آیه كُلُّ نَفْسٍ ذائِقَةُ الْمَوْتِ وَ إِنَّما تُوَفَّوْنَ أُجُورَكُمْ يَوْمَ الْقِيامَةِ فَمَنْ زُحْزِحَ عَنِ النّارِ وَ أُدْخِلَ الْجَنَّةَ فَقَدْ فازَ وَ مَا الْحَياةُ الدُّنْيا إِلّا مَتاعُ الْغُرُورِ [185]
هر انسانى مرگ را مى‌چشد؛ و شما پاداش خود را به‌طور كامل در روز قيامت خواهيد گرفت؛ و هركس از آتش [دوزخ] دورشده، و به بهشت وارد شود، نجات يافته و رستگار شده است و زندگى دنيا، چيزى جز مايه‌ی فريب نيست.
الصّادق (علیه السلام)- إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ نَعَی إِلَی نَبِیِّهِ (صلی الله علیه و آله) نَفْسَهُ فَقَالَ إِنَّکَ مَیِّتٌ وَ إِنَّهُمْ مَیِّتُونَ وَ قَالَ کُلُّ نَفْسٍ ذائِقَةُ الْمَوْتِ ثُمَّ أَنْشَأَ یُحَدِّثُ فَقَالَ إِنَّهُ یَمُوتُ أَهْلُ الْأَرْضِ حَتَّی لَا یَبْقَی أَحَدٌ ثُمَّ یَمُوتُ أَهْلُ السَّمَاءِ حَتَّی لَا یَبْقَی أَحَدٌ إِلَّا مَلَکُ الْمَوْتِ وَ حَمَلَهًُْ الْعَرْشِ وَ جَبْرَئِیلُ وَ مِیکَائِیلُ قَالَ فَیَجِیءُ مَلَکُ الْمَوْتِ حَتَّی یَقُومَ بَیْنَ یَدَیِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ فَیُقَالُ لَهُ مَنْ بَقِیَ وَ هُوَ أَعْلَمُ فَیَقُولُ یَا رَبِّ لَمْ یَبْقَ إِلَّا مَلَکُ الْمَوْتِ وَ حَمَلَهًُْ الْعَرْشِ وَ جَبْرَئِیلُ وَ مِیکَائِیلُ فَیُقَالُ لَهُ قُلْ لِجَبْرَئِیلَ وَ مِیکَائِیلَ فَلْیَمُوتَا فَتَقُولُ الْمَلَائِکَهًُْ عِنْدَ ذَلِکَ یَا رَبِّ رَسُولَیْکَ وَ أَمِینَیْکَ فَیَقُولُ إِنِّی قَدْ قَضَیْتُ عَلَی کُلِّ نَفْسٍ فِیهَا الرُّوحُ الْمَوْتَ ثُمَّ یَجِیءُ مَلَکُ الْمَوْتِ حَتَّی یَقِفَ بَیْنَ یَدَیِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ فَیُقَالُ لَهُ مَنْ بَقِیَ وَ هُوَ أَعْلَمُ فَیَقُولُ یَا رَبِّ لَمْ یَبْقَ إِلَّا مَلَکُ الْمَوْتِ وَ حَمَلَهًُْ الْعَرْشِ فَیَقُولُ قُلْ لِحَمَلَهًِْ الْعَرْشِ فَلْیَمُوتُوا قَالَ ثُمَّ یَجِیءُ کَئِیباً حَزِیناً لَا یَرْفَعُ طَرْفَهُ فَیُقَالُ مَنْ بَقِیَ فَیَقُولُ یَا رَبِّ لَمْ یَبْقَ إِلَّا مَلَکُ الْمَوْتِ فَیُقَالُ لَهُ مُتْ یَا مَلَکَ الْمَوْتِ فَیَمُوت.
