آیه وَما مُحَمَّدٌ إِلّا رَسُولٌ قَدْ خَلَتْ مِنْ قَبْلِهِ الرُّسُلُ أَ فَإِنْ مَّاتَ أَوْ قُتِلَ انْقَلَبْتُمْ عَلى أَعْقابِكُمْ وَ مَنْ يَنْقَلِبْ عَلى عَقِبَيْهِ فَلَنْ يَضُرَّ اللهَ شَيْئاً وَ سَيَجْزِي اللهُ الشّاكِرينَ [144]
محمّد فقط فرستاده‌‌ی خداست؛ و پيش از او، فرستادگان ديگرى نيز بودند؛ آيا اگر او بميرد يا كشته شود، شما به گذشته [و دوران جاهليّت] باز برمى‌گرديد؟! و هركس به گذشته بازگردد، هرگز به خدا ضررى نمى‌رساند؛ و خداوند به‌زودى شاكران [و ثابت قدمان] را پاداش‌خواهد داد.
الباقر (علیه السلام)- عَنْ زُرَارَهًَْ قَالَ: کَرِهْتُ أَنْ أَسْأَلَ أَبَاجَعْفَرٍ (علیه السلام) فِی الرَّجْعَهًِْ فَاحْتَلْتُ مَسْأَلَهًًْ لَطِیفَهًًْ لِأَبْلُغَ بِهَا حَاجَتِی مِنْهَا فَقُلْتُ أَخْبِرْنِی عَمَّنْ قُتِلَ مَاتَ قَالَ لَا الْمَوْتُ مَوْتٌ وَ الْقَتْلُ قَتْلٌ فَقُلْتُ مَا أَحَدٌ یُقْتَلُ إِلَّا مَاتَ قَالَ فَقَالَ یَا زُرَارَهًُْ قَوْلُ اللَّهِ أَصْدَقُ مِنْ قَوْلِکَ قَدْ فَرَّقَ بَیْنَ الْقَتْلِ وَ الْمَوْتِ فِی الْقُرْآنِ فَقَالَ (علیه السلام) أَفَإِنْ ماتَ أَوْ قُتِلَ َ فَلَیْسَ کَمَا قُلْتَ یَا زُرَارَهًُْ الْمَوْتُ مَوْتٌ وَ الْقَتْلُ قَتْلٌ ... قَالَ فَقُلْتُ إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ یَقُولُ کُلُّ نَفْسٍ ذائِقَةُ الْمَوْتِ أَ فَرَأَیْتَ مَنْ قُتِلَ لَمْ یَذُقِ الْمَوْتَ فَقَالَ لَیْسَ مَنْ قُتِلَ بِالسَّیْفِ کَمَنْ مَاتَ عَلَی فِرَاشِهِ إِنَّ مَنْ قُتِلَ لَا بُدَّ أَنْ یَرْجِعَ إِلَی الدُّنْیَا حَتَّی یَذُوقَ الْمَوْتَ.
امام باقر (علیه السلام) زراره گوید: مطلبی داشتم که نمی‌خواستم ابتدای آن را از حضرت باقر (علیه السلام) بپرسم. سؤال لطیفی را پیش کشیدم تا در خلال آن به مسئله‌ی مورد نظرم برسم. آن مسأله لطیف این بود که از آن حضرت (علیه السلام) پرسیدم: «آیا کسی که کشته می‌شود مرده است»؟ فرمود: «نه! مرگ مرگ و کشته‌شدن کشته‌شدن است (یعنی هرکدام حساب جداگانه دارند)» ... عرض کردم: «خداوند در آیه دیگر می‌فرماید: کُلُّ نَفْسٍ ذائِقَةُ الْمَوْتِ؛ یعنی هرکس مرگ را می‌چشد. آیا می‌فرمایید: «کسی که کشته می‌شود مرگ را نمی‌چشد»؟ فرمود: «کسی که با شمشیر در راه خدا کشته می‌شود با آن کس که در بسترش جان می‌دهد یکسان نیستند کسی که کشته می‌شود ناچار می‌باید به دنیا برگردد [و مجدداً زندگی کند و بعد بمیرد] تا مزه‌ی مرگ را بچشد».
الصّادق (علیه السلام)- وَ ما مُحَمَّدٌ إِلَّا رَسُولٌ قَدْ خَلَتْ مِنْ قَبْلِهِ الرُّسُلُ أَ فَإِنْ ماتَ أَوْ قُتِلَ انْقَلَبْتُمْ عَلی أَعْقابِکُمْ وَ مَنْ یَنْقَلِبْ عَلی عَقِبَیْهِ فَلَنْ یَضُرَّ اللهَ شَیْئاً وَ سَیَجْزِی اللهُ الشَّاکِرِینَ یَقُولُ فِی الْآیَهًِْ الْأُولَی إِنَّ مُحَمَّداً (صلی الله علیه و آله) حِینَ یَمُوتُ یَقُولُ أَهْلُ الْخِلَافِ لِأَمْرِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ مَضَتْ لَیْلَهًُْ الْقَدْرِ مَعَ رسول‌الله (صلی الله علیه و آله) فَهَذِهِ فِتْنَهًٌْ أَصَابَتْهُمْ خَاصَّهًًْ وَ بِهَا ارْتَدُّوا عَلَی أَعْقَابِهِمْ لِأَنَّهُمْ إِنْ قَالُوا لَمْ تَذْهَبْ فَلَا بُدَّ أَنْ یَکُونَ لِلَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ فِیهَا أَمْرٌ وَ إِذَا أَقَرُّوا بِالْأَمْرِ لَمْ یَکُنْ لَهُ مِنْ صَاحِبٍ بُدٌّ.
