آیه ۴۷ - سوره ذاریات

آیه وَ السَّماءَ بَنَيْناها بِأَيْدٍ وَ إِنّا لَمُوسِعُونَ [47]

و ما آسمان را با قدرت بنا كرديم، و همواره آن را وسعت مى‌بخشيم.

و ما آسمان را بنا کردیم

۱
(ذاریات/ ۴۷)

الباقر (علیه السلام)- خَلَقَ الشَّیْءَ الَّذِی جَمِیعُ الْأَشْیَاءِ مِنْهُ وَ هُوَ الْمَاءُ الَّذِی خَلَقَ الْأَشْیَاءَ مِنْهُ فَجَعَلَ نَسَبَ کُلِّ شَیْءٍ إِلَی الْمَاءِ وَ لَمْ یَجْعَلْ لِلْمَاءِ نَسَباً یُضَافُ إِلَیْهِ وَ خَلَقَ الرِّیحَ مِنَ الْمَاءِ ثُمَّ سَلَّطَ الرِّیحَ عَلَی الْمَاءِ فَشَقَّقَتِ الرِّیحُ مَتْنَ الْمَاءِ حَتَّی ثَارَ مِنَ الْمَاءِ زَبَدٌ عَلَی قَدْرِ مَا شَاءَ أَنْ یَثُورَ فَخَلَقَ مِنْ ذَلِکَ الزَّبَدِ أَرْضاً بَیْضَاءَ نَقِیَّهًًْ لَیْسَ فِیهَا صَدْعٌ وَ لَا ثَقْبٌ وَ لَا صُعُودٌ وَ لَا هُبُوطٌ وَ لَا شَجَرَهًٌْ ثُمَّ طَوَاهَا فَوَضَعَهَا فَوْقَ الْمَاءِ ثُمَّ خَلَقَ اللَّهُ النَّارَ مِنَ الْمَاءِ فَشَقَّقَتِ النَّارُ مَتْنَ الْمَاءِ حَتَّی ثَارَ مِنَ الْمَاءِ دُخَانٌ عَلَی قَدْرِ مَا شَاءَ اللَّهُ أَنْ یَثُورَ فَخَلَقَ مِنْ ذَلِکَ الدُّخَانِ سَمَاءً صَافِیَهًًْ نَقِیَّهًًْ لَیْسَ فِیهَا صَدْعٌ وَ لَا ثَقْبٌ وَ ذَلِکَ قَوْلُهُ: وَ السَّماءَ بَنَاهارَفَعَ سَمْکَها فَسَوَّاها.

امام باقر (علیه السلام)- خداوند چیزی را آفرید که همه‌ی اشیاء از آن می‌باشد و آن آبی است که همه‌ی اشیاء از آن آفریده شده و اصل و نسب هرچیزی را از آب قرار داد و برای آب، چیزی که او را بدان منسوب سازد، قرار نداد و باد را از آب آفرید و سپس باد را بر آب مسلّط ساخت و باد آب را محکم و با شدّت شکافت تا آنکه باد، کفی از آب را برگیرد، بنابر آنچه که خدا می‌خواست از آب زیرورو کند، سپس از این کف آب، زمینی سپید و پاک را آفرید که در آن نه شکافی و نه راه نفوذی و نه بلندی و پستی و نه درختی بود، سپس آن زمین را درهم پیچید و بالای آب نهاد، سپس خدا آتش را از آب آفرید و آتش، آب را محکم و با شدّت شکافت تا از آب، دودی برخاست به آن اندازه که خدا می‌خواست زیر و رو شود، سپس از آن دود، آسمانی صاف و پاک را آفرید که نه شکافی در آن بود و نه راه نفوذی و این فرموده‌ی پروردگار است: آن را بنا نهاد؟! سقف آن را برافراشت و آن را منظّم ساخت. (نازعات/۲۸۲۷)

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۵، ص۱۴۲
الکافی، ج۸، ص۹۴

با قدرت

۲ -۱
(ذاریات/ ۴۷)

الباقر (علیه السلام)- وَ السَّماءَ بَنَیْناها بِأَیْدٍ أَیْ بِقُوَّهًْ.

امام باقر (علیه السلام)- و السَّمَاء بَنَیْنَاهَا بِأَیْدٍ؛ یعنی با قوّت و قدرت.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۵، ص۱۴۲
بحارالأنوار، ج۴، ص۴/ التوحید، ص۱۵۳/ معانی الأخبار، ص۱۵/ متشابه القرآن، ج۱، ص۷۹/ القمی، ج۲، ص۳۳۰
۲ -۲
(ذاریات/ ۴۷)

