آیه إِنَّ الَّذينَ تَوَلَّوْا مِنْكُمْ يَوْمَ الْتَقَى الْجَمْعانِ إِنَّمَا اسْتَزَلَّهُمُ الشَّيْطانُ بِبَعْضِ ما كَسَبُوا وَ لَقَدْ عَفَا اللهُ عَنْهُمْ إِنَّ اللهَ غَفُورٌ حَليمٌ [155]
كسانى از شما كه در روز رو‌به‌رو شدن دو جمعيّت با يكديگر [در جنگ اُحُد]، فرار كردند، شيطان آن‌ها را بر اثر بعضى از گناهانى كه مرتكب شده بودند، به لغزش انداخت؛ ولى خداوند آن‌ها را بخشيد. زيرا خداوند، آمرزنده و داراى حلم است.
ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه)- أَحْمَدُ بْنُ الْحَسَنِ بْنِ إِسْمَاعِیلَ بْنِ صَبِیحٍ مُعَنْعَناً عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ (رحمة الله علیه) قَالَ: وَ لَقَدْ عَاتَبَ اللَّهُ جَمِیعَ أَصْحَابِ النَّبِیِّ (صلی الله علیه و آله) وَ مَا ذَکَرَ عَلِیّاً (علیه السلام) إِلَّا بِخَیْرٍ قَالَ قُلْتُ وَ أَیْنَ عَاتَبَهُمْ قَالَ قَوْلُهُ إِنَّ الَّذِینَ تَوَلَّوْا مِنْکُمْ یَوْمَ الْتَقَی الْجَمْعانِ لَمْ یَبْقَ أَحَدٌ مَعَهُ غَیْرُ علی‌بن‌ابی‌طالب (علیه السلام) وَ جَبْرَئِیلَ.
ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه) معنعنا از ابن عباس (رحمة الله علیه) نقل می‌کند: خداوند تمام یاران پیامبر (صلی الله علیه و آله) را سرزنش کرد و علی (علیه السلام) را جز به نیکی یاد نکرد. گفتم «آن‌ها را کجا سرزنش نمود»؟ فرمود: «سخن خداوند: إِنَّ الَّذِینَ تَوَلَّوْا مِنْکُمْ یَوْمَ الْتَقَی الْجَمْعانِ ور [نه] جز علیّ‌بن‌ابی‌طالب (علیه السلام) و جبرئیل (علیه السلام) کسی همراه پیامبر (صلی الله علیه و آله) باقی نماند».
أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- وَ لَقَدْ رَأَیْتُنِی وَ انْفَرَدَتْ یَوْمَئِذٍ مِنْهُمْ فِرْقَهًٌْ خَشْنَاءُ فِیهَا عِکْرِمَهًُْ بْنُ أَبِی جَهْلٍ فَدَخَلْتُ وَسْطَهُمْ بِالسَّیْفِ فَضَرَبْتُ بِهِ وَ اشْتَمَلُوا عَلَیَّ حَتَّی أَفْضَیْتُ إِلَی آخِرِهِمْ ثُمَّ کَرَّرْتُ فِیهِمُ الثَّانِیَهًَْ حَتَّی رَجَعْتُ مِنْ حَیْثُ جِئْتُ وَ لَکِنَّ الْأَجَلَ اسْتَأْخَرَ وَ یَقْضِی اللَّهُ أَمْراً کانَ مَفْعُولًا قَالَ وَ کَانَ عُثْمَانُ مِنَ الَّذِینَ تَوَلَّی یَوْمَ الْتَقَی الْجَمْعانِ.
امام علی (علیه السلام) در جنگ اُحُد خودم را تنها دیدم و آن روز گروهی از دشمن با ابزار جنگی فراوان از آن‌ها جدا شدند که در میانشان عکرمهًْ‌بن‌ابی‌جهل بود. با شمشیر میان آن‌ها وارد شدم و شمشیر زدم و آن‌ها مرا احاطه کردند تا اینکه راه را باز کردم و به آخرین نفر آن‌ها رسیدم. سپس دوباره برای نبرد به میان آن‌ها بازگشتم تا اینکه از جایی که آمدم بازگشتم و لیکن کشته نشدم و مرگ به تأخیر افتاد و خداوند کاری را که می‌بایست انجام شود تحقّق می‌بخشد. فرمود: «و عثمان از کسانی بود که در روز روبرو شدن دو جمعیّت با یکدیگر [در جنگ اُحُد] قرار کرد».
الصّادق (علیه السلام)- إِنَّمَا اسْتَزَلَّهُمُ الشَّیْطانُ بِبَعْضِ ما کَسَبُوا قَالَ هُمْ أَصْحَابُ الْعَقَبَهًِْ.
امام صادق (علیه السلام) إِنَّمَا اسْتَزَلَّهمُ الشَّیْطَانُ بِبَعضِ مَا کَسَبُواْ درباره‌ی یاران پیامبر (صلی الله علیه و آله) است که در گردنه‌ی اُحُد بودند.
الصّادق (علیه السلام)- إِنَّمَا اسْتَزَلَّهُمُ الشَّیْطانُ بِبَعْضِ ما کَسَبُوا فَهُوَ عُقْبَهًُْ بْنُ عُثْمَانَ وَ عُثْمَانُ بْنُ سَعْدٍ.
امام صادق (علیه السلام) إِنَّمَا اسْتَزَلَّهمُ الشَّیْطَانُ بِبَعضِ مَا کَسَبُواْ «درباره‌ی عقبهًْ‌بن‌عثمان و عثمان‌بن سعد می‌باشد.
الباقر (علیه السلام)- إِنَّمَا اسْتَزَلَّهُمُ الشَّیْطانُ أَیْ خَدَعَهُمْ حَتَّی طَلَبُوا الْغَنِیمَهًَْ بِبَعْضِ ما کَسَبُوا قَالَ بِذُنُوبِهِمْ وَ لَقَدْ عَفَا اللهُ عَنْهُم.
امام باقر (علیه السلام) إِنَّ الَّذِینَ تَوَلَّوْاْ مِنکُمْ یَوْمَ الْتَقَی الْجَمْعانِ إِنَّمَا اسْتَزَلهُمُ الشَّیْطَانُ یعنی آن‌ها را فریب داد و به‌دنبال غنیمت رفتند. بِبَعضِ مَا کَسَبُواْ؛ یعنی به دلیل گناهانشان. ولی خداوند آن‌ها را بخشید.