امام صادق (علیه السلام) وَ ما محمّد إِلَّا رَسُولٌ قَدْ خَلَتْ مِنْ قَبْلِهِ الرُّسُلُ أَ فَإِنْ ماتَ أَوْ قُتِلَ انْقَلَبْتُمْ عَلی أَعْقابِکُمْ وَ مَنْ یَنْقَلِبْ عَلی عَقِبَیْهِ فَلَنْ یَضُرَّ اللهَ شَیْئاً وَ سَیَجْزِی اللهُ الشَّاکِرِینَ؛ در آیه‌ی اوّل می‌فرماید: «حضرت محمّد (صلی الله علیه و آله) وقتی از دنیا رفت مخالفین می‌گویند: «دیگر لیلهًْ‌القدر با پیغمبر (صلی الله علیه و آله) از میان رفت این فتنه و آشوبی است که دامن آن‌ها را خصوصاً می‌گیرد و موجب بازگشت به کفر اوّل می‌شود زیرا اگر بگویند: لَیْلَةُ الْقَدْرِ از بین نرفته باید خداوند در شب قدر امری نازل و اگر اقرار به امر خدا در شب قدر نمایند باید معتقد به ولیّ امری شوند».
الصّادق (علیه السلام)- {عَنْ إِسْمَاعِیلَ بْنِ مَخْلَدٍ السَّرَّاجِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام) قَالَ خَرَجَتْ هَذِهِ الرِّسَالَهًُْ مِنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام) إِلَی أَصْحَابِه} أَنَّهُ کَتَبَ بِهَذِهِ الرِّسَالَهًِْ إِلَی أَصْحَابِهِ وَ أَمَرَهُمْ بِمُدَارَسَتِهَا وَ النَّظَرِ فِیهَا وَ تَعَاهُدِهَا وَ الْعَمَلِ بِهَا فَکَانُوا یَضَعُونَهَا فِی مَسَاجِدِ بُیُوتِهِمْ فَإِذَا فَرَغُوا مِنَ الصَّلَاهًِْ نَظَرُوا فِیهَا ... قَدْ عَهِدَ إِلَیْهِمْ رسول‌الله (صلی الله علیه و آله) قَبْلَ مَوْتِهِ فَقَالُوا نَحْنُ بَعْدَ مَا قَبَضَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ رَسُولَهُ یَسَعُنَا أَنْ نَأْخُذَ بِمَا اجْتَمَعَ عَلَیْهِ رَأْیُ النَّاسِ بَعْدَ مَا قَبَضَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ رَسُولَهُ (صلی الله علیه و آله) وَ بَعْدَ عَهْدِهِ الَّذِی عَهِدَهُ إِلَیْنَا وَ أَمَرَنَا بِهِ مُخَالِفاً لِلَّهِ وَ لِرَسُولِهِ (صلی الله علیه و آله) فَمَا أَحَدٌ أَجْرَأَ عَلَی اللَّهِ وَ لَا أَبْیَنَ ضَلَالَهًًْ مِمَّنْ أَخَذَ بِذَلِکَ وَ زَعَمَ أَنَّ ذَلِکَ یَسَعُهُ وَ اللَّهِ إِنَّ لِلَّهِ عَلَی خَلْقِهِ أَنْ یُطِیعُوهُ وَ یَتَّبِعُوا أَمْرَهُ فِی حَیَاهًِْ مُحَمَّدٍ (صلی الله علیه و آله) وَ بَعْدَ مَوْتِهِ هَلْ یَسْتَطِیعُ أُولَئِکَ أَعْدَاءُ اللَّهِ أَنْ یَزْعُمُوا أَنَّ أَحَداً مِمَّنْ أَسْلَمَ مَعَ مُحَمَّدٍ (صلی الله علیه و آله) أَخَذَ بِقَوْلِهِ وَ رَأْیِهِ وَ مَقَایِیسِهِ فَإِنْ قَالَ نَعَمْ فَقَدْ کَذَبَ عَلَی اللَّهِ وَ ضَلَّ ضَلَالًا بَعِیداً وَ إِنْ قَالَ لَا لَمْ یَکُنْ لِأَحَدٍ أَنْ یَأْخُذَ بِرَأْیِهِ وَ هَوَاهُ وَ مَقَایِیسِهِ فَقَدْ أَقَرَّ بِالْحُجَّهًِْ عَلَی نَفْسِهِ وَ هُوَ مِمَّنْ یَزْعُمُ أَنَّ اللَّهَ یُطَاعُ وَ یُتَّبَعُ أَمْرُهُ بَعْدَ قَبْضِ رسول‌الله (صلی الله علیه و آله) وَ قَدْ قَالَ اللَّهُ وَ قَوْلُهُ الْحَقُّ وَ ما مُحَمَّدٌ إِلَّا رَسُولٌ قَدْ خَلَتْ مِنْ قَبْلِهِ الرُّسُلُ أَ فَإِنْ ماتَ أَوْ قُتِلَ انْقَلَبْتُمْ عَلی أَعْقابِکُمْ وَ مَنْ یَنْقَلِبْ عَلی عَقِبَیْهِ فَلَنْ یَضُرَّ اللهَ شَیْئاً وَ سَیَجْزِی اللهُ الشَّاکِرِینَ وَ ذَلِکَ لِتَعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ یُطَاعُ وَ یُتَّبَعُ أَمْرُهُ فِی حَیَاهًِْ مُحَمَّدٍ (صلی الله علیه و آله) وَ بَعْدَ قَبْضِ اللَّهِ مُحَمَّداً (صلی الله علیه و آله) وَ کَمَا لَمْ یَکُنْ لِأَحَدٍ مِنَ النَّاسِ مَعَ مُحَمَّدٍ (صلی الله علیه و آله) أَنْ یَأْخُذَ بِهَوَاهُ وَ لَا رَأْیِهِ وَ لَا مَقَایِیسِهِ خِلَافاً لِأَمْرِ مُحَمَّدٍ (صلی الله علیه و آله) فَکَذَلِکَ لَمْ یَکُنْ لِأَحَدٍ مِنَ النَّاسِ بَعْدَ مُحَمَّدٍ (صلی الله علیه و آله) أَنْ یَأْخُذَ بِهَوَاهُ وَ لَا رَأْیِهِ وَ لَا مَقَایِیسِهِ.