الباقر (علیه السلام)- عن مُحَمَّدِ‌بْنِ‌مُسْلِمٍ قَالَ سَأَلْتُ أَبَاجَعْفَرٍ (علیه السلام) فَقُلْتُ قَوْلُهُ عزّوجلّ یا إِبْلِیسُ ما مَنَعَکَ أَنْ تَسْجُدَ لِما خَلَقْتُ بِیَدَیَ فَقَالَ الْیَدُ فِی کَلَامِ الْعَرَبِ الْقُوَّهًُْ وَ النِّعْمَهًُْ قَالَ اللَّهُ: وَ اذْکُرْ عَبْدَنا داوُدَ ذَا الْأَیْدِ وَ قَالَ: وَ السَّماءَ بَنَیْناها بِأَیْدٍ أَیْ بِقُوَّهًٍْ وَ قَالَ: وَ أَیَّدَهُمْ بِرُوحٍ مِنْهُ أَیْ قَوَّاهُمْ وَ یُقَالُ لِفُلَانٍ عِنْدِی أَیَادِی کَثِیرَهًٌْ أَیْ فَوَاضِلُ وَ إِحْسَانٌ وَ لَهُ عِنْدِی یَدٌ بَیْضَاءُ أَیْ نِعْمَهًٌْ.

امام باقر (علیه السلام)- محمّدبن‌مسلم گوید: از امام باقر (علیه السلام) پرسیدم: «یا إِبْلِیسُ ما مَنَعَکَ أَن تَسْجُدَ لِما خَلَقْتُ بِیَدَیَّ (ص/۷۵) معنایش چیست»؟ امام باقر (علیه السلام) فرمود: «ید، در کلام عرب قوّت و نعمت است. خداوند فرمود: به خاطر بیاور بنده‌ی ما داوود صاحب قدرت را. (ص/۱۷) و فرمود: وَ السَّماءَ بَنَیْناها بِأَیْدٍ و فرمود: با روحی از ناحیه‌ی خودش آن‌ها را تقویت فرموده. (مجادله/۲۲) و قدرت و نیرومندی داد و گفته می‌شود به کسی، نزد من ایادی بسیاری هست، یعنی فضیلت‌ها و احسان زیادی دارم و برای او نزد من ید بیضاء است؛ یعنی نعمت است».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۵، ص۱۴۲
نورالثقلین/ البرهان
۲ -۳
(ذاریات/ ۴۷)

الرّسول (صلی الله علیه و آله)- مَسَائِلُ عَبْدِاللَّهِ‌بْنِ‌سَلَامٍ ... فَأَخْبِرْنِی عَنْ خَمْسَهًِْ أَشْیَاءَ خَلَقَهَا اللَّهُ بِیَدِهِ مَا هِیَ قَالَالرسول (صلی الله علیه و آله) یَا ابْنَ سَلَامٍ إِنَّ اللَّهَ عَزَّوَجَلَّ خَلَقَ جَنَّهًَْ عَدْنٍ بِیَدِهِ وَ غَرَسَ شَجَرَهًَْ طُوبَی بِیَدِهِ وَ صَوَّرَ آدَمَ (علیه السلام) بِیَدِهِ وَ کَتَبَ التَّوْرَاهًَْ بِیَدِهِ وَ بَنَی السَّمَاوَاتِ بِیَدِهِ قَالَ صَدَقْتَ یَا مُحَمَّدُ (صلی الله علیه و آله) وَ السَّماواتُ مَطْوِیَّاتٌ بِیَمِینِهِ قَالَ صَدَقْتَ قَالَ یَا ابْنَ‌سَلَامٍ أَمَا سَمِعْتَ قَوْلَهُ تَعَالَی: وَ السَّماءَ بَنَیْناها بِأَیْدٍ وَ إِنَّا لَمُوسِعُونَ.

پیامبر (صلی الله علیه و آله)- عبدالله‌بن‌سلام گوید: «ای محمّد (صلی الله علیه و آله)! به من از پنج چیز که خدا به‌دست خود آفریده است، خبر ده»؟ پیامبر (صلی الله علیه و آله) فرمود: «خدا بهشت عدن را به‌دست خود آفرید، درخت طوبی را به‌دست خود کاشت، آدم را به‌دست خود صورت‌گری کرد، تورات را به‌دست خود نوشت، آسمان‌ها را به‌دست خود ساخت». گفت: «راست گفتی، ای محمّد (صلی الله علیه و آله)! و آسمان‌ها پیچیده در دست اوست. (زمر/۶۷) راست گفتی. و بعد حضرت (صلی الله علیه و آله) فرمود: «آیا نشنیدی که خدا فرموده: وَ السَّماءَ بَنَیْناها بِأَیْدٍ وَ إِنَّا لَمُوسِعُونَ».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۵، ص۱۴۲
بحارالأنوار، ج۵۷، ص۲۴۳

و همواره آن را وسعت می‌بخشیم

۳ -۱
(ذاریات/ ۴۷)

ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه)- و إِنَّا لَموسِعُونَ أَیْ قادِرُونَ عَلَی خَلْقِ مَا هُوَ أَعْظَمُ مِنْهَا.

ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه)- وَ إِنَّا لَموسِعون؛ یعنی بر خلق هرآنچه که بزرگ‌تر از آن چیز وجود دارد، تواناییم.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۵، ص۱۴۲
بحرالعرفان، ج۱۵، ص۱۵۰
بیشتر