آیه إِنَّ اللهَ لا يَغْفِرُ أَنْ يُشْرَكَ بِهِ وَ يَغْفِرُ ما دُونَ ذلِكَ لِمَنْ يَشاءُ وَ مَنْ يُشْرِكْ بِاللهِ فَقَدِ افْتَرى إِثْماً عَظيماً [48]
خداوند [هرگز] شرك به او را نمى‌بخشد؛ و كمتر از آن را براى هركس بخواهد [و شايسته بداند] مى‌بخشد. و آن كس كه براى خدا، همتايى قرار دهد، گناه بزرگى مرتكب شده است.
الصّادق (علیه السلام)- عَنْ سُلَیْمَانَ‌بْنِ‌خَالِدٍ عَنْ أَبِی‌عَبْدِاللَّهِ (علیه السلام) قَالَ: إِنَّ اللهَ لا یَغْفِرُ أَنْ یُشْرَکَ بِهِ وَ یَغْفِرُ ما دُونَ ذلِکَ لِمَنْ یَشاءُ الْکَبَائِرَ فَمَا سِوَاهَا قَالَ قُلْتُ دَخَلَتِ الْکَبَائِرُ فِی الِاسْتِثْنَاءِ قَالَ نَعَمْ.
امام صادق (علیه السلام)- سلیمان‌بن‌خالد نقل می‌کند: امام صادق (علیه السلام) فرمود: در آیه: إِنَّ اللهَ لا یَغْفِرُ أَنْ یُشْرَکَ بِهِ وَ یَغْفِرُ ما دُونَ ذلِکَ لِمَنْ یَشاءُ چه کبیره باشد چه غیر آن [خدا می‌بخشد]. از امام (علیه السلام) پرسیدم: «آیا کبائر هم داخل در استثناهست»؟ فرمود: «بله».
الصّادق (علیه السلام)- سُئِلَ الصَّادِقُ (علیه السلام) عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ إِنَّ اللهَ لا یَغْفِرُ أَنْ یُشْرَکَ بِهِ وَ یَغْفِرُ ما دُونَ ذلِکَ لِمَنْ یَشاءُ هَلْ تَدْخُلُ الْکَبَائِرُ فِی مَشِیئَهًِْ اللَّهِ قَالَ نَعَمْ ذَاکَ إِلَیْهِ عَزَّوَجَلَّ إِنْ شَاءَ عَذَّبَ عَلَیْهَا وَ إِنْ شَاءَ عَفَا.
امام صادق (علیه السلام)- از امام صادق (علیه السلام) درباره‌ی آیه: إِنَّ اللّهَ لاَ یَغْفِرُ أَن یُشْرَکَ بِهِ وَیَغْفِرُ مَا دُونَ ذَلِکَ لِمَن یَشَاء سؤال شد: «آیا گناهان کبیره در مشیّت خداوند وارد می‌شوند [که آن‌ها را نیز ببخشد]»؟ فرمود: «آری، این مورد به علم پروردگار بر می‌گردد؛ اگر بخواهد گناهکار را مجازات می‌کند و اگر بخواهد او را عفو می‌کند».
أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- أَلَا وَ إِنَّ الظُّلْمَ ثَلَاثَهًٌْ فَظُلْمٌ لَا یُغْفَرُ وَ ظُلْمٌ لَا یُتْرَکُ وَ ظُلْمٌ مَغْفُورٌ لَا یُطْلَبُ فَأَمَّا الظُّلْمُ الَّذِی لَا یُغْفَرُ فَالشِّرْکُ بِاللَّهِ قَالَ اللَّهُ تَعَالَی إِنَّ اللهَ لا یَغْفِرُ أَنْ یُشْرَکَ بِهِ وَ أَمَّا الظُّلْمُ الَّذِی یُغْفَرُ فَظُلْمُ الْعَبْدِ نَفْسَهُ عِنْدَ بَعْضِ الْهَنَاتِ وَ أَمَّا الظُّلْمُ الَّذِی لَا یُتْرَکُ فَظُلْمُ الْعِبَادِ بَعْضِهِمْ بَعْضاً الْقِصَاصُ هُنَاکَ شَدِیدٌ لَیْسَ هُوَ جَرْحاً بِاْلمُدَی وَ لَا ضَرْباً بِالسِّیَاطِ وَ لَکِنَّهُ مَا یُسْتَصْغَرُ ذَلِکَ مَعَهُ.