امام صادق (علیه السلام) این نامه را حضرت صادق (علیه السلام) به اصحاب نوشت و دستور داد که آن را پیوسته مطالعه نمایند و به یکدیگر تعلیم دهند و عمل به آن نمایند. اصحاب نامه را در نمازخانه‌ی منزل خود می‌گذاشتند هر وقت نماز را تمام می‌کردند آن نامه را مطالعه می‌کردند ... . با اینکه پیامبراکرم (صلی الله علیه و آله) از آن‌ها هنگام مرگ تعهّد گرفته. امّا ایشان مدّعی هستند که ما بعد از پیامبر (صلی الله علیه و آله) می‌توانیم برای اجتماع مردم عمل نماییم با عهد و پیمان و دستور اکیدی که خداوند در این مورد به ما داده، ایشان فقط منظورشان مخالفت با خدا و پیامبر (صلی الله علیه و آله) است. کسی که جری بر خداست و گمراه‌تر از چنین اشخاصی نیست که مدّعی هستند به آن‌ها چنین اجازه‌ای داده‌اند. به خدا قسم باید مطیع خدا باشید و پیرو دستور او در زمان حیات پیامبر (صلی الله علیه و آله) و بعد از مرگش. آیا ایشان می‌توانند اثبات کنند شخصی که اسلام آورده می‌تواند برای خود و نظر خویش و قیاس در دین عمل کند. اگر بگویند: «آری». بر خدا دروغ بسته‌اند و سخت گمراه‌اند و اگر بگویند: «نه». برای هیچ‌کس جایز نیست به هوای نفس و قیاس عمل کند و بر ضرر خویش اقرار نموده و او نیز اعتقاد دارد که پس از پیامبر (صلی الله علیه و آله) باید پیرو و مطیع او بود خداوند در قرآن کریم می‌فرماید: وَ ما محمّد إِلَّا رَسُولٌ قَدْ خَلَتْ مِنْ قَبْلِهِ الرُّسُلُ أَ فَإِنْ ماتَ أَوْ قُتِلَ انْقَلَبْتُمْ عَلی أَعْقابِکُمْ وَ مَنْ یَنْقَلِبْ عَلی عَقِبَیْهِ فَلَنْ یَضُرَّ اللهَ شَیْئاً وَ سَیَجْزِی اللهُ الشَّاکِرِینَ. این فرموده‌ی خدا در قرآن به‌واسطه‌ی آن است که بدانید باید دستور خدا را اطاعت و پیروی کنید در حیات پیامبر (صلی الله علیه و آله) و بعد از درگذشت آن جناب همان‌طوری که هیچ‌کس در زمان حیات پیامبر (صلی الله علیه و آله) نمی‌توانست به نظر و رأی شخصی خود و قیاس عمل کند.
الزّهراء (سلام الله علیها)- لَمَّا أَجْمَعَ أَبُوبَکْرٍ عَلَی مَنْعِ فَاطِمَهًَْ (سلام الله علیها) فَدَکَ، وَ بَلَغَهَا ذَلِک ... فَقَالَتْ یَا مَعَاشِرَ الْفِتْیَهًِْ وَ أَعْضَادَ الْمِلَّهًِْ، وَ أَنْصَارَ الْإِسْلَامِ، مَا هَذِهِ الْغَمِیزَهًُْ فِی حَقِّی، وَ السِّنَهًُْ عَنْ ظُلَامَتِی، أَ مَا کَانَ رسول‌الله (صلی الله علیه و آله) أَبِی یَقُولُ الْمَرْءُ یُحْفَظُ فِی وُلْدِهِ، سَرْعَانَ مَا أَحْدَثْتُمْ، وَ عَجْلَانَ ذَا إِهَالَهًٍْ، وَ لَکُمْ طَاقَهًٌْ بِمَا أُحَاوِلُ، وَ قُوَّهًٌْ عَلَی مَا أَطْلُبُ وَ أُزَاوِلُ، أَ تَقُولُونَ مَاتَ مُحَمَّدٌ (صلی الله علیه و آله)، ... حُکْمٌ فَصْلٌ وَ قَضَاءٌ حَتْمٌ وَ ما مُحَمَّدٌ إِلَّا رَسُولٌ قَدْ خَلَتْ مِنْ قَبْلِهِ الرُّسُلُ أَ فَإِنْ ماتَ أَوْ قُتِلَ انْقَلَبْتُمْ عَلی أَعْقابِکُمْ وَ مَنْ یَنْقَلِبْ عَلی عَقِبَیْهِ فَلَنْ یَضُرَّ اللهَ شَیْئاً وَ سَیَجْزِی اللهُ الشَّاکِرِینَ.
حضرت زهراء (سلام الله علیها) هنگامی‌که ابوبکر عزم خود را بر گرفتن فدک از فاطمه‌زهرا (سلام الله علیها) جزم کرد و خبر به حضرت (علیه السلام) رسید ... فاطمه (سلام الله علیها) گروه انصار را مخاطب قرارداده فرمود: «ای گروه جوانان! ای بازوان توانمند ملّت و یاران اسلام! این چه سهل‌انگاری است در ستاندن حقّ من و چه خوابی است که درباره‌ی ظلم به من شما را فراگرفته است؟! آیا پدرم رسول‌خدا (صلی الله علیه و آله) نمی‌فرمود: «حقّ مرد درباره‌ی فرزندانش پاس داشته می‌شود»؟ چه زود در دین بدعت به وجود آوردید و چه سریع در مقابله با دین چاق و فربه شدید و شما بر آنچه من برای آن تلاش می‌کنم توانایی دارید و بر پس گرفتن آنچه من می‌طلبم و می‌خواهم، نیرومندید. آیا می‌گویید که محمّد (صلی الله علیه و آله) از دنیا رفت و با رفتن او همه چیز تمام شد؟! ... مرگ، فرمان حق و قضای حتمی خداوند است: وَ ما محمّد إِلَّا رَسُولٌ قَدْ خَلَتْ مِنْ قَبْلِهِ الرُّسُلُ أَ فَإِنْ ماتَ أَوْ قُتِلَ انْقَلَبْتُمْ عَلی أَعْقابِکُمْ وَ مَنْ یَنْقَلِبْ عَلی عَقِبَیْهِ فَلَنْ یَضُرَّ اللهَ شَیْئاً وَ سَیَجْزِی اللهُ الشَّاکِرِینَ».
