آیه ۱۷ - سوره ذاریات

آیه كانُوا قَلِيلاً مِنَ الَّيْلِ ما يَهْجَعُونَ [17]

آن‌ها كمى از شب را مى‌خوابيدند.

۱
(ذاریات/ ۱۷)

الکاظم (علیه السلام)- کَانَ أَبُوالْحَسَنِ الْأَوَّلُ (علیه السلام) إِذَا رَفَعَ رَأْسَهُ مِنْ آخِرِ رَکْعَهًِْ الْوَتْرِ قَالَ هَذَا مَقَامُ مَنْ حَسَنَاتُهُ نِعْمَهًٌْ مِنْکَ وَ شُکْرُهُ ضَعِیفٌ وَ ذَنْبُهُ عَظِیمٌ وَ لَیْسَ لَهُ إِلَّا دَفْعُکَ وَ رَحْمَتُکَ فَإِنَّکَ قُلْتَ فِی کِتَابِکَ الْمُنْزَلِ عَلَی نَبِیِّکَ الْمُرْسَلِ (صلی الله علیه و آله) کانُوا قَلِیلًا مِنَ اللَّیْلِ ما یَهْجَعُونَ، وَ بِالْأَسْحارِ هُمْ یَسْتَغْفِرُونَ طَالَ هُجُوعِی وَ قَلَّ قِیَامِی وَ هَذَا السَّحَرُ وَ أَنَا أَسْتَغْفِرُکَ لِذَنْبِی اسْتِغْفَارَ مَنْ لَمْ یَجِدْ لِنَفْسِهِ ضَرّاً وَ لَا نَفْعاً وَ لَا مَوْتاً وَ لَا حَیَاهًًْ وَ لَا نُشُوراً ثُمَّ یَخِرُّ سَاجِداً.

امام کاظم (علیه السلام)- احمدبن‌عبدالعزیز گفته است: برخی از اصحاب برایم روایت کردهاند که حضرت علی (علیه السلام) وقتی از رکوع آخر نماز وتر برمیخاست و می‌گفت: «پروردگارا! این جایگاه کسی است که حسنات و نیکیهای او نعمتی از جانب توست، سپاسگزاری او ضعیف و گناه او بزرگ است و برای این، جز برطرف‌کردن آنها و رحمت تو چیزی ندارد. تو در کتاب نازل شده‌ات فرمودی: کانُوا قَلِیلاً مِنَ الَّیْلِ ما یَهْجَعُونَ* وَ بِالْأَسْحارِ هُمْ یَسْتَغْفِرُونَ؛ به خدا سوگند که بیداریام کم و خوابم طولانی شده است. این سحر است و من مانند کسی از تو برای گناهانم آمرزش می‌طلبم که برای خود نفع و ضرری ندارد، مرگ و زندگی و برانگیخته شدنش به دست خودش نیست». سپس حضرت (علیه السلام) به سجده میافتاد.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۵، ص۱۱۰
الکافی، ج۳، ص۳۲۵/ تهذیب الأحکام، ج۲، ص۱۳۲/ مستدرک الوسایل، ج۴، ص۴۱۴/ بحارالأنوار، ج۸۴، ص۲۰۸/ بحارالأنوار، ج۸۴، ص۲۸۱/ علل الشرایع، ج۲، ص۳۶۴/ نورالثقلین
۲
(ذاریات/ ۱۷)

أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- اللَّهُمَ إِنَّکَ قُلْتَ فِی مُحْکَمِ کِتَابِکَ الْمُنْزَلِ‌عَلَی نَبِیِّکَ الْمُرْسَلِ (صلی الله علیه و آله) وَ قَوْلُکَ الْحَقُّ کانُوا قَلِیلًا مِنَ اللَّیْلِ ما یَهْجَعُونَ وَ بِالْأَسْحارِ هُمْ یَسْتَغْفِرُون.

امام علی (علیه السلام)- خدایا! تو در آیات محکم کتابت که بر پیامبر مرسل خویش (صلی الله علیه و آله) نازل فرمودی، چنین گفته‌ای و گفته‌ات حق است؛ کانُوا قَلِیلاً مِنَ الَّیْلِ ما یَهْجَعُونَ و بِالاَسحَارِ هُم یَستَغفِرونَ؛ آن‌ها اندکی از شب را می‌خوابیدند و در سحرها آمرزش می‌خواستند.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۵، ص۱۱۰
المصباح للکفعمی، ص۵۸/ بحارالأنوار، ج۸۴، ص۲۸۲/ البلدالأمین، ص۳۶
۳
(ذاریات/ ۱۷)

الباقر (علیه السلام)- کانُوا قَلِیلًا مِنَ اللَّیْلِ ما یَهْجَعُونَ قَالَ کَانَ الْقَوْمُ یَنَامُونَ وَ لَکِنْ کُلَّمَا انْقَلَبَ أَحَدُهُمْ قَالَ الْحَمْدُ لِلَّهِ وَ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَ اللَّهُ أَکْبَرُ.