امام علی (علیه السلام)- بدانید که ظلم و ستم، سه‌گونه است: «ستم نابخشودنی و ستم قابل پی‌گیری، و ستم آمرزیده و بی‌پیگیری، امّا ظلم نیامرزیدنی؛ شرک به خداست، خداوند سبحان فرموده است: إِنَّ اللهَ لا یَغْفِرُ أَنْ یُشْرَکَ بِهِ؛ امّا ستمی که آمرزیده می‌شود، ظلم بر خود در برخی پیشامدها است. و امّا ستمی که پی‌گیری می‌شود؛ ستم مردم به یکدیگر است، بازخواست در آنجا سخت است، زخم با کارد و تازیانه‌زدن نیست ولی چنان است که این‌ها در برابرش کوچک است».
الصّادق (علیه السلام)- مُوسَیبْنِجَعْفَرٍ (علیه السلام) یَقُولُ دَخَلَ عَمْرُوبْنُ‌عُبَیْدٍ الْبَصْرِیُّ عَلَی أَبِی‌عَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام) ... فقال یَا عَمْرُو أَکْبَرُ الْکَبَائِرِ الشِّرْکُ بِاللَّهِ یَقُولُ اللَّهُ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی إِنَّ اللهَ لا یَغْفِرُ أَنْ یُشْرَکَ بِهِ.
امام صادق (علیه السلام)- از امام کاظم (علیه السلام) روایت است: عمروبن‌عبید بصری خدمت امام صادق (علیه السلام) رسید. امام (علیه السلام) به ایشان فرمود: «... ای عمرو! بزرگ‌ترین کبائر، شرک به خدا است، خداوند تبارک و وتعالی در قرآن می‌فرماید: إِنَّ اللهَ لا یَغْفِرُ أَنْ یُشْرَکَ بِهِ».
الصّادق (علیه السلام)- عَنْ عُبَیْدِ‌بْنِ‌زُرَارَهًَْ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی‌عَبْدِ‌اللَّهِ (علیه السلام) أَخْبِرْنِی عَنِ الْکَبَائِرِ فَقَالَ هُنَّ خَمْسٌ وَ هُنَّ مِمَّا أَوْجَبَ اللَّهُ عَلَیْهِنَّ النَّارَ قَالَ اللَّهُ تَعَالَی إِنَّ اللهَ لا یَغْفِرُ أَنْ یُشْرَکَ بِهِ وَ قَالَ إِنَّ الَّذِینَ یَأْکُلُونَ أَمْوالَ الْیَتامی ظُلْماً إِنَّما یَأْکُلُونَ فِی بُطُونِهِمْ ناراً وَ سَیَصْلَوْنَ سَعِیراً وَ قَالَ یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا إِذا لَقِیتُمُ الَّذِینَ کَفَرُوا زَحْفاً فَلا تُوَلُّوهُمُ الْأَدْبارَ ... وَ قَالَ عَزَّوَجَلَّ یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا اتَّقُوا اللهَ وَ ذَرُوا ما بَقِیَ مِنَ الرِّبا ... وَ رَمْیُ الْمُحْصَنَاتِ الْغَافِلَاتِ الْمُؤْمِنَاتِ وَ قَتْلُ مُؤْمِنٍ مُتَعَمِّداً عَلَی دِینِهِ.
امام صادق (علیه السلام)- عبیدبن‌زراره گوید: به امام صادق (علیه السلام) عرض کردم: «مرا نسبت به گناهان کبیره آگاه ساز». حضرت فرمود: «گناهان کبیره پنج گناهند و آن‌ها گناهانی هستند که خداوند بر آن‌ها آتش دوزخ را واجب گردانده و می‌فرماید: إِنَّ اللهَ لا یَغْفِرُ أَنْ یُشْرَکَ بِهِ و می‌فرماید: إِنَّ الَّذِینَ یَأْکُلُونَ أَمْوالَ الْیَتامی ظُلْماً إِنَّما یَأْکُلُونَ فِی بُطُونِهِمْ ناراً وَ سَیَصْلَوْنَ سَعِیراً؛ و می‌فرماید: ای کسانی که ایمان آورده‌اید، چون کافران را حمله‌ور دیدید به هزیمت پشت مکنید. (انفال/۱۵) و فرمود: ای کسانی که ایمان آورده‌اید، از خدا بترسید، و اگر ایمان آورده‌اید، از ربا هرچه باقی‌مانده است رها کنید. (بقره/۲۷۸). و متّهم‌ساختن زنان شوهردار ساده‌دل با ایمان و کشتن مؤمنی از روی عمد به خاطر دیندار بودنش».
أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- عَنِ الْحُسَیْنِ‌بْنِ‌عَلِیٍّ (علیه السلام) عَنْ أَبِیهِ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ عَلِیِّ‌بْنِ‌أَبِی‌طَالِبٍ (علیه السلام) قَال: ... وَ لَقَدْ سَمِعْتُ حَبِیبِی رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) یَقُول: لَوْ أَنَّ الْمُؤْمِنَ خَرَجَ مِنَ الدُّنْیَا وَ عَلَیْهِ مِثْلُ ذُنُوبِ أَهْلِ الْأَرْضِ لَکَانَ الْمَوْتُ کَفَّارَهًًْ لِتِلْکَ الذُّنُوبِ ثُمَّ قَالَ (صلی الله علیه و آله) مَنْ قَالَ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ بِإِخْلَاصٍ فَهُوَ بَرِیءٌ مِنَ الشِّرْکِ وَ مَنْ خَرَجَ مِنَ الدُّنْیَا لَایُشْرِکُ بِاللَّهِ شَیْئاً دَخَلَ الْجَنَّهًَْ ثُمَّ تَلَا هَذِهِ الْآیَهًَْ إِنَّ اللهَ لا یَغْفِرُ أَنْ یُشْرَکَ بِهِ وَ یَغْفِرُ ما دُونَ ذلِکَ لِمَنْ یَشاءُ مِنْ شِیعَتِکَ وَ مُحِبِّیکَ یَا عَلِیُّ (علیه السلام) قَالَ أَمِیرُالْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) فَقُلْتُ یَا رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) هَذَا لِشِیعَتِی قَالَ (صلی الله علیه و آله) إِی وَ رَبِّی إِنَّهُ لِشِیعَتِکَ وَ إِنَّهُمْ لَیَخْرُجُونَ یَوْمَ الْقِیَامَهًِْ مِنْ قُبُورِهِمْ وَ هُمْ یَقُولُونَ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ مُحَمَّدٌ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) عَلِیُّ‌بْنُ‌أَبِی‌طَالِبٍ (علیه السلام) حُجَّهًُْ اللَّهِ فَیُؤْتَوْنَ بِحُلَلٍ خُضْرٍ مِنَ الْجَنَّهًِْ وَ أَکَالِیلَ مِنَ الْجَنَّهًِْ وَ تِیجَانٍ مِنَ الْجَنَّهًِْ وَ نَجَائِبَ مِنَ الْجَنَّهًِْ فَیَلْبَسُ کُلُّ وَاحِدٍ مِنْهُمْ حُلَّهًًْ خَضْرَاءَ وَ یُوضَعُ عَلَی رَأْسِهِ تَاجُ الْمَلِکِ وَ إِکْلِیلُ الْکَرَامَهًِْ ثُمَّ یَرْکَبُونَ النَّجَائِبَ فَتَطِیرُ بِهِمْ إِلَی الْجَنَّهًِْ لایَحْزُنُهُمُ الْفَزَعُ الْأَکْبَرُ وَ تَتَلَقَّاهُمُ الْمَلائِکَةُ هذا یَوْمُکُمُ الَّذِی‌کُنْتُمْ تُوعَدُونَ.
