آیه يا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا إِذا لَقيتُمُ الَّذينَ كَفَرُوا زَحْفاً فَلا تُوَلُّوهُمُ الْأَدْبارَ [15]
اى كسانى‌كه ايمان آورده ايد! هنگامى‌كه با كافران در ميدان نبرد روبرو شويد، به آن‌ها پشت نكنيد [و فرار ننماييد].
علی‌بن‌إبراهیم (رحمة الله علیه)- ثُمَّ قَالَ عَزَّوَجَلَّ یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا إِذا لَقِیتُمُ الَّذِینَ کَفَرُوا زَحْفاً أیْ یُدْنُوا بَعْضُکُمْ مِنْ بَعْضٍ فَلا تُوَلُّوهُمُ الْأَدْبارَ.
علیّ‌بن‌ابراهیم ( خداوند عزّوجلّ فرمود: یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا إِذا لَقِیتُمُ الَّذِینَ کَفَرُوا زَحْفاً؛ یعنی [زمانی‌که] به یکدیگر نزدیک شدید، به آن‌ها پشت نکنید [و فرار ننمایید].
أمیرالمومنین (علیه السلام)- عَنْ عَقِیلٍٍ الْخُزَاعِی: أَنَّ أَمِیرَ‌الْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) کَانَ إِذَا حَضَرَ الْحَرْبَ یُوصِی لِلْمُسْلِمِینَ بِکَلِمَاتٍ فَیَقُولُ ... ثُمَّ إِنَّ الرُّعْبَ وَ الْخَوْفَ مِنْ جِهَادِ الْمُسْتَحِقِّ لِلْجِهَادِ وَ الْمُتَوَازِرِینَ عَلَی الضَّلَالِ ضَلَالٌ فِی الدِّینِ وَ سَلْبٌ لِلدُّنْیَا مَعَ الذُّلِّ وَ الصَّغَارِ وَ فِیهِ اسْتِیجَابُ النَّارِ بِالْفِرَارِ مِنَ الزَّحْفِ عِنْدَ حَضْرَهًِْ الْقِتَالِ یَقُولُ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا إِذا لَقِیتُمُ الَّذِینَ کَفَرُوا زَحْفاً فَلا تُوَلُّوهُمُ الْأَدْبارَ فَحَافِظُوا عَلَی أَمْرِ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ فِی هَذِهِ الْمَوَاطِنِ الَّتِی الصَّبْرُ عَلَیْهَا کَرَمٌ وَ سَعَادَهًٌْ وَ نَجَاهًٌْ فِی الدُّنْیَا وَ الْآخِرَهًِْ مِنْ فَظِیعِ الْهَوْلِ وَ الْمَخَافَهًِْ فَإِنَّ اللَّهَ عَزَّوَجَلَّ لَا یَعْبَأُ بِمَا الْعِبَادُ مُقْتَرِفُونَ لَیْلَهُمْ وَ نَهَارَهُمْ لَطُفَ بِهِ عِلْما.
امام علی ( از عقیل‌خزاعی روایت است: هرگاه امیرالمؤمنین (در جنگی شرکت می‌نمود مسلمانان را با جملاتی موعظه کرده و می‌فرمود: «ترس و وحشت از جهاد با کسی که سزاوار نبرد است و کسانی که در مسیر گمراهی، با یکدیگر هم‌دست شده‌اند، خود گمراهی در دین و باعث از دست‌دادن دنیا همراه با ذلّت و خواری است و آتش جهنّم را به دلیل فرار از رویارویی در میدان نبرد درپی دارد؛ خداوند عزّوجلّ می‌فرماید: یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا إِذا لَقِیتُمُ الَّذِینَ کَفَرُوا زَحْفاً فَلا تُوَلُّوهُمُ الْأَدْبارَ، پس در این میدان‌هایی که صبر در آن‌ها شرافت و سعادت است و در دنیا و آخرت، رهایی از رسواییِ وحشت و ترس، نگهدارِ این دستور الهی باشید؛ چراکه خداوند عزّوجلّ به آنچه بندگان در شبانه‌روز انجام می‌دهند [اگر مطابق دستورات الهی نباشد] ارجی نمی‌نهد و او دقیقاً بر اعمال ایشان آگاه است».