امام صادق (علیه السلام) ابی‌المغراء گوید: یعقوب احمر به من گفت: بر امام صادق (علیه السلام) وارد شدیم ... امام (علیه السلام) فرمود]: «خدای عزّوجلّ خودش خبر مرگ را به پیامبرش داد و فرمود: تو می‌میری و آن‌ها نیز خواهند مرد. (زمر/۳۰) و فرمود: کُلُّ نَفْسٍ ذائِقَةُ الْمَوْتِ». سپس شروع نمود به سخن‌گفتن و فرمود: «اهل زمین می‌میرند تا اینکه هیچ‌کس باقی نمی‌ماند. سپس اهل آسمان می‌میرند تا اینکه احدی به‌جز ملک‌الموت، حاملان عرش، جبرئیل و میکائیل (علیهم السلام) باقی نمی‌ماند. ملک‌الموت (علیه السلام) می‌آید تا اینکه در مقابل خدای عزّوجلّ می‌ایستد و با اینکه خداوند داناتر است که چه کسی باقی مانده است به او گفته می‌شود: «چه کسی باقی ماند»؟ می‌گوید: «پروردگارا! به جز ملک‌الموت، حاملان عرش، جبرئیل و میکائیل (علیهم السلام) کسی باقی نمانده است». به او گفته می‌شود: «به جبرئیل و میکائیل (علیها السلام) بگو بمیرند». در این هنگام فرشتگان می‌گویند: «پروردگارا! آن دو رسولان تو و امینان تو هستند». خداوند می‌فرماید: «من بر هر نفسی که در آن روح باشد مرگ را مقدّر کرده‌ام». سپس ملک‌الموت می‌آید تا در مقابل خدای عزّوجلّ می‌ایستد و با اینکه خداوند داناتر است که چه کسی باقی‌مانده است به او گفته می‌شود: «چه کسی باقی ماند»؟ می‌گوید: «پروردگارا! به جز ملک‌الموت و حاملان عرش کسی باقی نماند». می‌فرماید: «به حاملان عرش بگو بمیرند». فرمود: «سپس درحالی‌که اندوهگین و غصّه‌دار است می‌آید و چشم بلند نمی‌کند پس گفته می‌شود: «چه کسی باقی مانده است»؟ می‌گوید: «پروردگارا! به جز ملک‌الموت کسی باقی نمانده است». به او گفته می‌شود: «ای ملک‌الموت! بمیر»! پس می‌میرد.
ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه)- قَالَ إِدْرِیسُ (علیه السلام) لمَلَکُ الْمَوْتِ لِی إِلَیْکَ حَاجَهًٌْ فَقَالَ وَ مَا هِیَ قَالَ تَصْعَدُ بِی إِلَی السَّمَاءِ فَاسْتَأْذَنَ مَلَکُ الْمَوْتِ رَبَّهُ فِی ذَلِکَ فَأَذِنَ لَهُ فَحَمَلَهُ عَلَی جَنَاحِهِ فَصَعِدَ بِهِ إِلَی السَّمَاءِ ثُمَّ قَالَ لَهُ إِدْرِیسُ (علیه السلام) إِنَّ لِی إِلَیْکَ حَاجَهًًْ أُخْرَی قَالَ وَ مَا هِیَ قَالَ بَلَغَنِی مِنَ الْمَوْتِ شِدَّهًٌْ فَأُحِبُّ أَنْ تُذِیقَنِی مِنْهُ طَرَفاً فَأَنْظُرَ هُوَ کَمَا بَلَغَنِی فَاسْتَأْذَنَ رَبَّهُ لَهُ فَأَذِنَ فَأَخَذَ بِنَفْسِهِ سَاعَهًًْ ثُمَّ خَلَّی عَنْهُ فَقَالَ لَهُ کَیْفَ رَأَیْتَ قَالَ بَلَغَنِی عَنْهُ شِدَّهًٌْ وَ إِنَّهُ لَأَشَدُّ مِمَّا بَلَغَنِی وَ لِی إِلَیْکَ حَاجَهًٌْ أُخْرَی تُرِینِیَ النَّارَ فَاسْتَأْذَنَ مَلَکُ الْمَوْتِ صَاحِبَ النَّارِ فَفَتَحَ لَهُ فَلَمَّا رَآهَا إِدْرِیسُ (علیه السلام) سَقَطَ مَغْشِیّاً عَلَیْهِ ثُمَّ قَالَ لِی إِلَیْکَ حَاجَهًٌْ أُخْرَی تُرِینِیَ الْجَنَّهًَْ فَاسْتَأْذَنَ مَلَکُ الْمَوْتِ خَازِنَ الْجَنَّهًِْ فَدَخَلَهَا فَلَمَّا نَظَرَ إِلَیْهَا قَالَ یَا مَلَکَ الْمَوْتِ مَا کُنْتُ لِأَخْرُجَ مِنْهَا إِنَّ اللَّهَ تَعَالَی یَقُولُ کُلُّ نَفْسٍ ذائِقَةُ الْمَوْتِ وَ قَدْ ذُقْتُهُ وَ یَقُولُ وَ إِنْ مِنْکُمْ إِلَّا وارِدُها وَ قَدْ وَرَدْتُهَا وَ یَقُولُ فِی الْجَنَّهًِْ وَ ما هُمْ بِخارِجِینَ مِنْها.
ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه) ادریس (علیه السلام)به ملک‌الملک گفت: «از تو درخواستی دارم». ملک‌الملک گفت: «چه حاجتی»؟ گفت: «مرا به آسمان ببری! پس ملک‌الملک از پروردگارش اجازه خواست و خواسته‌ی او به هدف اجابت رسید و ادریس (علیه السلام) خود را در میان آسمان دید او از ملک‌الموت حاجتی دیگر طلب‌کرده و گفت: «شنیده‌ام که مرگ بسیار سخت است بهتر است لمحه‌ای از آن را بر من همان‌طور که شایسته است بچشانی»؟ به امر خداوند ادریس (علیه السلام) ساعتی قبض روح شد و بعد از حیات مجدداً به ملک‌الموت گفت: «آنچه حس کردم بسیار سخت‌تر از چیزی بود که شنیده بودم». ادریس (علیه السلام) حاجتی مکرّر را خواستار شد او از ملک‌الموت خواست تا آتش جهنّم را به او نشان دهد. لحظه‌ای پرده‌ها بر کنار رفت و وقتی چشم ادریس (علیه السلام) بر زبانه‌های آتش افتاد بیهوش نقش بر زمین گشت. در مرحله‌ی بعد ادریس (علیه السلام) تقاضای شهود بهشت را نمود و آنگاه که دربان جنّت در باغ سبز را بر روی او گشود به ملک‌الموت گفت من دیگر حاضر نیستم از بهشت بیرون روم زیرا که خداوند خود فرموده: کُلُّ نَفْسٍ ذائِقَةُ الْمَوْتِ و من نیز آن را لحظه‌ای پیش چشیدم و نیز حق تعالی فرمود: و همه‌ی شما [بدون استثنا] وارد جهنّم می‌شوید. (مریم/۷۱) من اکنون داخل آن گشته‌ام و پیرامون بهشت نیز می‌فرماید: هرگز از آتش [دوزخ] خارج نخواهند شد!. (بقره/۱۶۷)
ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه)- لَمَّا أَنْزَلَ اللَّهُ کُلُّ مَنْ عَلَیْها فانٍ قَالَتْ الْمَلَائِکَهًُْ: هَلَکَ أَهْلُ الْأَرْضِ. فَلَمَّا نَزَلَ کُلُّ نَفْسٍ ذائِقَةُ الْمَوْتِ أَیْقَنَتِ الْمَلَائِکَهًُْ بِالْهَلَاکِ مَعَهُمْ.
ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه) هنگامی‌که خداوند آیه: همه‌ی کسانی که روی آن [زمین] هستند فانی می‌شوند. (رحمن/۲۶) را نازل فرمود، فرشتگان گفتند: «اهل زمین نابود شدند» و هنگامی‌که آیه: کُلُّ نَفْسٍ ذائِقَةُ الْمَوْتِ نازل شد، فرشتگان یقین پیدا کردند که همراه آن‌ها نابود می‌شوند».
الرّسول (صلی الله علیه و آله)- جَاءَنِی جَبْرَئِیلُ فِی أَحْسَنِ صُورَهًٍْ ضَاحِکاً مُسْتَبْشِراً فَقَالَ یَا مُحَمَّدُ (صلی الله علیه و آله) الْعَلِیُّ الْأَعْلَی یُقْرِئُکَ السَّلَامَ وَ یَقُولُ إِنَّ لِکُلِّ شَیْءٍ نَسَباً وَ نِسْبَتِی قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ فَمَنْ أَتَانِی مِنْ أُمَّتِکَ قَارِئاً لِقُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ أَلْفَ مَرَّهًٍْ مِنْ دَهْرِهِ أُلْزِمُهُ دَارِی وَ إِقَامَهًَْ عَرْشِی وَ شَفَّعْتُهُ فِی سَبْعِینَ مِمَّنْ وَجَبَتْ عُقُوبَتُهُ وَ لَوْ لَا أَنِّی آلَیْتُ عَلَی نَفْسِی کُلُّ نَفْسٍ ذائِقَةُ الْمَوْتِ لَمَا قَبَضْتُ رُوحَهُ.