امام باقر (علیه السلام)- کانُوا قَلِیلاً مِنَ الَّیْلِ ما یَهْجَعُونَ؛ این گروه می‌خوابیدند ولیکن هرگاه که پهلو به پهلو می‌شدند، می‌گفتند: الحمد للهِ و لاإله إلاالله و اللهُ أکبر.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۵، ص۱۱۰
تهذیب الأحکام، ج۲، ص۳۳۵/ وسایل الشیعهًْ، ج۶، ص۴۴۹/ بحارالأنوار، ج۶۶، ص۲۶۶/ البرهان
۴
(ذاریات/ ۱۷)

الصّادق (علیه السلام)- إِنَّ الْعَبْدَ یُوقَظُ ثَلَاثَ مَرَّاتٍ مِنَ اللَّیْلِ فَإِنْ لَمْ یَقُمْ أَتَاهُ الشَّیْطَانُ فَبَالَ فِی أُذُنِهِ قَالَ وَ سَأَلْتُهُ عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ: کانُوا قَلِیلًا مِنَ اللَّیْلِ ما یَهْجَعُونَ قَالَ کَانُوا أَقَلَّ اللَّیَالِی تَفُوتُهُمْ لَا یَقُومُونَ فِیهَا.

امام صادق (علیه السلام)- بنده را سه بار در شب بیدار می‌کنند؛ اگر بلند نشد شیطان نزد او می‌آید و در گوش او ادرار می‌کند. محمّدبن‌مسلم گوید: درباره‌ی آیه: کَانُوا قَلیلا مِّنَ اللیْل مَا یَهْجَعُونَ از امام صادق (علیه السلام)پرسیدم، فرمود: «شب‌های خیلی اندکی را از دست می‌دهند و در آن برای عبادت بیدار نمی‌شوند».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۵، ص۱۱۰
الکافی، ج۳، ص۴۴۶/ تهذیب الأحکام، ج۲، ص۳۳۶/ وسایل الشیعهًْ، ج۸، ص۱۶۱/ البرهان/ نورالثقلین
۵
(ذاریات/ ۱۷)

الصّادق (علیه السلام)- کَانُوا قَلَّ لَیْلَهًٍْ تَمُرُّ بِهِمْ إِلَّا صَلَّوْا فِیهَا.

امام صادق (علیه السلام)- مقدار اندکی از شب بر آن‌ها سپری نمیشد مگر آن که در آن نماز می‌خواندند.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۵، ص۱۱۰
بحارالأنوار، ج۸۴، ص۱۲۴/ نورالثقلین
۶
(ذاریات/ ۱۷)

علی‌بن‌إبراهیم (رحمة الله علیه)- ما یَهْجَعُونَ أَیْ مَا یَنَامُونَ.

علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه)- مَا یَهْجَعُونَ؛ یعنی نمی‌خوابند. [قَلِیلًا ما؛ خیلی کم، یَهْجَعُونَ؛ می‌خوابند].

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۵، ص۱۱۰
القمی، ج۲، ص۳۲۹/ البرهان؛ «ینامون» بدل «ما ینامون»
۷
(ذاریات/ ۱۷)

ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه)- عَنْ عَبْدِ اللَّهِ‌بْنِ‌عَبَّاسٍ فِی قَوْلِهِ تَعَالَی: کانُوا قَلِیلًا مِنَ اللَّیْلِ ما یَهْجَعُونَ قَالَ: نَزَلَتْ فِی عَلِیِّ‌بْنِ‌أَبِی طَالِبٍ وَ الْحَسَنِ وَ الْحُسَیْنِ وَ فَاطِمَهًَْ (علیهم السلام)، وَ کَانَ عَلِیٌّ یُصَلِّی ثُلُثَیِ اللَّیْلِ الْأَخِیرِ، وَ یَنَامُ الثُّلُثَ الْأَوَّلَ، فَإِذَا کَانَ السَّحَرُ جَلَسَ فِی الِاسْتِغْفَارِ وَ الدُّعَاءِ، وَ کَانَ وِرْدُهُ فِی کُلِّ لَیْلَهًٍْ سَبْعِینَ رَکْعَهًًْ خَتَمَ فِیهَا الْقُرْآنَ.

ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه)- کانُوا قَلِیلًا مِنَ اللَّیْلِ ما یَهْجَعُونَ؛ درباره‌ی حضرت علیّ‌بن‌ابی‌طالب (علیه السلام)و امام حسن (علیه السلام) و امام حسین (علیه السلام) و حضرت فاطمه (سلام الله علیها) نازل شده و حضرت علی (علیه السلام) دو ثلث آخر شب را نماز می‌خواند و ثلث اوّل را می‌خوابید و چون وقت سحر می‌شد، به استغفار و دعا می‌نشست و ورد او در هر شب هفتاد رکعت نماز بود که قرآن را در آن ختم می‌کرد.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۵، ص۱۱۰
شواهدالتنزیل، ج۲، ص۲۶۸
بیشتر