آیه أَلَّذينَ يُنْفِقُونَ فِي السَّرّاءِ وَ الضَّرّاءِ وَ الْكاظِمينَ الْغَيْظَ وَ الْعافينَ عَنِ النّاسِ وَ اللهُ يُحِبُّ الْمُحْسِنينَ [134]
[همان] كسانى كه در توانگرى و تنگدستى، انفاق مى‌كنند؛ و خشم خود را فرو مى‌برند؛ و از [خطاى] مردم درمى‌گذرند؛ و خدا نيكوكاران را دوست دارد.
الصّادق (علیه السلام)- مَا مِنْ عَبْدٍ کَظَمَ غَیْظاً إِلَّا زَادَهُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ عِزّاً فِی الدُّنْیَا وَ الْآخِرَهًِْ وَ قَدْ قَالَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ وَ الْکاظِمِینَ الْغَیْظَ وَ الْعافِینَ عَنِ النَّاسِ وَ اللهُ یُحِبُّ الْمُحْسِنِینَ وَ أَثَابَهُ اللَّهُ مَکَانَ غَیْظِهِ ذَلِکَ.
امام صادق (علیه السلام) هیچ بنده‌ای خشمی فرونخورد، جز آنکه خدای عزّوجلّ عزّت او را در دنیا و آخرت بیفزاید و همانا خدای عزّوجلّ فرماید: وَ الْکاظِمِینَ الْغَیْظَ وَ الْعافِینَ عَنِ النَّاسِ وَ اللهُ یُحِبُّ المُحْسِنِینَ، و خدا او را به‌جای فروخوردن خشمش این پاداش دهد (یعنی او را دوست دارد).
السّجّاد (علیه السلام)- عَنْ مُحَمَّدِ‌بْنِ‌جَعْفَرٍ وَ غَیْرِهِ قَالُوا: وَقَفَ عَلَی عَلِیِّ‌بْنِ‌الْحُسَیْنِ (علیه السلام) رَجُلٌ مِنْ أَهْلِ بَیْتِهِ فَأَسْمَعَهُ وَ شَتَمَهُ فَلَمْ یُکَلِّمْهُ فَلَمَّا انْصَرَفَ قَالَ لِجُلَسَائِهِ: لَقَدْ سَمِعْتُمْ مَا قَالَ هَذَا الرَّجُلُ وَ أَنَا أُحِبُّ أَنْ تَبْلُغُوا مَعِی إِلَیْهِ حَتَّی تَسْمَعُوا مِنِّی رَدِّی عَلَیْهِ. قَالَ: فَقَالُوا لَهُ: نَفْعَلُ وَ لَقَدْ کُنَّا نُحِبُّ أَنْ یَقُولَ لَهُ وَ یَقُولَ فَأَخَذَ نَعْلَیْهِ وَ مَشَی وَ هُوَ یَقُولُ: وَ الْکاظِمِینَ الْغَیْظَ وَ الْعافِینَ عَنِ النَّاسِ وَ اللهُ یُحِبُّ الْمُحْسِنِینَ فَعَلِمْنَا أَنَّهُ لَا یَقُولُ لَهُ شَیْئاً. قَالَ: فَخَرَجَ حَتَّی أَتَی مَنْزِلَ الرَّجُلِ فَصَرَخَ بِهِ فَقَالَ: قُولُوا لَهُ هَذَا عَلِیُّ‌بْنُ‌الْحُسَیْنِ (علیه السلام) قَالَ فَخَرَجَ إِلَیْنَا مُتَوَثِّباً لِلشَّرِّ وَ هُوَ لَا یَشُکُ أَنَّهُ إِنَّمَا جَاءَ مُکَافِئاً لَهُ عَلَی بَعْضِ مَا کَانَ مِنْهُ فَقَالَ لَهُ عَلِیُّ‌بْنُ‌الْحُسَیْنِ (علیه السلام): یَا أَخِی إِنَّکَ کُنْتَ قَدْ وَقَفْتَ عَلَیَّ آنِفاً فَقُلْتَ وَ قُلْتَ فَإِنْ کُنْتَ قُلْتَ مَا فِیَّ فَأَسْتَغْفِرُ اللَّهَ مِنْهُ وَ إِنْ کُنْتَ قُلْتَ مَا لَیْسَ فِیَّ فَغَفَرَ اللَّهُ لَک.
