آیه ۲۲ - سوره آل‌عمران

آیه أُولئِكَ الَّذينَ حَبِطَتْ أَعْمالُهُمْ فِي الدُّنْيا وَ الْآخِرَةِ وَ ما لَهُمْ مِنْ ناصِرينَ [22]

آن‌ها كسانى هستند كه اعمال نيك آن‌ها [به‌خاطر اين گناهان بزرگ]، در دنيا و آخرت تباه شده، و ياورى [و شفاعت كننده‌اى] ندارند.

۱
(آل‌عمران/ ۲۲)

أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- سُلَیمِِ‌بنِ‌قَیسٍ‌الهِلَالِیِّ فِی (کِتَابِهِ): فِی حَدِیثِ لأمیرالمُؤمنینَ (علیه السلام) مَعَ مُعَاوِیَهًَْ، قالَ لَهُ ... قَدْ سَمِعْتُ رَسُولُ اللهِ (صلی الله علیه و آله) أَنْتَ وَ وَزِیرُکَ وَ صُوَیْحِبُکَ یَقُولُ إِذَا بَلَغَ بَنُو أَبِی الْعَاصِ ثَلَاثِینَ رَجُلًا اتَّخَذُوا کِتَابَ اللَّهِ دَخَلًا وَ عِبَادَ اللَّهِ خَوَلًا وَ مَالَ اللَّهِ دُوَلًا یَا مُعَاوِیَهًُْ إِنَّ نَبِیَّ اللَّهِ زَکَرِیَّا نُشِرَ بِالْمِنْشَارِ وَ یَحْیَی ذُبِحَ وَ قَتَلَهُ قَوْمُهُ وَ هُوَ یَدْعُوهُمْ إِلَی اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ ذَلِکَ لِهَوَانِ الدُّنْیَا عَلَی اللَّهِ إِنَّ أَوْلِیَاءَ الشَّیْطَانِ قَدْ حَارَبُوا أَوْلِیَاءَ الرَّحْمَنِ قَالَ اللَّهُ إِنَّ الَّذِینَ یَکْفُرُونَ بِآیاتِ اللهِ وَ یَقْتُلُونَ النَّبِیِّینَ بِغَیْرِ حَقٍّ وَ یَقْتُلُونَ الَّذِینَ یَأْمُرُونَ بِالْقِسْطِ مِنَ النَّاسِ فَبَشِّرْهُمْ بِعَذابٍ أَلِیمٍ یَا مُعَاوِیَهًُْ! إِنَّ رسول‌الله (صلی الله علیه و آله) قَدْ أَخْبَرَنِی أَنَّ أُمَّتَهُ سَیَخْضِبُونَ لِحْیَتِی مِنْ دَمِ رَأْسِی وَ أَنِّی مُسْتَشْهَدٌ وَ سَتَلِی الْأُمَّهًَْ مِنْ بَعْدِی وَ أَنَّکَ سَتَقْتُلُ ابْنِیَ الْحَسَنَ غَدْراً بِالسَّمِّ وَ أَنَّ ابْنَکَ یَزِیدَ لَعَنَهُ اللَّهُ سَیَقْتُلُ ابْنِیَ الْحُسَیْنَ (علیه السلام) یَلِی ذَلِکَ مِنْهُ ابْنُ زَانِیَهًٍْ.

امام علی (علیه السلام) سلیم‌بن‌قیس هلالی گوید: امام علی (علیه السلام) به معاویه نوشت: «... تو و وزیرت و همنشین حقیرت از رسول‌خدا (صلی الله علیه و آله) شنیده‌اید که می‌فرماید: «هنگامی‌که پسران ابی‌العاص به سی نفر برسند، کتاب خدا را دستاویز فریب و خیانت و بندگان خدا را برده‌ی خود قرار می‌دهند و مال خدا را دست به دست می‌گردانند. ای معاویه! پیامبرخدا (صلی الله علیه و آله) زکریّا با ارّه بریده شد و یحیی (علیه السلام) ذبح شد و قومش او را کشتند درحالی‌که او آن‌ها را به‌سوی خدای عزّوجلّ فرا می‌خواند و آن کشته‌شدن پیامبران (علیه السلام) به خاطر حقیربودن دنیا نزد خداست. دوستان شیطان با دوستان رحمان جنگیده‌اند؛ خداوند در این مورد فرمود: إِنَّ الَّذِینَ یَکْفُرُونَ بِآیاتِ الله وَ یَقْتُلُونَ النَّبِیِّینَ بِغَیْرِ حَقٍّ وَ یَقْتُلُونَ الَّذِینَ یَأْمُرُونَ بِالْقِسْطِ مِنَ النَّاسِ فَبَشِّرْهُمْ بِعَذابٍ أَلِیمٍ. ای معاویه! رسول‌خدا (صلی الله علیه و آله) به من خبر داده است که به‌زودی امّتش محاسنم را با خون سرم رنگین خواهند کرد و من به شهادت خواهم رسید و به‌زودی بعد از من بر امّت چیره خواهی شد و پسرم حسن (علیه السلام) را خائنانه و فریبکارانه به‌وسیله‌ی سمّ خواهی‌کشت و پسرت یزید که خدا لعنتش کند، پسرم حسین (علیه السلام) را خواهد کشت؛ پسر زن زناکاری (عبید الله بن زیاد) به نمایندگی از او چنین خواهد کرد».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۲، ص۵۰۶
بحارالأنوار، ج۳۳، ص۱۵۷/ کتاب سلیم بن قیس، ص۷۷۲؛ فیه: «یا معاویه ان رسول الله ... ابن زانیهًْ» محذوفٌ / البرهان؛ فیه: «کتب امیرالمؤمنین ... .دولاً» و «یا معاویه ان رسول الله ... ابن زانیهًْ» محذوفتان
۲
(آل‌عمران/ ۲۲)

