آیه إِنَّ اللهَ فالِقُ الْحَبِّ وَ النَّوى يُخْرِجُ الْحَيَّ مِنَ الْمَيِّتِ وَ مُخْرِجُ الْمَيِّتِ مِنَ الْحَيِّ ذلِكُمُ اللهُ فَأَنَّى تُؤْفَكُونَ [95]
خداوند، شكافنده‌ی دانه و هسته است؛ زنده را از مرده خارج مى‌سازد، و بيرون‌آورنده‌ی مرده از زنده است؛ اين است خداى شما! پس چگونه [از حق] منحرف مى‌شويد؟!
الصّادق (علیه السلام)- عَنِ الْمُفَضَّلِ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَاعَبدِاللهِ (علیه السلام) عَنْ قَوْلِهِ فالِقُ الْحَبِّ وَ النَّوی قَالَ (علیه السلام) الْحَبُّ الْمُؤْمِنُ وَ ذَلِکَ قَوْلُهُ وَ أَلْقَیْتُ عَلَیْکَ مَحَبَّةً مِنِّی وَ النَّوَی هُوَ الْکَافِرُ الَّذِی نَأَی عَنِ الْحَقِّ فَلَمْ یَقْبَلْهُ.
امام صادق (علیه السلام)- مفضّل گوید: از امام صادق (علیه السلام) درباره‌ی این آیه: فالِقُ الحَبِ وَ النَّوی پرسیدم. فرمود: «حَبّ مؤمن است. و این آیه: وَ أَلْقَیْتُ عَلَیْکَ مَحَبَّةً مِنِّی. نوی کافر است که از حق دور است و آن را نمی‌پذیرد».
علی‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه)- وَ قَوْلُهُ إِنَّ اللهَ فالِقُ الْحَبِّ وَ النَّوی قَالَ (علیه السلام) الْحَبُ مَا أَحَبَّهُ وَ النَّوَی مَا نَاءَ عَنِ الْحَقِ.
علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه)- إِنَّ اللهَ فالِقُ الحَبِّ وَ النَّوی، الحَبِّ چیزی است که آن را دوست داشته باشد و النَّوی چیزی است که از حق دور شده است.
علی‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه)- إِنَّ اللهَ فالِقُ الْحَبِّ وَ النَّوی قَالَ الْحَبُ أَنْ یَفْلِقَ الْعِلْمَ مِنَ الْأَئِمَّهًْ (علیهم السلام) وَ النَّوَی مَا بَعُدَ عَنْهُ.
علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه)- إِنَّ اللهَ فالِقُ الحَبِّ وَ النَّوی، الحَبِّ آن است که علم را که از ناحیه‌ی امامان (علیهم السلام) است بشکافد و النَّوَی چیزی است که از آن دور شود.
الصّادق (علیه السلام)- إِنَّ اللَّهَ عَزَّوَجَلَّ لَمَّا أَرَادَ أَنْ یَخْلُقَ آدَمَ (علیه السلام) بَعَثَ جَبْرَئِیلَ فِی أَوَّلِ سَاعَهًٍْ مِنْ یَوْمِ الْجُمُعَهًِْ فَقَبَضَ بِیَمِینِهِ قَبْضَهًًْ بَلَغَتْ قَبْضَتُهُ مِنَ السَّمَاءِ السَّابِعَهًِْ إِلَی السَّمَاءِ الدُّنْیَا وَ أَخَذَ مِنْ کُلِّ سَمَاءٍ تُرْبَهًًْ وَ قَبَضَ قَبْضَهًًْ أُخْرَی مِنَ الْأَرْضِ السَّابِعَهًِْ الْعلیا