آیه ۲۵ - سوره انفال

آیه وَ اتَّقُوا فِتْنَةً لا تُصيبَنَّ الَّذينَ ظَلَمُوا مِنْكُمْ خَاصَّةً وَ اعْلَمُوا أَنَّ اللهَ‌ شَديدُ الْعِقابِ [25]

و از فتنه و مجازاتى بپرهيزيد كه تنها به ستمكاران شما نمى‌رسد [بلكه همه را فرا مى‌گيرد، چراكه ‌ديگران سكوت اختيار كردند] و بدانيد خداوند سخت كيفر است!

۱
(انفال/ ۲۵)

الرّسول (صلی الله علیه و آله)- عنْ إِسْمَاعِیلَ‌بْنِ‌السَّرِیِ عَنْ النَّبِی (صلی الله علیه و آله) فی قَوْلِهِ: وَ اتَّقُوا فِتْنَةً لا تُصِیبَنَّ الَّذِینَ ظَلَمُوا مِنْکُمْ خَاصَّةً قَالَ أخبَرتُ أنَّهُم أصحَابُ الجَمَلِ.

پیامبر ( اسماعیل‌بن‌سری از پیامبر (در مورد کلام خداوند متعال: وَ اتَّقُواْ فِتْنَةً لاَّ تُصِیبَنَّ الَّذِینَ ظَلَمُواْ مِنکُمْ خَآصَّةً؛ نقل می‌کند که فرمود: «به من خبر دادند که آنان اصحاب جمل هستند».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۵، ص۵۱۸
العیاشی، ج۲، ص۵۳/ نور الثقلین/ البرهان
۲
(انفال/ ۲۵)

ابن‌عباس (رحمة الله علیه)- فِی قَوْلِهِ وَ اتَّقُوا فِتْنَةً لا تُصِیبَنَّ الَّذِینَ ظَلَمُوا مِنْکُمْ خَاصَّةً قَالَ حَذَرَ اللهُ أصْحَابَ مُحَمَّدٍ (صلی الله علیه و آله) أنْ یُقَاتِلُوا عَلِیّاً (علیه السلام).

ابن‌عبّاس ( وَ اتَّقُوا فِتْنَةً لا تُصِیبَنَّ الَّذِینَ ظَلَمُوا مِنْکُمْ خَاصَّةً، خداوند اصحاب محمّد (را از اینکه با علی (بجنگند بر حذر داشت.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۵، ص۵۱۸
شواهد التنزیل، ج۱، ص۲۷۵
۳
(انفال/ ۲۵)

الصّادق (علیه السلام)- قَالَ فِی بَعْضِ کِتَابِهِ وَ اتَّقُوا فِتْنَةً لا تُصِیبَنَّ الَّذِینَ ظَلَمُوا مِنْکُمْ خَاصَّةً فِی إِنَّا أَنْزَلْنَاهُ فِی لَیْلَةِ الْقَدْرِ وَ قَالَ فِی بَعْضِ کِتَابِهِ وَ ما مُحَمَّدٌ إِلَّا رَسُولٌ قَدْ خَلَتْ مِنْ قَبْلِهِ الرُّسُلُ أَ‌فَإِنْ ماتَ أَوْ قُتِلَ انْقَلَبْتُمْ عَلی أَعْقابِکُمْ وَ مَنْ یَنْقَلِبْ عَلی عَقِبَیْهِ فَلَنْ یَضُرَّ اللهَ شَیْئاً وَ سَیَجْزِی اللهُ الشَّاکِرِینَ یَقُولُ فِی الْآیَهًِْ الْأُولَی إِنَّ مُحَمَّداً (صلی الله علیه و آله) حِینَ یَمُوتُ یَقُولُ أَهْلُ الْخِلَافِ لِأَمْرِ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ مَضَتْ لَیْلَهًُْ الْقَدْرِ مَعَ رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) فَهَذِهِ فِتْنَهًٌْ أَصَابَتْهُمْ خَاصَّهًًْ وَ بِهَا ارْتَدُّوا عَلَی أَعْقَابِهِمْ لِأَنَّهُمْ إِنْ قَالُوا لَمْ تَذْهَبْ فَلَا بُدَّ أَنْ یَکُونَ لِلَّهِ عَزَّوَجَلَّ فِیهَا أَمْرٌ وَ إِذَا أَقَرُّوا بِالْأَمْرِ لَمْ یَکُنْ لَهُ مِنْ صَاحِبٍ بُد.

