آیه ۸۳ - سوره آل‌عمران

امام صادق (علیه السلام) ابن‌بکیر از امام صادق (علیه السلام) نقل می‌کند: که ایشان درباره‌ی آیه: وَ لَهُ أَسْلَمَ مَنْ فِی السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ طَوْعاً وَ کَرْهاً؛ منظور از این آیه پذیرش توحید و وحدانیّت خدای عزّوجلّ است.

امام صادق (علیه السلام) وقتی حق‌تعالی آسمان‌ها و زمین را آفرید، دو دریا ایجاد نمود، یکی شیرین و دیگری تلخ، تربت آدم (علیه السلام) را از دریای شیرین آفرید سپس از دریای تلخ بر آن پاشید، بعد آدم (علیه السلام) را از آن آفرید آنگاه آن را همچون پوست مالید سپس رهایش نمود و وقتی خواست در آن روح بدمد او را به‌صورت شبح و تمثالی قرار داد بعد یک مشت از کتف راستش برداشت، بلافاصله اجزاء ریزی همچون مورچه از آن خارج شدند. پس فرمود: «این‌ها اهل بهشت هستند و یک مشت هم از کتف چپش برداشت» و فرمود: «این‌ها اهل جهنّم هستند، بعد حق‌تعالی اصحاب یمین و ذرّاتی که از کتف راست بیرون آمده بودند و اصحاب یسار یعنی ذرّاتی که از کتف چپ خارج گشتند را به سخن درآورد، اصحاب یسار عرضه داشتند: «پروردگارا! چرا آتش را برای ما آفریدی و حق را برای ما روشن نکردی؟ به‌سوی ما رسولی مبعوث نداشتی»؟ خداوند عزّوجلّ به آن‌ها می‌فرماید: «به‌خاطر آنکه می‌دانم شما به‌طرف جهنّم می‌روید اگرچه بعد از بعث رسل و تبیین و روشن‌نمودن واقع باشد و من شما را به‌زودی می‌آزمایم، پس حق‌تعالی به آتش امر فرمود گرم شود، آتش گرم شد و افروخته گردید»، سپس به آن‌ها فرمود: «جمیعاً داخل آتش شوید من آن را برای شما سرد و سالم می‌گردانم». آن‌ها عرضه داشتند: «پروردگارا! ما از تو پرسیدیم چرا برای ما آتش آفریدی و مقصودمان از این سؤال فرار و گریز از آن بود حال ما را امر می‌کنی که در آن داخل شویم، اگر به اصحاب یمین نیز این فرمان را بدهی داخل آن نمی‌شوند، حق عزّوجلّ به آتش امر فرمود گرم شود و افروخته گردد پس از آن به اصحاب یمین فرمان داد که در آتش گداخته داخل شوند و آتش برایشان سرد و سالم می‌گردد، بعد به تمام آن‌ها فرمود: «آیا من پروردگار شما نیستم»؟ اصحاب یمین از روی میل گفتند: «چرا و اصحاب یسار از روی کراهت جواب دادند و گفتند چرا»! پس باری تعالی از جملگی آن‌ها پیمان گرفت و ایشان را بر خودشان شاهد قرار داد. حجرالاسود آن وقت در بهشت بود پس خداوند عزّوجلّ بیرونش آورد و آن میثاق و پیمان خلایق را در خود فروبرد و فرموده‌ی حق تعالی به همین معنا اشاره دارد: وَ لَهُ أَسْلَمَ مَنْ فِی السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ طَوْعاً وَ کَرْهاً وَ إِلَیْهِ یُرْجَعُونَ؛ تمام موجودات در آسمان و زمین خواه و ناخواه مطیع او بوده و رجوعشان به‌سوی اوست و زمانی‌که حق تبارک‌وتعالی حضرت آدم (علیه السلام) را در بهشت ساکن نمود و وی مرتکب لغزش‌گردید، حق تعالی حجر را از بهشت فروفرستاد و آن را در رکنی از ارکان بیت خود قرار داد و جناب آدم (علیه السلام) را از بهشت به زمین روی کوه صفا هبوط داد آدم (علیه السلام) برای مدّت مدیدی آنجا درنگ نمود سپس حجر را در بیت دید آن را شناخت و یاد میثاق و عهدش افتاد از این رو نزد حجر آمد و به‌سرعت خود را به آنجا رسانید و سپس خویش را روی آن افکند و مدّت چهل بامداد گریست و از خطایش توبه نمود و از اینکه عهد را نقض کرده اظهار پشیمانی کرد». سپس امام (علیه السلام) فرمود: «و به‌همین خاطر امر شده‌اید هرگاه حجر را استلام کردید بگویید: أَمَانَتِی أَدَّیْتُهَا وَ مِیثَاقِی تَعَاهَدْتُهُ لِتَشْهَدَ لِی بِالمُوَافَاهًِْ یَوْمَ الْقِیَامَهْ.

