آیه ۳ - سوره انعام

آیه وَ هُوَ اللهُ فِي السَّماواتِ وَ فِي الْأَرْضِ يَعْلَمُ سِرَّكُمْ وَ جَهْرَكُمْ وَ يَعْلَمُ ما تَكْسِبُونَ [3]

در آسمان‌ها و زمين؛ خداوند يگانه اوست، پنهان و آشكار شما را مى‌داند؛ و از آنچه [انجام مى‌دهيد و] به دست مى‌آوريد، باخبر است.

در آسمان‌ها و زمین؛ خداوند یگانه اوست

۱ -۱
(انعام/ ۳)

الصّادق (علیه السلام)- عَنْ أَبِی‌جَعْفَرٍ أَظُنُّهُ مُحَمَّدَ‌بْنَ‌النُّعْمَانِ قَالَ: سَأَلْتُ أباعبدالله (علیه السلام) عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ هُوَ اللهُ فِی السَّماواتِ وَ فِی الْأَرْضِ قَالَ کَذَلِکَ هُوَ فِی کُلِّ مَکَانٍ قُلْتُ بِذَاتِهِ قَالَ وَیْحَکَ إِنَّ الْأَمَاکِنَ أَقْدَارٌ فَإِذَا قُلْتَ فِی مَکَانٍ بِذَاتِهِ لَزِمَکَ أَنْ تَقُولَ فِی أَقْدَارٍ وَ غَیْرِ ذَلِکَ وَ لَکِنْ هُوَ بَائِنٌ مِنْ خَلْقِهِ مُحِیطٌ بِمَا خَلَقَ عِلْماً وَ قُدْرَهًًْ وَ إِحَاطَهًًْ وَ سُلْطَاناً وَ لَیْسَ عِلْمُهُ بِمَا فِی الْأَرْضِ بِأَقَلَّ مِمَّا فِی السَّمَاءِ لَا یَبْعُدُ مِنْهُ شَیْءٌ وَ الْأَشْیَاءُ لَهُ سَوَاءٌ عِلْماً وَ قُدْرَهًًْ وَ سُلْطَاناً وَ مُلْکاً وَ إِحَاطَهًًْ.

امام صادق (علیه السلام)- محمّدبن‌نعمان گوید: از امام صادق (علیه السلام) درباره‌ی قول خدای عزّوجلّ وَ هُوَ اللهُ فِی السَّماواتِ وَ فِی الْأَرْضِ؛ پرسیدم. حضرت فرمود: «او همچنین است در هر جایی». گفتم: «به ذات خویش؟ (با ذات خویش در هر جاست)». فرمود: «وای بر تو! به درستی که مکان‌ها اندازه‌هاست و اگر بگویی که خدا با ذات خود در مکانی است، لازم آید که بگویی خدا در اندازه‌ها و غیر آن است. و لیکن خدا از خلقش جدا است (ذات او شباهتی به خلقش ندارد) و احاطه‌اش از روی علم و قدرت و تسلّط و سلطنت است به آنچه آفریده (نه احاطه ذاتی، مثل جسمی بزرگ که جسمی کوچک را در درونش احاطه می‌کند) و علمش به آنچه در زمین است نسبت به آنچه در آسمان است کمتر نیست و چیزی از او دور نمی‌شود و چیزها از جهت علم و قدرت و سلطنت و ملک و احاطه برایش یکسان است».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۴، ص۳۳۰
بحارالأنوار، ج۳، ص۳۲۳/ التوحید، ص۱۳۲/ البرهان؛ فیه: «ملکا» محذوفٌ
۱ -۲
(انعام/ ۳)

الرّضا (علیه السلام)- عَنْ صَفْوَانَ‌بْنِ‌یَحْیَی قَالَ: قَالَ أبُوقرّهًْ لِأبِی الحَسَن الرِّضَا (علیه السلام): أَخْبِرْنِی جَعَلَنِیَ اللَّهُ فِدَاک‌أ فَأَیْنَ اللَّهُ فَقَالَ أَبُوالحسن (علیه السلام) الْأَیْنُ مَکَانٌ وَ هَذِهِ مَسْأَلَهًُْ شَاهِدٍ عَنْ غَائِبٍ وَ اللَّهُ تَعَالَی لَیْسَ بِغَائِبٍ وَ لَا یَقْدَمُهُ قَادِمٌ وَ هُوَ بِکُلِّ مَکَانٍ مَوْجُودٌ مُدَبِّرٌ صانِعٌ حَافِظٌ مُمْسِکُ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ فَقَالَ أَبُو قُرَّهًَْ أَ لَیْسَ هُوَ فَوْقَ السَّمَاءِ دُونَ مَا سِوَاهَا فَقَالَ أَبُوالحسن (علیه السلام) هُوَ اللَّهُ فِی السَّماواتِ وَ فِی الْأَرْضِ وَ هُوَ الَّذِی فِی السَّماءِ إِلهٌ وَ فِی الْأَرْضِ إِلهٌ وَ هُوَ الَّذِی یُصَوِّرُکُمْ فِی الْأَرْحامِ کَیْفَ یَشاءُ وَ هُوَ مَعَکُمْ أَیْنَ ما کُنْتُمْ وَ هُوَ الَّذِی اسْتَوی إِلَی السَّماءِ وَ هِیَ دُخانٌ وَ هُوَ الَّذِی اسْتَوی إِلَی السَّماءِ فَسَوَّاهُنَّ سَبْعَ سَماواتٍ وَ هُوَ الَّذِی اسْتَوی عَلَی الْعَرْشِ قَدْ کَانَ وَ لَا خَلْقَ وَ هُوَ کَمَا کَانَ إِذْ لَا خَلْقَ لَمْ یَنْتَقِلْ مَعَ الْمُنْتَقِلِینَ.