پیامبر (صلی الله علیه و آله) جبرئیل (علیه السلام) در زیباترین صورت، خندان و شادمان نزد من آمد و گفت: «ای محمّد (صلی الله علیه و آله)! خدای علیّ‌اعلی به تو سلام می‌رساند و می‌گوید: «هرچیزی نسبتی دارد که او را معرفی می‌کند و نسبت من سوره‌ی بگو: خداوند، یکتا و یگانه است. (اخلاص/۱) است؛ پس هرکس از امّت تو نزد من بیاید درحالی‌که در طول حیاتش هزار مرتبه سوره‌ی: قُلْ هُوَ اللهُ أَحَدٌ را خوانده باشد او را ملازم خانه‌ام و مقیم عرشم می‌گردانم و درباره‌ی هفتاد نفر از کسانی که عذابشان قطعی شده شفیع می‌گردانم و به خدا سوگند یادکرده‌ام، اگر نبود کُلُّ نَفْسٍ ذائِقَةُ الْمَوْتِ روحش را نمی‌گرفتم.
الرّسول (صلی الله علیه و آله)- قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) بَعْدَ مُنْصَرَفِهِ مِنْ حَجَّهًِْ الْوَدَاعِ: أَیُّهَا النَّاسُ إِنَّ جَبْرَئِیلَ الرُّوحَ الْأَمِینَ نَزَلَ مِنْ عِنْدِ رَبِّی جَلَّ جَلَالُهُ وَ قَالَ: یَا مُحَمَّدُ (صلی الله علیه و آله) إِنَّ اللَّهَ تَعَالَی یَقُولُ إِنِّی قَدِ اشْتَقْتُ إِلَی لِقَائِکَ فَأَوْصِ بِخَیْرٍ وَ تَقَدَّمْ إِلَیَّ. أَیُّهَا النَّاسُ إِنَّهُ قَدِ اقْتَرَبَ أَجَلِی وَ کَأَنَّنِی بِکُمْ قَدْ فَارَقْتُمُونِی بِأَبْدَانِکُمْ وَ لَا تُفَارِقُونِی بِقُلُوبِکُمْ. أَیُّهَا النَّاسُ إِنَّهُ لَمْ یَکُنْ لِلَّهِ نَبِیٌّ خُلِّدَ فِی الدُّنْیَا فَأُخَلَّدَ أَ فَإِنْ مِتَّ فَهُمُ الْخالِدُونَ* کُلُّ نَفْسٍ ذائِقَةُ الْمَوْتِ.
پیامبر (صلی الله علیه و آله) رسول‌خدا (صلی الله علیه و آله) بعد از بازگشتش از حجّهًْ‌الوداع فرمود: «ای مردم! جبرئیل روح‌الأمین از جانب پروردگارم جلّ‌جلاله نازل شد و گفت: «ای محمّد (صلی الله علیه و آله)! خدای تعالی می‌فرماید: «من مشتاق دیدار تو هستم پس به خیر و نیکی وصیّت کن و به‌سوی من بیا»! ای مردم! مرگ من نزدیک شده است و گویا شما با بدن‌هایتان از من جدا شده‌اید ولی با دلهایتان از من جدا نشوید. ای مردم! خداوند در دنیا پیامبری نداشته که جاودانه باشد تا من جاودانه شوم آیا اگر تو بمیری، آنان جاوید خواهند بود؟! هر انسانی طعم مرگ را می‌چشد!. (انبیاء/۳۴۳۵).
الصّادق (علیه السلام)- لَمَّا قُبِضَ رسول‌الله (صلی الله علیه و آله) جَاءَهُمْ جَبْرَئِیلُ وَ النَّبِیُّ مُسَجًّی وَ فِی الْبَیْتِ عَلِیٌّ (علیه السلام) وَ فَاطِمَهًُْ (سلام الله علیها) وَ الْحَسَنُ (علیه السلام) وَ الْحُسَیْنُ (علیه السلام) فَقَالَ السَّلَامُ عَلَیْکُمْ یَا أَهْلَ بَیْتِ الرَّحْمَهًِْ کُلُّ نَفْسٍ ذائِقَةُ الْمَوْتِ وَ إِنَّما تُوَفَّوْنَ أُجُورَکُمْ یَوْمَ الْقِیامَةِ فَمَنْ زُحْزِحَ عَنِ النَّارِ وَ أُدْخِلَ الْجَنَّةَ فَقَدْ فازَ وَ مَا الْحَیاةُ الدُّنْیا إِلَّا مَتاعُ الْغُرُورِ ... قَالُوا فَسَمِعْنَا الصَّوْتَ وَ لَمْ نَرَ الشَّخْصَ.
امام صادق (علیه السلام) وقتی پیامبر (صلی الله علیه و آله) جان سپرد، علی (علیه السلام) و فاطمه (سلام الله علیها) و حسن و حسین (علیها السلام) در خانه بودند درحالی‌که جنازه پیامبر (صلی الله علیه و آله) بر روی زمین بود جبرئیل (علیه السلام) بر آن‌ها وارد شد و گفت: «سلام بر شما ای اهل‌بیت رحمت؛ کُلُّ نَفْسٍ ذَآئِقَةُ الْمَوْتِ وَ إِنَّمَا تُوَفَّوْنَ أُجُورَکُمْ یَوْمَ الْقِیَامَةِ فَمَن زُحْزِحَ عنِ النَّارِ وَ أُدْخِلَ الْجَنَّةَ فَقَدْ فَازَ وَما الْحَیَاةُ الدُّنْیَا إِلاَّ مَتَاع الْغُرُورِ آن‌ها گفتند: «صدایی را شنیدیم امّا کسی را ندیدیم».
الرّضا (علیه السلام)- لَمَّا قُبِضَ رسول‌الله (صلی الله علیه و آله) جَاءَ الْخَضِرُ فَوَقَفَ عَلَی بَابِ الْبَیْتِ وَ فِیهِ عَلِیٌّ (علیه السلام) وَ فَاطِمَهًُْ (سلام الله علیها) وَ الْحَسَنُ (علیه السلام) وَ الْحُسَیْنُ (علیه السلام) وَ رسول‌الله (صلی الله علیه و آله) قَدْ سُجِّیَ بِثَوْبٍ فَقَالَ السَّلَامُ عَلَیْکُمْ یَا أَهْلَ الْبَیْتِ کُلُّ نَفْسٍ ذائِقَةُ الْمَوْتِ وَ إِنَّما تُوَفَّوْنَ أُجُورَکُمْ یَوْمَ الْقِیامَةِ إِنَّ فِی اللَّهِ خَلَفاً مِنْ کُلِّ هَالِکٍ وَ عَزَاءً مِنْ کُلِّ مُصِیبَهًٍْ وَ دَرَکاً مِنْ کُلِّ فَائِتٍ فَتَوَکَّلُوا عَلَیْهِ وَ ثِقُوا بِهِ وَ أَسْتَغْفِرُ اللَّهَ لِی وَ لَکُمْ فَقَالَ أَمِیرُالْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) هَذَا أَخِی الْخَضِرُ جَاءَ یُعَزِّیکُمْ بِنَبِیِّکُمْ.
امام رضا (علیه السلام) خضر (علیه السلام) به هنگام رحلت پیامبر (صلی الله علیه و آله) بر درب خانه‌ی ایشان ایستاده و خطاب به امیرالمؤمنین (علیه السلام) و فاطمه‌زهرا (سلام الله علیها) و حسنین (علیها السلام) گفت: «السَّلَامُ عَلَیْکُمْ یَا أَهْلَ الْبَیْتِ کُلُّ نَفْسٍ ذائِقَةُ الْمَوْتِ وَ إِنَّما تُوَفَّوْنَ أُجُورَکُمْ یَوْمَ الْقِیامَةِ؛ خداوند را از پس هر رحلتی جانشینی خواهد بود بر او توکّل نمایید و برای خود و این حقیر طلب مغفرت کنید». در اینجا امیرالمؤمنین (علیه السلام) خطاب به حاضرین فرمود: «این برادرم خضر (علیه السلام) است که برای تسلیت‌گویی نزد شما آمده است».
ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه)- لَمَّا کَانَ قَبْلَ وَفَاهًِْ رسول‌الله (صلی الله علیه و آله) ... فَنَزَلَ مَلَکُ الْمَوْتِ فَقَالَ لَهُ جَبْرَئِیلُ یَا مَلَکَ الْمَوْتِ احْفَظْ وَصِیَّهًَْ اللَّهِ فِی رُوحِ مُحَمَّدٍ (صلی الله علیه و آله) وَ کَانَ جَبْرَئِیلُ عَنْ یَمِینِهِ وَ مِیکَائِیلُ عَنْ یَسَارِهِ وَ مَلَکُ الْمَوْتِ آخِذٌ بِرُوحِهِ (صلی الله علیه و آله) فَلَمَّا کَشَفَ الثَّوْبَ عَنْ وَجْهِ رسول‌الله (صلی الله علیه و آله) نَظَرَ إِلَی جَبْرَئِیلَ فَقَالَ لَهُ عِنْدَ الشَّدَائِدِ تَخْذُلُنِی فَقَالَ یَا مُحَمَّدُ (صلی الله علیه و آله) إِنَّکَ مَیِّتٌ وَ إِنَّهُمْ مَیِّتُونَ. کُلُّ نَفْسٍ ذائِقَةُ الْمَوْتِ.
ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه) پیش از مرگ پیغمبر (صلی الله علیه و آله) ... ملک‌الموت آمد جبرئیل (علیه السلام) گفت: «وصیّت خدا را درباره‌ی روح محمّد (صلی الله علیه و آله) مراعات کن جبرئیل (علیه السلام) سمت راست و میکائیل (علیه السلام) سمت چپ او بود و ملک‌الموت جان او را گرفت چون روی رسول‌خدا (صلی الله علیه و آله) را باز کرد آن حضرت (صلی الله علیه و آله) به جبرئیل (علیه السلام) نگاه کرد و به او فرمود: «در این سختی دست از من برداشتی». عرض کرد: «ای محمّد (صلی الله علیه و آله)! تو می‌میری و آن‌ها نیز خواهند مرد! و همه نفوس مرگ را می‌چشند. (زمر/۳۰۳۱)
الصّادق (علیه السلام)- إِذَا رَأَیْتَ الْجَنَازَهًَْ فَقُلِ اللَّهُ أَکْبَرُ اللَّهُ أَکْبَرُ هذا ما وَعَدَنَا اللَّهُ وَ رَسُولُهُ وَ صَدَقَ اللَّهُ وَ رَسُولُهُ کُلُّ نَفْسٍ ذائِقَةُ الْمَوْتِ هَذَا سَبِیلٌ لَا بُدَّ مِنْهُ إِنَّا لِلهِ وَ إِنَّا إِلَیْهِ راجِعُونَ تَسْلِیماً لِأَمْرِهِ وَ رِضًا بِقَضَائِهِ وَ احْتِسَاباً لِحُکْمِه.
امام صادق (علیه السلام) هنگامی‌که جنازه را دیدی، بگو: «اللهُ أَکْبَرُ اللهُ أَکْبَرُ؛ این همان است که خدا و رسولش (صلی الله علیه و آله) به ما وعده داد و خدا و رسولش (صلی الله علیه و آله) راست گفتند: کُلُّ نَفْسٍ ذائِقَةُ الْمَوْت. این راهی است که گریزی از آن نیست. ما از آنِ خداییم و به‌سوی او بازمی‌گردیم. (بقره/۱۵۶) درحالی‌که تسلیم امر او و راضی به قضاء او هستیم و حکم او را می‌طلبیم».
الباقر (علیه السلام)- عَنْ جَابِرِ بْنِ یَزِیدَ، عَنْ أَبِی جَعْفَر (علیه السلام) قَالَ: لَیْسَ مِنْ مُؤْمِنٍ إِلَّا وَ لَهُ قَتْلَهًٌْ وَ مَوْتَهًٌْ إِنَّهُ مَنْ قُتِلَ نُشِرَ حَتَّی یَمُوتَ وَ مَنْ مَاتَ نُشِرَ حَتَّی یُقْتَلَ ثُمَّ تَلَوْتُ عَلَی أَبِی جَعْفَرٍ (علیه السلام) هَذِهِ الْآیَهًَْ کُلُّ نَفْسٍ ذائِقَةُ الْمَوْتِ.
امام باقر (علیه السلام) هر مؤمنی یک بار می‌میرد و یک‌بار کشته می‌شود. هرکس که کشته شود دوباره محشور می‌شود تا بمیرد و هرکس که بمیرد، محشور می‌شود تا کشته شود. پس این آیه را برای امام باقر (علیه السلام) تلاوت کردم: کُلُّ نَفْسٍ ذَآئِقَةُ الْمَوْتِ.
الباقر (علیه السلام)- عَنْ زُرَارَهًَْ قَال قُلْت لأَبَی‌جَعْفَرٍ (علیه السلام) إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ یَقُولُ کُلُّ نَفْسٍ ذائِقَةُ الْمَوْتِ أَ فَرَأَیْتَ مَنْ قُتِلَ لَمْ یَذُقِ الْمَوْتَ فَقَالَ لَیْسَ مَنْ قُتِلَ بِالسَّیْفِ کَمَنْ مَاتَ عَلَی فِرَاشِهِ إِنَّ مَنْ قُتِلَ لَا بُدَّ أَنْ یَرْجِعَ إِلَی الدُّنْیَا حَتَّی یَذُوقَ الْمَوْت.
امام باقر (علیه السلام) زراره گوید: به امام باقر (علیه السلام) عرض کردم: «خداوند در آیه‌ی دیگر می‌فرماید: کُلُّ نَفْسٍ ذائِقَةُ الْمَوْتِ؛ یعنی آیا کسی که کشته می‌شود مرگ را نمی‌چشد»؟ فرمود: «کسی که با شمشیر در راه خدا کشته می‌شود با آن‌کس که در بسترش جان می‌دهد یکسان نیستند. کسی که کشته می‌شود ناچار می‌باید به دنیا برگردد (و مجدداً زندگی کند و بعد بمیرد) تا مزه‌ی مرگ را بچشد».