امام علی (علیه السلام)- امام حسین (علیه السلام) از امام علی (علیه السلام) نقل می‌کند: ... از حبیبم رسول خدا (صلی الله علیه و آله) شنیدم که می‌فرمود: اگر مؤمنی هم‌سنگ گناهان اهل زمین بر شانه‌اش سنگینی کند، مرگ، کفّاره‌ی تمام این گناهان خواهد بود. هرکسی با اخلاص لَا اللهَ إلَّا اللهُ بگوید از شرک خدا بَری است و هرکس، درحالی از دنیا برود که هیج شرکی به خدا نورزد، به بهشت می‌رود. سپس این آیه را تلاوت نمود: إِنَّ اللهَ لاَ یَغْفِرُ أَن یُشْرَکَ بِهِ وَ یَغْفِرُ مَا دُونَ ذَلِکَ لِمَن یَشَاء ای علی (علیه السلام)! خداوند هرکس را که از مریدان و پیروان تو باشد، بخواهد می‌بخشد. عرض کردم: ای رسول خدا (صلی الله علیه و آله)! این استثناء برای پیروان من است»؟ فرمود: «به خدا سوگند، آری، این برای پیروان توست و آن‌ها در روز قیامت درحالی‌که این عبارت لا الله الا الله، محمّد رسول الله، علیّ‌بن‌ابی‌طالب حجهًْ‌الله را بر زبان جاری می‌کنند، از قبرهای خود بیرون می‌آیند. برای پیروان علی (علیه السلام) لباس‌هایی سبز رنگ و حلقه‌های گل و مرکب‌هایی از بهشت خواهند آورد. پس هریک از آنان لباسی سبز رنگ بر تن کرده و بر سر، تاج شاهی و تاج گل کرامت نهاده و سپس بر این مرکب‌های نجیب، سوار شده و به پرواز در می‌آیند. مرکب‌ها پرواز کرده و آن‌ها را به بهشت می‌برند؛ آن وحشت بزرگ غمگینشان نکند. و فرشتگان به دیدارشان آیند که این همان روزی است که به شما وعده داده بودند. (انبیاء/۱۰۳)».
الباقر (علیه السلام)- إِنَّ عَلِیّاً (علیه السلام) أَقْبَلَ عَلَی النَّاسِ فَقَالَ أَیَّهًُْ آیَهًٍْ فِی کِتَابِ اللَّهِ أَرْجَی عِنْدَکُمْ فَقَالَ بَعْضُهُمْ إِنَّ اللهَ لا یَغْفِرُ أَنْ یُشْرَکَ بِهِ وَ یَغْفِرُ ما دُونَ ذلِکَ لِمَنْ یَشاءُ قَالَ حَسَنَهًٌْ وَ لَیْسَتْ إِیَّاهَا ... فَقَالَ (علیه السلام) سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) یَقُولُ أَرْجَی آیَهًٍْ فِی کِتَابِ اللَّهِ وَ أَقِمِ الصَّلاةَ طَرَفَیِ النَّهارِ وَ زُلَفاً مِنَ اللَّیْلِ وَ قَرَأَ الْآیَهًَْ کُلَّهَا.
امام باقر (علیه السلام)- امام علی (علیه السلام) نزد مردم آمد و فرمود: «کدام آیه نزد شما امیدوارکننده‌تر است»؟ عدّه‌ای گفتند: «إِنَّ اللهَ لا یَغْفِرُ أَنْ یُشْرَکَ بِهِ وَ یَغْفِرُ ما دُونَ ذلِکَ لِمَنْ یَشاءُ» فرمود: «آیه‌ی نیکویی است امّا منظور من نیست»... سپس فرمود: «از پیامبر (صلی الله علیه و آله) شنیدم که فرمود: امیدوار کننده‌ترین آیه در قرآن آنجا است که می‌فرماید: نماز بگزار در آغاز و انجام روز و ساعاتی از شب. زیرا نیکی‌ها، بدی‌ها را از میان می‌برند. این اندرزی است برای اندرزپذیران. (هود/۱۱۴)».
أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- مَا فِی الْقُرْآنِ آیَهًٌْ أَحَبَ إِلَیَ مِنْ قَوْلِهِ عَزَّ وَ جَلََّّ إِنَّ اللهَ لا یَغْفِرُ أَنْ یُشْرَکَ بِهِ وَ یَغْفِرُ ما دُونَ ذلِکَ لِمَنْ یَشاءُ.
