آیه وَ الَّذينَ كَذَّبُوا بِآياتِنا صمٌّ وَ بُكْمٌ فِي الظُّلُماتِ مَنْ يَشَأِ اللهُ يُضْلِلْهُ وَ مَنْ يَشَأْ يَجْعَلْهُ عَلى صراطٍ مُسْتَقيمٍ [39]
كسانى كه آيات ما را تكذيب كردند، كر و لال‌هايى هستند كه در تاريكي‌ها قرار دارند. هركس را خدا بخواهد [و مستحق باشد]، گمراه مى‌كند؛ و هركس را بخواهد [و شايسته ببيند]، در راه راست قرار خواهد داد.
الباقر (علیه السلام)- عَنْ أَبِی الْجَارُودِ عَن أَبِی جَعْفَر (علیه السلام) فِی قَوْلِهِ وَ الَّذِینَ کَذَّبُوا بِآیاتِنا صمٌّ وَ بُکْمٌ یَقُولُ صمٌّ عَنِ الْهُدَی وَ بُکْمٌ لَا یَتَکَلَّمُونَ بِخَیْرٍ فِی الظُّلُماتِ یَعْنِی ظُلُمَاتِ الْکُفْرِ مَنْ یَشَأِ اللهُ یُضْلِلْهُ وَ مَنْ یَشَأْ یَجْعَلْهُ عَلی صراطٍ مُسْتَقِیمٍ وَ هُوَ رَدٌّ عَلَی قَدَرِیَّهًِْ هَذِهِ الْأُمَّهًِْ یَحْشُرُهُمُ اللَّهُ یَوْمَ الْقِیَامَهًِْ مَعَ الصَّابِئِینَ وَ النَّصَارَی وَ الْمَجُوس قَالَ فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) أَلَا إِنَّ لِکُلِّ أُمَّهًٍْ مَجُوساً وَ مَجُوسُ هَذِهِ الْأُمَّهًِْ الَّذِینَ یَقُولُونَ لَا قَدَرَ وَ یَزْعُمُونَ أَنَّ الْمَشِیَّهًَْ وَ الْقُدْرَهًَْ إِلَیْهِمْ وَ لَهُمْ.
امام باقر (علیه السلام)- ابو الجارود نقل کرده، امام باقر (علیه السلام) درباره‌ی این سخن خداوند: وَ الَّذِینَ کَذَّبُوا بِآیاتِنا صُمٌّ وَ بُکْمٌ؛ می فرماید: یعنی کر از شنیدن هدایت، و لال از اینکه سخن خیری بگویند. فِی الظُّلُماتِ؛ یعنی تاریکی های کفر، مَنْ یَشَأِ اللهُ یُضْلِلْهُ وَ مَنْ یَشَأْ یَجْعَلْهُ عَلی صِراطٍ مُسْتَقِیمٍ، این سخن، در ردّ اعتقاد قدری های این امّت است که خداوند آنان را در روز قیامت با صابئین و نصرانی ها و مجوسیان محشور می کند و آنان می گویند: وَ الله رَبِّنا ما کُنَّا مُشْرِکِینَ، و خداوند میفرماید: انْظُرْ کَیْفَ کَذَبُوا عَلی أَنْفُسِهِمْ وَ ضَلَّ عَنْهُمْ ما کانُوا یَفْتَرُونَ، امام باقر (علیه السلام) نقل کردند: رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: «هر امّتی، مجوسیانی دارد و مجوسیان این امّت، کسانی اند که می گویند قدری در کار نیست و می پندارند که مشیّت و قدرت، به آنان داده شده و در اختیار آنان است».