امام رضا (علیه السلام)- صفوان‌بن‌یحیی گوید: ابوقرّه به امام رضا (علیه السلام) عرض کرد: «فدایت شوم به من خبر بده: خداوند کجا است»؟ امام رضا (علیه السلام) فرمود: «کجا، [مربوط به] مکان است و این پرسشِ حاضری درباره‌ی غایبی است و خدای تعالی غایب نیست و هیچ‌کس نزد او نمی‌آید و او در هر مکانی موجود است. تدبیرکننده، سازنده، حفظ‌کننده و نگهدارنده‌ی آسمان‌ها و زمین است». ابوقُرّه گفت: «آیا نه این است که او بالای آسمان است و در غیر آن نیست»؟ امام رضا (علیه السلام) فرمود: او کسی است که در آسمان معبود است و در زمین معبود. (زخرف/۸۴). او کسی است که شما را در رحمِ [مادران]، آن‌چنان که می‌خواهد تصویر می‌کند. (آل عمران/۶). و هرجا باشید او با شما است. (حدید/۴). و او کسی است که به آفرینش آسمان پرداخت، درحالی‌که به‌صورت دود بود. (فصلت/۱۱). و او کسی است که به آسمان پرداخت و آن‌ها را به‌صورت هفت آسمان مرتب نمود. (بقره/۲۹). و او کسی است که برعرش [قدرت] قرار گرفت [و به تدبیر جهان پرداخت]. او بود و خلقی نبود و او زمانی‌که آفرینشی نبود همانگونه بود [که الآن هست و مانند مخلوقات از حالی‌به‌حال دیگر] همراه انتقال یابندگان منتقل نشد».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۴، ص۳۳۰
بحارالأنوار، ج۱۰، ص۳۴۵

پنهان و آشکار شما را می‌داند و از آنچه [انجام می‌دهید و] به دست می‌آورید، باخبر است

۲ -۱
(انعام/ ۳)

الصّادق (علیه السلام)- قَوْلُهُ وَ هُوَ اللهُ فِی السَّمَاوَاتِ وَ فِی الْأَرْضِ یَعْلَمُ سِرَّکُمْ وَ جَهْرَکُمْ وَ یَعْلَمُ ما تَکْسِبُونَ. قَالَ: السِّرُّ مَا أَسَرَّ فِی نَفْسِهِ وَ الْجَهْرُ مَا أَظْهَرَهُ وَ الْکِتْمَانُ مَا عُرِضَ بِقَلْبِهِ.

امام صادق (علیه السلام)- وَ هُوَ اللهُ فِی السَّماواتِ وَ فِی الْأَرْضِ یَعْلَمُ سِرَّکُمْ وَ جَهْرَکُمْ وَ یَعْلَمُ ما تَکْسِبُونَ. سِرَّ چیزی است که در قلبش پنهان کرده و جَهْرَ چیزی است که آشکار نموده و «کتمان» چیزی است که برای قلبش ظاهر شده و سپس فراموش کرده است.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۴، ص۳۳۰
القمی، ج۱، ص۱۹۴
۲ -۲
(انعام/ ۳)

الرّضا (علیه السلام)- السِّرُّ مَا أَسَرَّ فِی نَفْسِهِ وَ الْجَهْرُ مَا أَظْهَرَهُ وَ الْکِتْمَانُ مَا عَرَضَ بِقَلْبِهِ ثُمَّ نَسِیَهُ.

امام رضا (علیه السلام)- سِرَّ چیزی است که در قلبش پنهان کرده و جَهْرَ چیزی است که آشکار نموده و «کتمان» چیزی است که برای قلبش ظاهر شده و سپس فراموش کرده است.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۴، ص۳۳۰
البرهان
بیشتر