امام صادق ( در جایی از قرآن در مورد إِنَّا أَنْزَلْناهُ فِی لَیْلَةِ الْقَدْرِ آمده است: وَ اتَّقُوا فِتْنَةً لا تُصِیبَنَّ الَّذِینَ ظَلَمُوا مِنْکُمْ خَاصَّةً؛ و می‌فرماید: محمّد فقط فرستاده‌ی خداست و پیش از او فرستادگان دیگری نیز بودند آیا اگر او بمیرد و یا کشته شود، شما به عقب برمی‌گردید؟ [و اسلام را رها کرده به دوران جاهلیّت و کفر بازگشت خواهید نمود]؟ و هرکس به عقب بازگردد، هرگز به خدا ضرری نمی‌زند و خداوند به‌زودی شاکران [استقامت‌کنندگان] را پاداش خواهد داد. (آل‌عمران/۱۴۴) در آیه‌ی اوّل می‌فرماید: «حضرت محمّد (وقتی از دنیا رفت مخالفین می‌گویند «دیگر لیلهًْ القدر با پیغمبر (از میان رفت». و این فتنه و آشوبی است که دامن آن‌ها را خصوصاً می‌گیرد و موجب بازگشت آن‌ها به کفر اوّل می‌شود، زیرا اگر بگویند لیلهًْ القدر از بین نرفته باید خداوند در شب قدر امری نازل کند و اگر اقرار به امر خدا در شب قدر نمایند چاره‌ای نیست که صاحبی داشته باشد (باید معتقد به ولیّ امری شوند)».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۵، ص۵۱۸
الکافی، ج۱، ص۲۴۸/ بحار الأنوار، ج۲۵، ص۸۰/ تأویل الآیات الظاهرهًْ، ص۷۹۴؛ «ومن ینقلب علی ... فی الآیهًْ الاولی» محذوف
۴
(انفال/ ۲۵)

أمیرالمومنین (علیه السلام)- ارْجِعْ یَا أَبَاسُفْیَانَ فَوَ‌اللَّهِ مَا تُرِیدُ اللَّهَ بِمَا تَقُولُ وَ مَا زِلْتَ تَکِیدُ الْإِسْلَامَ وَ أَهْلَهُ وَ نَحْنُ مَشَاغِیلُ بِرَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) وَ عَلَی کُلِّ امْرِئٍ مَا اکْتَسَبَ وَ هُوَ وَلِیُّ مَا احْتَقَبَ فَانْصَرَفَ أَبُوسُفْیَانَ إِلَی الْمَسْجِدِ فَوَجَدَ بَنِی‌أُمَیَّهًَْ مُجْتَمِعِینَ فِیهِ فَحَرَّضَهُمْ عَلَی الْأَمْرِ وَ لَمْ یَنْهَضُوا لَهُ وَ کَانَتْ فِتْنَهًٌْ عَمَّتْ وَ بَلِیَّهًٌْ شَمِلَتْ وَ أَسْبَابُ سُوْءٍ اتَّفَقَتْ تَمَکَّنَ بِهَا الشَّیْطَانُ وَ تَعَاوَنَ فِیهَا أَهْلُ الْإِفْکِ وَ الْعُدْوَانِ فَتَخَاذَلَ فِی إِنْکَارِهَا أَهْلُ الْإِیمَانِ وَ کَانَ ذَلِکَ تَأْوِیلَ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ وَ اتَّقُوا فِتْنَةً لا تُصِیبَنَّ الَّذِینَ ظَلَمُوا مِنْکُمْ خَاصَّةً.

امام علی ( [ابوسفیان بعد از رحلت پیامبر (ابراز کرد که مردم با امام علی (به عنوان جانشین بیعت کنند]؛ امام علی (فرمود: «ابوسفیان برگرد. به خدا قسم! تو برای رضای خدا این پیشنهاد را مطرح نمی‌کنی. بلکه همواره در پی ضربه‌زدن به اسلام و فریفتن مسلمانان بوده‌ای. ما اکنون مشغول رسیدگی به کار تدفین رسول خدا هستیم و هر کسی مسؤول عمل خود خواهد بود و آنچه را که جمع میکند». سپس ابوسفیان به طرف مسجد رفت و بنی امیه را در آنجا حاضر دید و آن‌ها را برای گرفتن خلافت تحریک کرد ولی کسی به دنبالش نرفت. فتنهای بود که همگان را فرا گرفت و بلا و آزمایشی بود که فراگیر گردید و شرایط بدی پیش آمد که از این راه شیطان توان یافت و اهل دروغ و تجاوز یکدیگر را یاری رساندند و اهل ایمان در اعتراض و انکار آن سستی نمودند. این تأویل سخن خداوند متعال بود که فرمود: وَ اتَّقُوا فِتْنَةً لا تُصِیبَنَّ الَّذِینَ ظَلَمُوا مِنْکُمْ خَاصَّة.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۵، ص۵۱۸
بحار الأنوار، ج۲۲، ص۵۲۰
۵
(انفال/ ۲۵)

الرّسول (صلی الله علیه و آله)- فِی تَأْوِیلِ قَوْلُهُ تَعَالَی وَ اتَّقُوا فِتْنَةً لا تُصِیبَنَّ الَّذِینَ ظَلَمُوا مِنْکُمْ خَاصَّةً ... قَالَ لَمَّا نَزَلَتْ هَذِهِ الآیَهًُْ قَالَ النَّبِیُّ (صلی الله علیه و آله) مَنْ ظَلَمَ عَلِیّاً (علیه السلام) مَقْعَدِی هَذَا بَعْدَ وَفَاتِی فَکَأَنَّمَا جَحَدَ نُبُوَّتِی وَ نُبُوَّهًَْ الْأَنْبِیَاءِ (علیهم السلام)قَبْلِی.