أمیرالمومنین (علیه السلام)- ِ إِذَا لَقِیتُمْ عَدُوَّکُمْ فِی الْحَرْبِ فَأَقِلُّوا الْکَلَامَ وَ اذْکُرُوا اللَّهَ عَزَّوَجَلَّ وَ لَا تُوَلُّوهُمُ الْأَدْبارَ فَتُسْخِطُوا اللَّهَ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی وَ تَسْتَوْجِبُوا غَضَبَهُ.
امیرالمومنین ( هنگامی‌که در میدان نبرد، با دشمنتان روبرو شدید کم سخن گویید و خدای عزّوجلّ را یاد کنید؛ به آن‌ها پشت نکنید [و فرار ننمایید]. چراکه باعث خشم الهی شده و سزاوار غضب او می‌شوید.
الباقر (علیه السلام)- مَا شَأْنُ أَمِیرِالْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) حِینَ رُکِبَ مِنْهُ مَا رُکِبَ، لَمْ یُقَاتِلْ. فَقَالَ لِلَّذِی سَبَقَ فِی عِلْمِ اللَّهِ أَنْ یَکُونَ، مَا کَانَ لِأَمِیرِالْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) أَنْ یُقَاتِلَ وَ لَیْسَ مَعَهُ إِلَّا ثَلَاثَهًُْ رَهْطٍ، فَکَیْفَ یُقَاتِلُ أَلَمْ تَسْمَعْ قَوْلَ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا إِذا لَقِیتُمُ الَّذِینَ کَفَرُوا إِلَی قَوْلِهِ وَ بِئْسَ الْمَصِیرُ فَکَیْفَ یُقَاتِلُ أَمِیرُالْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) بَعْدَ هَذَا. وَ إِنَّمَا هُوَ یَوْمَئِذٍ لَیْسَ مَعَهُ مُؤْمِنٌ غَیْرُ ثَلَاثَهًِْ رَهْطٍ.
امام باقر ( از امام باقر (روایت است که از ایشان سؤال شد: «چرا هنگامی‌که آن حوادث بر علیه امیرالمؤمنین (طرّاحی و اجرا شد، ایشان نجنگید»؟ فرمود: «به خاطر آنچه در علم خدا وجود داشت مبنی براینکه امیرالمؤمنین (نمی‌تواند بجنگد وقتی فقط سه نفر با او هستند، پس [با این عدّه‌ی اندک] چگونه می توانست بجنگد؟ مگر این سخن خدای عزّوجلّ را نشنیده‌ای که فرموده است: یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُواْ إِذَا لَقِیتُمُ الَّذِینَ کَفَرُواْ زَحْفاً فَلاَ تُوَلُّوهُمُ الأَدْبَارَ، وَ مَن یُوَلِّهِمْ یَوْمَئِذٍ دُبُرَهُ إِلاَّ مُتَحَرِّفاً لِّقِتَالٍ أَوْ مُتَحَیِّزاً إِلَی فِئَةٍ فَقَدْ بَاء بِغَضَبٍ مِّنَ اللهِ وَ مَأْوَاهُ جهنّم وَ بِئْسَ المَصِیرُ. با این وجود، چگونه امیرالمؤمنین (بجنگد درحالی‌که در آن روز جز سه نفر، کسی از مؤمنان با وی نبود»!
الصّادق (علیه السلام)- عَنْ عُبَیْدِ‌بْنِ‌زُرَارَهًَْ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی‌عَبْدِ‌اللَّهِ (علیه السلام) أَخْبِرْنِی عَنِ الْکَبَائِرِ فَقَالَ هُنَّ خَمْسٌ وَ هُنَّ مِمَّا أَوْجَبَ اللَّهُ عَلَیْهِنَّ النَّارَ قَالَ اللَّهُ تَعَالَی إِنَّ اللهَ لا یَغْفِرُ أَنْ یُشْرَکَ بِهِ وَ قَالَ إِنَّ الَّذِینَ یَأْکُلُونَ أَمْوالَ الْیَتامی ظُلْماً إِنَّما یَأْکُلُونَ فِی بُطُونِهِمْ ناراً وَ سَیَصْلَوْنَ سَعِیراً وَ قَالَ یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا إِذا لَقِیتُمُ الَّذِینَ کَفَرُوا زَحْفاً فَلا تُوَلُّوهُمُ الْأَدْبار ...
