آیه ثُمَّ اسْتَوى إِلَى السَّماءِ وَ هِيَ دُخانٌ فَقالَ لَها وَ لِلْأَرْضِ ائْتِيا طَوْعاً أَوْ كَرْهاً قالَتا أَتَيْنا طائِعينَ [11]
سپس به آفرينش آسمان پرداخت، در‌حالى‌كه به‌صورت دود بود؛ به آن و به زمين دستور داد: «به وجود آييد، [و شكل گيريد] خواه از روى اطاعت و خواه اكراه»! آن‌ها گفتند: «ما از روى طاعت آمديم».
علی‌بن‌إبراهیم (رحمة الله علیه)- قَوْلُهُ ثُمَّ اسْتَوی إِلَی السَّماءِ أَیْ دَبَّرَ وَ خَلَقَ.
علیّ‌بن‌ابراهیم ( ثُمَّ اسْتَوی إِلی السَّمَاء یعنی آسمان را آفرید و تدبیر کرد.
ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه)- وَ أَصْلُ الِاسْتِوَاءِ الِاسْتِقَامَهًُْ وَ الْقَصْدُ التَّدْبِیرُ الْمُسْتَقِیمُ تَسْوِیَهًًْ لَهُ.
ابن‌عبّاس ( استواء در اصل به‌معنای استقامت و پایداری است و آهنگِ تدبیرِ استوارکردن، همان استواء در تدبیر است.
الرّضا (علیه السلام)- عَنْ صَفْوَانَ‌بْنِ‌یَحْیَی قَالَ ... فَقَالَ أَبُوقُرَّهًَْ فَأَیْنَ اللَّهُ فَقَالَ أَبُوالْحَسَنِ (علیه السلام) الْأَیْنُ مَکَانٌ وَ هَذِهِ مَسْأَلَهًُْ شَاهِدٍ عَنْ غَائِبٍ وَ اللَّهُ تَعَالَی لَیْسَ بِغَائِبٍ وَ لَا یَقْدَمُهُ قَادِمٌ وَ هُوَ بِکُلِّ مَکَانٍ مَوْجُودٌ مُدَبِّرٌ صَانِعٌ حَافِظٌ مُمْسِکُ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ فَقَالَ أَبُوقُرَّهًَْ أَ‌لَیْسَ هُوَ فَوْقَ السَّمَاءِ دُونَ مَا سِوَاهَا فَقَالَ أَبُوالْحَسَنِ (علیه السلام) هُوَ اللَّهُ فِی السَّماواتِ وَ فِی الْأَرْضِ وَ هُوَ الَّذِی فِی السَّماءِ إِلهٌ وَ فِی الْأَرْضِ إِلهٌ وَ هُوَ الَّذِی یُصَوِّرُکُمْ فِی الْأَرْحامِ کَیْفَ یَشاءُ وَ هُوَ مَعَکُمْ أَیْنَ ما کُنْتُمْ وَ هُوَ الَّذِی اسْتَوی إِلَی السَّماءِ وَ هِیَ دُخان.
امام رضا (علیه السلام)- صفوان‌بن‌یحیی گوید: ...ابو قرّه گفت: «خدا کجا است»؟ امام رضا (علیه السلام) فرمود: «کجا مکان است و این را کسی سؤال می‌کند که اینجا هست. درباره‌ی کسی که اینجا نیست [می‌گوید فلانی کجا است]. خدا غایب نیست و کسی پیش او نمی‌رود. او در هر مکانی است. موجود و مدبّر و صانع و حافظ است و نگهدار آسمان‌ها و زمین است». ابوقرّه گفت: «مگر خدا بالای آسمان‌ها و زمین نیست بالاتر از هرچه که هست». فرمود: «او خدای آسمان‌ها و زمین است. او کسی است که در آسمان خدا است و در زمین خدا است. او به شما در رحم مادر به هر صورتی که بخواهد شکل می‌دهد. او با شما است هرکجا باشید و اسْتَوی إِلَی السَّماءِ وَ هِیَ دُخان اوست که تسلّط بر آسمان دارد، با اینکه به صورت گاز است».
ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه)- ثُمَّ اسْتَوی إِلَی السَّماءِ وَ هِیَ دُخانٌ فَسَمَکَهَا وَ زَیَّنَهَا بِالنُّجُومِ وَ الشَّمْسِ وَ الْقَمَرِ وَ أَجْرَاهُمَا فِی فَلَکِهِمَا.