الرّسول (صلی الله علیه و آله)- لَنْ یَعْمَلَ ابْنُ‌آدَمَ (علیه السلام) عَمَلًا أَعْظَمَ عِنْدَ اللَّهِ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی مِنْ رَجُلٍ قَتَلَ نَبِیّاً أَوْ إِمَاماً أَوْ هَدَمَ الْکَعْبَهًَْ الَّتِی جَعَلَهَا اللَّهُ عَزَّ‌وَ‌جَلَّ قِبْلَهًًْ لِعِبَادِهِ أَوْ أَفْرَغَ مَاءَهُ فِی امْرَأَهًٍْ حَرَاماً.

پیامبر (صلی الله علیه و آله) فرزند آدم کاری سخت‌تر و سنگین‌تر و بزرگ‌تر در نزد خداوند عزّوجلّ از اینکه یا شخص پیغمبری را بکشد، یا خانه‌ی کعبه که خداوند آن را قبله‌گاه بندگانش قرار داده است خراب کند و یا نطفه‌ی خود را در رحم زنی که به او حرام است بریزد، نکند.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۲، ص۵۰۶
بحارالأنوار، ج۲۷، ص۲۲۹/ نورالثقلین
۳
(آل‌عمران/ ۲۲)

الصّادق (علیه السلام)- مَنْ قَتَلَ نَبِیّاً أَوْ وَصِیّاً فَلَیْسَتْ لَهُ تَوْبَهًٌْ لِأَنَّهُ لَا یُقَادُ أَحَدٌ بِالْأَنْبِیَاءِ وَ بِالْأَوْصِیَاءِ إِلَّا الْأَوْصِیَاءُ وَ الْأَنْبِیَاءُ وَ الْأَنْبِیَاءُ وَ الْأَوْصِیَاءُ لَا یَقْتُلُ بَعْضُهُمْ بَعْضاً وَ غَیْرُ النَّبِیِّ وَ الْوَصِیِّ لَا یَکُونُ مِثْلَ النَّبِیِّ وَ الْوَصِیِّ فَیُقَادَ بِهِ وَ قَاتِلُهُمَا لَا یُوَفَّقُ بِالتَّوْبَهًْ.

امام صادق (علیه السلام) هرکس پیامبری یا جانشین پیامبری را بکشد برای او توبه نیست؛ زیرا هیچ‌کس به جز انبیاء به‌جای انبیاء (علیهم السلام) و به جز اوصیاء به‌جای اوصیاء قصاص نمی‌شود و انبیاء و اوصیاء (علیهم السلام) هیچ‌گاه یکدیگر را نمی‌کشند و غیر پیامبر (صلی الله علیه و آله) و جانشین پیامبر (صلی الله علیه و آله)، مثل پیامبر و جانشین پیامبر (صلی الله علیه و آله) نمی‌باشد تا به‌جای او قصاص شوند و قاتل پیامبر (صلی الله علیه و آله) و وصی (علیه السلام) موفّق به توبه نمی‌شود.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۲، ص۵۰۶
بحارالأنوار، ج۶، ص۲۳
۴
(آل‌عمران/ ۲۲)

الرّسول (صلی الله علیه و آله)- قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) إِنَّ اللَّهَ عَزَّ‌وَ‌جَلَّ یَقُولُ: وَیْلٌ لِلَّذِینَ یَخْتِلُونَ الدُّنْیَا بِالدِّینِ وَ وَیْلٌ لِلَّذِینَ یَقْتُلُونَ الَّذِینَ یَأْمُرُونَ بِالْقِسْطِ مِنَ النَّاسِ وَ وَیْلٌ لِلَّذِینَ یَسِیرُ الْمُؤْمِنُ فِیهِمْ بِالتَّقِیَّهًِْ أَ بِی یَغْتَرُّونَ أَمْ عَلَیَّ یَجْتَرِءُونَ فَبِی حَلَفْتُ لَأُتِیحَنَّ لَهُمْ فِتْنَهًًْ تَتْرُکُ الْحَلِیمَ مِنْهُمْ حَیْرَانَ {حَیْرَاناً}.

