آیه ۳۹ - سوره آل‌عمران

آیه فَنادَتْهُ الْمَلائِكَةُ وَ هُوَ قائِمٌ يُصَلِّي فِي الْمِحْرابِ أَنَّ اللهَ يُبَشِّرُكَ بِيَحْيى مُصَدِّقاً بِكَلِمَةٍ مِنَ اللهِ وَ سَيِّداً وَ حَصُوراً وَ نَبِيّاً مِنَ الصّالِحينَ [39]

و درحالى‌كه او در محراب ايستاده، مشغول نيايش بود، فرشتگان او را صدا زدند: «خدا تو را به «يحيى» بشارت مى‌دهد؛ [كسى] كه كلمه‌ی خدا (مسيح) را تصديق مى‌كند و رهبر خواهد بود و از هوس‌هاى سركش بركنار، و پيامبرى از صالحان است».

و درحالی‌که او در محراب ایستاده، مشغول نیایش بود، فرشتگان او را صدا زدند

۱ -۱
(آل‌عمران/ ۳۹)

الصّادق (علیه السلام)- إِنَّ طَاعَهًَْ اللَّهِ خِدْمَتُهُ فِی الْأَرْضِ فَلَیْسَ شَیْءٌ مِنْ خِدْمَتِهِ تَعْدِلُ الصَّلَاهًَْ فَمِنْ ثَمَّ نَادَتِ الْمَلَائِکَهًُْ زَکَرِیَّا (علیه السلام) وَ هُوَ قائِمٌ یُصَلِّی فِی الْمِحْرابِ.

امام صادق (علیه السلام) پیروی از خداوند همان خدمت او در روی زمین است و هیچ خدمتی با خواندن نماز، برابری نمی‌کند. به این خاطر بود که فرشتگان زکریّا (علیه السلام) را در حال خواندن نماز در محراب مورد خطاب قرار دادند.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۲، ص۵۵۶
بحارالأنوار، ج۱۴، ص۱۸۵/ بحارالأنوار، ج۷۹، ص۲۱۹/ نورالثقلین/ البرهان

«خدا تو را به «یحیی» بشارت می‌دهد

۲ -۱
(آل‌عمران/ ۳۹)

ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه)- وَ اخْتُلِفَ فِیهِ لِمَ سُمِّیَ بِیَحْیی فَقِیلَ لِأَنَّ اللَّهَ أَحْیَا بِهِ عَقْرَ أُمِّهِ عَنْ إبْنِ‌عَبَّاسٍ (رحمة الله علیه).

ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه) اختلاف شده که چرا یحیی (علیه السلام) نامیده شد. گفته شده: «به‌خاطر اینکه خداوند نازایی مادرش را به‌واسطه‌ی وجود او از بین برده و او را احیاء نمود». این سخن از ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه) نقل شده است.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۲، ص۵۵۸
بحارالأنوار، ج۱۴، ص۱۶۹

[کسی] که کلمه‌ی خدا مسیح) را تصدیق می‌کند

۳ -۱
(آل‌عمران/ ۳۹)