ابن‌عبّاس ( سپس به آفرینش آسمان پرداخت، درحالی‌که به صورت دود بود، و آن را برافراشت و به ستارگان و خورشید و ماه آراست و در فلک آن‌ها را گرداند.
الباقر (علیه السلام)- خَلَقَ الشَّیْءَ الَّذِی جَمِیعُ الْأَشْیَاءِ مِنْهُ وَ هُوَ الْمَاءُ الَّذِی خَلَقَ الْأَشْیَاءَ مِنْهُ فَجَعَلَ نَسَبَ کُلِّ شَیْءٍ إِلَی الْمَاءِ وَ لَمْ یَجْعَلْ لِلْمَاءِ نَسَباً یُضَافُ إِلَیْهِ وَ خَلَقَ الرِّیحَ مِنَ الْمَاءِ ثُمَّ سَلَّطَ الرِّیحَ عَلَی الْمَاءِ فَشَقَّقَتِ الرِّیحُ مَتْنَ الْمَاءِ حَتَّی ثَارَ مِنَ الْمَاءِ زَبَدٌ عَلَی قَدْرِ مَا شَاءَ أَنْ یَثُورَ فَخَلَقَ مِنْ ذَلِکَ الزَّبَدِ أَرْضاً بَیْضَاءَ نَقِیَّهًًْ لَیْسَ فِیهَا صَدْعٌ وَ لَا ثَقْبٌ وَ لَا صُعُودٌ وَ لَا هُبُوطٌ وَ لَا شَجَرَهًٌْ ثُمَّ طَوَاهَا فَوَضَعَهَا فَوْقَ الْمَاءِ ثُمَّ خَلَقَ اللَّهُ النَّارَ مِنَ الْمَاءِ فَشَقَّقَتِ النَّارُ مَتْنَ الْمَاءِ حَتَّی ثَارَ مِنَ الْمَاءِ دُخَانٌ عَلَی قَدْرِ مَا شَاءَ اللَّهُ أَنْ یَثُورَ فَخَلَقَ مِنْ ذَلِکَ الدُّخَانِ سَمَاءً صَافِیَهًًْ نَقِیَّهًًْ لَیْسَ فِیهَا صَدْعٌ وَ لَا ثَقْبٌ وَ ذَلِکَ قَوْلُهُ: السَّماءُ بَناها* رَفَعَ سَمْکَها فَسَوَّاها* وَ أَغْطَشَ لَیْلَها وَ أَخْرَجَ ضُحاها.
امام باقر (علیه السلام)- نخست آن چیزی را آفرید که همه‌ی چیزها از آن است، و آن آب است که همه‌ی چیزها را از آن آفرید، و هرچیز را به آب منسوب ساخت ولی آب را به چیزی نسبت نداد که بدان منسوب گردد، و باد را نیز از آب آفرید سپس باد را بر آب مسلّط کرد و باد شکم آب را شکافت تا اینکه از آب کفی پدید آمد بدان اندازه‌ای که می‌خواست. پدید آید، پس از آن کف زمینی سفید و پاک آفرید که در آن شکاف و سوراخ و بلندی و پستی و درختی نبود، پس از آن، آن را بر هم پیچید و بر زیر آب نهاد، سپس خداوند آتش را از آب آفرید؛ آتش دل آب را شکافت تا از آب دودی برخاست. بدان اندازه که خدا می‌خواست، و خدا از آن دود آسمانی صاف و پاکیزه خلق فرمود که نه در آن شکافی بود و نه سوراخی و این است گفتار او که می‌فرماید: و ما آسمان را با قدرت بنا کردیم، و همواره آن را وسعت می‌بخشیم!. (ذاریات/۴۷).
الباقر (علیه السلام)- کَانَ کُلُّ شَیْءٍ مَاءً وَ کَانَ عَرْشُهُ عَلَی الْمَاءِ فَأَمَرَ اللَّهُ عَزَّ ذِکْرُهُ الْمَاءَ فَاضْطَرَمَ نَاراً ثُمَّ أَمَرَ النَّارَ فَخَمَدَتْ فَارْتَفَعَ مِنْ خُمُودِهَا دُخَانٌ فَخَلَقَ اللَّهُ السَّمَاوَاتِ مِنْ ذَلِکَ الدُّخَانِ وَ خَلَقَ الْأَرْضَ مِنَ الرَّمَاد.