الصّادق (علیه السلام)- عَنِ الْمُفَضَّلِ بْنِ عُمَرَ قَال: سَأَلْتُ سَیِّدِیَ الصَّادِقَ (علیه السلام) هَلْ لِلْمَأْمُورِ الْمُنْتَظَرِ الْمَهْدِیِّ (عجل الله تعالی فرجه الشریف) مِنْ وَقْتٍ مُوَقَّتٍ یَعْلَمُهُ النَّاسُ فقال (علیه السلام) ... ثُمَّ لَکَأَنِّی أَنْظُرُ یَا مُفَضَّلُ إِلَیْنَا مَعَاشِرَ الْأَئِمَّهًِْ بَیْنَ یَدَیْ رسول‌الله (صلی الله علیه و آله) نَشْکُو إِلَیْهِ مَا نَزَلَ بِنَا مِنَ الْأُمَّهًِْ بَعْدَه ... یَشْکُو إِلَیْهِ أَمِیرُالْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) فَیَقُولُ ... کَانَ اللَّهُ الرَّقِیبَ عَلَیْهِمْ فِی نَقْضِهِمْ بَیْعَتِی وَ خُرُوجِ طَلْحَهًَْ وَ الزُّبَیْرِ بِعَائِشَهًَْ إِلَی مَکَّهًَْ یُظْهِرَانِ الْحَجَّ وَ الْعُمْرَهًَْ وَ سَیْرِهِمْ بِهَا إِلَی الْبَصْرَهًِْ وَ خُرُوجِی إِلَیْهِمْ وَ تَذْکِیرِی لَهُمُ اللَّهَ وَ إِیَّاکَ وَ مَا جِئْتَ بِهِ یَا رسول‌الله (صلی الله علیه و آله) فَلَمْ یَرْجِعَا حَتَّی نَصَرَنِیَ اللَّهُ عَلَیْهِمَا حَتَّی أُهْرِقَتْ دِمَاءُ عِشْرِینَ ألف{أَلْفاً} مِنَ الْمُسْلِمِینَ وَ قُطِعَتْ سَبْعُونَ کَفّاً عَلَی زِمَامِ الْجَمَلِ فَمَا لَقِیتُ فِی غَزَوَاتِکَ یَا رسول‌الله (صلی الله علیه و آله) وَ بَعْدَکَ أَصْعَبَ یَوْماً مِنْهُ أَبَداً لَقَدْ کَانَ مِنْ أَصْعَبِ الْحُرُوبِ الَّتِی لَقِیتُهَا وَ أَهْوَلِهَا وَ أَعْظَمِهَا فَصَبَرْتُ کَمَا أَدَّبَنِیَ اللَّهُ بِمَا أَدَّبَکَ بِهِ یَا رسول‌الله (صلی الله علیه و آله) فِی قَوْلِهِ عَزَّ وَ جَلَّ فَاصْبِرْ کَما صَبَرَ أُولُوا الْعَزْمِ مِنَ الرُّسُلِ وَ قَوْلِهِ وَ اصْبِرْ وَ ما صَبْرُکَ إِلَّا بِاللهِ وَ حَقَّ وَ اللَّهِ یَا رسول‌الله (صلی الله علیه و آله) تَأْوِیلُ الْآیَهًِْ الَّتِی أَنْزَلَهَا اللَّهُ فِی الْأُمَّهًِْ مِنْ بَعْدِکَ فِی قَوْلِهِ وَ ما مُحَمَّدٌإِلَّا رَسُولٌ قَدْ خَلَتْ مِنْ قَبْلِهِ الرُّسُلُ أَ فَإِنْ ماتَ أَوْ قُتِلَ انْقَلَبْتُمْ عَلی أَعْقابِکُمْ وَ مَنْ یَنْقَلِبْ عَلی عَقِبَیْهِ فَلَنْ یَضُرَّ اللهَ شَیْئاً وَ سَیَجْزِی اللهُ الشَّاکِرِین.
امام صادق (علیه السلام) مفضّل گوید: از آقایم حضرت صادق (علیه السلام) پرسیدم: «آیا مأموریت [حضرت] مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) وقت معیّنی دارد که باید مردم بدانند کی خواهد بود»؟ ... «ای مفضّل! گویا می‌بینم که ما ائمّه (علیهم السلام) آن موقع جلو پیغمبر (صلی الله علیه و آله) جمع شده و به آن حضرت (صلی الله علیه و آله) شکایت می‌کنیم که امّت بعد از وی چه به روز ما آوردند ... سپس امیرالمؤمنین (علیه السلام) به آن حضرت (صلی الله علیه و آله) شکایت می‌کند. می‌گوید: «... و خداوند شاهد به چگونگی نقض بیعت من است. طلحه و زبیر عایشه را به بهانه‌ی ادای مراسم حج و عمره به مکّه بردند ولی او را گردش داده به بصره آوردند. من هم ناچار برای جلوگیری از بلوای آن‌ها بسیج کردم و خدا و شما را به یاد آن‌ها آوردم ولی آن‌ها برنگشتند تا اینکه خداوند مرا بر آن‌ها پیروز گردانید و خون بیست‌هزار نفر از مسلمانان ریخته و هفتاد دست که می‌خواست مهار شتر عایشه را نگه دارد بریده شد». ای رسول‌خدا (صلی الله علیه و آله)! «آنچه در جنگ‌های شما و جنگ‌های بعد از شما دیدم از جنگ جمل بر من دشوارتر نبود زیرا آن جنگ از سخت‌ترین و هول‌انگیزترین و بزرگ‌ترین جنگ‌هایی بود که من دیدم. همان‌طور که مرا بار آوردی و به این آیه: پس صبر کن آن‌گونه که پیامبران «اولو العزم» صبر کردند. (احقاف/۳۵) و آیه: صبر کن، و صبر تو فقط برای خدا و به توفیق خدا باشد!. (نحل/۱۲۷) من نیز صبر کردم. ای رسول‌خدا (صلی الله علیه و آله)! به خدا قسم تأویل این آیه: وَ ما محمّد إِلَّا رَسُولٌ قَدْ خَلَتْ مِنْ قَبْلِهِ الرُّسُلُ أَ فَإِنْ ماتَ أَوْ قُتِلَ انْقَلَبْتُمْ عَلی أَعْقابِکُمْ وَ مَنْ یَنْقَلِبْ عَلی عَقِبَیْهِ فَلَنْ یَضُرَّ اللهَ شَیْئاً وَ سَیَجْزِی اللهُ الشَّاکِرِینَ».
أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- وَ لَیْسَ کُلُّ مَنْ أَقَرَّ أَیْضاً مِنْ أَهْلِ الْقِبْلَهًِْ بِالشَّهَادَتَیْنِ کَانَ مُؤْمِناً إِنَّ الْمُنَافِقِینَ کَانُوا یَشْهَدُونَ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَ أَنَّ مُحَمَّداً رسول‌الله (صلی الله علیه و آله) وَ یَدْفَعُونَ عَهْدَ رسول‌الله (صلی الله علیه و آله) بِمَا عَهِدَ بِهِ مِنْ دِینِ اللَّهِ وَ عَزَائِمِهِ وَ بَرَاهِینِ نُبُوَّتِهِ إِلَی وَصِیِّهِ وَ یُضْمِرُونَ مِنَ الْکَرَاهَهًِْ لِذَلِکَ وَ النَّقْضِ لِمَا أَبْرَمَهُ مِنْهُ عِنْدَ إِمْکَانِ الْأَمْرِ لَهُمْ فِیمَا قَدْ بَیَّنَهُ اللَّهُ بِقَوْلِهِ وَ ما مُحَمَّدٌ إِلَّا رَسُولٌ قَدْ خَلَتْ مِنْ قَبْلِهِ الرُّسُلُ أَ فَإِنْ ماتَ أَوْ قُتِلَ انْقَلَبْتُمْ عَلی أَعْقابِکُم.
امام علی (علیه السلام) چنین نیست که هرکس از اهل قبله به شهادتین اقرار کند، مؤمن است؛ چرا که منافقان گواهی دادند هیچ خدایی جز خدای یگانه نیست و محمّد (صلی الله علیه و آله) رسول خداست. امّا رأی پیامبر (صلی الله علیه و آله) را درباره سپردن دین خدا و تصمیم ها و برهان های پیامبری خود به وصیّ اش کنار گذاشتند و ناخشنودی خود را از او در دل پنهان کردند و چون برایشان موقعیتی دست داد، آنچه را حضرت (صلی الله علیه و آله) استوار کرده بود، شکستند؛ همان چیزی که خداوند برای پیامبرش (صلی الله علیه و آله) آشکار کرد و فرمود: فَلاَ وَرَبِّکَ لاَ یُؤْمِنُونَ حَتَّیَ یُحَکِّمُوکَ فِیمَا شَجَرَ بَیْنَهُمْ ثُمَّ لاَ یَجِدُواْ فِی أَنفُسِهِمْ حَرَجًا مِّمَّا قَضَیْتَ وَیُسَلِّمُواْ تَسْلِیمًا و وَ مَا محمّدٌ إِلاَّ رَسُولٌ قَدْ خَلَتْ مِن قَبْلِهِ الرُّسُلُ أَفَإِن مَّاتَ أَوْ قُتِلَ انقَلَبْتُمْ عَلَی أَعْقَابِکُمْ.
أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- فَبَلَّغَ رسول‌الله (صلی الله علیه و آله) مَا قَدْ سَمِعَ وَ عَلِمَ أَنَّ الشَّیَاطِینَ اجْتَمَعُوا إِلَی إِبْلِیسَ فَقَالُوا لَهُ أَ لَمْ تَکُنْ أَخْبَرْتَنَا أَنَّ مُحَمَّداً إِذَا مَضَی نَکَثَتْ أُمَّتُهُ عَهْدَهُ وَ نَقَضَتْ سُنَّتَهُ وَ أَنَّ الْکِتَابَ الَّذِی جَاءَ بِهِ یَشْهَدُ بِذَلِکَ وَ هُوَ قَوْلُهُ وَ ما مُحَمَّدٌ إِلَّا رَسُولٌ قَدْ خَلَتْ مِنْ قَبْلِهِ الرُّسُلُ أَ فَإِنْ ماتَ أَوْ قُتِلَ انْقَلَبْتُمْ عَلی أَعْقابِکُمْ فَکَیْفَ یَتِمُّ هَذَا وَ قَدْ نَصَبَ لِأُمَّتِهِ عَلَماً وَ أَقَامَ لَهُمْ إِمَاماً فَقَالَ لَهُمْ إِبْلِیسُ لَا تَجْزَعُوا مِنْ هَذَا فَإِنَّ أُمَّتَهُ یَنْقُضُونَ عَهْدَهُ وَ یَغْدِرُونَ بِوَصِیِّهِ مِنْ بَعْدِهِ وَ یَظْلِمُونَ أَهْلَ بَیْتِهِ وَ یُهْمِلُونَ ذَلِکَ لِغَلَبَهًِْ حُبِّ الدُّنْیَا عَلَی قُلُوبِهِمْ وَ تَمَکُّنِ الْحَمِیَّهًِْ وَ الضَّغَائِنِ فِی نُفُوسِهِمْ وَ اسْتِکْبَارِهِمْ وَ عِزِّهِم.
امام علی (علیه السلام) رسول‌خدا (صلی الله علیه و آله) امر خداوند را به مردم ابلاغ کردند. در این هنگام شیاطین نزد ابلیس جمع شدند و گفتند: «شما به ما گفتید بعد از اینکه محمّد (صلی الله علیه و آله) درگذشت امّت او از هم پراکنده خواهند شد و سنّتش درهم خواهد شکست و کتاب او هم به این موضوع اشاره می‌کند و می‌گوید: وَ ما محمّد إِلَّا رَسُولٌ قَدْ خَلَتْ مِنْ قَبْلِهِ الرُّسُلُ أَ فَإِنْ ماتَ أَوْ قُتِلَ انْقَلَبْتُمْ عَلی أَعْقابِکُمْ؛ اکنون چگونه پیامبری او تمام خواهد شد و یا امّتش پراکنده می‌گردند درحالی‌که برای خود جانشین معیّن کرده و امامی نصب کرده است». شیطان گفت: «شما ترسی نداشته باشید امّت او فرمان او را نقض خواهند کرد و با وصیّ او مکر خواهند نمود و به اهل‌بیت (علیهم السلام) او ظلم خواهندکرد. حبّ دنیا بر آن‌ها چیره خواهد شد و آن‌ها وصیّت محمّد (صلی الله علیه و آله) را بی‌اثر خواهند نمود تعصّب‌ها و کینه‌ها در دل آن‌ها پیدا خواهد شد و از روی نخوت و تکبّر حقّ را از حق‌دار خواهند گرفت».
ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه)- إِنَّ عَلِیّاً (علیه السلام) کَانَ یَقُولُ فِی حَیَاهًِْ رسول‌الله (صلی الله علیه و آله) إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ یَقُولُ وَما مُحَمَّدٌ إِلَّا رَسُولٌ قَدْ خَلَتْ مِنْ قَبْلِهِ الرُّسُلُ أَ فَإِنْ ماتَ أَوْ قُتِلَ انْقَلَبْتُمْ عَلی أَعْقابِکُمْ وَ اللَّهِ لَا نَنْقَلِبُ عَلَی أَعْقَابِنَا بَعْدَ إِذْ هَدَانَا اللَّهُ وَ اللَّهِ لَئِنْ مَاتَ أَوْ قُتِلَ لَأُقَاتِلَنَّ عَلَی مَا قَاتَلَ عَلَیْهِ حَتَّی أَمُوتَ وَ اللَّهِ إِنِّی لَأَخُوهُ وَ ابْنُ عَمِّهِ وَ وَارِثُهُ فَمَنْ أَحَقُّ بِهِ مِنِّی.
ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه) حضرت علی (علیه السلام) در زمان حیات رسول‌خدا (صلی الله علیه و آله) می‌فرمود: «خداوند در این آیه می‌فرماید: وَ ما محمّد إِلَّا رَسُولٌ قَدْ خَلَتْ مِنْ قَبْلِهِ الرُّسُلُ أَ فَإِنْ ماتَ أَوْ قُتِلَ انْقَلَبْتُمْ عَلی أَعْقابِکُمْ؛ به خدا قسم که ما پس از آنکه خداوند هدایتمان فرمود به قهقری بر نخواهیم گشت! به خدا قسم اگر پیامبر (صلی الله علیه و آله) کشته شود یا وفات نماید هر آینه چون او مقاتله نموده و در همان راه من نیز با مخالفین مجاهده خواهم کرد تا وقتی که جان سپارم زیرا من برادر و پسر عمو و وارث او هستم و کیست که نزدیک‌تر و أولی به آن حضرت از من باشد».
أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- أَنَّ عَلِیّاً (علیه السلام) کَتَبَ إِلَی مُعَاوِیَهًْ ... وَ قَالَ عَزَّ وَ جَلَّ أَ فَإِنْ ماتَ أَوْ قُتِلَ انْقَلَبْتُمْ عَلی أَعْقابِکُمْ فَأَنْتَ وَ شُرَکَاؤُکَ یَا مُعَاوِیَهًُْ الْقَوْمُ الَّذِینَ انْقَلَبُوا عَلَی أَعْقَابِهِمْ وَ ارْتَدُّوا وَ نَقَضُوا الْأَمْرَ وَ الْعَهْدَ فِیمَا عَاهَدُوا اللَّهَ وَ نَکَثُوا الْبَیْعَهًَْ وَ لَمْ یَضُرُّوا اللَّهَ شَیْئاً أَ لَمْ تَعْلَمْ یَا مُعَاوِیَهًُْ أَنَّ الْأَئِمَّهًَْ مِنَّا لَیْسَتْ مِنْکُمْ.
امام علی (علیه السلام) علی (علیه السلام) به معاویه نوشت: «... و خدای عزّوجلّ فرمود: أَ فَإِنْ ماتَ أَوْ قُتِلَ انْقَلَبْتُمْ عَلی أَعْقابِکُمْ؛ پس ای معاویه! تو و شریک‌های تو، گروهی هستید که به عقب بازگشتند و مرتد شدند و امر و پیمان را در موردی که با خداوند پیمان بسته بودند نقض کردند و بیعت را ستاندند و هرگز به خداوند زیانی نرساندند. ای معاویه! آیا نمی‌دانی که امامان و پیشوایان از ما هستند و از شما نیستند».
الرّسول (صلی الله علیه و آله)- یَا مَعْشَرَ النَّاسِ إِنَّهُ بَلَغَنِی مَقَالَتُکُمْ وَ إِنِّی مُحَدِّثُکُمْ حَدِیثاً فَعُوهُ وَ احْفَظُوا مِنِّی وَ اسْمَعُوهُ فَإِنِّی مُخْبِرُکُمْ بِمَا خَصَّ اللَّهُ بِهِ أَهْلَ الْبَیْتِ وَ بِمَا خَصَّ بِهِ عَلِیّاً مِنَ الْفَضْلِ وَ الْکَرَامَهًِْ وَ فَضَّلَهُ عَلَیْکُمْ فَلَا تُخَالِفُوهُ فَتَنْقَلِبُوا عَلَی أَعْقَابِکُمْ وَ مَنْ یَنْقَلِبْ عَلی عَقِبَیْهِ فَلَنْ یَضُرَّ اللهَ شَیْئاً وَ سَیَجْزِی اللهُ الشَّاکِرِینَ مَعَاشِرَ النَّاسِ إِنَّ اللَّهَ قَدِ اخْتَارَنِی مِنْ خَلْقِهِ فَبَعَثَنِی إِلَیْکُمْ رَسُولًا وَ اخْتَارَ لِی عَلِیّاً (علیه السلام) خَلِیفَهًًْ وَ وَصِیّا.
پیامبر (صلی الله علیه و آله) ای مردم! سخنان شما در مورد علی (علیه السلام) به من رسید و من حدیثی به شما می‌گویم پس آن را درک کنید و از من به خاطر بسپارید و آن را بشنوید چون من از آنچه خداوند اهل‌بیت (علیهم السلام) را به آن اختصاص داد و از فضیلت و شرافتی که علی (علیه السلام) را به آن اختصاص داد و او را بر شما برتری داد به شما خبر می‌دهم پس با او مخالفت نکنید که در اثر مخالفت با او به عقب (به دوران جاهلیّت و کفر) برگردید وَ مَنْ یَنْقَلِبْ عَلی عَقِبَیْهِ فَلَنْ یَضُرَّ اللهَ شَیْئاً وَ سَیَجْزِی اللهُ الشَّاکِرِین. ای مردم! خداوند مرا از میان خلقش برگزید و به‌سوی شما فرستاد و علی (علیه السلام) را به عنوان خلیفه و جانشین من برگزید.
أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- {عَنِ الْأَصْبَغِ بْنِ نُبَاتِهًَْ، قَالَ: سَمِعْتُ أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) یَقُولُ} فِی کَلَامٍ لَهُ یَوْمَ الْجَمَلِ: یَا أَیُّهَا النَّاسُ إِنَّ اللَّهَ تَبَارَکَ اسْمُهُ وَ عَزَّ جُنْدُهُ لَمْ یَقْبِضْ نَبِیّاً قَطُّ حَتَّی یَکُونَ لَهُ فِی أَمَتِهُ مَنْ یَهْدِی بِهُدَاهُ وَ یَقْصِدُ سِیرَتَهُ، وَ یَدُلُّ عَلَی مَعَالِمِ سَبِیلِ الْحَقِّ الَّذِی فَرَضَ اللَّهُ عَلَی عِبَادِهِ، ثُمَّ قَرَأَ: وَ ما مُحَمَّدُ إِلَّا رَسُولُ قَدْ خَلَتْ مِنْ قَبْلِهِ الرُّسُلُ أَ فَإِنْ مَاتَ أَوْ قُتِلَ انْقَلَبْتُمْ عَلَی أَعْقابِکُمْ.
امام علی (علیه السلام) در سخنی از ایشان در روز جمل آمده است: «ای مردم! خداوند تبارک و تعالی هرگز هیچ پیامبری را از دنیا نبرد تا برای او در امّتش کسی باشد که به هدایت او هدایت می‌کند و راه و روش او را در پیش می‌گیرد و به نشانه‌های راه حقّی که خداوند بر بندگانش واجب نمود راهنمایی می‌کند». سپس این آیه را قرائت فرمود: وَ ما محمّد إِلَّا رَسُولٌ قَدْ خَلَتْ ...».
أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- إِذَا دَعَا اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ نَبِیَّهُ (صلی الله علیه و آله) وَ رَفَعَهُ إِلَیْهِ لَمْ یَکُ ذَلِکَ بَعْدَهُ إِلَّا کَلَمْحَهًٍْ مِنْ خَفْقَهًٍْ أَوْ وَمِیضٍ مِنْ بَرْقَهًٍْ إِلَی أَنْ رَجَعُوا عَلَی الْأَعْقَابِ وَ انْتَکَصُوا عَلَی الْأَدْبَارِ وَ طَلَبُوا بِالْأَوْتَارِ وَ أَظْهَرُوا الْکَتَائِبَ وَ رَدَمُوا الْبَابَ وَ فَلُّوا الدِّیَارَ وَ غَیَّرُوا آثَارَ رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) وَ رَغِبُوا عَنْ أَحْکَامِهِ وَ بَعُدُوا مِنْ أَنْوَارِهِ وَ اسْتَبْدَلُوا بِمُسْتَخْلَفِهِ بَدِیلًا اتَّخَذُوهُ وَ کانُوا ظالِمِینَ وَ زَعَمُوا أَنَّ مَنِ اخْتَارُوا مِنْ آلِ أَبِی قُحَافَهًَْ أَوْلَی بِمَقَامِ رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) مِمَّنِ اخْتَارَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) لِمَقَامِهِ وَ أَنَّ مُهَاجِرَ آلِ أَبِی قُحَافَهًَْ خَیْرٌ مِنَ الْمُهَاجِرِیِّ الْأَنْصَارِی.
امام علی (علیه السلام) تا اینکه خدای عزّوجلّ پیامبرش (صلی الله علیه و آله) را نزد خود خواند و او را به‌سوی خویش بالا برد. بعد از او آن آثار صالحان در آن‌ها نبود مگر به‌اندازه‌ی چشم به‌هم‌زدنی یا درخشش برقی، تا اینکه دوباره به عقب برگشتند و به پشت‌سر بازگشتند و به ظلم حقّ اهل‌بیت (علیهم السلام) را از آن‌ها طلب نمودند و گردان‌های جنگی را ظاهر کردند و درِ خانه‌ی اهل‌بیت (علیهم السلام) را بستند و خانه را ویران نمودند و آثار رسول‌خدا (صلی الله علیه و آله) را تغییر دادند و از احکامش روی برتافتند و از انوارش دورشدند و به‌جای جانشین او دیگری را انتخاب کردند. آن را انتخاب کردند و ظالم بودند! و گمان کردند کسی که از خاندان ابوقحافه انتخاب نمودند برای مقام رسول‌خدا (صلی الله علیه و آله) شایسته‌تر از آن کسی است که رسول‌خدا (صلی الله علیه و آله) برای مقامش برگزید و پنداشتند مهاجر آل‌ابی‌قحافه بهتر از مهاجر و یاری‌کننده پیامبر (صلی الله علیه و آله) است.
الباقر (علیه السلام)- فقال رسول‌الله (صلی الله علیه و آله) فی یوم الغدیر ... مَعَاشِرَ النَّاسِ أُنْذِرُکُمْ أَنِّی رسول‌الله (صلی الله علیه و آله) قَدْ خَلَتْ مِنْ قَبْلِیَ الرُّسُلُ أَفَإِنْ مِتُّ أَوْ قُتِلْتُ انْقَلَبْتُمْ عَلی أَعْقابِکُمْ وَ مَنْ یَنْقَلِبْ عَلی عَقِبَیْهِ فَلَنْ یَضُرَّ اللهَ شَیْئاً وَ سَیَجْزِی اللهُ الشَّاکِرِینَ أَلَا وَ إِنَّ عَلِیّاً (علیه السلام) هُوَ الْمَوْصُوفُ بِالصَّبْرِ وَ الشُّکْرِ ثُمَّ مِنْ بَعْدِهِ وُلْدِی مِنْ صُلْبِه.
