آیه وَ لا تَنْكِحُوا الْمُشْرِكاتِ حَتَّى يُؤْمِنَّ وَ لَأَمَةٌ مُؤْمِنَةٌ خَيْرٌ مِنْ مُشْرِكَةٍ وَ لَوْ أَعْجَبَتْكُمْ وَ لا تُنْكِحُوا الْمُشْرِكينَ حَتَّى يُؤْمِنُوا وَ لَعَبْدٌ مُؤْمِنٌ خَيْرٌ مِنْ مُشْرِكٍ وَ لَوْ أَعْجَبَكُمْ أُولئِكَ يَدْعُونَ إِلَى النَّارِ وَ أللهُ يَدْعُوا إِلَى الْجَنَّةِ وَ الْمَغْفِرَةِ بِإِذْنِهِ وَ يُبَيِّنُ آياتِهِ لِلنَّاسِ لَعَلَّهُمْ يَتَذَكَّرُونَ [221]
و با زنان مشرک و بت‌پرست، تا ایمان نیاورده‌اند، ازدواج نکنید؛ [اگر چه مجبور شوید با کنیزان ازدواج کنید؛ زیرا] کنیز با ایمان، از زن [آزاد] بت‌پرست، بهتر است؛ هرچند [زیبایى یا ثروت او] توجّه شما را به خود جلب کند. و زنان [قوم] خود را به ازدواج مردان بت‌پرست، تا ایمان نیاورده‌اند، در نیاورید؛ [زیرا] غلام با ایمان، از مرد [آزاد] بت‌پرست، بهتر است؛ هرچند [ثروت یا موقعیّت او، ] توجّه شما با به خود جلب کند. آنها دعوت به‌سوى آتش مى‌کنند؛ و خدا به فرمان خود، دعوت به بهشت و آمرزش مى‌نماید، و آیات خویش را براى مردم روشن مى‌سازد؛ شاید متذکّر شوند!
الرّضا (علیه السلام)- وَ الْمُحْصَناتُ مِنَ الَّذِینَ أُوتُوا الْکِتابَ مِنْ قَبْلِکُمْ فَقَدْ أَحَلَّ اللَّهُ نِکَاحَ أَهْلِ الْکِتَابِ بَعْدَ تَحْرِیمِهِ فِی قَوْلِهِ فِی سُورَهًِْ الْبَقَرَهًِْ وَ لا تَنْکِحُوا الْمُشْرِکاتِ حَتَّی یُؤْمِنَّ وَ إِنَّمَا یَحِلُّ نِکَاحُ أَهْلِ الْکِتَابِ الَّذِینَ یُؤَدُّونَ الْجِزْیَهًَْ عَلَی مَا یَجِبُ فَأَمَّا إِذَا کَانُوا فِی دَارِ الشِّرْکِ وَ لَمْ یُؤَدُّوا الْجِزْیَهًَْ لَمْ تَحِلَّ مُنَاکَحَتُهُمْ.
امام رضا (علیه السلام) پس از آنکه خداوند در آیه: وَ لا تَنْکِحُوا الْمُشْرِکاتِ حَتَّی یُؤْمِنَّ، ازدواج با مشرکان را حرام کرده بود، در آیه: وَ الْمُحْصَناتُ مِنَ الَّذِینَ أُوتُوا الْکِتابَ مِنْ قَبْلِکُمْ ازدواج با اهل کتابی که جزیه‌ی واجبشان را می‌پردازند، جایز است ولی اگر در دیار کفر به‌سر برند و جزیه نپردازند، نکاح با ایشان جایز نیست.
أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- إِنَّمَا أَحَلَّ اللَّهُ نِسَاءَ أَهْلِ الْکِتَابِ لِلْمُسْلِمِینَ إِذَا کَانَ فِی نِسَاءِ الْمُسْلِمِینَ قِلَّهًٌْ فَلَمَّا کَثُرَتِ الْمُسْلِمَاتُ قَالَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ وَ لا تَنْکِحُوا الْمُشْرِکاتِ حَتَّی یُؤْمِنَّ وَ قَالَ: وَ لا تُمْسِکُوا بِعِصَمِ الْکَوافِرِ وَ نَهَی رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) أَنْ یَتَزَوَّجَ الْمُسْلِمُ غَیْرَ الْمُسْلِمَهًِْ وَ هُوَ یَجِدُ مُسْلِمَهًًْ وَ لَا یَنْکِحُ مُشْرِکٌ مُسْلِمَهًًْ.
