آیه ۲۲ - سوره فصلت

آیه وَ ما كُنْتُمْ تَسْتَتِرُونَ أَنْ يَشْهَدَ عَلَيْكُمْ سَمْعُكُمْ وَ لا أَبْصارُكُمْ وَ لا جُلُودُكُمْ وَ لكِنْ ظَنَنْتُمْ أَنَّ اللهَ لا يَعْلَمُ كَثيراً مِمَّا تَعْمَلُونَ [22]

شما اگر گناهانتان را مخفى مى‌كرديد نه به خاطر اين بود كه از شهادت گوش‌ها و چشم‌ها و پوست‌هاى تنتان بيم داشتيد [زيرا باور نمى‌داشتيد آن‌ها به سخن درآيند]، بلكه شما گمان مى‌كرديد كه خداوند بسيارى از اعمالى را كه [پنهانى] انجام مى‌دهيد نمى‌داند.

۱
(فصلت/ ۲۲)

أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- فَإِنَّ اللَّهَ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی قَدْ فَرَضَ عَلَی جَوَارِحِکَ کُلِّهَا فَرَائِضَ یَحْتَجُّ بِهَا عَلَیْکَ یَوْمَ الْقِیَامَهًِْ وَ یَسْأَلُکَ عَنْهَا وَ ذَکَّرَهَا وَ وَعَظَهَا وَ حَذَّرَهَا وَ أَدَّبَهَا ... قَالَ عَزَّوجَلَّ وَ ما کُنْتُمْ تَسْتَتِرُونَ أَنْ یَشْهَدَ عَلَیْکُمْ سَمْعُکُمْ وَ لا أَبْصارُکُمْ وَ لا جُلُودُکُمْ یَعْنِی بِالْجُلُودِ الْفُرُوجَ.

امام علی (علیه السلام)- خدای متعال بر کلّیه‌ی اعضاء تو وظایف و واجباتی را مقرّر و مفروض داشته است که در روز قیامت به‌وسیله‌ی آن‌ها بر تو احتجاج می‌کند، و از آن‌ها سؤال می‌نماید. و آن اعضاء را تذکّر داده و موعظه کرده و برحذر داشته و تأدیب نمود. خدای عزّوجلّ فرموده است: وَ ما کُنْتُمْ تَسْتَتِرُونَ أَنْ یَشْهَدَ عَلَیْکُمْ سَمْعُکُمْ وَ لا أَبْصارُکُمْ وَ لا جُلُودُکُمْ و مقصود از جلود (پوست‌ها) در اینجا فروج و عورت است.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۳، ص۵۱۶
من لایحضره الفقیه، ج۲، ص۶۲۶/ وسایل الشیعهًْ، ج۲، ص۱۶۸
۲
(فصلت/ ۲۲)

أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- وَ أَمَّا الْإِیمَانُ وَ الْکُفْرُ وَ الشِّرْکُ وَ زِیَادَتُهُ وَ نُقْصَانُهُ فَالْإِیمَانُ بِاللَّهِ تَعَالَی هُوَ أَعْلَی الْأَعْمَالِ دَرَجَهًًْ وَ أَشْرَفُهَا مَنْزِلَهًًْ وَ أَسْنَاهَا حَظّاً أفَقَالَ وَ ما کُنْتُمْ تَسْتَتِرُونَ أَنْ یَشْهَدَ عَلَیْکُمْ سَمْعُکُمْ وَ لا أَبْصارُکُمْ وَ لا جُلُودُکُمْ وَ لکِنْ ظَنَنْتُمْ أَنَّ اللهَ لا یَعْلَمُ کَثِیراً مِمَّا تَعْمَلُونَ یَعْنِی بِالْجُلُودِ هُنَا الْفُرُوجَ وَ الْأَفْخَاذَ.

امام علی (علیه السلام)- ایمان و کفر و شرک و کم و زیادی آن‌ها از این قرار است، ایمان به خداوند بالاترین اعمال می‌باشد و در مرتبه‌ی عالی قرار دارد، و گرامی‌تر از آن مقامی نیست و بهره‌اش از همه افزون‌تر است. و فرموده است: وَ ما کُنْتُمْ تَسْتَتِرُونَ أَنْ یَشْهَدَ عَلَیْکُمْ سَمْعُکُمْ وَ لا أَبْصارُکُمْ وَ لا جُلُودُکُمْ وَ لکِنْ ظَنَنْتُمْ أَنَّ اللهَ لا یَعْلَمُ کَثِیراً مِمَّا تَعْمَلُونَ مقصود از جلود در این آیه‌ی شریفه عورت‌ها و ران‌ها می‌باشند.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۳، ص۵۱۶
بحارالأنوار، ج۷۶، ص۶۶
۳
(فصلت/ ۲۲)

أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- إِنَّ اللَّهَ تَعَالَی مَا فَرَضَ الْإِیمَانَ عَلَی جَارِحَهًٍْ وَاحِدَهًٍْ وَ مَا مِنْ جَارِحَهًٍْ مِنْ جَوَارِحِ الْإِنْسَانِ إِلَّا وَ قَدْ وُکِلَتْ بِغَیْرِ مَا وُکِلَتْ بِهِ الْأُخْرَی ... فنَظَمَ تَعَالَی مَا فَرَضَ عَلَی السَّمْعِ وَ الْبَصَرِ وَ الْفَرْجِ فِی آیَهًٍْ وَاحِدَهًٍْ فَقَالَ وَ ما کُنْتُمْ تَسْتَتِرُونَ أَنْ یَشْهَدَ عَلَیْکُمْ سَمْعُکُمْ وَ لا أَبْصارُکُمْ وَ لا جُلُودُکُمْ وَ لکِنْ ظَنَنْتُمْ أَنَّ اللهَ لا یَعْلَمُ کَثِیراً مِمَّا تَعْمَلُونَ یَعْنِی بِالْجُلُودِ هُنَا الْفُرُوج.

امام علی (علیه السلام)- خداوند متعال برای هریک از اعضاء و جوارح انسانی وظیفه‌ای را معیّن کرده است که این وظیفه به عضوی دیگر ارتباط ندارد. بعد از این آنچه را که بر گوش و چشم و عورت واجب کرده همه را در یک آیه ذکر کرده و گفته: وَ ما کُنْتُمْ تَسْتَتِرُونَ أَنْ یَشْهَدَ عَلَیْکُمْ سَمْعُکُمْ وَ لا أَبْصارُکُمْ وَ لا جُلُودُکُمْ وَ لکِنْ ظَنَنْتُمْ أَنَّ اللهَ لا یَعْلَمُ کَثِیراً مِمَّا تَعْمَلُونَ، مقصود از جلود در این آیه‌ی شریفه عورت‌ها می‌باشد.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۳، ص۵۱۶
مستدرک الوسایل، ج۲، ص۱۴۶/ بحارالأنوار، ج۷، ص۳۱۸؛ «ان الله تعالی ما فرض... به الاخری» محذوف/ بحارالأنوار، ج۵۱، ص۹۰/ الکافی، ج۲، ص۳۶؛ «ان الله تعالی ما فرض... به الاخری» محذوف/ البرهان
۴
(فصلت/ ۲۲)

الصّادق (علیه السلام)- أَنَّ سَائِلًا سَأَلَهُ عَنْ، أَیُّ الْأَعْمَالِ أَفْضَلُ عِنْدَ اللَّهِ عَزَّ‌وَ‌جَلَّ ... قَالَ الإیمَانُ بِاللهِ ... ثُمَّ نَظَمَ مَا فَرَضَ عَلَی الْقَلْبِ وَ اللِّسَانِ وَ السَّمْعِ وَ الْبَصَرِ فِی آیَهًٍْ وَاحِدَهًٍْ فَقَالَ وَ لا تَقْفُ ما لَیْسَ لَکَ بِهِ عِلْمٌ إِنَّ السَّمْعَ وَ الْبَصَرَ وَ الْفُؤادَ کُلُّ أُولئِکَ کانَ عَنْهُ مَسْؤُلًا وَ قَالَ عَزَّ وَ جَلَ وَ ما کُنْتُمْ تَسْتَتِرُونَ أَنْ یَشْهَدَ عَلَیْکُمْ سَمْعُکُمْ وَ لا أَبْصارُکُمْ وَ لا جُلُودُکُمْ یَعْنِی بِالْجُلُودِ الْفُرُوجَ وَ الْأَفْخَاذ.

امام صادق (علیه السلام)- شخصی از امام صادق (علیه السلام) پرسید: «کدامین کردار نزد خداوند عزّوجلّ برتر است»؟ امام (علیه السلام) فرمود: «ایمان‌آوردن به خداوند .... آنگاه خداوند آنچه بر دل، زبان، گوش و چشم واجب ساخته را در یک آیه جمع‌آوری نموده و فرمود: از آنچه به آن آگاهی نداری، پیروی مکن؛ چرا که گوش و چشم و دل، همه مسؤولند. (اسراء/۳۶). و فرمود: وَ ما کُنْتُمْ تَسْتَتِرُونَ أَنْ یَشْهَدَ عَلَیْکُمْ سَمْعُکُمْ وَ لا أَبْصارُکُمْ وَ لا جُلُودُکُمْ که مراد از پوست‌ها در این آیه [که روز قیامت، گواهی می‌دهند] شرمگاه‌ها و ران‌ها می‌باشد.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۳، ص۵۱۶
دعایم الإسلام، ج۱، ص۶/ بحارالأنوار، ج۲۵، ص۶۶؛ «بتفاوت»
۵
(فصلت/ ۲۲)