الباقر (علیه السلام)- عَنْ زُرَارَهًَْ عَنْ أَبِی‌جَعْفَرٍ (علیه السلام) فِی قَوْلِ اللَّهِ وَ لَئِنْ مُتُّمْ أَوْ قُتِلْتُمْ لَإِلَی اللهِ تُحْشَرُونَ وَ قَدْ قَالَ اللَّهُ: کُلَّ نَفْسٍ ذائِقَةُ الْمَوْتِ فَقَالَ أَبُوجَعْفَرٍ (علیه السلام): قَدْ فَرَّقَ اللَّهُ بَیْنَهُمَا ثُمَّ قَالَ: أَ کُنْتَ قَاتِلًا رَجُلًا لَوْ قَتَلَ أَخَاکَ؟ قُلْتُ: نَعَمْ، قَالَ: فَلَوْ مَاتَ مَوْتاً أَ کُنْتَ قَاتِلًا أَحَداً؟ قُلْتُ: لَا، قَالَ: أَ لَا تَرَی کَیْفَ فَرَّقَ اللَّهُ بَیْنَهُمَا.
امام باقر (علیه السلام) زراره گوید: امام باقر (علیه السلام) درباره‌ی قول خداوند عزّوجلّ: و اگر بمیرید یا کشته‌شوید به‌سوی خدا محشور می‌شوید. (آل عمران/۱۵۸) و کُلُّ نَفْسٍ ذائِقَةُ الْمَوْت فرمود: «خداوند میان این دو (مردن و کشته‌شدن) فرق گذاشته است سپس رو به من فرمود: «اگر مردی برادرت را بکشد، آیا او را می‌کشی»؟ گفتم: «بله»! فرمود: «اگر به مرگ طبیعی بمیرد آیا کسی را می‌کشی»؟ گفتم: «نه»! فرمود: «آیا نمی‌بینی چگونه خداوند میان این دو فرق نهاده است»؟ [بنابراین مردن غیر از کشته‌شدن است و کسی که کشته شده است نمرده است و چون هرکسی مرگ را می‌چشد.
ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه)- وَ إِنَّما تُوَفَّوْنَ أُجُورَکُمْ یَعْنِی جَزاءَ أَعْمَالِکُمْ فِی الدُّنْیَا.
ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه) وَ إِنَّما تُوَفَّوْنَ أُجُورَکُمْ؛ یعنی جزای اعمالتان که در دنیا انجام می‌دهید.
الصّادق (علیه السلام)- إِذَا کَانَ یَوْمُ الْقِیَامَهًِْ دُعِیَ مُحَمَّدٌ (صلی الله علیه و آله) ... أَلَا إِنَّ مُحَمَّداً (صلی الله علیه و آله) وَ وَصِیَّهُ وَ سِبْطَیْهِ وَ الْأَئِمَّهًَْ (علیهم السلام) مِنْ ذُرِّیَّتِهِ هُمُ الْفَائِزُونَ ثُمَّ یُؤْمَرُ بِهِمْ إِلَی الْجَنَّهًِْ وَ ذَلِکَ قَوْلُهُ فَمَنْ زُحْزِحَ عَنِ النَّارِ وَ أُدْخِلَ الْجَنَّةَ فَقَدْ فازَ.
امام صادق (علیه السلام) هنگامی‌که روز قیامت شود محمّد (صلی الله علیه و آله) فراخوانده می‌شود ... و منادی از باطن عرش ندا می‌دهد: «آگاه باشید که محمّد (صلی الله علیه و آله) و جانشین او و دو نوه‌ی او و امامان از نسل او همان‌ها رستگارانند». سپس دستور رفتن به‌سوی بهشت به آن‌ها داده می‌شود و این است معنای سخن خداوند: فَمَنْ زُحْزِحَ عَنِ النَّارِ وَ أُدْخِلَ الْجَنَّةَ فَقَدْ فاز.
علیّ‌بن‌إبراهیم (رحمة الله علیه)- فَمَنْ زُحْزِحَ عَنِ النَّارِ وَ أُدْخِلَ الْجَنَّةَ فَقَدْ فازَ أَیْ نَجَا مِنَ النَّارِ.
علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه) فَمَنْ زُحْزِحَ عَنِ النَّارِ وَ أُدْخِلَ الْجَنَّةَ فَقَدْ فاز یعنی از آتش نجات پیدا کرد.
ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه)- فَمَنْ زُحْزِحَ عَنِ النَّارِ بِعَمَلِهِ الصَّالِحِ فَقَدْ فَازَ یَعْنِی نَجَا مِنَ النَّارِ وَ سَعِدَ فِی الْجَنَّهًِْ.
ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه) فَمَنْ زُحْزِحَ عَنِ النَّار فَقَدْ فازَ؛ به‌وسیله‌ی عمل صالحش یعنی از آتش دور شد و نجات پیدا کرد و در بهشت سعادتمند شد.
الرّسول (صلی الله علیه و آله)- مَوْضِعُ سَوْطٍ فِی الْجَنَّهًِْ خَیْرٌ مِنَ الدُّنْیَا وَ مَا فِیهَا اقْرَءُوا إِنْ شِئْتُم فَمَنْ زُحْزِحَ عَنِ النَّارِ وَ أُدْخِلَ الْجَنَّةَ فَقَدْ فازَ.
پیامبر (صلی الله علیه و آله) و جای تازیانه‌ای در بهشت بهتر از دنیاست و هرآنچه در دنیاست بخوانید اگر خواستید: فَمَنْ زُحْزِحَ عَنِ النَّارِ وَ أُدْخِلَ الْجَنَّةَ فَقَدْ فازَ.
الرّسول (صلی الله علیه و آله)- فَاعْلَمُوا عِبَادَ اللَّهِ أَنَّ الْعَبْدَ یُبْعَثُ یَوْمَ الْقِیَامَهًِْ عَلَی مَا مَاتَ وَ قَدْ خَلَقَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ الْجَنَّهًَْ وَ النَّارَ فَمَنِ اخْتَارَ النَّارَ عَلَی الْجَنَّهًِْ انْقَلَبَ بِالْخَیْبَهًِْ وَ مَنِ اخْتَارَ الْجَنَّهًَْ فَقَدْ فَازَ وَ انْقَلَبَ بِالْفَوْزِ لِقَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ فَمَنْ زُحْزِحَ عَنِ النَّارِ وَ أُدْخِلَ الْجَنَّةَ فَقَدْ فاز.
پیامبر (صلی الله علیه و آله) پس بدانید ای بنده‌های خدا! که بنده روز قیامت بر آنچه مرده (از عقیده و روش) مبعوث شود و البتّه که خدای عزّوجلّ بهشت و دوزخ؛ هر دو را آفریده و هرکه دوزخ را بر بهشت برگزیند به نومیدی می‌افتد و هرکه بهشت را برگزیند البتّه که رستگار است و با پیروزی بازگردد فَمَنْ زُحْزِحَ عَنِ النَّارِ وَ أُدْخِلَ الْجَنَّةَ فَقَدْ فاز.
الصّادق (علیه السلام)- إِنَ الْبَارَّ بِالْإِخْوَانِ لَیُحِبُّهُ الرَّحْمَنُ وَ فِی ذَلِکَ مَرْغَمَهًٌْ لِلشَّیْطَانِ وَ تَزَحْزُحٌ عَنِ النِّیرَانِ وَ دُخُولُ الْجِنَان.
امام صادق (علیه السلام) قطعاً خدای رحمان نیکی‌کردن به برادران را دوست دارد و شیطان آن را نمی‌پسندد و نیکی‌کردن به برادران سبب دورشدن از آتش و ورود به بهشت است.
الرّسول (صلی الله علیه و آله)- عَنِ النَّبِیِّ (صلی الله علیه و آله) عَنْ جَبْرَئِیلَ عَنْ مِیکَائِیلَ عَنْ إِسْرَافِیلَ عَنِ اللَّهِ جَلَّ جَلَالُهُ أَنَّهُ قَال: فَبِعِزَّتِی حَلَفْتُ وَ بِجَلَالِی أَقْسَمْتُ أَنَّهُ لَا یَتَوَلَّی عَلِیّاً (علیه السلام) عَبْدٌ مِنْ عِبَادِی إِلَّا زَحْزَحْتُهُ عَنِ النَّارِ وَ أَدْخَلْتُهُ الْجَنَّهًْ.
پیامبر (صلی الله علیه و آله) به عزّت خود سوگند خوردم و به جلالم قسم خوردم که هیچ‌کدام از بندگانم علی (علیه السلام) را دوست ندارند جز آنکه آن‌ها را از دوزخ برکنار دارم و به بهشت وارد کنم.