امام باقر (علیه السلام)- همه چیز آب بود، و عرش خدا بر آب بود، و خدا عزّوجلّ به آب فرمان داد تا بر افروخت و آتش گرفت، سپس به آتش فرمود تا خاموش شد و از خاموشی آن دودی برخاست و خدا آسمان‌ها و زمین را از آن دود آفرید.
أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- فَمِنْ شَوَاهِدِ خَلْقِهِ خَلْقُ السَّمَاوَاتِ مُوَطَّدَاتٍ بِلَا عَمَدٍ قَائِمَاتٍ بِلَا سَنَدٍ دَعَاهُنَّ فَأَجَبْنَ طَائِعَاتٍ مُذْعِنَاتٍ غَیْرَ مُتَلَکِّئَاتٍ وَ لَا مُبْطِئَاتٍ وَ لَوْ لَا إِقْرَارُهُنَّ لَهُ بِالرُّبُوبِیَّهًِْ وَ إِذْعَانُهُنَّ بِالطَّوَاعِیَهًِْ لَمَا جَعَلَهُنَّ مَوْضِعاً لِعَرْشِهِ وَ لَا مَسْکَناً لِمَلَائِکَتِهِ وَ لَا مَصْعَداً لِلْکَلِمِ الطَّیِّبِ وَ الْعَمَلِ الصَّالِحِ مِنْ خَلْقِهِ.
امام علی (علیه السلام)- از نشانه‌های آفرینش خداوند، خلقت آسمان‌هاست که بدون ستون برجا و بدون تکیه‌گاه برپاست، خداوند آن‌ها را به اطاعت خویش دعوت فرمود و آن‌ها مطیع و با اقرار، بدون درنگ و تأخیر پاسخ دادند، و اگر اقرار آسمان‌ها به ربوبیّت و اعترافشان به فرمانبرداری از او نبود آن‌ها را محلّ عرش خویش، و جایگاه فرشتگان، و محلّ بالارفتن گفتار نیکو و کردار شایسته‌ی بندگانش قرار نمی‌داد.
ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه)- کَانَتْ بُخَارَ الْأَرْضِ.
ابن‌عبّاس ( [منظور از دُخَان] بخار زمین بوده.
أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- فَقَالَ کَعْبٌ یَا أَبَاالْحَسَنِ (علیه السلام) أَخْبِرْنِی عَنْ قَوْلِ اللَّهِ تَعَالَی فِی کِتَابِهِ وَ کانَ عَرْشُهُ عَلَی الْماءِ لِیَبْلُوَکُمْ أَیُّکُمْ أَحْسَنُ عَمَلًا قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ علی‌بن‌ابی‌طالب (علیه السلام) نَعَمْ کَانَ عَرْشُهُ عَلَی الْمَاءِ حِینَ لَا أَرْضٌ مَدْحِیَّهًٌْ وَ لَا سَمَاءٌ مَبْنِیَّهًٌْ وَ لَا صَوْتٌ یُسْمَعُ وَ لَا عَیْنٌ تَنْبُعُ وَ لَا مَلَکٌ مُقَرَّبٌ وَ لَا نَبِیٌّ مُرْسَلٌ وَ لَا نَجْمٌ یَسْرِی وَ لَا قَمَرٌ یَجْرِی وَ لَا شَمْسٌ تُضِیءُ وَ عَرْشُهُ عَلَی الْمَاءِ غَیْرُ مُسْتَوْحِشٍ إِلَی أَحَدٍ مِنْ خَلْقِهِ یُمَجِّدُ نَفْسَهُ وَ یُقَدِّسُهَا کَمَا شَاءَ أَنْ یَکُونَ کَانَ ثُمَّ بَدَا لَهُ أَنْ یَخْلُقَ الْخَلْقَ فَضَرَبَ بِأَمْوَاجِ الْبُحُورِ فَثَارَ مِنْهَا مِثْلُ الدُّخَانِ کَأَعْظَمِ مَا یَکُونُ مِنْ خَلْقِ اللَّهِ فَبَنَی بِهَا سَمَاءً رَتْقاً ثُمَّ دَحَا الْأَرْضَ مِنْ مَوْضِعِ الْکَعْبَهًِْ وَ هِیَ وَسَطُ الْأَرْضِ فَطَبَقَتْ إِلَی الْبِحَارِ ثُمَّ فَتَقَهَا بِالْبُنْیَانِ وَ جَعَلَهَا سَبْعاً بَعْدَ إِذْ کَانَتْ وَاحِدَهًًْ ثُمَّ اسْتَوی إِلَی السَّماءِ وَ هِیَ دُخانٌ مِنْ ذَلِکَ الْمَاءِ الَّذِی أَنْشَأَهُ مِنْ تِلْکَ الْبُحُورِ فَجَعَلَهَا سَبْعاً طِبَاقاً بِکَلِمَتِهِ الَّتِی لَا یَعْلَمُهَا غَیْرُهُ وَ جَعَلَ فِی کُلِّ سَمَاءٍ سَاکِناً مِنَ الْمَلَائِکَهًِْ خَلَقَهُمْ مَعْصُومِینَ مِنْ نُورٍ مِنْ بُحُورٍ عَذَبَهًٍْ وَ هُوَ بَحْرُ الرَّحْمَهًِْ وَ جَعَلَ طَعَامَهُمُ التَّسْبِیحَ وَ التَّهْلِیلَ وَ التَّقْدِیسَ.
امام علی (علیه السلام)- کعب گفت: «ای ابالحسن! مرا از کلام خدای متعال در کتابش خبر ده: و عرش او بر روی آب بود. تا بیازماید کدام یک از شما به عمل نیکوتر است. (هود/۷) امیرالمؤمنین (علیه السلام) فرمود: «آری، عرش او بر آب بود آنگاه که نه زمین گسترده شده بود، و نه آسمان ساخته شده، نه آوازی شنیده می‌شد، نه چشمه‌ای می‌جوشید، و نه فرشته‌ی مقرّبی بود، نه پیغمبر مرسلی، و نه ستاره‌ای در حرکت بود، و نه ماهی در گردش، و نه خورشیدی در تابش، عرش او بر آب بود، و برای هیچ آفریده‌ای نگران نبود، خود را چنانچه می‌خواست بزرگ می‌داشت و تقدیس می‌نمود، سپس به آفریدن مخلوقات آغاز کرد، موج دریاها را برانگیخت، و از آن‌ها دودی چون بزرگترین آفریده‌ی خدا برخاست، و آسمانی بسته از آن ساخت، و سپس زمین را از زیر محلّ کعبه کشید و پهن کرد، و آن وسط و میانه‌ی زمین است و با دریاها پیوست، سپس آن را از بنیان گشود و هفت طبقه‌اش نمود، بعد از آنکه یکی بود. سپس به آسمان توجّه کرد که دودی بود و بخاری برخاسته از آبی که در آن دریاها بود، و آن را با کلمه‌ای که جز خودش نمی‌داند هفت طبقه ساخت، و در هر آسمانی فرشته‌هایی را جای داد و آن‌ها را معصوم از گناه آفرید از نوری برگرفته از دریاهای خوشگوار، و آن دریای رحمت است، و خوراکشان را تسبیح و تهلیل و تقدیس قرار داد».
ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه)- أَنَّ أَوَّلَ مَا خَلَقَ اللَّهُ عَزَّوجَلَّ الْمَاءُ فَکَانَ عَرْشُهُ عَلَیْهِ فَلَمَّا أَرَادَ أَنْ یَخْلُقَ السَّمَاءَ أَخْرَجَ مِنَ الْمَاءِ دُخَاناً فَارْتَفَعَ فَوْقَ الْمَاءِ فَسُمِّیَ السَّمَاءَ ثُمَّ أَیْبَسَ الْمَاءَ فَجَعَلَهُ أَرْضاً وَاحِدَهًًْ ثُمَّ فَتَقَهَا فَجَعَلَهَا سَبْعَ أَرَضِینَ فِی یَوْمَیْنِ فِی الْأَحَدِ وَ الْإِثْنَیْنِ وَ خَلَقَ الْأَرْضَ عَلَی حُوتٍ وَ الْحُوتُ هُوَ الَّذِی ذَکَرَهُ اللَّهُ فِی کِتَابِهِ ن وَ الْقَلَمِ وَ ما یَسْطُرُونَ وَ الْحُوتُ وَ الْمَاءُ عَلَی الصَّفَا وَ الصَّفَا عَلَی ظَهْرِ مَلَکٍ وَ الْمَلَکُ عَلَی صَخْرَهًٍْ وَ الصَّخْرَهًُْ عَلَی الرِّیحِ وَ هِیَ الصَّخْرَهًُْ الَّتِی فِی الْقُرْآنِ فَتَکُنْ فِی صَخْرَهًٍْ فَاضْطَرَبَ الْحُوتُ فَتَزَلْزَلَتِ الْأَرْضُ فَأَرْسَی اللَّهُ عَلَیْهَا الْجِبَالَ فَقَرَّتْ کَمَا قَالَ تَعَالَی أَنْ تَمِیدَ بِکُمْ وَ خَلَقَ الْجِبَالَ فِیهَا وَ خَلَقَ أَقْوَاتَ أَهْلِهَا وَ شَجَرَهَا وَ مَا یَنْبَغِی لَهَا فِی یَوْمَیْنِ فِی یَوْمِ الثَّلَاثَاءِ وَ یَوْمِ الْأَرْبِعَاءِ کَمَا قَالَ تَعَالَی أَ إِنَّکُمْ لَتَکْفُرُونَ بِالَّذِی خَلَقَ الْأَرْضَ فِی یَوْمَیْنِ إِلَی قَوْلِهِ ثُمَّ اسْتَوی إِلَی السَّماءِ وَ هِیَ دُخانٌ فَکَانَ ذَلِکَ الدُّخَانُ مِنْ نَفْسِ الْمَاءِ حِینَ تَنَفَّسَ فَجَعَلَهَا سَمَاءً وَاحِدَهًًْ ثُمَّ فَتَقَهَا وَ جَعَلَهَا سَبْعاً فِی یَوْمَیْنِ فِی یَوْمِ الْخَمِیسِ وَ یَوْمِ الْجُمُعَهًِْ وَ إِنَّمَا سُمِّیَ بِالْجُمُعَهًِْ لِأَنَّهُ جُمِعَ فِیهِ خَلْقُ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْض.
ابن‌عبّاس ( نخستین آفریده‌ی خدای عزّوجلّ آب است و عرش او بر روی آب بوده، و چون خواست آسمان را بیافریند، از آب دودی برآورد و بالای آب بلند شد و آسمان نامیده شده، سپس آب را خشک کرد و آن را یک زمین ساخت، سپس آن را گشود و هفت زمین نمود در دو روز یک‌شنبه و دوشنبه زمین را بر پشت ماهی نهاد، و همان ماهی است که خدا در کتاب خود یاد کرده و فرموده: ن و قلم و آنچه می‌نگارند. (قلم/۱). ماهی و آب بر روی سنگ هستند، و سنگ بر دوش فرشته، و فرشته بر روی صخره و همان است که خدا در قرآن یاد کرده و فرموده: و در دل سنگی. (لقمان/۱۶) ماهی لرزید و زمین هم لرزید. و خدا کوه‌ها را لنگر آن کرد و آرام شد چنانچه خدای تعالی فرموده: تا شما را نلرزاند. (لقمان/۱۰). و کوه‌ها و درخت‌ها و آنچه شایسته آن‌ها بود را در روز سه‌شنبه و چهارشنبه آفرید؛ چنانچه فرموده: قُلْ أَ ئنَّکُمْ لَتَکْفُرُونَ بِالَّذِی خَلَقَ الْأَرْضَ فی یَوْمَینِْ وَ تَجعَلُونَ لَهُ أَندَادًا ذَالِکَ رَبُّ الْعَالَمِینَ* وَ جَعَلَ فِیهَا رَوَاسی‌َ مِن فَوْقِهَا وَ بَارَکَ فِیهَا وَ قَدَّرَ فِیهَا أَقْوَاتهَا فی أَرْبَعَةِ أَیَّامٍ سَوَاءً لِّلسَّائلِینَ* ثُمَّ اسْتَوی إِلَی السَّماءِ وَ هِیَ دُخانٌ، این دود از دم‌زدن آب بر آمد و خدا آن را یک آسمان نمود و سپس آن را در دو روز از هم گشود و هفت آسمان نمود در روز پنجشنبه و جمعه، و آن روز جمعه نامیده شد برای اینکه آفرینش آسمان‌ها و زمین در آن فراهم شد.