امام باقر (علیه السلام) ای گروه مردم! شما را انذار می‌کنم که من فقط پیامبرو رسول‌خدا (صلی الله علیه و آله) هستم که پیش از او پیامبران و فرستادگان (علیه السلام) گذشتند، پس اگر من بمیرم یا کشته شوم آیا شما به دوران جاهلیّت پیش از اسلام برخواهید گشت؟ و هرکس که عقب‌گرد کند هرگز به خدا گزند و زیانی نرساند و به زودی که خدا سپاسگزاران را پاداش دهد. بدانید در این سوره علی موصوف به صبر و شکر شده و پس از او فرزندانش که از صلب من هستند.
الرّسول (صلی الله علیه و آله)- قَالَ أَنَسُ بْنُ مَالِک: إِنَّهُ أُتِیَ رسول‌الله (صلی الله علیه و آله) بِعَلِیٍّ (علیه السلام) وَ عَلَیْهِ نَیِّفٌ وَ سِتُّونَ جِرَاحَهًًْ قَالَ أَبَانٌ أَمَرَ النَّبِیُّ (صلی الله علیه و آله) أُمَّ سُلَیْمٍ وَ أُمَّ عَطِیَّهًَْ أَنْ تُدَاوِیَاهُ فَقَالَتَا قَدْ خِفْنَا عَلَیْهِ فَدَخَلَ النَّبِیُّ (صلی الله علیه و آله) وَ الْمُسْلِمُونَ یَعُودُونَهُ وَ هُوَ قَرْحَهًٌْ وَاحِدَهًٌْ فَجَعَلَ النَّبِیُّ (صلی الله علیه و آله) یَمْسَحُهُ بِیَدِهِ وَ یَقُولُ إِنَّ رَجُلًا لَقِیَ هَذَا فِی اللَّهِ لَقَدْ أَبْلَی وَ أَعْذَرَ فَکَانَ یَلْتَئِمُ فَقَالَ عَلِیٌّ (علیه السلام) الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی جَعَلَنِی لَمْ أَفِرَّ وَ لَمْ أولی{أُوَلِ} الدُّبُرَ فَشَکَرَ اللَّهُ تَعَالَی لَهُ ذَلِکَ فِی مَوْضِعَیْنِ مِنَ الْقُرْآنِ وَ هُوَ قَوْلُهُ تَعَالَی سَیَجْزِی اللهُ الشَّاکِرِینَ وَ سَنَجْزِی الشَّاکِرِینَ.
پیامبر (صلی الله علیه و آله) انس‌بن‌مالک گوید: بعد از جنگ احد علی (علیه السلام) نزد رسول‌خدا (صلی الله علیه و آله) آورده شد درحالی‌که شصت و چند زخم بر او بود. ابان گوید: «پیامبر (صلی الله علیه و آله) به أم‌سُلَیْم و أم‌عطیّه دستور داد که علی (علیه السلام) را مداوا کنند». آن دو گفتند: «بر او می‌ترسیم که در اثر شدّت جراحات از دنیا برود». پس رسول‌خدا (صلی الله علیه و آله) وارد شد و مسلمانان به عیادت علی (علیه السلام) می‌آیند درحالی‌که سرتاسر بدن ایشان پر از زخم است. رسول‌خدا (صلی الله علیه و آله) دست خود را بر علی (علیه السلام) می‌کشید و می‌فرمود: «هر مردی به خاطر خدا به ملاقات این شخص بیاید در واقع از فراری که در جنگ احد داشته معذرت خواهی کرده و سرزنشی بر او نیست». علی (علیه السلام) در آن هنگامی‌که رفته‌رفته حالش بهتر می‌شد فرمود: «حمد و سپاس خدا را که مرا چنین قرار داد که فرار نکنم و پشت به دشمن نکنم». خدای متعال نیز از آن مجاهدت و حمد علی (علیه السلام) در دو جای قرآن قدردانی نمود و آن این دو سخن خدای تعالی است سَیَجْزِی اللهُ الشَّاکِرِینَ و سَنَجْزِی الشَّاکِرِینَ.
ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه)- یَعْنِی بِالشَّاکِرِینَ صَاحِبَکَ علی‌بن‌ابی‌طالب (علیه السلام) وَ الْمُرْتَدِّینَ عَلَی أَعْقَابِهِمُ الَّذِینَ ارْتَدُّوا عَنْهُ.
ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه) الشَّاکِرِینَ؛ دوست و رفیق تو علیّ‌بن‌ابی‌طالب (علیه السلام) است و منظور از کسانی که به عقب (جاهلیّت) برمی‌گردند، همان‌هایی هستند که از او روی برگرداندند.
الرّضا (علیه السلام)- إِنَّ امیرالمؤمنین (علیه السلام) عَضَّدَهُ اللَّهُ بِالسَّدَادِ وَ وَفَّقَهُ لِلرَّشَادِ عَرَفَ مِنْ حَقَّنَا مَا جَهِلَهُ غَیْرُهُ فَوَصَلَ أَرْحَاماً قُطِعَتْ وَ آمَنَ أَنْفُساً فُزِعَتْ بَلْ أَحْیَاهَا وَ قَدْ تَلِفَتْ وَ أَغْنَاهَا إِذَا افْتَقَرَتْ مُبْتَغِیاً رِضَا رَبِّ الْعَالَمِینَ لَا یُرِیدُ جَزَاءً مِنْ غَیْرِهِ وَ سَیَجْزِی اللهُ الشَّاکِرِینَ وَ لا یُضِیعُ أَجْرَ الْمُحْسِنِینَ.
امام رضا (علیه السلام) امیرالمؤمنین (علیه السلام) حقّ ما را آن مقدار شناخت که نزد دیگران مجهول بود پس ارحامی که قطع شده بود صله کرد و نفس‌هایی که به جزع و فزع درآمده بود ایمن گردانید بلکه زنده گردانید آن‌ها را و حال آنکه تلف شده بودند و بی‌نیاز گردانید آن‌ها را که از روی ظلم محتاج شده بودند و پروردگار عالمیان به این امر خشنود است و غیر از خدا پاداش نمی‌خواهد و سَیَجْزِی اللهُ الشَّاکِرِینَ وَ لا یُضِیعُ أَجْرَ الْمُحْسِنِینَ.