آیه وَ قالَ الَّذينَ اتَّبَعُوا لَوْ أَنَّ لَنا كَرَّةً فَنَتَبَرَّأَ مِنْهُمْ كَما تَبَرَّؤُا مِنَّا كَذلِكَ يُريهِمُ اللهُ أَعْمالَهُمْ حَسَراتٍ عَلَيْهِمْ وَ ما هُمْ بِخارِجينَ مِنَ النَّارِ [167]
[در اين هنگام] پيروان مى‌گويند: «كاش بار ديگر به دنيا بر مى‌گشتيم تا از آنها ( پيشوايان گمراه) بيزارى جوييم،آن چنانكه آنان [امروز] از ما بيزارى جستند!» [آرى] خداوند اين چنين اعمال آنها را به صورتى حسرت‌آور به آنان نشان مى‌دهد؛ و از آتش دوزخ، هرگز خارج نخواهند شد.
الباقر (علیه السلام)- هُمْ وَ اللَّهِ یَا جَابِرُ أَئِمَّهًُْ الظَّلَمَهًِْ وَ أَشْیَاعُهُمْ.
امام باقر (علیه السلام) ای جابر! به خدا سوگند! آنها رهبران ستمگر و پیروان آنها می‌باشند.
العسکری (علیه السلام)- وَ قالَ الَّذِینَ اتَّبَعُوا الْأَتْبَاعُ لَوْ أَنَّ لَنا کَرَّةً یَتَمَنَّوْنَ لَوْ کَانَ لَهُمْ کَرَّهًًْ رَجْعَهًًْ إِلَی الدُّنْیَا فَنَتَبَرَّأَ مِنْهُمْ هُنَاکَ کَما تَبَرَّؤُا مِنَّا هَاهُنَا.
امام عسکری (علیه السلام) و کسانی که از دیگر پیروان [کافر] پیروی کردند، آرزو می‌کنند ای کاش برای ما بازگشتی بود و بار دیگر امکان بازگشت به دنیا داشتیم پس ما هم در آنجا از آنها بیزاری می‌جستیم؛ همان‌طور که در اینجا آنها از ما بیزاری جستند.
الصّادق (علیه السلام)- هُوَ الرَّجُلُ یَدَعُ مَالَهُ لَا یُنْفِقُهُ فِی طَاعَهًِْ اللَّهِ بُخْلًا ثُمَّ یَمُوتُ فَیَدَعُهُ لِمَنْ یَعْمَلُ فِیهِ بِطَاعَهًِْ اللَّهِ أَوْ فِی مَعْصِیَهًِْ اللَّهِ فَإِنْ عَمِلَ بِهِ فِی طَاعَهًِْ اللَّهِ رَآهُ فِی مِیزَانِ غَیْرِهِ فَرَآهُ حَسْرَهًًْ وَ قَدْ کَانَ الْمَالُ لَهُ وَ إِنْ کَانَ عَمِلَ بِهِ فِی مَعْصِیَهًِْ اللَّهِ قَوَّاهُ بِذَلِکَ الْمَالِ حَتَّی عَمِلَ بِهِ فِی مَعْصِیَهًِْ اللَّهِ عَزَّوَ جَلَّ.
امام صادق (علیه السلام) [این وصف] شخصی است که اموال خود را در راه طاعت خداوند از روی بخل انفاق نمی‌کند تا اینکه می‌میرد و آن را برای وارثانی که در راه طاعت خداوند یا معصیت او، آن [مال] را مصرف می‌کنند، بر جای می‌گذارد. پس اگر وارث، آن مال را در راه طاعت خداوند مصرف کند، آن شخص اموالش را در ترازوی اعمال دیگران می‌بیند و با حسرت به آن می‌نگرد. چرا که آن اموال برای او بوده است و اگر وارث، آن را در راه معصیت خداوند به کار بندد، در واقع این اوست که وارث را با مال خویش تقویت کرده تا به معصیت خداوند بپردازد.
الصّادق (علیه السلام)- فِی مَعْنَی قَوْلِهِ عَزَّوَجَلَّ کَذلِکَ یُرِیهِمُ اللهُ أَعْمالَهُمْ حَسَراتٍ عَلَیْهِمْ قَالَ الرَّجُلُ یَکْسِبُ مَالًا فَیُحْرَمُ أَنْ یَعْمَلَ خَیْراً فَیَمُوتُ فَیَرِثُهُ غَیْرُهُ فَیَعْمَلُ عَمَلًا صَالِحاً فَیَرَی الرَّجُلُ مَا کَسَبَ حَسَنَاتٍ فِی مِیزَانِ غَیْرِهِ.