الرّضا (علیه السلام)- وَ قَدْ سُئِلَ أَبُوالْحَسَنِ‌الرِّضَا (علیه السلام) عَمَّنْ کَلَّمَ اللَّهَ لَا مِنَ الْجِنِّ وَ لَا مِنَ الْإِنْسِ فَقَالَ السَّمَاوَاتُ وَ الْأَرْضُ فِی قَوْلِهِ ائْتِیا طَوْعاً أَوْ کَرْهاً قالَتا أَتَیْنا طائِعِینَ.
امام رضا (علیه السلام)- از امام رضا (علیه السلام) درباره‌ی مخلوقاتی غیر از انسان‌ها و جنیّان که خدا با آن‌ها سخن گفته است، سؤال شد. امام (علیه السلام) فرمود: «آسمان‌ها و زمین! خداوند می‌فرماید: اِئْتِیَا طَوعًا أَو کَرْهًا قَالتَا أَتَیْنَا طَائِعِینَ».
الباقر (علیه السلام)- عَنْ جَابِرٍ الْجُعْفِیِّ قَالَ: قَالَ أَبُوجَعْفَرٍ (علیه السلام) لِمَ سُمِّیَتْ یَوْمُ الْجُمُعَهًِْ یَوْمَ الْجُمُعَهًِْ قَالَ قُلْتُ تُخْبِرُنِی جَعَلَنِیَ اللَّهُ فِدَاکَ قَالَ أَ‌فَلَا أُخْبِرُکَ بِتَأْوِیلِهِ الْأَعْظَمِ قَالَ قُلْتُ بَلَی جَعَلَنِیَ اللَّهُ فِدَاکَ فَقَالَ یَا جَابِرُ سَمَّی اللَّهُ الْجُمُعَهًَْ جُمُعَهًًْ لِأَنَّ اللَّهَ عَزَّوجَلَّ جَمَعَ فِی ذَلِکَ الْیَوْمِ الْأَوَّلِینَ وَ الْآخِرِینَ وَ جَمِیعَ مَا خَلَقَ اللَّهُ مِنَ الْجِنِّ وَ الْإِنْسِ وَ کُلَّ شَیْءٍ خَلَقَ رَبُّنَا وَ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرَضِینَ وَ الْبِحَارَ وَ الْجَنَّهًَْ وَ النَّارَ وَ کُلَّ شَیْءٍ خَلَقَ اللَّهُ فِی الْمِیثَاقِ فَأَخَذَ الْمِیثَاقَ مِنْهُمْ لَهُ بِالرُّبُوبِیَّهًِْ وَ لِمُحَمَّدٍ (صلی الله علیه و آله) بِالنُّبُوَّهًِْ وَ لِعَلِیٍّ (علیه السلام) بِالْوَلَایَهًِْ وَ فِی ذَلِکَ الْیَوْمِ قَالَ اللَّهُ لِلسَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ ائْتِیا طَوْعاً أَوْ کَرْهاً قالَتا أَتَیْنا طائِعِینَ.
امام باقر (علیه السلام)- جابر جعفی گوید: امام باقر (علیه السلام) فرمود: «چرا جمعه را به این نام نامیده‌اند». گفتم: «فدایت شوم! مرا از آن آگاه فرمایید». فرمود: «برایت تأویل و تفسیر اعظم آن را نگویم»؟! عرض کردم: «چرا ای پسر رسول خدا (صلی الله علیه و آله)! بفرمایید». فرمود: «جابر! این روز را جمعه نامیده‌اند چون در این روز خدا تمام جهانیان را از اوّلین و آخرین جمع کرد و هرچه از جنّ و انس و تمام مخلوقات آسمان‌ها و زمین و دریاها و بهشت و جهنّم آفریده و هرچه به وجود آورده در میثاق (محلّ پیمان‌نامه) از تمام آن‌ها به ربوبیّت و برای محمّد (صلی الله علیه و آله) به نبوّت و برای علی (علیه السلام) به ولایت پیمان گرفت و در همین روز خداوند به آسمان‌ها و زمین فرمود: ائْتِیا طَوْعاً أَوْ کَرْهاً* قالَتا أَتَیْنا طائِعِین».
ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه)- أَتَتِ السَّماءُ بِمَا فِیهَا مِنَ الشَّمْسِ وَ الْقَمَرِ وَ النُّجُومِ وَ أَتَتِ الْأَرْضُ بِمَا فِیهَا مِنَ الْأَنْهَارِ وَ الأَشْجَارِ وَ الثِّمَارِ وَ لَیْسَ هُنَاکَ أَمْرٌ بِالْقَوْلِ عَلَی الْحَقِیقَهًِْ وَ لَا جَوَابٌ لِذَلِکَ الْقَوْلِ بَلْ أَخْبَرَ اللهُ سُبْحَانَهُ مِنِ اخْتِرَاعِهِ السَّمَوَاتِ وَ الْأَرْضَ وَ إِنْشَائِهِ لَهُمَا مِنْ غَیْرِ تَعَذُّرٍ وَ لَا کُلْفَهًٍْ وَ لَا مَشَقَّهًٍْ بِمَنْزِلَهًِْ مَا یُقَالُ لِلْمَأْمُورِ: افْعَلْ، فَیَفْعَلُ مِنْ غَیْرِ تَلَبُّثٍ وَ لَا تَوَقُّفٍ فَعَبَّرَ عَنْ ذَلِکَ بِالْأَمْرِ وَ الطَّاعَهًِْ وَ هُوَ‌کَقَوْلِهِ إِنَّمَا أَمْرُهُ إِذَا أَرَادَ شَیْئاً أَنْ یَقُولَ لَهُ کُنْ فَیَکُونُ.
ابن‌عبّاس ( آسمان، خورشید و ماه و ستارگانش را آورد و زمین، جوی‌ها و درختان و میوه‌هایش را و سخنی در میان نبوده و پاسخی به زبان نیامده و خداوند قدرت و سرعت آفرینش خود را بدین تعبیر آسان نموده که توقّف و درنگی نداشته باشند و چون فرمان و پذیرشی انجام گرفته است. و این کلام خداوند متعال است: چون بخواهد چیزی را بیافریند، فرمانش این است که می‌گوید: موجود شو، پس موجود می‌شود. (یس/۸۲)».
ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه)- عَنِ ابْنِ‌عَبَّاسٍ (رحمة الله علیه) فِی قَوْلِهِ تَعَالَی فَقالَ لَها وَ لِلْأَرْضِ ائْتِیا طَوْعاً أَوْ کَرْهاً قَالَ قَالَ لِلسَّمَاءِ أَخْرِجِی شَمْسَکِ وَ قَمَرَکِ وَ نُجُومَکِ وَ لِلْأَرْضِ شَقِّقِی أَنْهَارَکِ وَ أَخْرِجِی ثِمَارَکِ فَقَالَتَا أَتَیْنَا طَائِعَیْنِ.
ابن‌عبّاس ( فَقالَ لَها وَ لِلْأَرْضِ ائْتِیا طَوْعاً أَوْ کَرْهاً؛ به آسمان فرمود خورشید و ماه و ستارگانت را برآور، و به زمین فرمود نهرهایت را بشکاف و میوهایت را برآور. آن‌ها گفتند: «ما از روی طاعت می‌آییم [و شکل می‌گیریم]».
علی‌بن‌إبراهیم (رحمة الله علیه)- وَ قَالَ لِلدُّخَانِ اجْمُدْ فَجَمَدَ ثُمَّ قَالَ لَهُ ازْفِرْ فَزَفَرَ فَنَادَاهَا وَ الْأَرْضَ جَمِیعاً ائْتِیا طَوْعاً أَوْ کَرْهاً قالَتا أَتَیْنا طائِعِینَ فَقَضاهُنَّ سَبْعَ سَماواتٍ فِی یَوْمَیْنِ وَ مِنَ الْأَرْضِ مِثْلَهُنَّ.
علیّ‌بن‌ابراهیم ( به دود فرمود: خشک باش و خشک شد، و به او فرمود: سوت بزن و سوت زد، به او و زمین یعنی به هر دو ندا داد که: وَ الْأَرْضَ جَمِیعاً ائْتِیا طَوْعاً أَوْ کَرْهاً قالَتا أَتَیْنا طائِعِینَ و آن‌ها را در دو روز هفت آسمان ساخت و زمین را هم مانند آن‌ها ساخت.