امام علی (علیه السلام) فقط در صورتی‌که تعداد زنان مسلمان کم باشد خداوند ازدواج با زنان اهل کتاب را حلال می‌نماید و اگر تعداد زنان مسلمان زیاد باشد، خداوند فرمود: وَ لا تَنْکِحُوا الْمُشْرِکاتِ حَتَّی یُؤْمِنَّ و فرمود: و هرگز زنان کافر را در همسری خود نگه ندارید. (ممتحنه/۱۰) و پیامبر (صلی الله علیه و آله) از ازدواج مرد مسلمان با زن غیر مسلمان، درصورتی‌که زن مسلمان پیدا شود، نهی فرمود و مرد مشرک نمی‌تواند با زن مسلمان ازدواج کند.
أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- أَنَّ الْمُسْلِمِینَ کَانُوا یَنْکِحُونَ فِی أَهْلِ الْکِتَابِ مِنَ الْیَهُودِ وَ النَّصَارَی وَ یُنْکِحُونَهُمْ حَتَّی نَزَلَتْ هَذِهِ الْآیَهًُْ نَهْیاً أَنْ یَنْکِحَ الْمُسْلِمُ مِنَ الْمُشْرِکِ أَوْ یُنْکِحُونَهُ ثُمَّ قَالَ تَعَالَی فِی سُورَهًِْ الْمَائِدَهًِْ مَا نَسَخَ هَذِهِ الْآیَهًَْ فَقَالَ وَ طَعامُ الَّذِینَ أُوتُوا الْکِتابَ حِلٌّ لَکُمْ وَ طَعامُکُمْ حِلٌّ لَهُمْ وَ الْمُحْصَناتُ مِنَ الْمُؤْمِناتِ وَ الْمُحْصَناتُ مِنَ الَّذِینَ أُوتُوا الْکِتابَ مِنْ قَبْلِکُمْ فَأَطْلَقَ عَزَّوَجَلَّ مُنَاکَحَتَهُنَّ بَعْدَ أَنْ کَانَ نَهَی وَ تَرَکَ قَوْلَهُ وَ لا تُنْکِحُوا الْمُشْرِکِینَ حَتَّی یُؤْمِنُوا عَلَی حَالِهِ لَمْ یَنْسَخْهُ فَأَمَّا الرُّخْصَهًُْ الَّتِی هِیَ الْإِطْلَاقُ بَعْدَ النَّهْیِ.
امام علی (علیه السلام) مسلمانان با اهل کتاب از بین یهود و نصاری ازدواج می‌کردند تا آنکه این آیه نازل شد و ازدواج مسلمان با مشرک و یا به نکاح درآوردن [زن] مسلمان با [مرد] مشرک را نهی نمود. سپس در سوره‌ی مائده سخنی فرستاد که این آیه را نسخ کرد: و [همچنین] طعام اهل‌کتاب، برای شما حلال است و طعام شما برای آنها حلال و [نیز] آنان پاکدامن از مسلمانان، و آنان پاکدامن از اهل کتاب، حلالند. (مائده/۵) پس ازدواج با زنان اهل کتاب را آزاد نمود؛ پس از آنکه آن را نهی کرده بود و این کلامش وَ لا تُنْکِحُوا الْمُشْرِکِینَ حَتَّی یُؤْمِنُوا را به حال خود رها کرد و نسخ ننمود. پس این اجازه‌ای است که بعد از نهی، بخشی از آن آزاد می‌شود.
الباقر (علیه السلام)- أَنَّهُ مَنْسُوخٌ بِقَوْلِهِ تَعَالَی وَ لا تَنْکِحُوا الْمُشْرِکاتِ حَتَّی یُؤْمِنَّ وَ بِقَوْلِهِ وَ لا تُمْسِکُوا بِعِصَمِ الْکَوافِرِ.
امام باقر (علیه السلام) این آیه با دو آیه‌ی: ولا تَنْکِحُوا الْمُشْرِکاتِ حَتَّی یُؤْمِنَّ و وَ لا تُمْسِکُوا بِعِصَمِ الْکَوافِر (ممتحنه/۱۰) نسخ شده است.