پیامبر (صلی الله علیه و آله) [خداوند می‌فرماید:] وای به‌حال کسانی که دین را به خاطر دنیا به دام می‌اندازند و نادیده می‌گیرند، وای به‌حال کسانی که برپاکنندگان عدالت را می‌کشند، وای به حال کسانی‌که مردان مؤمن [از ترس ایشان] در تقیّه زندگی می‌کنند آیا به فریب من و به مغرورشدن به من این کار را می‌کنند، یا به من جری و گستاخ می‌شوند، به خودم سوگند! فتنه‌ای برایشان پیش آورم که بردبار و حلیم را به حیرانی و سرگردانی بکشاند (با اینکه حلیم در مقابل حوادث ساکن و آرام باشد ولی از شدّت این فتنه و آشوب به اضطراب و دلهره و سرگردانی دچار شود).

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۲، ص۵۰۶
بحارالأنوار، ج۷۰، ص۸۵/ نورالثقلین/ البرهان
۵
(آل‌عمران/ ۲۲)

أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- احْذَرُوا السَّفِلَهًَْ فَإِنَ السَّفِلَهًَْ مَنْ لَا یَخَافُ اللَّهَ عَزَّ‌وَ‌جَلَّ وَ فِیهِمْ قَتَلَهًُْ الْأَنْبِیَاءِ وَ فِیهِمْ أَعْدَاؤُنَا.

امام علی (علیه السلام) از سفله و بی‌بندوباران بپرهیزید آن‌ها کسانی هستند که از خدا نمی‌ترسند در میان ایشان قاتلان انبیاء (علیهم السلام) و دشمنان ما هستند.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۲، ص۵۰۶
مستدرک الوسایل، ج۱۳، ص۲۶۸/ نورالثقلین؛ فیه: «و هم أعداؤنا» بدل «فیهم أعداؤنا»
۶
(آل‌عمران/ ۲۲)

الرّسول (صلی الله علیه و آله)- رَوَی أَبُوعُبَیْدَهًَْ بْنُ الْجَرَّاحِ، قَالَ: قُلْتُ: یَا رَسُولَ‌اللهِ (صلی الله علیه و آله)! أیُّ النَّاسِ أَشَدُّ عَذَاباً یَوْمَ الْقِیَامَهًِْ؟ قَالَ: رَجُلٌ قَتَلَ نَبِیّاً أَوْ رَجُلًا أَمَرَ بِمَعْرُوفٍ أَوْ نَهَی عَنْ مُنْکَرٍ ثُمَّ قَرَأ (صلی الله علیه و آله) وَ یَقْتُلُونَ النَّبِیِّینَ بِغَیْرِ حَقٍّ وَ یَقْتُلُونَ الَّذِینَ یَأْمُرُونَ بِالْقِسْطِ مِنَ النَّاسِ ثُمَّ قَالَ (صلی الله علیه و آله): یَا أَبَا عُبَیْدَهًَْ! قَتَلَتْ بَنُوإِسْرَائِیلَ ثَلَاثَهًًْ وَ أَرْبَعِینَ نَبِیّاً مِنْ أَوَّلِ النَّهَارِ فِی سَاعَهًٍْ وَاحِدَهًٍْ فَقَامَ مِائَهًُْ رَجُلٍ وَ اثْنَا عَشَرَ رَجُلًا مِنَ عِبَادِ بَنِی إِسْرَائِیلَ فَأَمَرُوا مَنْ قَتَلَهُمْ بِالْمَعْرُوفِ وَ نَهَوْهُمْ عَنِ الْمُنْکَرِ فَقَتَلُوا جَمِیعاً فِی آخِرِ النَّهَارِ فِی ذَلِکَ الْیَوْمِ وَ هُوَ الَّذِی ذَکَرَهُ اللَّهُ.

پیامبر (صلی الله علیه و آله) ابوعبیده گوید: از پیامبر (صلی الله علیه و آله) پرسیدم: «ای رسول‌خدا (صلی الله علیه و آله)! عذاب چه کسی در روز قیامت از همه بیشتر است»؟ فرمود: «مردمی که پیامبری را بکشند یا فردی را که امر به معروف و یا نهی از منکر می‌کند، به قتل برسانند. سپس آن حضرت این آیه را قرائت کردند: وَیَقْتُلُونَ النَّبِیِّینَ بِغَیْرِ حَقٍّ وَیَقْتُلُونَ الِّذِینَ یَأْمُرُونَ بِالْقِسْطِ مِنَ النَّاسِ». پس از آن فرمود: «ای اباعبیده! بنی‌اسرائیل چهل‌وسه پیامبر را در ابتدای روز و در یک ساعت کشتند. سپس یک صدودوازده نفر از عابدان بنی‌اسرائیل به پا خاستند و آنهایی را که پیامبران را کشته بودند، دعوت به کار نیک و دست برداشتن از کار زشت کردند. امّا آن‌ها همه‌ی این افراد را در پایان همان روز کشتند. این همان است که خداوند در این آیه ذکر کرده است».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۲، ص۵۰۸
البرهان
بیشتر