آیه وَ إِذْ غَدَوْتَ مِنْ أَهْلِكَ تُبَوِّئُ الْمُؤْمِنِينَ مَقاعِدَ لِلْقِتالِ وَ اللهُ سَميعٌ عَليمٌ [121]
و [به ياد آور] زمانى را كه [در آستانه‌ی جنگ احد] صبحگاهان، از ميان خانواده‌ی خود، جهت انتخاب اردوگاه جنگ براى مؤمنان، بيرون رفتى. و خداوند، شنوا و داناست.
الصّادق (علیه السلام)- سَبَبُ نُزُولِ هَذِهِ الْآیَهًِْ أَنَّ قُرَیْشاً خَرَجَتْ مِنْ مَکَّهًَْ تُرِیدُ حَرْبَ رسول‌الله (صلی الله علیه و آله) فَخَرَجَ رسول‌الله (صلی الله علیه و آله) یَبْتَغِی مَوْضِعاً لِلْقِتَالِ.
امام صادق (علیه السلام) سبب نزول این آیه آن است که قریش به قصد جنگ با رسول‌خدا (صلی الله علیه و آله) از مکّه خارج شدند؛ پس رسول‌خدا (صلی الله علیه و آله) به خاطر جستجوی محلّ مناسبی برای نبرد از مدینه بیرون آمد.
الباقر (علیه السلام)- وَ فِی شَوَّالٍ غَزْوَهًُْ أُحُدٍ وَ هُوَ یَوْمُ الْمِهْرَاسِ نَزَلَ فِیهِ قَوْلُهُ وَ إِذْ غَدَوْتَ مِنْ أَهْلِکَ.
امام باقر (علیه السلام) غزوه‌ی احد در ماه شوال و در روز مهراس (روز نبرد سنگین) رخ داد. سخن خداوند: وَ إِذْ غَدَوْتَ مِنْ أَهْلِکَ درباره‌ی آن نازل شد.
الصّادق (علیه السلام)- وَ کَانَ سَبَبُ غَزْوَهًِْ أُحُدٍ أَنَّ قُرَیْشاً لَمَّا رَجَعَتْ مِنْ بَدْرٍ إِلَی مَکَّهًَْ وَ قَدْ أَصَابَهُمْ مَا أَصَابَهُمْ مِنَ الْقَتْلِ وَ الْأَسْرِ لِأَنَّهُ قُتِلَ مِنْهُمْ سَبْعُونَ وَ أُسِرَ مِنْهُمْ سَبْعُونَ فَلَمَّا رَجَعُوا إِلَی مَکَّهًَْ قَالَ أَبُوسُفْیَانَ یَا مَعْشَرَ قُرَیْشٍ لَا تَدَعُوا نِسَاءَکُمْ یَبْکِینَ عَلَی قَتْلَاکُمْ فَإِنَ‌الْبُکَاءَ وَ الدَّمْعَهًَْ إِذَا خَرَجَتْ أَذْهَبَتِ الْحُزْنَ وَ الْحُرْقَهًَْ وَ الْعَدَاوَهًَْ لِمُحَمَّدٍ (صلی الله علیه و آله) وَ یَشْمَتُ بِنَا مُحَمَّدٌ (صلی الله علیه و آله) وَ أَصْحَابُهُ فَلَمَّا غَزَوْا رسول‌الله (صلی الله علیه و آله) یَوْمَ أُحُدٍ أَذِنُوا لِنِسَائِهِمْ بَعْدَ ذَلِکَ فِی الْبُکَاءِ وَ النَّوْحِ فَلَمَّا أَرَادُوا أَنْ یَغْزُوا رسول‌الله (صلی الله علیه و آله) إِلَی أُحُدٍ سَارُوا فِی حُلَفَائِهِمْ مِنْ کِنَانَهًَْ وَ غَیْرِهَا فَجَمَعُوا الْجُمُوعَ وَ السِّلَاحَ وَ خَرَجُوا مِنْ مَکَّهًَْ فِی ثَلَاثَهًِْ آلَافِ فَارِسٍ وَ أَلْفَیْ رَاجِلٍ وَ أَخْرَجُوا مَعَهُمُ النِّسَاءَ یُذَکِّرْنَهُمْ وَ یُحَثِّثْنَهُمْ عَلَی حَرْبِ رسول‌الله (صلی الله علیه و آله) وَ أَخْرَجَ أَبُو سُفْیَانَ هِنْدَ بِنْتَ عُتْبَهًَْ وَ خَرَجَتْ مَعَهُمْ عَمْرَهًُْ بِنْتُ عَلْقَمَهًَْ الْحَارِثِیَّهًُْ فَلَمَّا بَلَغَ رسول‌الله (صلی الله علیه و آله) ذَلِکَ جَمَعَ أَصْحَابَهُ وَ أَخْبَرَهُمْ أَنَّ قُرَیْشاً قَدْ تَجَمَّعَتْ تُرِیدُ الْمَدِینَهًَْ وَ حَثَّ أَصْحَابَهُ عَلَی الْجِهَادِ وَ الْخُرُوجِ فَقَالَ عَبْدُ اللَّهِ بْنُ أُبَیٍّ وَ قَوْمٌ یَا رسول‌الله (صلی الله علیه و آله) لَا تَخْرُجْ مِنَ الْمَدِینَهًِْ حَتَّی نُقَاتِلَ فِی أَزِقَّتِهَا فَیُقَاتِلَ الرَّجُلُ الضَّعِیفُ وَ الْمَرْأَهًُْ وَ الْعَبْدُ وَ الْأَمَهًُْ عَلَی أَفْوَاهِ السِّکَکِ وَ عَلَی السُّطُوحِ فَمَا أَرَادَنَا قَوْمٌ قَطُّ فَظَفِرُوا بِنَا وَ نَحْنُ فِی حُصُونِنَا وَ دُورِنَا وَ مَا خَرَجْنَا إِلَی أَعْدَائِنَا قَطُّ إِلَّا کَانَ الظَّفَرُ لَهُمْ عَلَیْنَا فَقَامَ سَعْدُ بْنُ مُعَاذٍ وَ غَیْرُهُ مِنَ الْأَوْسِ فَقَالُوا یَا