آیه ۱۰۴ - سوره آل‌عمران

امام علی (علیه السلام) وَ لْتَکُنْ مِنْکُمْ أُمَّةٌ یَدْعُونَ إِلَی الْخَیْرِ این امّتیاز متعلق به آل محمّد و پیروان آن‌هاست که دعوت به نیکی می‌کنند؛ وَ یَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَ یَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْکَرِ.

امام صادق (علیه السلام) از امر به معروف و نهی از منکر سؤال شد که: «آیا بر همه‌ی امّت واجب است»؟ فرمود: «نه». به او عرض شد: «برای چه»؟ فرمود: «امر به معروف و نهی از منکر بر شخص نیرومند اطاعت‌شده و آگاه به معروف و منکر واجب است نه بر شخص ضعیفی که راه را از بیراهه تشخیص نمی‌دهد و از حق به باطل سخن می‌گوید (معروف را از منکر تشخیص نمی‌دهد.) و دلیل این سخن، کتاب خدای عزّوجلّ و این سخن اوست وَ لْتَکُنْ مِنْکُمْ أُمَّةٌ یَدْعُونَ إِلَی الْخَیْرِ وَ یَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَ یَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْکَرِ؛ که این آیه خاص است نه عام چون فرموده است: مِنْکُمْ؛ [از میان شما] و نفرموده همه‌ی شما باید امر به معروف کنید».

پیامبر (صلی الله علیه و آله) هرکس امر به معروف و نهی از منکر کند او جانشین در زمین خداوند و جانشین پیامبر (صلی الله علیه و آله) او و جانشین کتاب خداست.

پیامبر (صلی الله علیه و آله) مادامی که مردم امر به معروف و نهی از منکر نمایند و بر اعمال نیک همکاری نمایند، در خیر و خوشی به‌سر می‌برند؛ و هرگاه این کار را نکنند برکت‌ها از آن‌ها گرفته می‌شود و بعضی از آن‌ها بر بعضی دیگر مسلّط می‌شوند و یاوری برایشان در آسمان و زمین نخواهد بود.

امام علی (علیه السلام) از منکر نهی کنید و از آن دوری کنید زیرا بعد از دوری از منکر به نهی از آن دستور داده شده‌اید و همچنین در نهج‌البلاغه آمده است: «خداوند امرکنندگان به نیکی را که خود آن را ترک کنند و نهی‌کنندگان از بدی را که خود آن را مرتکب شوند لعنت کرده است».

امام صادق (علیه السلام) از ابن صدقه نقل است که گوید: از امام صادق (علیه السلام) درباره‌ی حدیثی که از پیامبر (صلی الله علیه و آله) آمده است سؤال شد: بهترین جهاد، کلمه‌ی عادلانه‌ایست در برابر پیشوای ستمکار، این چه معنی دارد؟ فرمود: «مقصود این است که درصورتی‌که از او بپذیرد به اندازه‌ی فهمش به او دستور دهد وگرنه تکلیفی ندارد».

امام باقر (علیه السلام) در آخرالزمان گروهی می‌باشند که از آن‌ها پیروی می‌شود؛ گروهی ریاکار که زهد می‌ورزند و عبادت می‌کنند ولی نوظهوران و ابلهانند، امر به معروفی و نهی از منکری را واجب نمی‌کنند مگر هنگامی‌که از ضرر و زیان ایمن باشند، برای خودشان آسانی، عذر و بهانه طلب می‌کنند، از لغزش‌های علماء و بدی عملشان پیروی می‌کنند، به نماز و روزه و چیزهایی که به جان و مالشان ضرر نمی‌زند روی می‌آورند و اگر نماز به همراه کارهای دیگری که انجام می‌دهند به اموال و بدن‌هایشان ضرر بزند، رهایش می‌کنند همان‌طور که بالاترین واجبات و شریف‌ترینشان را رها کردند؛ امر به معروف و نهی از منکر واجب بزرگی است که واجبات دیگر به‌وسیله‌ی آن برپا می‌شود. در آن هنگام خشم خدای عزّوجلّ بر آنان به نهایت می‌رسد؛ کیفرش را شامل همه‌ی افراد می‌کند؛ پس نیکان در خانه بدکاران و کودکان در خانه‌ی بزرگسالان هلاک می‌شوند. امر به معروف و نهی از منکر راه پیامبران و روشن صالحان و واجب بزرگی است که به‌وسیله‌ی آن واجبات دیگر برپا می‌شود و راه‌های دین و دنیا امنیّت پیدا می‌کند و کسب مال حلال می‌شود و حقوق مردم به آن‌ها برگردانده می‌شود و زمین آباد می‌شود و از دشمنان انتقام گرفته می‌شود و امر دین و دنیا استوار می‌شود؛ پس بدی‌ها را با قلب‌هایتان انکار کنید و با زبان‌هایتان سخن بگویید و با گفتارتان کارهای زشتشان را بر پیشانی و صورتشان بکوبید و در راه خدا از سرزنش سرزنش‌کننده نترسید؛ پس اگر موعظه را پذیرفتند و به‌سوی حقّ برگشتند ایرادی بر آن‌ها نیست؛ ایراد و مجازات بر کسانی است که به مردم ستم می‌کنند و در زمین به ناحق ظلم روامی‌دارند. برای آنان عذاب دردناکی است! در آن هنگام که موعظه نپذیرفتند و به‌سوی حق برنگشتند. با بدن‌هایتان با آن‌ها جهاد کنید و با قلب‌هایتان از آن‌ها منزجر باشید بدون اینکه طالب سلطه و فرمانروایی باشید و نه مالی بخواهید و نه خواستار پیروزی با ظلم‌کردن باشید تا اینکه به‌سوی فرمان خدا بازگردند و اطاعت او را به‌جا آورند.