علی‌بن‌إبراهیم (رحمة الله علیه)- هُمُ الَّذِینَ غَصَبُوا أَمِیرَ‌الْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) فَعِنْدَ ذَلِکَ یَخْتِمُ اللَّهُ عَلَی أَلْسِنَتِهِمْ وَ یُنْطِقُ جَوَارِحَهُمْ فَیَشْهَدُ السَّمْعُ بِمَا سَمِعَ مِمَّا حَرَّمَ اللَّهُ وَ یَشْهَدُ الْبَصَرُ بِمَا نَظَرَ بِهِ إِلَی مَا حَرَّمَ اللَّهُ وَ تَشْهَدُ الْیَدَانِ بِمَا أَخَذَتَا وَ تَشْهَدُ الرِّجْلَانِ بِمَا سَعَتَا فِیمَا حَرَّمَ اللَّهُ وَ یَشْهَدُ الْفَرْجُ بِمَا ارْتَکَبَ مِمَّا حَرَّمَ اللَّهُ ثُمَّ أَنْطَقَ اللَّهُ أَلْسِنَتَهُمْ وَ قالُوا هُمْ لِجُلُودِهِمْ لِمَ شَهِدْتُمْ عَلَیْنا قالُوا أَنْطَقَنَا اللهُ الَّذِی أَنْطَقَ کُلَّ شَیْءٍ وَ هُوَ خَلَقَکُمْ أَوَّلَ مَرَّةٍ وَ إِلَیْهِ تُرْجَعُونَ وَ ما کُنْتُمْ تَسْتَتِرُونَ أَیْ مِنَ اللَّهِ أَنْ یَشْهَدَ عَلَیْکُمْ سَمْعُکُمْ وَ لا أَبْصارُکُمْ وَ لا جُلُودُکُمْ وَ الْجُلُودُ الْفُرُوجُ وَ لکِنْ ظَنَنْتُمْ أَنَّ اللهَ لا یَعْلَمُ کَثِیراً مِمَّا تَعْمَلُونَ وَ ذلِکُمْ ظَنُّکُمُ الَّذِی ظَنَنْتُمْ بِرَبِّکُمْ أَرْداکُمْ فَأَصْبَحْتُمْ مِنَ الْخاسِرِین.

علیّ‌بن‌ابراهیم ( ایشان [یَوْمَ یَبْعَثُهُمُ اللهُ جَمیعاً فَیَحْلِفُونَ لَهُ کَما یَحْلِفُونَ لَکُمْ وَ یَحْسَبُونَ أَنَّهُمْ عَلی شَیْءٍ أَلا إِنَّهُمْ هُمُ الْکاذِبُون روزی که خدا همه آنها را زنده می‌کند، هم چنان که برای شما قسم می‌خوردند برای او هم قسم خواهند خورد. و می‌پندارند که سودی خواهند برد. آگاه باشید که دروغگویانند. (مجادله/۱۸)] کسانی هستند که حقّ امیرمؤمنان علی (علیه السلام) را غصب نمودند. در این هنگام خداوند بر زبان‌هایشان مُهر نهاده و اعضای بدنشان را به سخن در خواهد آورد؛ در نتیجه، گوش به آنچه از حرام شنیده، چشم به آنچه از حرام دیده، دو دست به آنچه از حرام گرفته‌اند و دو پا به کارهای حرامی که به‌سویشان گام نهاده‌اند، و شرمگاه به کارهای حرامی که مرتکب شده گواهی خواهند داد؛ آنگاه خداوند زبان‌هایشان را به سخن در خواهد آورد و مجرمان خطاب به پوست‌های تنشان می‌گویند: ِلمَ شَهِدْتُمْ عَلَیْنا قالُوا أَنْطَقَنَا اللهُ الَّذِی أَنْطَقَ کُلَّ شَیْءٍ وَ هُوَ خَلَقَکُمْ أَوَّلَ مَرَّةٍ وَ إِلَیْهِ تُرْجَعُونَ* وَ ما کُنْتُمْ تَسْتَتِرُونَ یعنی [اگر گناهانتان را] از خداوند [مخفی می‌کردید] أَنْ یَشْهَدَ عَلَیْکُمْ سَمْعُکُمْ وَ لا أَبْصارُکُمْ وَ لا جُلُودُکُمْ مراد از پوست‌ها در اینجا، شرمگاه‌ها است. وَ لکِنْ ظَنَنْتُمْ أَنَّ اللهَ لا یَعْلَمُ کَثِیراً مِمَّا تَعْمَلُونَ وَ ذلِکُمْ ظَنُّکُمُ الَّذِی ظَنَنْتُمْ بِرَبِّکُمْ أَرْداکُمْ فَأَصْبَحْتُمْ مِنَ الْخاسِرِینَ.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۳، ص۵۱۶
القمی، ج۲، ص۲۶۴/ بحارالأنوار، ج۷، ص۳۱۲؛ «بتفاوت»

گمان

۱
(فصلت/ ۲۲)

ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه)- إِنَّ الْکُفَّارَ کَانُوا یَقُولُونَ: إِنَّ اللَّهَ لَا یَعْلَمُ مَا فِی أَنْفُسِنَا وَ لَکِنَّهُ یَعْلَمُ مَا نُظْهِرُ.

ابن‌عبّاس ( کافران می‌گفتند: «خداوند از آنچه درون خویش نهان می‌داریم آگاهی ندارد بلکه فقط از آنچه آشکار می‌کنیم، آگاه است».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۳، ص۵۱۸
بحرالعرفان، ج۱۴، ص۱۰۶
بیشتر