الباقر (علیه السلام)- عَنْ أَبِی‌حَمْزَهًَْ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَاجَعْفَرٍ (علیه السلام) عَنْ قَوْلِ اللَّهِ الَّذِینَ کَذَّبُوا بِآیاتِنا صمٌّ وَ بُکْمٌ فِی الظُّلُماتِ مَنْ یَشَأِ اللهُ یُضْلِلْهُ وَ مَنْ یَشَأْ یَجْعَلْهُ عَلی صراطٍ مُسْتَقِیمٍ قَالَ أَبُوجَعْفَرٍ (علیه السلام) نَزَلَتْ فِی الَّذِینَ کَذَّبُوا فِی أَوْصِیَائِهِمْ صمٌّ وَ بُکْمٌ کَمَا قَالَ اللَّهُ فِی الظُّلُماتِ مَنْ کَانَ مِنْ وُلْدِ إِبْلِیسَ فَإِنَّهُ لَا یُصَدِّقُ بِالْأَوْصِیَاءِ (علیهم السلام) وَ لَا یُؤْمِنُ بِهِمْ أَبَداً وَ هُمُ الَّذِینَ أَضَلَّهُمُ اللَّهُ وَ مَنْ کَانَ مِنْ وُلْدِ آدَمَ (علیه السلام) آمَنَ بِالْأَوْصِیَاءِ (علیهم السلام) وَ هُمْ عَلَی صرَاطٍ مُسْتَقِیمٍ قَالَ وَ سَمِعْتُهُ یَقُولُ کَذَّبُوا بِآیاتِنا کُلِّهَا فِی بَطْنِ الْقُرْآنِ أَنْ کَذَّبُوا بِالْأَوْصِیَاءِ (علیهم السلام) کُلِّهِمْ.
امام باقر (علیه السلام)- ابوحمزه گوید: از امام باقر (علیه السلام) درباره‌ی آیه: وَ الَّذِینَ کَذَّبُوا بِآیاتِنا صُمٌّ وَ بُکْمٌ فِی الظُّلُماتِ مَنْ یَشَأِ اللهُ یُضْلِلْهُ وَ مَنْ یَشَأْ یَجْعَلْهُ عَلی صِراطٍ مُسْتَقِیمٍ؛ پرسیدم. فرمود: «درباره‌ی کسانی نازل شده که اوصیای خود را تکذیب کردند، صُمٌّ وَ بُکْمٌ همان‌طورکه خداوند فرموده است: فِی الظُّلُماتِ، در تاریکی‌ها به سر می‌برند. کسی که از فرزندان شیطان باشد، هرگز اوصیاء (علیهم السلام) را تصدیق نخواهد کرد و به آن‌ها ایمان نمی‌آورد و آن‌ها کسانی هستند که خدا گمراهشان نموده و کسی که از فرزندان آدم (علیه السلام) باشد، ایمان به اوصیاء (علیهم السلام) می‌آورد و آن‌ها در راه راست قرار دارند». و شنیدم که می‌فرمود: «کَذَّبُوا بِآیاتِنا تمام آیات، و در باطن قرآن یعنی تمام اوصیاء را تکذیب کردند».
علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه)- قَوْلُهُ وَ الَّذِینَ کَذَّبُوا بِآیاتِنا صُمٌّ وَ بُکْمٌ فِی الظُّلُماتِ یَعْنِی قَدْ خَفِیَ عَلَیْهِمْ مَا تَقُولُهُ مَنْ یَشَأِ اللهُ یُضْلِلْهُ أَیْ یُعَذِّبْهُ وَ مَنْ یَشَأْ یَجْعَلْهُ عَلَی صِراطٍ مُسْتَقِیمٍ یَعْنِی یُبَیِّنْ لَهُ وَ یُوَفِّقْهُ حَتَّی یَهْتَدِی إِلَی الطَّرِیقِ.
علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه)- کلام خداوند وَ الَّذِینَ کَذَّبُوا بِآیاتِنا صُمٌّ وَ بُکْمٌ فِی الظُّلُماتِ، یعنی آنچه می‌گویی بر آن‌ها مخفی شده است [و سخنانت را نمی‌فهمند]. مَنْ یَشَأِ اللهُ یُضْلِلْهُ، یعنی عذاب میکند، وَ مَنْ یَشَأْ یَجْعَلْهُ عَلی صِراطٍ مُسْتَقِیمٍ، یعنی [راه راست را] برای او بیان میکند و او را کمک میکند تا به راه [راست] هدایت شود.
الرّضا (علیه السلام)- وَ الَّذِینَ کَذَّبُوا بِآیَاتِنَا صُمٌّ وَ بُکْمٌ فِی الظُّلُماتِ یَعْنِی قَدْ خَفِیَ عَلَیْهِمْ مَا تَقُولُهُ.
امام رضا (علیه السلام)- وَ الَّذِینَ کَذَّبُوا بِآیاتِنا صُمٌّ وَ بُکْمٌ فِی الظُّلُماتِ، یعنی آنچه می‌گویی بر آن‌ها مخفی شده است [و سخنانت را نمی‌فهمند].