رسول‌الله (صلی الله علیه و آله) مَا طَمَعَ فِینَا أَحَدٌ مِنَ الْعَرَبِ وَ نَحْنُ مُشْرِکُونَ نَعْبُدُ الْأَصْنَامَ فَکَیْفَ یَطْمَعُونَ فِینَا وَ أَنْتَ فِینَا لَا حَتَّی نَخْرُجَ إِلَیْهِمْ فَنُقَاتِلَهُمْ فَمَنْ قُتِلَ مِنَّا کَانَ شَهِیداً وَ مَنْ نَجَا مِنَّا کَانَ قَدْ جَاهَدَ فِی سَبِیلِ اللَّهِ فَقَبِلَ رسول‌الله (صلی الله علیه و آله) قَوْلَهُ وَ خَرَجَ مَعَ نَفَرٍ مِنْ أَصْحَابِهِ یَبْتَغُونَ مَوْضِعاً لِلْقِتَالِ کَمَا قَالَ اللَّهُ وَ إِذْ غَدَوْتَ مِنْ أَهْلِکَ تُبَوِّئُ الْمُؤْمِنِینَ إِلَی قَوْلِهِ إِذْ هَمَّتْ طائِفَتانِ مِنْکُمْ أَنْ تَفْشَلا یَعْنِی عَبْدَ اللَّهِ بْنَ أُبَیٍّ وَ أَصْحَابَه.
امام صادق (علیه السلام) علّت غزوه احد این بود که وقتی قریش از جنگ بدر به مکّه برگشتند و و بسیاری از آن‌ها کشته و اسیر شدند. زیرا از آن‌ها هفتادنفر کشته شد و هفتاد نفر اسیر گشت وقتی به مکّه برگشتند، ابوسفیان گفت: «ای گروه قریش! نگذارید زنانتان بر کشتگانتان بگریند؛ زیرا گریه و عزاداری غم و سوزِ کینه و دشمنی را نسبت به محمّد (صلی الله علیه و آله) از بین می‌برد و محمّد (صلی الله علیه و آله) و یارانش از بلایی که به ما رسیده خوشحال می‌شوند». پس هنگامی‌که روز احد با پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله) جنگیدند پس از آن به زنانشان برای گریه و شیون اجازه دادند. هنگامی‌که می‌خواستند برای جنگ با رسول‌خدا (صلی الله علیه و آله) به‌سوی احد بروند به‌سوی هم پیمانانشان از کنانه و غیر آن رفتند و نیروی زیاد و سلاح جمع کردند و با سه‌هزار اسب سوار و دوهزار پیاده از مکّه خارج شدند و زنان را هم به همراه خود بیرون بردند تا به آن‌ها کشته‌های بدر و خسارت‌های آن را یادآوری کنند و آن‌ها را به جنگ با رسول‌خدا (صلی الله علیه و آله) تشویق کنند. ابوسفیان هند دختر عتبه را آورد و عمره دختر علقمه حارثیه همراه آن‌ها خارج شد. هنگامی‌که این خبر به رسول‌خدا (صلی الله علیه و آله) رسید، یارانش را جمع کرد و آن‌ها را آگاه نمود که قریش جمع شده و قصد مدینه را کرده‌اند. پیامبر (صلی الله علیه و آله) یاران خود را به جهاد و بیرون‌رفتن از مدینه تشویق کرد. عبدالله‌بن‌ابی و گروهی گفتند: «ای رسول‌خدا (صلی الله علیه و آله)! از مدینه بیرون نرو تا در کوچه‌های مدینه با آن‌ها بجنگیم و مردان ضعیف، زنان، بردگان و کنیزان برسر کوچه‌ها و پشت بام‌ها با آن‌ها بجنگند. درصورتی‌که ما در قلعه‌ها و خانه‌هایمان باشیم. هرگز قومی برای جنگ ما را اراده نکرده که بر ما پیروز شود و هرگز به‌سوی دشمنانمان بیرون نرفتیم مگر اینکه بر ما پیروز شدند». سعدبن‌معاذ و غیر او از قبیله اوس برخاستند و گفتند: «ای رسول‌خدا (صلی الله علیه و آله)! زمانی‌که ما مشرک بودیم و بت‌ها را می‌پرستیدیم هیچ عربی در ما طمع نکرد؛ پس چگونه در ما طمع می‌کنند درحالی‌که شما در میان ما هستید؟! نه، در مدینه نمی‌مانیم تا به‌سوی آن‌ها برویم و با آن‌ها بجنگیم؛ پس هرکس از ما کشته شد شهید است و هرکس نجات یافت در راه خدا جهاد نموده است». رسول‌خدا (صلی الله علیه و آله) سخن او را پذیرفت؛ سخن خداوند: و با گروهی از اصحاب خود، به خاطر جستجوی محلّی برای جنگ خارج شد، همان‌گونه که خداوند فرمود: وَ إِذْ غَدَوْتَ مِنْ أَهْلِکَ تُبَوِّئُ الْمُؤْمِنِینَ ... إِذْ هَمَّتْ طائِفَتانِ مِنْکُمْ أَنْ تَفْشَلا، منظور عبدالله‌بن‌أُبیّ و یاران او است.
أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- غزوهًْ أحدکَانَتْ فِی شَوَّالٍ ... وَ سَبَبُهَا أَنَّ قُرَیْشاً لَمَّا کُسِرُوا یَوْمَ بَدْرٍ وَ قُتِلَ بَعْضُهُمْ وَ أُسِرَ بَعْضُهُمْ حَزِنُوا لِقَتْلِ رُؤَسَائِهِمْ فَتَجَمَّعُوا وَ بَذَلُوا أَمْوَالًا وَ اسْتَمَالُوا جَمْعاً مِنَ الْأَحَابِیشِ وَ غَیْرِهِمْ لِیَقْصِدُوا النَّبِیَّ (صلی الله علیه و آله) بِالْمَدِینَهًِْ ... وَ قَصَدَ الْمَدِینَهًَْ فَخَرَجَ النَّبِیُّ (صلی الله علیه و آله) بِالْمُسْلِمِینَ فَکَانَتْ غَزْوَهًُْ أُحُدٍ وَ نَفَقَ النِّفَاقُ بَیْنَ جَمَاعَهًٍْ مِنَ الَّذِینَ خَرَجُوا مَعَ النَّبِیِّ (صلی الله علیه و آله) فَتَعَامَلُوا بِهِ وَ أَنْسَاهُمُ الْقَضَاءَ الْمُبْرَمَ سُوءُ الْعَاقِبَهًِْ وَ الْمَآلِ فَرَجَعَ قَرِیبٌ مِنْ ثُلُثِهِمْ إِلَی الْمَدِینَهًِْ وَ بَقِیَ (صلی الله علیه و آله) فِی سَبْعِمِائَهًٍْ مِنَ الْمُسْلِمِینَ وَ هَذِهِ الْقِصَّهًُْ قَدْ ذَکَرَهَا اللَّهُ تَعَالَی فِی سُورَهًِْ آلِ عِمْرَانَ فِی قَوْلِهِ تَعَالَی: وَ إِذْ غَدَوْتَ مِنْ أَهْلِکَ تُبَوِّئُ الْمُؤْمِنِینَ مَقاعِدَ لِلْقِتالِ وَ اللهُ سَمِیعٌ عَلِیمٌ.
امام علی (علیه السلام) غزوه‌ی احد در ماه شوال اتّفاق افتاد ... و علّت آن این بود که وقتی قریش در روز بدر ست خوردند و بعضی از آن‌ها کشته و بعضی اسیر شدند به خاطر کشته‌شدن سرانشان بی‌تابی کردند؛ پس جمع‌شدند و ثروت فراوانی بخشیدند و دل گروهی از حبشیان و دیگران را به دست آوردند و ابوسفیان این کار را به عهده گرفت تا با پیامبر (صلی الله علیه و آله) و امیرالمؤمنین (علیه السلام) در مدینه را بجنگند پیامبر (صلی الله علیه و آله) با مسلمانان به قصد جنگ خارج شدند و نفاق و و تردید در میان گروهی از آنان وارد شد و نزدیک به یک‌سوّم آن‌ها به مدینه بازگشتند و پیامبر (صلی الله علیه و آله) با هفتصدنفر از مسلمانان باقی ماندند. همان‌گونه که خدای تعالی این مطلب را در این سخنش حکایت فرمود: وَ إِذْ غَدَوْتَ مِنْ أَهْلِکَ تُبَوِّئُ الْمُؤْمِنِینَ مَقاعِدَ لِلْقِتالِ وَ اللهُ سَمِیعٌ عَلِیم ... .