امام علی (علیه السلام)- در قرآن آیه‌ای برای من دوست داشتنی‌تر از این نیست که خداوند بزرگ می‌فرماید: إِنَّ اللهَ لاَ یَغْفِرُ أَن یُشْرَکَ بِهِ وَ یَغْفِرُ مَا دُونَ ذَلِکَ لِمَن یَشَاء.
الباقر (علیه السلام)- عَنْ جَابِرٍ الْأَنْصَارِیِّ (علیه السلام) قَالَ: قَالَ أَبُوجَعْفَرٍ (علیه السلام) عَنْ قَوْلِ اللَّهِ تَعَالَی إِنَّ اللهَ لا یَغْفِرُ أَنْ یُشْرَکَ بِه یَا جَابِرُ إِنَّ اللهَ لَا یَغْفِرُ أَنْ یُشْرَکَ بِوَلَایَهًِْ عَلِیِّ‌بْنِ‌أَبِی‌طَالِبٍ (علیه السلام) وَ طَاعَتِهِ وَ أَمَّا قَوْلُهُ وَ یَغْفِرُ ما دُونَ ذلِکَ لِمَنْ یَشاءُ فَإِنَّهُ مَعَ وَلَایَتِهِ.
امام باقر (علیه السلام)- جابر انصاری گوید: امام باقر (علیه السلام) فرمود: «ای جابر! خداوند، شرک به ولایت علی (علیه السلام) [و قبول‌نکردن آن] را گناه نابخشودنی می‌داند و هر گناه دیگری را اگر ولایت علی (علیه السلام) را پذیرفته باشد می‌بخشد».
الباقر (علیه السلام)- إِذا دُعِیَ اللَّهُ بِوَلَایَهًِْ عَلِیٍّ (علیه السلام) وَحْدَهُ کَفَرْتُمْ وَ إِنْ یُشْرَکْ بِهِ یَعْنِی بِعَلِیٍ (علیه السلام) تُؤْمِنُوا أَیْ إِذَا ذُکِرَ إِمَامٌ غَیْرُهُ تُؤْمِنُوا بِهِ.
امام باقر (علیه السلام)- ذلِکُمْ بِأَنَّهُ إِذا دُعِیَ اللهُ به ولایت علی (علیه السلام)، وَحْدَهُ کَفَرْتُمْ وَإِن یُشْرَکْ بِهِ یعنی به علی (علیه السلام)، تُؤْمِنُوا یعنی زمانی که امامی غیر از او ذکر شود به او ایمان می‌آورید.
الصّادق (علیه السلام)- إِنَّ اللهَ لا یَغْفِرُ أَنْ یُشْرَکَ بِهِ الْجَاحِدُ لِوَلَایَهًِْ عَلِیٍّ (علیه السلام) کَعَابِدِ وَثَنٍ.
امام صادق (علیه السلام)- إِنَّ اللهَ لا یَغْفِرُ أَنْ یُشْرَکَ بِهِ؛ خداوند کسی را که شریک برایش قرار دهد، نمی‌آمرزد. منکر ولایت علی (علیه السلام) مانند بت‌پرست است.
الصّادق (علیه السلام)- وَ الْإِسْلَامُ غَیْرُ الْإِیمَانِ وَ کُلُّ مُؤْمِنٍ مُسْلِمٌ وَ لَیْسَ کُلُّ مُسْلِمٍ مُؤْمِناً وَ لَا یَسْرِقُ السَّارِقُ حِینَ یَسْرِقُ وَ هُوَ مُؤْمِنٌ وَ لَا یَزْنِی الزَّانِی وَ هُوَ مُؤْمِنٌ وَ أَصْحَابُ الْحُدُودِ مُسْلِمُونَ لَامُؤْمِنُونَ وَ لَاکَافِرُونَ فَإِنَّ اللَّهَ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی لَا یُدْخِلُ النَّارَ مُؤْمِناً وَ قَدْ وَعَدَهُ الْجَنَّهًَْ وَ لَا یُخْرِجُ مِنَ النَّارِ کَافِراً وَ قَدْ وَعَدَهُ النَّارَ وَ الْخُلُودَ فِیهَا وَ یَغْفِرُ ما دُونَ ذلِکَ لِمَنْ یَشاءُ.