امام علی (علیه السلام) صالح‌بن‌میثم گوید: از امام باقر (علیه السلام) «درباره‌ی آیه‌ی: وَ لَهُ أَسْلَمَ مَنْ فِی السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ طَوْعاً وَ کَرْهاً پرسیدم». فرمود: «این هنگامی است که علی (علیه السلام) می‌گوید: من سزاوارترین مردم به این آیه هستم: وَ أَقْسَمُوا بِاللهِ جَهْدَ أَیْمانِهِمْ لا یَبْعَثُ اللهُ مَنْ یَمُوتُ بَلی وَعْداً عَلَیْهِ حَقًّا وَ لکِنَّ أَکْثَرَ النَّاسِ لا یَعْلَمُونَ ... کاذِبِینَ؛ آن‌ها سوگندهای شدید به خدا یاد کردند: «هرگز خداوند کسی را که می‌میرد، برنمی‌انگیزد! آری! این وعده‌ی قطعی خداست که همه‌ی مردگان را برای جزا بازمی‌گرداند ولی بیشتر مردم نمی‌دانند! ... دروغ می‌گفتند»!.

امام صادق (علیه السلام) علیّ‌بن‌عقبه گوید: هرگاه قائم (عجل الله تعالی فرجه الشریف) ظهور کند عدل را در میان مردم برقرار می‌سازد و جور و ستم در زمان او برطرف می‌شود و راه‌ها امن می‌گردد در زمان او زمین برکات خود را بیرون می‌کند و قائم (عجل الله تعالی فرجه الشریف) هر حق را به اصحابش برمی‌گرداند در ظهور او تمام مردم روی زمین دین اسلام را خواهند پذیرفت و این آیه‌ی شریفه: وَ لَهُ أَسْلَمَ مَنْ فِی السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ طَوْعاً وَ کَرْهاً وَ إِلَیْهِ یُرْجَعُونَ مصداق پیدا خواهد کرد.

امام باقر (علیه السلام) برای صاحب این امر (امام مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف)) غیبتی در بعضی از این درّه‌ها است سپس با دستش به سمت ذی‌طوی اشاره کرد تا اینکه دو شب قبل از ظهور او دوستی که در حضور و خدمت اوست بیاید و با بعضی از اصحابش دیدار کند. ... امام باقر (علیه السلام) فرمود: «گویا به آن‌ها می‌نگرم که سیصدوده مرد و چندتای دیگرند که از نجف در نزدیکی کوفه بالا می‌روند و قلب‌هایشان مانند تکّه‌های آهن محکم و استوار است. ... حضرت مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) آن‌ها را به تمام کرانه‌های دوردست می‌فرستد و میان کتف و سینه‌هایشان را دست می‌کشد؛ پس در هیچ قضاوتی درمانده و ناتوان نمی‌شوند و هیچ زمینی باقی نمی‌ماند مگر اینکه در آن ندا داده می‌شود: «خدایی جز خدای یگانه نیست؛ تنهاست و شریکی ندارد و محمّد (صلی الله علیه و آله) فرستاده‌ی خدا است و این مطلب همان سخن خداوند است: وَ لَهُ أَسْلَمَ مَنْ فِی السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ طَوْعاً وَ کَرْهاً وَ إِلَیْهِ یُرْجَعُونَ و صاحب این امر آن‌گونه که رسول‌خدا (صلی الله علیه و آله) جزیه قبول می‌کرد، جزیه قبول نمی‌کند».

امام علی (علیه السلام) منادی در ماه رمضان از سمت مشرق هنگام طلوع خورشید ندا می‌دهد: «ای اهل هدایت جمع شوید»! و از سمت مغرب پس از غروب خورشید ندا می‌دهد: «ای اهل هدایت جمع شوید»! و فردا هنگام ظهر پس از گرفتن خورشید که سیاه و تاریک می‌شود این ندا را تکرار می‌کند و در روز سوّم با خروج جنبنده‌ی زمین بین حق و باطل فرق نهاده شود و روم به‌سوی شهری که کنار دریا است، نزد غار جوانان (اصحاب کهف) رومی‌آورد و خداوند آن جوانان را از غارشان به‌سوی آن‌ها برمی‌انگیزد. از جمله جوانان مردی است که به او ملیخا گفته می‌شود و دیگری کمسلمینا است و این دو شاهد و تسلیم قائم (عجل الله تعالی فرجه الشریف) هستند. یکی از آن دو جوان را به‌سمت روم می‌فرستد و او نمی‌تواند کاری بکند و دیگری را می‌فرستد که فاتحانه برمی‌گردند و آن روز تأویل این آیه است: وَ لَهُ أَسْلَمَ مَنْ فِی السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ طَوْعاً وَ کَرْها.

امام باقر (علیه السلام) از امام باقر (علیه السلام) درباره‌ی این آیه: «وَ لَهُ أَسْلَمَ مَنْ فِی السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ طَوْعاً وَ کَرْهاً سؤال کردم». امام (علیه السلام) فرمود: «واقع‌شدن آن با این آیه است: آن‌ها سوگندهای شدید به خدا یاد کردند که: «هرگز خداوند کسی را که می‌میرد، برنمی‌انگیزد! آری، این وعده‌ی قطعی خداست که همه‌ی مردگان را برای جزا بازمی‌گرداند ولی بیشتر مردم نمی‌دانند! هدف این است که آنچه را در آن اختلاف داشتند، برای آن‌ها روشن سازد و کسانی که منکر شدند، بدانند دروغ می‌گفتند!. (نحل/۳۸۳۹)

ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه) از روی اختیار تسلیم‌شدن اختصاص به اهل آسمان دارد ولی گروهی از اهل زمین از روی اختیار مسلمان شدند و گروهی از آن‌ها از روی اجبار و اکراه یعنی از ترس شمشیر تسلیم شدند.