العسکری (علیه السلام)- مُصَدِّقاً بِکَلِمَةٍ مِنَ اللهِ؛ قَالَ مُصَدِّقاً بِعِیسَی (علیه السلام) یُصَدِّقُ یَحْیَی (علیه السلام) بِعِیسَی (علیه السلام) ... وَکَانَ أَوَّلُ تَصْدِیقِ یَحْیَی بِعِیسَی (علیه السلام) أَنَّ زَکَرِیَّا (علیه السلام) کَانَ لَا یَصْعَدُ إِلَی مَرْیَمَ (سلام الله علیها) فِی تِلْکَ الصَّوْمَعَهًِْ غَیْرُهُ یَصْعَدُ إِلَیْهَا بِسُلَّمٍ فَإِذَا نَزَلَ أَقْفَلَ عَلَیْهَا ثُمَّ فَتَحَ لَهَا مِنْ فَوْقِ الْبَابِ کُوَّهًًْ صَغِیرَهًًْ یَدْخُلُ عَلَیْهَا مِنْهَا الرِّیحُ فَلَمَّا وَجَدَ مَرْیَمَ (سلام الله علیها) وَ قَدْ حَبِلَتْ سَاءَهُ ذَلِکَ وَ قَالَ فِی نَفْسِهِ مَا کَانَ یَصْعَدُ إِلَی هَذِهِ أَحَدٌ غَیْرِی وَ قَدْ حَبِلَتْ وَ الْآنَ أَفْتَضِحُ فِی بَنِی إِسْرَائِیلَ لَا یَشُکُّونَ أَنِّی أَحْبَلْتُهَا فَجَاءَ إِلَی امْرَأَتِهِ فَقَالَ لَهَا ذَلِکَ فَقَالَتْ یَا زَکَرِیَّا (علیه السلام) لَا تَخَفْ فَإِنَّ اللَّهَ لَنْ یَصْنَعَ بِکَ إِلَّا خَیْراً وَ ائْتِنِی بِمَرْیَمَ (سلام الله علیها) أَنْظُرْ إِلَیْهَا وَ أَسْأَلْهَا عَنْ حَالِهَا فَجَاءَ بِهَا زَکَرِیَّا (علیه السلام) إِلَی امْرَأَتِهِ فَکَفَی اللَّهُ مَرْیَمَ (سلام الله علیها) مَئُونَهًَْ الْجَوَابِ عَنِ السُّؤَالِ فَلَمَّا دَخَلَتْ إِلَی أُخْتِهَا وَ هِیَ الْکُبْرَی وَ مَرْیَمُ الصُّغْرَی لَمْ تَقُمْ إِلَیْهَا امْرَأَهًُْ زَکَرِیَّا (علیه السلام) فَأَذِنَ اللَّهُ لِیَحْیَی (علیه السلام) وَ هُوَ فِی بَطْنِ أُمِّهِ فَنَخَسَ فِی بَطْنِهَا وَ أَزْعَجَهَا وَ نَادَی أُمَّهُ تَدْخُلُ إِلَیْکِ سَیِّدَهًُْ نِسَاءِ الْعَالَمِینَ مُشْتَمِلَهًًْ عَلَی سَیِّدِ رِجَالِ الْعَالَمِینَ فَلَا تَقُومِینَ إِلَیْهَا فَانْزَعَجَتْ وَ قَامَتْ إِلَیْهَا وَ سَجَدَ یَحْیَی (علیه السلام) وَ هُوَ فِی بَطْنِ أُمِّهِ لِعِیسَی‌ابْنِ‌مَرْیَمَ (علیه السلام) فَذَلِکَ أَوَّلُ تَصْدِیقِهِ فَکَذَلِکَ قَوْلُ رسول‌الله (صلی الله علیه و آله) فِی الْحَسَنِ وَ الْحُسَیْنِ (علیها السلام) إِنَّهُمَا سَیِّدَا شَبَابِ أَهْلِ الْجَنَّهًِْ إِلَّا مَا کَانَ مِنِ ابْنَیِ الْخَالَهًِْ یَحْیَی وَ عِیسَی (علیها السلام).