امام صادق (علیه السلام)- اسلام غیر ایمان است هر مؤمنی مسلمان است امّا هر مسلمانی مؤمن نیست. سارق درحالت سرقت، مؤمن نیست و زناکار درحال زنا ایمان ندارد کسانی که حد بر آن‌ها جاری‌شده مسلمان هستند؛ ولی نه مؤمن هستند و نه کافر؛ خداوند تبارک‌وتعالی مؤمنی را که وعده‌ی بهشت به او داده داخل آتش نمی‌کند و کافری را که وعده‌ی جهنّم و عذاب جاوید به او داده از آتش خارج نمی‌نماید و غیر از این دو را برای هرکه بخواهد ببخشد.
العسکری (علیه السلام)- قَالَ أَبُوهَاشِمٍ سَمِعْتُ أَبَامُحَمَّدٍ (علیه السلام) یَقُولُ إِنَّ اللَّهَ لَیَعْفُو یَوْمَ الْقِیَامَهًِْ عَفْواً یُحِیطُ عَلَی الْعِبَادِ حَتَّی یَقُولَ أَهْلُ الشِّرْکِ وَ اللهِ رَبِّنا ما کُنَّا مُشْرِکِینَ فَذَکَرْتُ فِی نَفْسِی حَدِیثاً حَدَّثَنِی بِهِ رَجُلٌ مِنْ أَصْحَابِنَا مِنْ أَهْلِ مَکَّهًَْ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) قَرَأَ إِنَّ اللهَ یَغْفِرُ الذُّنُوبَ فَقَالَ الرَّجُلُ وَ مَنْ أَشْرَکَ فَأَنْکَرْتُ ذَلِکَ وَ تَنَمَّرْتُ لِلرَّجُلِ فَأَنَا أَقُولُ فِی نَفْسِی إِذْ أَقْبَلَ عَلَیَّ فَقَالَ إِنَّ اللهَ لا یَغْفِرُ أَنْ یُشْرَکَ بِهِ وَ یَغْفِرُ ما دُونَ ذلِکَ لِمَنْ یَشاءُ بِئْسَمَا قَالَ هَذَا وَ بِئْسَمَا رَوَی.
امام سجاد (علیه السلام)- ابوهاشم می‌گوید: از امام حسن عسکری (علیه السلام) شنیدم که فرمود: «خداوند در روز قیامت، چنان مردم را عفو می‌کند و از گناهان آن‌ها می‌گذرد که بر قلب هیچ‌کس خطور نکرده است تا اینکه اهل شرک می‌گویند: «خدا پروردگار ماست و ما مشرک نیستیم. (انعام/۲۳)». در این هنگام، حدیثی به یادم آمد که مردی شیعه از اهل مکّه گفته بود، پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله)، آیه: زیرا خدا همه گناهان را می‌آمرزد. (زمر/۵۳). را تلاوت کرد، مردی گفت: «[روایت است که] کسی که شرک بورزد را نیز می‌بخشد»! من این حدیث را انکار کردم و به او پرخاش نمودم. در این فکر بودم که امام (علیه السلام) رو به من کرد و فرمود: «إِنَّ اللهَ لا یَغْفِرُ أَنْ یُشْرَکَ بِهِ وَ یَغْفِرُ ما دُونَ ذلِکَ لِمَنْ یَشاءُ چه بد گفته و چه بد روایت کرده است».