علیّ‌بن‌إبراهیم (رحمة الله علیه)- فَقَولُهُ: وَ لا تَنْکِحُوا الْمُشْرِکاتِ حَتَّی یُؤْمِنَّ مَنسُوخٌ بِقَولِهِ وَ الْمُحْصَناتُ مِنَ الَّذِینَ أُوتُوا الْکِتابَ مِنْ قَبْلِکُمْ وَ قَولُهُ وَ لا تُنْکِحُوا الْمُشْرِکِینَ حَتَّی یُؤْمِنُوا عَلَی حَالَهًٍْ لَم یَنسَخ.
علی‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه) آیه‌ی وَ لا تَنْکِحُوا الْمُشْرکاتِ حَتَّی یُؤْمِنَّ به‌وسیله‌ی آیه‌ی: والْمُحْصَناتُ مِنَ الَّذِینَ أُوتُوا الْکِتابَ مِنْ قَبْلِکُمْ نسخ شده است. و این کلام خداوند: وَ لا تُنْکِحُوا الْمُشْرِکِینَ حَتَّی یُؤْمِنُوا نسخ نشده و به حال خود باقی می‌باشد.
الرّضا (علیه السلام)- عَنْ الحَسَنِ‌بن‌الجَهمِ قَالَ: لِی أَبُو الْحَسَنِ الرِّضَا (علیه السلام) یَا أَبَا مُحَمَّدٍ! مَا تَقُولُ فِی رَجُلٍ تَزَوَّجَ نَصْرَانِیَّهًًْ عَلَی مُسْلِمَهًْ؟ ٍ قُلْتُ: جُعِلْتُ فِدَاکَ وَ مَا قَوْلِی بَیْنَ یَدَیْکَ! قَالَ: لَتَقُولَنَّ فَإِنَّ ذَلِکَ تَعْلَمُ بِهِ قَوْلِی. قُلْتُ: لَا یَجُوزُ تَزْوِیجُ النَّصْرَانِیَّهًِْ عَلَی الْمُسْلِمَهًِْ وَ لَا غَیْرِ الْمُسْلِمَهًِْ. قَالَ: لِمَ؟ قُلْتُ: لِقَوْلِ اللَّهِ تَعَالَی وَ لا تَنْکِحُوا الْمُشْرِکاتِ حَتَّی یُؤْمِنَّ. قَالَ: فَمَا تَقُولُ فِی هَذِهِ الْآیَهًِْ وَ الْمُحْصَناتُ مِنَ الْمُؤْمِناتِ وَ الْمُحْصَناتُ مِنَ الَّذِینَ أُوتُوا الْکِتابَ مِنْ قَبْلِکُمْ؟ فَقُلْتُ: قَوْلُهُ وَ لا تَنْکِحُوا الْمُشْرِکاتِ حَتَّی یُؤْمِنَّ نَسَخَتْ هَذِهِ الْآیَهًَْ. فَتَبَسَّمَ ثُمَّ سَکَتَ.
امام رضا (علیه السلام) حسن‌بن‌جهم گوید: امام رضا (علیه السلام) به من فرمود: «ای ابا محمّد! آیا مردی که همسر مسلمان دارد، می‌تواند با زن مسیحی ازدواج کند»؟ به حضرت عرض کردم: «جانم فدای شما باد! جواب‌دادن من، در محضر شما چه معنایی دارد»؟ حضرت فرمود: «تو نظر خود را بگو؛ چراکه از جواب تو، جواب من نیز معلوم می‌شود». عرض کردم: «جایز نیست که مردی که همسر مسلمان یا غیر مسلمان دارد، با زن مسیحی ازدواج نماید». حضرت فرمود: «دلیل آن چیست»؟ عرض کردم: «زیرا خداوند می‌فرماید: وَلاَ تَنکِحُواْ الْمُشْرِکَاتِ حَتَّی یؤْمِنَّ» حضرت فرمود: «نظرت پیرامون آیه‌ی: و آنان پاکدامن از مسلمانان، و آنان پاکدامن از اهل کتاب، [حلالند]. (مائده/۵) چیست»؟ به حضرت عرض کردم: «این آیه به‌وسیله‌ی آیه‌ی: وَلاَ تَنکِحُواْ الْمُشْرِکَاتِ نسخ شده است». حضرت لبخندی زد و ساکت شد.