امام صادق (علیه السلام) [این آیه در مورد] مردی است که مالی به دست می‌آورد و از مصرف آن در راه طاعت خداوند، محروم می‌ماند و می‌میرد و دیگری آن را به ارث می‌برد و کار خیری با آن انجام می‌دهد. پس آن مرد آنچه را به دست آورده به صورت کارهای نیکی در نامه‌ی عمل دیگری می‌بیند. [آنجاست که حسرت می‌خورد که ای کاش خودم آن مال را در راه خیر مصرف می‌نمودم].
أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- إِنَّ أَعْظَمَ الْحَسَرَاتِ یَوْمَ الْقِیَامَهًِْ حَسْرَهًُْ رَجُلٍ کَسَبَ مَالًا فِی غَیْرِ طَاعَهًِْ اللَّهِ فَوَرَّثَهُ رَجُلًا فَأَنْفَقَهُ فِی طَاعَهًِْ اللَّهِ سُبْحَانَهُ فَدَخَلَ بِهِ الْجَنَّهًَْ وَ دَخَلَ بِهِ الْأَوَّلُ النَّار.
امام علی (علیه السلام) بزرگترین حسرت در روز قیامت، نصیب کسی است که مالی را از راه نافرمانی خداوند به دست آورد و وارثان او آن را در راه طاعت خداوند انفاق کنند و به‌خاطر آن وارد بهشت شوند؛ حال آنکه خود او به‌خاطر آن مال حرام وارد جهنّم می‌گردد.
الباقر (علیه السلام)- کَذلِکَ یُرِیهِمُ اللهُ أَعْمالَهُمْ حَسَراتٍ عَلَیْهِمْ إِذَا عَایَنُوا عِنْدَ الْمَوْتِ مَا أُعِدَّ لَهُمْ مِنَ الْعَذَابِ الْأَلِیمِ وَ هُمْ أَصْحَابُ الصَّحِیفَهًِْ الَّتِی کَتَبُوا عَلَی مُخَالَفَهًِْ عَلِیٍّ.
امام باقر (علیه السلام) کَذلِکَ یُرِیهِمُ اللهُ أَعْمالَهُمْ َحسَراتٍ عَلَیْهِمْ آنها زمان مرگ عذاب‌های دردناکی که برایشان فراهم شده‌بود را دیدند. ایشان اصحاب صحیفه‌اند که بر مخالفت با [علی (علیه السلام) پیمان بسته و] صحیفه‌ای نوشتند.
العسکری (علیه السلام)- قَالَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ کَذلِکَ کَمَا تَبَرَّأَ بَعْضُهُمْ مِنْ بَعْضٍ یُرِیهِمُ اللهُ أَعْمالَهُمْ حَسَراتٍ عَلَیْهِمْ وَ ذَلِکَ أَنَّهُمْ عَمِلُوا فِی الدُّنْیَا لِغَیْرِ اللَّهِ فَیَرَوْنَ أَعْمَالَ غَیْرِهِمُ الَّتِی کَانَتْ لِلَّهِ قَدْ عَظَّمَ اللَّهُ ثَوَابَ أَهْلِهَا وَ رَأَوْا أَعْمَالَ أَنْفُسِهِمْ لَا ثَوَابَ لَهَا إِذْ کَانَتْ لِغَیْرِ اللَّهِ أَوْ کَانَتْ عَلَی غَیْرِ الْوَجْهِ الَّذِی أَمَرَ اللَّهُ بِهِ.
امام عسکری (علیه السلام) خداوند عزّوجلّ می‌فرماید: همان‌طور که آنها از یکدیگر دوری می‌جویند، کَذلِکَ یُرِیهِمُ اللهُ أَعْمالَهُمْ َحسَراتٍ عَلَیْهِمْ به این صورت که می‌بینید ثمره‌ی کار آنها که برای غیر خداست در پرونده‌ی اعمال دیگران که برای خدا کار کرده‌اند، ثواب بسیار زیادی از جانب خدا کسب کرده‌است. در حالی‌که برای خودشان ثوابی نداشته چون برای غیر خدا بوده یا مطابق دستور خدا انجام نشده است.