الرسول (صلی الله علیه و آله)- فِی کِتَابِ سَعْدِ السُّعُودِ لِلنُّفُوسِ مَنْضُودٍ: مِنْ تَفْسِیرِ قَوْلِهِ تَعَالَی: إِنَّ اللهَ لَا یَغْفِرُ أَنْ یُشْرَکَ بِهِ وَ یَغْفِرُ مَا دُونَ ذلِکَ لِمَنْ یَشاءُ قَالَ: لَمَّا جَعَلَ مُطْعِمُ‌بْنُ‌عَدِیِّ‌بْنِ‌نَوْفَلٍ لِغُلَامِهِ وَحْشِیٍّ إِنْ هُوَ قَتَلَ حَمْزَهًَْ (رحمة الله علیه) أَنْ یُعْتِقَهُ فَلَمَّا قَتَلَهُ وَ قَدَّمُوا أَمَلَهُ فَلَمْ یُعْتِقَهُ فَبَعَثَ وَحْشِیٌّ جَمَاعَهًًْ إِلَی النَّبِیِّ (صلی الله علیه و آله) أنَّهُ مَا یَمْنَعُنَا مِنْ دِینِکَ إِلَّا أَنَّنَا سَمِعْنَاکَ تَقْرَأُ فِی کِتَابِکَ أَنَّ مَنْ یَدْعُو مَعَ اللَّهِ إِلهاً آخَرَ وَ یَقْتُلُ النَّفْسَ وَ یَزْنِی یَلْقَ أَثاماً وَ یُخَلَّدْ فِی الْعَذابِ وَ نَحْنُ قَدْ فَعَلْنَا هَذَا کُلَّهُ. فَبَعَثَ إِلَیْهِمْ بِقَوْلِهِ تَعَالَی: إِلَّا مَنْ تابَ وَ آمَنَ وَ عَمِلَ صالِحاً فَقَالُوا: نَخَافُ لَا نَعْمَلُ صالِحاً. فَبَعَثَ إِلَیْهِمْ: إِنَّ اللهَ لَا یَغْفِرُ أَنْ یُشْرَکَ بِهِ وَ یَغْفِرُ مَا دُونَ ذلِکَ لِمَنْ یَشاءُ. فَقَالُوا: نَخَافُ أَلَّا نَدْخُلَ فِی الْمَشِیَّهًِْ. فَبَعَثَ إِلَیْهِمْ: یَا عِبادِیَ الَّذِینَ أَسْرَفُوا عَلی أَنْفُسِهِمْ لا تَقْنَطُوا مِنْ رَحْمَةِ الله إِنَّ اللهَ یَغْفِرُ الذُّنُوبَ جَمِیعاً. فَجَاءُوا وَ أَسْلَمُوا. فَقَالَ النَّبِیُّ (صلی الله علیه و آله) لِوَحْشِیٍّ قَاتَلِ حَمْزَهًَْ (رحمة الله علیه) غَیِّبْ وَجْهَکَ عَنِّی فَإِنَّنِی لَا أَسْتَطِیعُ النَّظَرَ إِلَیْکَ فَحَلَقَ فَمَاتَ فِی الْخَمْرِ.
پیامبر (صلی الله علیه و آله)- در تفسیر این آیه إِِنَّ اللهَ لا یَغْفِرُ أَنْ یُشْرَکَ بِهِ وَ یَغْفِرُ ما دُونَ ذلِکَ لِمَنْ یَشاءُ آمده است که وقتی مطعم‌بن‌عدی نوفل با غلامش وحشی توافق کرد که اگر حمزه سیدالشهدا (رحمة الله علیه) را بکشد آزادش می‌کند و او نیز چنین کرد و او را به آرزویش رساند، مطعم او را آزاد نکرد، پس وحشی [که از کردار خود پشیمان شده بود] عدّه‌ای را نزد پیامبر (صلی الله علیه و آله) فرستاد و پیغام داد که چیزی ما را از اینکه به دین تو ایمان بیاوریم منع نمی‌کند مگر آنکه شنیده‌ایم که تو در کتابت می‌خوانی هرکس برای خدا شریک قائل شود و کسی را بکشد و زنا کند، در آخرت به عذاب دچار می‌شود و در آن عذاب ماندگار و دائمی خواهد بود و ما همه‌ی این کارها را کرده‌ایم! پیامبر (صلی الله علیه و آله) به او پیغام فرستاد: مگر آن کس که توبه کرد و ایمان آورد و کارهای شایسته کرد. (مریم/۶۰) و حشی پیام فرستاد که، ما می‌ترسیم که نتوانیم عمل صالحی انجام دهیم [تا طبق کلام تو رستگار شویم] پیامبر پیغام فرستاد إِنَّ اللهَ لا یَغْفِرُ أَنْ یُشْرَکَ بِهِ وَ یَغْفِرُ ما دُونَ ذلِکَ لِمَنْ یَشاءُ. وحشی گفت: «می‌ترسیم که داخل در مشیّت خدا نشویم و خدا نخواهد که ما را ببخشد»! پیامبر (صلی الله علیه و آله) به او پیغام فرستاد: ای بندگان من که بر زیان خویش اسراف کرده‌اید، از رحمت خدا مأیوس مشوید. زیرا خدا همه‌ی گناهان را می‌آمرزد. (زمر/۵۳) پس وحشی و عدّه‌ای از همراهانش نزد پیامبر (صلی الله علیه و آله) آمدند و اسلام آوردند، امّا پیامبر (صلی الله علیه و آله) به وحشی که قاتل حمزه (رحمة الله علیه) بود فرمود: «[اسلام تو پذیرفته شد امّا به خاطر کشتن عمویم] رویت را از من دور کن [به‌نحوی که هیچ‌گاه نبینمت] که من توان دیدن تو را ندارم»، پس وحشی سرش را تراشید [و از جامعه طرد شد] و درحالی‌که شراب خواری می‌کرد مرد.
ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه)- ثَمَانِ آیَاتٍ نَزَلَتْ فِی سُورَهًِْ النِّسَاءِ خَیْرٌ لِهَذِهِ الْأُمَّهًِْ مِمَّا طَلَعَتْ عَلَیْهِ الشَّمْسُ وَ غَرَبَتْ قَوْلُهُ سُبْحَانَهُ: یُرِیدُ اللهُ لِیُبَیِّنَ لَکُمْ. وَ یُرِیدُ اللهُ أَنْ یُخَفِّفَ عَنْکُمْ. إِنْ تَجْتَنِبُوا کَبائِرَ مَا تُنْهَوْنَ عَنْهُ. إِنَّ اللهَ لَا یَظْلِمُ مِثْقالَ ذَرَّةٍ. وَ مَنْ یَظْلِمْ سُوءاً أَوْ یَظْلِمْ نَفْسَهُ. إِنَّ اللهَ لَا یَغْفِرُ أَنْ یُشْرَکَ بِهِ فِی الْمَوْضِعَیْنِ. مَا یَفْعَلُ اللهُ بِعَذابِکُمْ.
ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه)- هشت آیه است که در سوره‌ی نساء نازل شده که از هرچه که آسمان بر آن تابیده و سپس غروب کرده برای امّت بهتر است، آنجا که می‌فرماید: یُرِیدُ اللهُ أَنْ یُخَفِّفَ عَنْکُم؛ (نساء/۲۸). إِنْ تَجْتَنِبُوا کَبائِرَ ما تُنْهَوْنَ عَنْه؛ (نساء/۳۱). إِنَّ اللهَ لا یَظْلِمُ مِثْقالَ ذَرَّة؛ (نساء/۴۰). و وَ مَنْ یَعْمَلْ سُوءاً أَوْ یَظْلِمْ نَفْسَه؛ (نساء/۱۱۰). إِنَّ اللهَ لا یَغْفِرُ أَنْ یُشْرَکَ بِهِ که در دو جا تکرار شده ما یَفْعَلُ اللهُ بِعَذابِکُم؛ (نساء/۱۴۷).
الصّادق (علیه السلام)- عَنْ أَبِی الْعَبَّاسِ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام) عَنْ أَدْنَی مَا یَکُونُ بِهِ الْإِنْسَانُ مُشْرِکاً قَالَ فَقَالَ مَنِ ابْتَدَعَ رَأْیاً فَأَحَبَّ عَلَیْهِ أَوْ أَبْغَضَ.
امام صادق (علیه السلام)- ابوعبّاس گوید: از امام صادق (علیه السلام) در مورد پایین‌ترین مرتبه‌ی شرک انسان پرسیدم، فرمود: «کسی که فکری نو (بدعتی) آورد و براساس آن معیار ساختگی، دوست بدارد یا دشمن بدارد».
أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- وَ اعْلَمْ أَنَّ مَنْ آثَرَ الْمُنَافِقِینَ عَلَی الصَّادِقِینَ وَ الْکُفَّارَ عَلَی الْأَبْرَارِ فَقَدِ افْتَری عَلَی اللهِ إِثْماً عَظِیماً.
امام علی (علیه السلام)- بدانید که کسی که در نظرش منافقین به راستگویان برتری داشته باشند و کافرین به نیکان و ابرار برتری داشته باشند، فَقَدِ افْتَری عَلَی اللهِ إِثْماً عَظِیماً.