علی (علیه السلام) فرمود: زمانی‌که جبرئیل از جانب خدا فرمان آورد درهایی را که به مسجد رسول خدا (صلی الله علیه و آله) باز کرده اید، ببندید... مؤمنان، این فرمان را پذیرفته و اطاعت کردند، امّا منافقان، به خشم آمده و امتناع ورزیدند، نزد یکدیگر رفته و میان خود می گفتند: «مگر نمی بینید که محمّد (صلی الله علیه و آله) همچنان فضایلی را صرفاً به پسر عموی خود اختصاص می دهد تا ما را از حیطه‌ی فضایل دست خالی خارج کند؟! به خدا سوگند اگر در حیات پیامبر (صلی الله علیه و آله) از او اطاعت کنیم مسلّماً بعد از وفات او از از قبول فضیلت علی (علیه السلام) خودداری خواهیم کرد». عبدالله‌بن‌اُبیّ به سخنان ایشان گوش می داد گاه به خشم می آمد و گاه آرام می شد و به آنان می گفت: «تحقیقاً محمّد (صلی الله علیه و آله) مرد خداست پس برحذر باشید از اینکه با وی آشکارا دشمنی کنید، زیرا هرکس با مرد خدا آشکارا دشمنی ورزد، سرنگون و خوار و درمانده خواهد شد و زندگی بر وی تنگ خواهد گشت، و انسان زیرک و باهوش کسی است که غم و غصّه را تحمّل می کند و منتظر فرصت مناسب می ماند». آن‌ها در چنین وضعیتی بودند که مردی از مؤمنان که زیدبن‌ارقم نامیده می شد از کنارشان گذشته و به آنان گفت: «ای دشمنان خدا، آیا خداوند را تکذیب می کنید و بر رسولش (صلی الله علیه و آله) خرده می گیرید و برعلیه خدا و دین او دسیسه چینی می کنید؟ حتماً رسول خدا (صلی الله علیه و آله) را از سخنان شما آگاه خواهم نمود». پس عبدالله‌بن‌اُبی و جماعت همراهش گفتند: «به خدا سوگند اگر وی را از سخنان ما باخبر کنی تو را تکذیب نموده و برای آن حضرت سوگند یاد خواهیم کرد که دراین‌صورت ما را تصدیق خواهد نمود و به خدا سوگند کسانی را می آوریم که نزد وی برعلیه تو چنان شهادتی دهند که مستوجب قتل یا قطع عضو یا حد گردی»! گوید: سپس زید نزد رسول خدا (صلی الله علیه و آله) آمده و آنچه را که از عبدالله‌بن‌اُبیّ و یارانش شنیده بود، پنهانی گزارش داد و خدای متعال آیه: و از کافران و منافقان اطاعت مکن، و به آزارهای آن‌ها اعتنا منما، و بر خدا توکّل کن، و همین‌بس که خدا حامی و مدافع [تو] است!. (احزاب/۴۸)، نازل فرمود ... رسول خدا (صلی الله علیه و آله) توجّه چندانی به گزارشی که از آن‌ها به وی داده شد نفرمود و به زید فرمود: «اگر می خواهی از شرّ آن‌ها در امان بمانی و آسیبشان به تو نرسد، هر صبح که از خواب برخاستی بگو: أَعُوذُ بِاللهِ مِنَ الشَّیْطَانِ الرَّجِیم که خداوند تو را از شرّ آن‌ها نگاه خواهد داشت زیرا آنان شیاطینی هستند که به‌طور سرّی سخنان ظاهر فریب و بی‌اساس [برای اغفال مردم] به یکدیگر القا می‌کنند.
أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- وَ أَمَّا عَدُوُّکُمُ الَّذِینَ لَقِیتُمْ فَحَسْبُهُمْ خُرُوجُهُمْ مِنَ الْهُدَی وَ ارْتِکَاسُهُمْ فِی الضَّلَالَهًِْ وَ رَدُّهُمُ الْحَقَّ وَ جِمَاحُهُمْ فِی التِّیهِ فَذَرْهُمْ وَ ما یَفْتَرُونَ وَ دَعْهُمْ.
امام علی (علیه السلام)- به‌هوش باش که دشمنان شما کسانی هستند که دیدید و خروجشان از هدایت، غوطه‌ورشدنشان در ضلالت و انکار حق و خودسریشان در گمراهی برایشان کافی است. آن‌ها و تهمتهایشان را به حال خود واگذار! و رها کن.