الرّسول (صلی الله علیه و آله)- یَقُولُ اللَّهُ تَعَالَی (فی یَوْمَ الْقِیَامَهًِْ) قَدِّمُوا الَّذِینَ کَانَ لَا تَقِیَّهًَْ عَلَیْهِمْ مِنْ أَوْلِیَاءِ مُحَمَّدٍ (صلی الله علیه و آله) وَ عَلِیٍّ (علیه السلام) فَیُقَدَّمُونَ فَیَقُولُ اللَّهُ تَعَالَی انْظُرُوا حَسَنَاتِ عِبَادِی هَؤُلَاءِ النُّصَّابِ الَّذِینَ أَخَذُوا الْأَنْدَادَ مِنْ دُونِ مُحَمَّدٍ (صلی الله علیه و آله) وَ عَلِیٍّ (علیه السلام) وَ مِنْ دُونِ خُلَفَائِهِمْ فَاجْعَلُوهَا لِهَؤُلَاءِ الْمُؤْمِنِینَ لِمَا کَانَ مِنِ اغْتِیَالِهِمْ بِهِمْ بِوَقِیعَتِهِمْ فِیهِمْ وَ قَصْدِهِمْ إِلَی أَذَاهُمْ فَیَفْعَلُونَ ذَلِکَ فَتَصِیرُ حَسَنَاتُ النَّوَاصِبِ لِشِیعَتِنَا الَّذِینَ لَمْ تَکُنْ عَلَیْهِمْ تَقِیَّهًٌْ ثُمَّ یَقُولُ: انْظُرُوا إِلَی سَیِّئَاتِ شِیعَهًِْ مُحَمَّدٍ (صلی الله علیه و آله) وَ عَلِیٍّ (علیه السلام) فَإِنْ بَقِیَتْ لَهُمْ عَلَی هَؤُلَاءِ النُّصَّابِ بِوَقِیعَتِهِمْ فِیهِمْ زِیَادَاتٌ فَاحْمِلُوا عَلَی أُولَئِکَ النُّصَّابِ بِقَدْرِهَا مِنَ الذُّنُوبِ الَّتِی لِهَؤُلَاءِ الشِّیعَهًِْ فَیَفْعَلُ ذَلِکَ ثُمَّ یَقُولُ عَزَّوَجَلَّ: ائْتُوا بِالشِّیعَهًِْ الْمُتَّقِینَ لِخَوْفِ الْأَعْدَاءِ فَافْعَلُوا فِی حَسَنَاتِهِمْ وَ سَیِّئَاتِهِمْ وَ حَسَنَاتِ هَؤُلَاءِ النُّصَّابِ وَ سَیِّئَاتِهِمْ مَا فَعَلْتُمْ بِالْأَوَّلِینَ فَیَقُولُ النَّوَاصِبُ: یَا رَبَّنَا! هَؤُلَاءِ کَانُوا مَعَنَا فِی مَشَاهِدِنَا حَاضِرِینَ وَ بِأَقَاوِیلِنَا قَائِلِینَ وَ لِمَذَاهِبِنَا مُعْتَقِدِینَ. فَیُقَالُ: کَلَّا وَ اللَّهِ یَا أَیُّهَا النُّصَّابُ! مَا کَانُوا لِمَذَاهِبِکُمْ مُعْتَقِدِینَ بَلْ کَانُوا بِقُلُوبِهِمْ لَکُمْ إِلَی اللَّهِ مُخَالِفِینَ وَ إِنْ کَانُوا بِأَقْوَالِکُمْ قَائِلِینَ وَ بِأَعْمَالِکُمْ عَامِلِینَ لِلتَّقِیَّهًِْ مِنْکُمْ مَعَاشِرَ الْکَافِرِینَ قَدِ اعْتَدَدْنَا لَهُمْ بِأَقَاوِیلِهِمْ وَ أَفَاعِیلِهِمْ اعْتِدَادَنَا بِأَقَاوِیلِ الْمُطِیعِینَ وَ أَفَاعِیلِ الْمُحْسِنِینَ إِذْ کَانُوا بِأَمْرِنَا عَامِلِینَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) فَعِنْدَ ذَلِکَ تَعْظُمُ حَسَرَاتُ النُّصَّابِ إِذْ کَانُوا رَأَوْا حَسَنَاتِهِمْ فِی مَوَازِینِ شِیعَتِنَا أَهْلَ‌الْبَیْتِ (علیهم السلام) وَ رَأَوْا سَیِّئَاتِ شِیعَتِنَا عَلَی ظُهُورِ مَعَاشِرِ النُّصَّابِ فَذَلِکَ قَوْلُهُ عَزَّوَجَلَّ کَذلِکَ یُرِیهِمُ اللهُ أَعْمالَهُمْ حَسَراتٍ عَلَیْهِمْ.