امام سجّاد (علیه السلام) از محمّدبن‌جعفر و غیر او گفتند: یکی از بستگان علیّ‌بن‌الحسین (علیه السلام) خدمت ایشان آمد. به‌طوری که می‌شنید شروع به ناسزاگفتن به آن جناب کرد و سخنی با او نگفت همین‌که رفت امام (علیه السلام) به حاضرین گفت: «شنیدید چه گفت؟ من مایلم با هم برویم ببینید من چگونه پاسخ او را می‌دهم». گفتند: «حاضریم ما مایل بودیم که پاسخ او را بدهی». امام (علیه السلام) کفش پوشیده به راه افتاد زیر زبان این آیه را تلاوت می‌کرد: وَ الْکاظِمِینَ الْغَیْظَ وَ الْعافِینَ عَنِ النَّاسِ وَ اللهُ یُحِبُّ الْمُحْسِنِینَ. فهمیدم که چیزی به او نخواهد گفت؛ رسید درب منزل آن مرد او را صدا زده فرمود بگویید: «علیّ‌بن‌الحسین (علیه السلام) با تو کار دارد». آن مرد بیرون آمد آماده بود که با هر ناراحتی مقابله کند یقین داشت که مولا برای کیفر عمل زشتی که او کرده بود آمده، امام (علیه السلام) فرمود: «برادر تو هم اکنون پیش من آمدی و چنین و چنان گفتی اگر راست گفتی از خدا طلب آمرزش می‌کنم درصورتی دروغ گفته باشی خدا تو را بیامرزد».
السّجّاد (علیه السلام)- عَبْدُ اللَّهِ بْنُ مُحَمَّدٍ قَالَ سَمِعْتُ عَبْدَ الرَّزَّاقِ یَقُول: جَعَلَتْ جَارِیَهًٌْ لِعَلِیِّ‌بْنِ‌الْحُسَیْنِ (علیه السلام) تَسْکُبُ الْمَاءَ عَلَیْهِ وَ هُوَ یَتَوَضَّأُ لِلصَّلَاهًِْ فَسَقَطَ الْإِبْرِیقُ مِنْ یَدِ الْجَارِیَهًِْ عَلَی وَجْهِهِ فَشَجَّهُ فَرَفَعَ عَلِیُّ‌بْنُ‌الْحُسَیْنِ (علیه السلام) رَأْسَهُ إِلَیْهَا فَقَالَتِ الْجَارِیَهًُْ إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ یَقُولُ وَالْکاظِمِینَ الْغَیْظَ فَقَالَ لَهَا قَدْ کَظَمْتُ غَیْظِی قَالَتْ وَ الْعافِینَ عَنِ النَّاسِ قَالَ لَهَا قَدْ عَفَا اللَّهُ عَنْکِ قَالَتْ وَاللهُ یُحِبُّ الْمُحْسِنِینَ قَالَ اذْهَبِی فَأَنْتِ حُرَّهًٌْ.
امام سجّاد (علیه السلام) عبدالله‌بن‌محمد گوید: شنیدم از عبدالرزاق که می‌گوید: کنیز علیّ بن الحسین (علیه السلام) بر روی دست آقا درحال وضو آب می‌ریخت آفتابه از دستش افتاد و بر صورت امام اصابت کرد صورتش را مجروح کرد سر را به جانب او بلند کرد. کنیز گفت: وَالْکاظِمِینَ الْغَیْظَ. فرمود: «خشم خود را فروبردم». باز کنیز گفت: وَ الْعافِینَ عَنِ النَّاسِ. فرمود: «خدا از تو گذشت». عرض کرد: وَ اللهُ یُحِبُّ الْمُحْسِنِینَ. فرمود: «برو تو را آزاد کردم».