إِلَی الْأَرْضِ السَّابِعَهًِْ الْقُصْوَی فَأَمَرَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ کَلِمَتَهُ فَأَمْسَکَ الْقَبْضَهًَْ الْأُولَی بِیَمِینِهِ وَ الْقَبْضَهًَْ الْأُخْرَی بِشِمَالِهِ فَفَلَقَ الطِّینَ فِلْقَتَیْنِ فَذَرَا مِنَ الْأَرْضِ ذَرْواً وَ مِنَ السَّمَاوَاتِ ذَرْواً فَقَالَ لِلَّذِی بِیَمِینِهِ مِنْکَ الرُّسُلُ وَ الأَنبِیَاءِ (علیهم السلام) وَ الْأَوْصِیَاءُ وَ الصِّدِّیقُونَ وَ الْمُؤْمِنُونَ وَ السُّعَدَاءُ وَ مَنْ أُرِیدُ کَرَامَتَهُ فَوَجَبَ لَهُمْ مَا قَالَ کَمَا قَالَ وَ قَالَ لِلَّذِی بِشِمَالِهِ مِنْکَ الْجَبَّارُونَ وَ الْمُشْرِکُونَ وَ الْکَافِرُونَ وَ الطَّوَاغِیتُ وَ مَنْ أُرِیدُ هَوَانَهُ وَ شِقْوَتَهُ فَوَجَبَ لَهُمْ مَا قَالَ کَمَا قَالَ ثُمَّ إِنَّ الطِّینَتَیْنِ خُلِطَتَا جَمِیعاً وَ ذَلِکَ قَوْلُ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ إِنَّ اللهَ فالِقُ الْحَبِّ وَ النَّوی فَالْحَبُّ طِینَهًُْ الْمُؤْمِنِینَ الَّتِی أَلْقَی اللَّهُ عَلَیْهَا مَحَبَّتَهُ وَ النَّوَی طِینَهًُْ الْکَافِرِینَ الَّذِینَ نَأَوْا عَنْ کُلِّ خَیْرٍ وَ إِنَّمَا سُمِّیَ النَّوَی مِنْ أَجْلِ أَنَّهُ نَأَی عَنْ کُلِّ خَیْرٍ وَ تَبَاعَدَ عَنْهُ وَ قَالَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ یُخْرِجُ الْحَیَّ مِنَ الْمَیِّتِ وَ مُخْرِجُ الْمَیِّتِ مِنَ الْحَیِّ فَالْحَیُّ الْمُؤْمِنُ الَّذِی تَخْرُجُ طِینَتُهُ مِنْ طِینَهًِْ الْکَافِرِ وَ الْمَیِّتُ الَّذِی یَخْرُجُ مِنَ الْحَیِّ هُوَ الْکَافِرُ الَّذِی یَخْرُجُ مِنْ طِینَهًِْ الْمُؤْمِنِ فَالْحَیُّ الْمُؤْمِنُ وَ الْمَیِّتُ الْکَافِرُ وَ ذَلِکَ قَوْلُهُ عَزَّوَجَلَّ أَ وَ مَنْ کانَ مَیْتاً فَأَحْیَیْناهُ فَکَانَ مَوْتُهُ اخْتِلَاطَ طِینَتِهِ مَعَ طِینَهًِْ الْکَافِرِ وَ کَانَ حَیَاتُهُ حِینَ فَرَّقَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ بَیْنَهُمَا بِکَلِمَتِهِ کَذَلِکَ یُخْرِجُ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ الْمُؤْمِنَ فِی الْمِیلَادِ مِنَ الظُّلْمَهًِْ بَعْدَ دُخُولِهِ فِیهَا إِلَی النُّورِ وَ یُخْرِجُ الْکَافِرَ مِنَ النُّورِ إِلَی الظُّلْمَهًِْ بَعْدَ دُخُولِهِ إِلَی النُّورِ وَ ذَلِکَ قَوْلُهُ عَزَّوَجَلَّ لِیُنْذِرَ مَنْ کانَ حَیًّا وَ یَحِقَّ الْقَوْلُ عَلَی الْکافِرِینَ.