پیامبر ( هنگامی‌که این آیه: وَ اتَّقُوا فِتْنَةً لا تُصِیبَنَّ الَّذِینَ ظَلَمُوا مِنْکُمْ خَاصَّةً نازل شد، پیامبر (فرمود: «هرکه پس از رحلت من به علی (ستم کند و مقام خلافت مرا از او بگیرد، به‌منزله‌ی این است که نبوّت من و نبوّت پیامبران (ع ع ع) قبل از من را انکار کرده باشد».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۵، ص۵۲۰
شواهد التنزیل، ج۱، ص۲۷۱/ الطرایف، ج۱، ص۳۵/ بحار الأنوار، ج۲۷، ص۶۰/ تأویل الآیات الظاهرهًْ، ص۱۹۸/ بحار الأنوار، ج۳۱، ص۵۷۴/ نور الثقلین/ البرهان
۶
(انفال/ ۲۵)

الرّسول (صلی الله علیه و آله)- عَنْ عَبْدِاللهِ‌بْنِ‌مَسْعُودٍ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللهِ (صلی الله علیه و آله) یَا ابْنَ مَسْعُودٍ إِنَّهُ قَدْ نَزَلَتْ فِی عَلِیٍّ (علیه السلام) آیَهًُْ وَ اتَّقُوا فِتْنَةً لا تُصِیبَنَّ الَّذِینَ ظَلَمُوا مِنْکُمْ خَاصَّةً وَ أَنَا مُسْتَوْدِعُکَهَا وَ مُسَمٍّ لَکَ خَاصَّهًَْ الظَّلَمَهًِْ فَکُنْ لِمَا أَقُولُ وَاعِیاً وَ عَنِّی مُؤَدِّیاً مَنْ ظَلَمَ عَلِیّاً مَجْلِسِی هَذَا کَانَ کَمَنْ جَحَدَ نُبُوَّتِی وَ نُبُوَّهًَْ مَنْ کَانَ قَبْلِی.

پیامبر ( ای ابن‌مسعود! این آیه: وَ اتَّقُواْ فِتْنَةً لاَّ تُصِیبَنَّ الَّذِینَ ظَلَمُواْ مِنکُمْ خَآصَّةً، نازل شده است و من آن را به‌عنوان امانت پیش تو می‌سپارم و ظالمان مخصوص را برای تو بر می‌شمارم. پس آنچه را به تو می‌گویم خوب درک کن و آن را از جانب من ادا کن. هرکه به علی (ظلم کند و جایگاهم را از او سلب کند، مانند کسی است که نبوّت من و نبوّت پیامبران قبل از من را انکار کرده باشد.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۵، ص۵۲۰
بحار الأنوار، ج۳۶، ص۱۲۳/ بحار الأنوار، ج۳۸، ص۱۵۶؛ «و مسم لک خاصهًْ الظلمه» محذوف/ تأویل الآیات الظاهرهًْ، ص۱۹۸/ البرهان/ الطرایف، ج۱، ص۳۶
۷
(انفال/ ۲۵)

الصّادق (علیه السلام)- عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ‌بْنِ‌سَالِمٍ عَنْهُ فِی قَوْلِهُِ: وَاتَّقُوا فِتْنَةً لا تُصِیبَنَّ الَّذِینَ ظَلَمُوا مِنْکُمْ خَاصَّةً قال أَصَابَتِ النَّاسَ فِتْنَهًٌْ بَعْدَ مَا قَبَضَ اللَّهُ نَبِیَّهُ (صلی الله علیه و آله) حَتَّی تَرَکُوا عَلِیّاً (علیه السلام) وَ بَایَعُوا غَیْرَهُ وَ هِیَ الْفِتْنَهًُْ الَّتِی فُتِنُوا بِهَا وَ قَدْ أَمَرَهُمْ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) بِاتِّبَاعِ عَلِیٍّ (علیه السلام) وَ الْأَوْصِیَاءِ مِنَ آلِ مُحَمَّدٍ (علیهم السلام).

امام صادق ( عبدالرّحمن‌بن‌سالم از امام صادق (درباره‌ی این سخن خدای تبارک‌وتعالی: وَ اتَّقُواْ فِتْنَةً لاَّ تُصِیبَنَّ الَّذِینَ ظَلَمُواْ مِنکُمْ خَآصَّةً روایت می‌کند که فرمود: «پس از اینکه خدا پیامبرش (را به‌سوی خود فراخواند، مردم دچار فتنه شدند و علی (را رها کردند و با یکدیگر بیعت کردند و آن همان فتنه‌ای بود که به آن مبتلا شدند، درحالی‌که پیامبر خدا (آنان را به پیروی از علی (و اوصیای آل محمّد (دستور داده بود».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۵، ص۵۲۰
العیاشی، ج۲، ص۵۳/ البرهان/ نور الثقلین
بیشتر