الهادی (علیه السلام)- السَّلَامُ عَلَیْکَ یَا امیرالمؤمنین (علیه السلام) وَ سَیِّدَ الْوَصِیِّینَ وَ أَوَّلَ الْعَابِدِینَ وَ أَزْهَدَ الزَّاهِدِینَ وَ رَحْمَهًُْ اللَّهِ وَ بَرَکَاتُهُ وَ صَلَوَاتُهُ وَ تَحِیَّاتُهُ أَنْتَ مُطْعِمُ الطَّعَامِ عَلی حُبِّهِ مِسْکِیناً وَ یَتِیماً وَ أَسِیراً لِوَجْهِ اللَّهِ لَا تُرِیدُ مِنْهُمْ جَزاءً وَ لا شُکُوراً وَ أَنْتَ الْکَاظِمُ لِلْغَیْظِ وَ الْعَافِی عَنِ النَّاسِ وَ اللهُ یُحِبُّ الْمُحْسِنِینَ.
امام هادی (علیه السلام) سلام و رحمت خداوند و برکات او و درود او و تحیّات او بر تو ای امیرمؤمنان و سرور جانشینان و اوّلین عبادت‌کنندگان و زاهدترین زاهدان! تو غذای خود را با اینکه به آن علاقه و نیاز داری به خاطر خدا به مسکین و یتیم و اسیر می‌دهی و هیچ پاداش و سپاسی از آن‌ها نمی‌خواهی و تو فروبرنده خشم خود و درگذرنده از خطای مردم هستی وَ اللهُ یُحِبُّ الْمُحْسِنِینَ.
الرّضا (علیه السلام)- عَنِ الْحَسَنِ بْنِ الْجَهْمِ عَنْ أَبِی‌الْحَسَنِ (علیه السلام) قَالَ قَالَ: قُلْتُ مَا حَدُّ التَّوَاضُعِ الَّذِی إِذَا فَعَلَهُ الْعَبْدُ کَانَ مُتَوَاضِعاً فقَال الرضا (علیه السلام) التَّوَاضُعُ دَرَجَاتٌ مِنْهَا أَنْ یَعْرِفَ الْمَرْءُ قَدْرَ نَفْسِهِ فَیُنْزِلَهَا مَنْزِلَتَهَا بِقَلْبٍ سَلِیمٍ لَا یُحِبُّ أَنْ یَأْتِیَ إِلَی أَحَدٍ إِلَّا مِثْلَ مَا یُؤْتَی إِلَیْهِ إِنْ أَتَی إِلَیْهِ سَیِّئَهًًْ وَارَاهَا بِالْحَسَنَهًِْ کَاظِمُ الْغَیْظِ عَافٍ عَنِ النَّاسِ وَ اللهُ یُحِبُّ الْمُحْسِنِینَ.
امام رضا (علیه السلام) حسن‌بن‌جهم از امام رضا (علیه السلام) مقل می‌کند که گوید، گفتم: «حدّ تواضعی که چون بنده آن را به‌جا آورد متواضع است چیست»؟ فرمود: «تواضع درجاتی دارد برخی از آن‌ها این است که انسان قدر خود را بشناسد و با دلی سالم خود را به جایگاه خویش نشاند و دوست نداشته باشد که به‌سوی کسی رود مگر چنانچه به‌سویش آیند [با مردم چنان که با او رفتار کنند، رفتار کنند] اگر بدی بیند آن را با نیکی بپوشاند فروخورنده خشم است و از مردم می‌گذرد وَ اللهُ یُحِبُّ الْمُحْسِنِینَ».
الحسین (علیه السلام)- إِنَّ أَعْفَی النَّاسِ مَنْ عَفَا عَنْ قُدْرَهًٍْ.
امام حسین (علیه السلام) باگذشت‌ترین مردم کسی است که گذشت با قدرت کند.
