آیه وَ قالُوا كُونُوا هُوداً أَوْ نَصارى تَهْتَدُوا قُلْ بَلْ مِلَّةَ إِبْراهيمَ حَنيفاً وَ ما كانَ مِنَ الْمُشْرِكينَ [135]
[اهل كتاب] گفتند: «يهودى يا مسيحى شويد تا هدايت يابيد». بگو: «[اين آيينهاى تحريفشده و شركآلود، هرگز نمىتواند موجب هدايت گردد،] بلكه از آيين ابراهيم، كه ايمانى خالص داشت و از مشركان نبود، پيروى كنيد».
ابنعباس (رحمة الله علیه)- أَنَّ عَبْدَ اللَّهِ بْنَ صُورِیَا وَ کَعْبَ بْنَ الْأَشْرَفِ وَ مَالِکَ بْنَ الصَّیْفِ وَ جَمَاعَهًٌْ مِنَ الْیَهُودِ وَ نَصَارَی أَهْلِ نَجْرَانَ خَاصَمُوا أَهْلَ الْإِسْلَامِ کُلُّ فِرْقَهًٍْ تَزْعُمُ أَنَّهَا أَحَقُّ بِدِینِ اللَّهِ مِنْ غَیْرِهَا فَقَالَتِ الْیَهُودُ: نَبِیُّنَا مُوسَی (علیه السلام) أَفْضَلُ الْأَنْبِیَاءِ وَ کِتَابُنَا التَّوْرَاهًُْ أَفْضَلُ الْکُتُبِ وَ قالَتِ النَّصارَی: نَبِیُّنَا عِیسَی (علیه السلام) أَفْضَلُ الْأَنْبِیَاءِ وَ کِتَابُنَا الْإِنْجِیلُ أَفْضَلُ الْکُتُبِ وَ کُلُّ فَرِیقٍ مِنْهُمَا قَالُوا لِلْمُؤْمِنِینَ کُونُوا عَلَی دِینِنَا فَأَنْزَلَ اللَّهُ هَذِهِ الْآیَهًَْ وَ قِیلَ إِنَّ ابْنَ صُورِیَا قَالَ لِرَسُولِ اللهِ (صلی الله علیه و آله): مَا الْهُدَی إِلَّا مَا نَحْنُ عَلَیْهِ فَاتَّبِعْنَا یَا مُحَمَّدُ (صلی الله علیه و آله) تَهْتَدِ. وَ قالَتِ النَّصَارَی مِثْلَ ذَلِکَ فَنَزَلَتْ.
ابنعباس (رحمة الله علیه) عبداللهبنصوریا، کعببناشرف، مالکبنصیف و گروهی از یهودیان و نصرانیان نجران با مسلمانان به بحث و مناظره پرداختند و هرکدام مدّعی بودند که اهل حق، آنها هستند. یهودیان میگفتند: «پیامبر ما حضرت موسی (علیه السلام) بهترین پیامبران است و کتاب ما تورات، بهترین کتاب آسمانی است». نصرانیان میگفتند: «پیامبر ما عیسی (علیه السلام)، بهترین پیامبر و کتاب ما انجیل بهترین کتاب خداست». و هر دو دسته مسلمانان را به پذیرفتن کیش خود دعوت مینمودند که این آیه نازل شد. گفته شده ابنصوریا به پیامبراکرم (میگفت: «هدایت، فقط در پذیرفتن معتقدات ماست؛ تو ای محمّد (! از ما پیروی کن تا هدایت یابی»! نصاری نیز همین پیشنهاد را کردند که این آیه نازل شد.
الصّادق (علیه السلام)- إِنَ الْحَنِیفِیَّهًَْ هِیَ الْإِسْلَام.
امام صادق (علیه السلام) منظور از آیین حنیف، اسلام است.
الصّادق (علیه السلام)- أَنْزَلَ اللَّهُ عَلَی إِبْرَاهِیمَ (علیه السلام) الْحَنِیفِیَّهًَْ وَ هِیَ الطَّهَارَهًُْ وَ هِیَ عَشَرَهًُْ أَشْیَاءَ خَمْسَهًٌْ فِی الرَّأْسِ وَ خَمْسَهًٌْ فِی الْبَدَنِ وَ أَمَّا الَّتِی فِی الرَّأْسِ فَأَخْذُ الشَّارِبِ وَ إِعْفَاءُ اللِّحَی وَ طَمُّ الشَّعْرِ وَ السِّوَاکُ وَ الْخِلَالُ وَ أَمَّا الَّتِی فِی الْبَدَنِ فَحَلْقُ الشَّعْرِ مِنَ الْبَدَنِ وَ الْخِتَانُ وَ قَلْمُ الْأَظْفَارِ وَ الْغُسْلُ مِنَ الْجَنَابَهًِْ وَ الطَّهُورُ بِالْمَاءِ فَهَذِهِ خَمْسَهًٌْ فِی الْبَدَنِ وَ هِیَ الْحَنِیفِیَّهًُْ الطَّاهِرَهًُْ الَّتِی جَاءَ بِهَا إِبْرَاهِیمُ فَلَمْ تُنْسَخْ وَ لَا تُنْسَخُ إِلَی یَوْمِ الْقِیَامَهًْ.
امام صادق (علیه السلام) خدا به ابراهیم (علیه السلام) آیین حنیف را فروفرستاد که پاکیزگی است و آن ده چیز است: پنج چیز در سر و پنج چیز در تن؛ آنچه در سر است شامل کوتاهی سبیل، آراستن ریش، فروخواباندن مو، مسواککردن و خلالکردن است و آنچه در تن است گرفتن موهای[زاید از بدن]، ختنه، چیدن ناخنها، غسل جنابت و شستشو با آب است که این پنج در بدن، همان شیوه پاکیزگی است که ابراهیم (علیه السلام) آورد و [تاکنون] نسخ نشده و تا روز قیامت نیز نسخ نخواهدشد.
الباقر (علیه السلام)- مَا أَبْقَتِ الْحَنِیفِیَّهًُْ شَیْئاً حَتَّی إِنَ مِنْهَا قَصَ الشَّارِبِ وَ قَلْمَ الْأَظْفَارِ وَ الْخِتَان.
امام باقر (علیه السلام) از آیین حنیف چیزی باقی نمانده جز [احکام و آدابی مثل] کوتاهکردن سبیل و گرفتن ناخن و ختنهنمودن.