پیامبر ( خداوند تعالی در روز قیامت می‌فرماید: «کسانی که از دوستان و موالیان محمّد (و علی (علیه السلام) بودند امّا تقیّه نمی‌کردند را پیش آورید». پس آنها را می‌آورند. سپس خداوند بلندمرتبه می‌فرماید: «به حسنات این بندگان و نواصبی که برای محمّد (و علی (علیه السلام) و دیگر جانشینانشان شریک گرفتند، نگاه کنید و آن حسنات را به سبب آزارها و بدگویی‌هایی که نسبت به مؤمنین روا داشته‌اند، برای مؤمنین قرار دهید». پس آن کار را انجام دادند و حسنات نواصب، به پیروان ما که از آنها تقیّه نکرده‌بودند رسید. سپس فرمود: «به سیئات پیرو محمّد (و علی (علیه السلام) نگاه کنید؛ چنانچه برای آنها گناهانی بیش از این نیرنگ‌بازان به‌خاطر بدگویی از شیعیان باقی است، بر آن حیله‌گران به اندازه‌ی گناهانی که برای این پیروان بود منتقل کنید». پس چنان کردند. پس خداوند عزّوجلّ فرمود: «شیعیانی که از ترس دشمنان خدا تقیّه می‌کردند را بیاورید و درباره‌ی حسنات و سیّئات آنها همان را انجام دهید که برای متقدّمینی که پیش از این گفتیم انجام دادید». پس نواصب می‌گویند: «ای پروردگار ما! ایشان در آنچه ما دیدیم و گفتیم، کنار ما بودند و با ما هم عقیده‌اند». پس گفته‌می‌شود: «ای نواصب! به خدا سوگند! هرگز آنها با شما هم‌عقیده نبودند بلکه نزد خداوند با قلب‌هایشان با شما مخالفت می‌کردند و ای جماعت کافر! اگر ایشان چون شما سخن می‌گفتند و به مانند شما عمل می‌کردند، به‌خاطر تقیّه از شما بوده است. ما حقیقتاً گفتار و کردارشان را گفتار فرمانبران و کردار احسان‌کنندگان به حساب می‌آوریم زیرا مطابق دستور ما عمل کردند». رسول‌خدا (فرمود: پس آن زمان که گروه نواصب، حسنات خود را در موازین شیعیان ما اهل‌بیت (علیهم السلام) و سیّئات آنها را بر پشت خود می‌بینند، حسرت بزرگی می‌خورند و این است سخن خداوند: کَذلِکَ یُرِیهِمُ اللهُ أَعْمالَهُمْ حَسراتٍ عَلَیْهِمْ.
العسکری (علیه السلام)- کَانَ عَذَابُهُمْ سَرْمَداً دَائِماً وَ کَانَتْ ذُنُوبُهُمْ کُفْراً لَا تَلْحَقُهُمْ شَفَاعَهًُْ نَبِیٍّ وَ لَا وَصِیٍّ وَ لَا خَیِّرٍ مِنْ خِیَارِ شِیعَتِهِمْ.
امام عسکری (علیه السلام) عذاب ایشان همیشگی و دائمی است که گناهشان کفر است و شفاعت هیچ رسول، وصی و نیکوکاری از پیروانشان به آنها نمی‌رسد.
الصّادق (علیه السلام)- عَنْ مَنْصُورِ‌بْنِ‌حَازِمٍ قَال: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام) وَ ما هُمْ بِخارِجِینَ مِنَ النَّارِ قَالَ أَعْدَاءُ عَلِیٍّ (علیه السلام) هُمُ الْمُخَلَّدُونَ فِی النَّارِ أَبَدَ الْآبِدِینَ وَ دَهْرَ الدَّاهِرِینَ.
امام صادق (علیه السلام) از امام صادق (علیه السلام) پرسیدم: «تفسیر آیه‌ی شریفه‌ی وَ ما هُمْ بِخارِجِینَ مِنَ النَّارِ چیست»؟ فرمود: منظور، دشمنان علی (علیه السلام) است. آنها همواره در آتش هستند و در آن جاودان می‌مانند.