الرّسول (صلی الله علیه و آله)- مَنْ کَظَمَ غَیْظَهُ وَ هُوَ یَقْدِرُ عَلَی إِنْفَاذِهِ مَلَأَهُ اللَّهُ یَوْمَ القیامه رِضًا وَ قَالَ: لَیْسَ الشَّدِیدُ بِالصُّرَعَهًِْ وَ لَکِنَّ الشَّدِیدَ الَّذِی یَمْلِکْ نَفْسَهُ عِنْدَ الْغَضَبِ ثُمَّ ذَکَرَ سُبْحَانَهُ الْعافِینَ عَنِ النَّاسِ وَ رُوِیَ أَنَّ رَسُولَ‌اللهِ (صلی الله علیه و آله) قَالَ: انَّ هؤُلَاءِ فِی أُمَّتِی قَلِیلٌ إِلَّا مَنْ عَصَمَهُ اللَّهُ وَ قَدْ کَانُوا کَثِیراً فِی الْأُمَمِ الَّتِی مَضَتْ وَ فِی هَذَا دَلِیلٌ وَاضِحٌ عَلَی أَنَّ الْعَفْوَ عَنِ الْمَعَاصِی مُرَغَّبٌ فِیهِ مَنْدُوبٌ إِلَیْهِ وَ إِنْ لَمْ یَکُنْ وَاجِباً وَ قَالَ النَّبِیُّ (صلی الله علیه و آله): مَا عَفَی رَجُلٌ مِنْ مَظْلَمَهًٍْ قَطُّ الَّا زَادَهُ اللَّهُ بِهَا عِزّاً ثُمَّ ذَکَرَ سُبْحَانَهُ إِنَّهُ یُحِبُّ الْمُحْسِنِینَ.
پیامبر (صلی الله علیه و آله) هرکس خشمش را فروبرد درحالی‌که می‌تواند به آن ترتیب اثر دهد و انتقام گیرد خداوند روز قیامت او را کاملا راضی می‌کند و پیامبر (صلی الله علیه و آله) فرمود: «توانمندی، به زمین افکندن نیست؛ بلکه توانمند کسی است که هنگام خشم، خویشتن‌دار باشد». سپس، خداوند سبحان العافین عن الناس را بیان فرمود و روایت شده که رسول‌خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: «عفوکنندگان، در امّت من کم هستند مگر کسی که خداوند او را نگه دارد درحالی‌که در امّت‌های گذشته زیاد بودند». در این روایت دلیل است بر این که گذشت و عفونمودن خطاها، مطلوب و مستحّب است هرچند واجب نیست و پیامبر (صلی الله علیه و آله) فرمود: «هرگز مردی از ستمی گذشت نکرد مگر اینکه خداوند به‌وسیله‌ی آن، عزّت او را زیاد نمود». سپس، خداوند سبحان بیان فرمود که او: نیکوکاران را دوست دارد.
الحسین (علیه السلام)- مَنْ أَحْسَنَ أَحْسَنَ اللَّهُ إِلَیْهِ وَ اللهُ یُحِبُّ الْمُحْسِنِینَ.
امام حسین (علیه السلام) هرکس به کسی نیکی نماید خدا به او نیکی کند وَ اللهُ یُحِبُّ المُحْسِنِینَ.
أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- یَقُولُ اللَّهُ عَزَّ‌وَ‌جَلَّ: وَ إِنَّ اللهَ لَمَعَ الْمُحْسِنِینَ فَأَنَا ذَلِکَ الْمُحْسِنُ.
امام علی (علیه السلام) وَ إِنَّ اللهَ لَمَعَ المُحْسِنِینَ؛ من آن محسن هستم.
الصّادق (علیه السلام)- وَ کَانَتْ أُمِّی مِمَّنْ آمَنَتْ وَ اتَّقَتْ وَ أَحْسَنَتْ وَ اللهُ یُحِبُّ الْمُحْسِنِینَ.
امام صادق (علیه السلام) مادر من از کسانی بود که با ایمان و تقوی و نیکوکار بود و وَ اللهُ یُحِبُّ المُحْسِنِینَ.