امام عسکری (علیه السلام) مُصَدِّقاً بِکَلِمَةٍ مِنَ اللهِ؛ فرمود: «تصدیق‌کننده عیسی (علیه السلام) است»؛ یحیی (علیه السلام)، عیسی (علیه السلام) را تصدیق می‌کند ... و اوّلین تصدیق یحیی (علیه السلام) در مورد عیسی (علیه السلام) این بود که غیر از زکریّا (علیه السلام) کسی در آن صومعه نزد مریم (سلام الله علیها) بالا نمی‌رفت؛ به‌وسیله‌ی نردبانی نزد او می‌رفت و هنگام که پایین می‌آمد در را بر او قفل می‌کرد سپس از بالای در برایش دریچه‌ای کوچک باز می‌کرد که از آنجا نسیم بر او وارد شود پس هنگامی‌که فهمید مریم (سلام الله علیها) باردار شده این مسئله او را ناراحت کرد و با خودش گفت: «هیچ‌کس غیر از من پیش مریم (سلام الله علیها) نمی‌رفت و حالا او باردار شده و اکنون در میان بنی‌اسرائیل مفتضح می‌شوم. شک نمی‌کنند که من او را باردار کرده‌ام». پس نزد همسرش آمد و آن را به او گفت. همسرش گفت: «ای زکریّا (علیه السلام) نترس! زیرا خداوند به‌جز خیر با تو رفتار نمی‌کند. مریم (سلام الله علیها) را نزد من بیاور تا او را ببینم و از او از حالش بپرسم». زکریّا (علیه السلام) او را نزد همسرش آورد. خداوند مریم (سلام الله علیها) را از سختی جواب‌دادن به سؤال بی‌نیاز کرد و هنگامی‌که پیش خواهرش آمد درحالی‌که خواهرش بزرگ‌تر و مریم کوچک‌تر بود همسر زکریّا (علیه السلام) به احترام او بر نخاست؛ پس خداوند به یحیی (علیه السلام) که در شکم مادرش بود اجازه داد؛ در نتیجه در شکم او ضربه‌ای زد و او را ناآرام کرد و از جای خود حرکت داد و مادرش را ندا داد: «سرور زنان عالم که سرور مردان عالم را با خود دارد، نزد تو می‌آید و تو به احترام او بلند نمی‌شوی»؟! پس از جا کنده شد و به‌سوی او رفت و یحیی (علیه السلام) درحالی‌که در شکم مادرش بود به عیسی‌بن‌مریم (علیه السلام) سجده کرد و آن اوّلین تصدیق او بود و سخن رسول‌خدا (صلی الله علیه و آله) درباره‌ی حسن و حسین (علیها السلام) این چنین است. آن دو، دو سرور جوانان اهل بهشت هستند به‌جز آنچه از دو پسر خاله یحیی و عیسی باشد.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۲، ص۵۵۸
بحارالأنوار، ج۱۴، ص۱۸۵/ الإمام العسکری، ص۶۵۹

رهبر

۴ -۱
(آل‌عمران/ ۳۹)

العسکری (علیه السلام)- سَیِّداً؛ یَعْنِی رَئِیساً فِی طَاعَهًِْ اللَّهِ عَلَی أَهْلِ طَاعَتِهِ.

امام عسکری (علیه السلام) سَیِّداً؛ یعنی در اطاعت خداوند، پیشوا و رئیس بر کسانی است که از او اطاعت می‌کنند.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۲، ص۵۵۸
بحارالأنوار، ج۱۴، ص۱۸۵/ الإمام العسکری، ص۶۵۹

از هوس‌های سرکش برکنار است

۵ -۱
(آل‌عمران/ ۳۹)

الباقر (علیه السلام)- الحَصُورُ الَّذِی لَا یَأْتِی النِّسَاءَ.

امام باقر (علیه السلام) الْحَصُورُ کسی است که بر زنان وارد نمی‌شود.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۲، ص۵۵۸
بحارالأنوار، ج۱۴، ص۱۸۵/ العیاشی، ج۱، ص۱۷۲؛ فیه: «یأبی» بدلٌ «لایأتی»/ القمی، ج۱، ص۱۰۱/ البرهان/ نورالثقلین/ بحارالأنوار، ج۱۴، ص۱۸۵/ الإمام العسکری، ص۶۵۹
۵ -۲
(آل‌عمران/ ۳۹)

الباقر (علیه السلام)- وَ الْحَصُورُ الَّذِی یَأْبَی النِّسَاءَ.

امام باقر (علیه السلام) الْحَصُورُ کسی است که از زنان دوری می‌جوید.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۲، ص۵۶۰
بحارالأنوار، ج۱۴، ص۱۸۵/ بحارالأنوار، ج۷۹، ص۲۱۹/ نورالثقلین/ البرهان
بیشتر