امام صادق (علیه السلام)- از امام صادق (علیه السلام) روایت است: خدای عزّوجلّ، چون خواست آدم را بیافریند، در ساعت یکم روز جمعه، جبرئیل را فرستاد و او با دست راستش، از آسمان هفتم تا آسمان دنیا، مشتی خاک برگرفت و از هر آسمانی، تربتی برداشت. همچنین، او از زمین هفتم بالا تا زمین هفتم فرودین دوردست، مشتی خاک برگرفت. آنگاه خدای عزّوجلّ به «کلمه» خود فرمود تا مشت نخست را با دست راستش برگرفت و مشت دیگر را با دست چپ، سپس آن گل را به دو پاره شکافت، بخشی از مایه زمینی و قسمتی از مایه آسمانی را به دست گرفت، به آنکه در دست راستش بود فرمود: «از تو پیمبران و اوصیاء و صدیقان و مؤمنان و سعادتمندان و تمام ارجمندان را میخواهم بیافرینم» و آنچه خدا فرمود در حق آنان، اتفاق افتاد. سپس به آن که در دست چپش بود فرمود: «از تو جبّاران و بت پرستان و کافران و سرکشان و هرکس که خواری و شقاوتش را می خواهم، می آفرینم». و آنچه در حق آنان فرمود، همان شد. و آنگاه هر دو سرشت با هم آمیخته شدند». و این است تفسیر قول خداوند عزّوجلّ: إِنَّ الله فالِقُ الْحَبِّ وَ النَّوی؛ دانه، سرشت مؤمنان است که مهرآگین است، و هسته، سرشت کافران، که به دور از هرگونه نیکی است. همانا «نّوی» به معنی هسته نامیده شده، برای آنکه از هر نیکی به دور و برکنار است. خدای عزوجل فرمود یُخْرِجُ الْحَیَّ مِنَ الْمَیِّتِ وَ مُخْرِجُ الْمَیِّتِ مِنَ الْحَیِّ ؛زنده، فرد مؤمن است که از سرشت کافر بیرون می آید. مرده ای که از زنده بیرون می آید، کافری است که از سرشت مؤمن برمی خیزد. زنده، مؤمن است و مرده، کافر. ازاین رو، خداوند فرمود: أَ وَ مَنْ کانَ مَیْتاً فَأَحْیَیْناه؛ چون مرگ او، به معنی آمیزش با سرشت کافر است و آنگاه زنده می شود که خدا به فرمان خود آن‌ها را از هم جدا کند. همچنین خدای عزّوجلّ، مؤمن را در زایشش، از تاریکی بیرون می آورد، پس از آنکه در نور است؛ و کافر را از نور به ظلمت فرو می کشد، پس از آنکه در نور است. و این است تفسیر قول خدای عزّوجلّ: لِیُنْذِرَ مَنْ کانَ حَیًّا وَ یَحِقَّ الْقَوْلُ عَلَی الْکافِرِین.
السّجّاد (علیه السلام)- جَاءَ یَهُودِیٌّ إِلَی النَّبِیِّ (صلی الله علیه و آله) وَ عِنْدَهُ أَمِیرُالْمُؤْمِنِینَ عَلِیُّ بْنُ أَبِی طَالِبٍ (علیه السلام) فَقَالَ لَهُ مَا الْفَائِدَهًُْ فِی حُرُوفِ الْهِجَاءِ فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) لِعَلِیٍّ (علیه السلام) أَجِبْهُ وَ قَالَ اللَّهُمَّ وَفِّقْهُ وَ سَدِّدْهُ فَقَالَ عَلِیُّ بْنُ أَبِی طَالِبٍ (علیه السلام) مَا مِنْ حَرْفٍ إِلَّا وَ هُوَ اسْمٌ مِنْ أَسْمَاءِ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ ثُمَّ قَالَ أ وَ أَمَّا الْفَاءُ {فَ} فالِقُ الْحَبِّ وَ النَّوی.
امام سجاد (علیه السلام)- روزی شخصی یهودی خدمت رسول خدا (صلی الله علیه و آله) آمد و پرسید: «به کار بردن حروف الفبا چه سودی دارد»؟ در آن وقت امیرالمؤمنین (علیه السلام) در محضر آن بزرگوار حضور داشت، پیغمبر خدا (صلی الله علیه و آله) به علی (علیه السلام) فرمود: «پاسخ او را بده»! پس دست به دعا برداشت و چنین گفت: «پروردگارا او را یاری فرما و استوارش بدار»! آنگاه علی (علیه السلام) فرمود: «هریک از حروف نامی از نام‌های خداوند است». سپس چنین ادامه داد: «امّا الف اللَّه فالِقُ الحَبِّ وَ النَّوی».
علی‌بن‌إبراهیم (رحمة الله علیه)- یُخْرِجُ الْحَیَّ مِنَ الْمَیِّتِ وَ مُخْرِجُ الْمَیِّتِ مِنَ الْحَیِّ یَعْنِی الْمُؤْمِنَ مِنَ الْکَافِرِ وَ الْکَافِرَ مِنَ الْمُؤْمِن.
علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه)- یُخْرِجُ الحَیَّ مِنَ المَیِّتِ وَ مُخْرِجُ المَیِّتِ مِنَ الحَیِّ؛ یعنی مؤمن را از کافر و کافر را از مؤمن خارج می‌سازد.
علی‌بن‌إبراهیم (رحمة الله علیه)- ذلِکُمُ اللهُ فَأَنَّی تُؤْفَکُونَ أَی تُکَذِّبُونَ.
علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه)- ذلِکُمُ اللهُ فَأَنَّی تُؤْفَکُونَ؛ یعنی دروغ می‌گویید.