امام صادق ( عبیدبن‌زراره گوید: به امام صادق (عرض کردم: «مرا نسبت به گناهان کبیره آگاه ساز»! امام (فرمود: «گناهان کبیره پنج تا هستند و آن‌ها گناهانی هستند که خداوند بر آن‌ها آتش دوزخ را واجب گردانده و می‌فرماید: خداوند [هرگز] شرک را نمی‌بخشد!. (نساء/۴۸) و می‌فرماید: کسانی که اموال یتیمان را به ظلم و ستم می‌خورند، [در حقیقت]، تنها آتش می‌خورند و به‌زودی در شعله‌های آتش (دوزخ) می‌سوزند. (نساء/۱۰) و می‌فرماید: ای کسانی‌که ایمان آورده اید! هنگامی‌که با کافران در میدان نبرد روبرو شوید، به آن‌ها پشت نکنید [و فرار ننمایید]».
الرّضا (علیه السلام)- حَرَّمَ اللَّهُ الْفِرَارَ مِنَ الزَّحْفِ لِمَا فِیهِ مِنَ الْوَهْنِ فِی الدِّینِ وَ الِاسْتِخْفَافِ بِالرُّسُلِ وَ الْأَئِمَّهًِْ الْعَادِلَهًِْ (علیهم السلام) وَ تَرْکِ نُصْرَتِهِمْ عَلَی الْأَعْدَاءِ وَ الْعُقُوبَهًِْ لَهُمْ عَلَی إِنْکَارِ مَا دَعَوْا إِلَیْهِ مِنَ الْإِقْرَارِ بِالرُّبُوبِیَّهًِْ وَ إِظْهَارِ الْعَدْلِ وَ تَرْکِ الْجَوْرِ وَ إِمَاتَهًِْ الْفَسَادِ لِمَا فِی ذَلِکَ مِنْ جُرْأَهًِْ الْعَدُوِّ عَلَی الْمُسْلِمِینَ وَ مَا یَکُونُ فِی ذَلِکَ مِنَ السَّبْیِ وَ الْقَتْلِ وَ إِبْطَالِ دِینِ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ وَ غَیْرِهِ مِنَ الْفَسَاد.
امام رضا ( خداوند تبارک‌وتعالی گریختن از جبهه‌ی جنگ را حرام کرده و علّتش چند چیز است؛ الف: گریختن موجب سستی و شکست در دین می‌باشد. ب: گریز از جنگ باعث سبک‌شمردن رُسل و پیشوایان عادل دین خواهد بود. ج: فرار از جهاد معنایش ترک نصرت و یاری‌نمودن ائمّه (برعلیه دشمنان است، رهاکردن آن حضرات (و همراهی‌نکردنشان در عقوبت، تنبیه‌کردن دشمنان در مقابل انکار آنچه را که به آن از سوی رؤسای دین دعوت به آن شده‌اند، یعنی اقرار به ربوبیّت و اظهار عدل و ترک جور و ستم و از بین‌بردن فساد می‌باشد. د: گریختن از میدان نبرد سبب می‌شود که دشمنان بر مسلمین جرأت پیداکرده و دست به اسارت و کشتار مسلمانان دراز کرده و دین خدا را تباه و باطل نمایند.
الصّادق (علیه السلام)- مَنْ فَرَّ مِنْ رَجُلَیْنِ فِی الْقِتَالِ مِنَ الزَّحْفِ فَقَدْ فَرَّ وَ مَنْ فَرَّ مِنْ ثَلَاثَهًٍْ فِی الْقِتَالِ مِنَ الزَّحْفِ فَلَمْ یَفِرَّ.
امام صادق ( اگر مسلمانی در نبرد، از هجومِ دو تَن بگریزد، فراری محسوب می‌شود و اگر از هجوم سه تن بگریزد، فراری محسوب نمی‌شود.