آیه ۸۷ - سوره بقره

آیه وَ لَقَدْ آتَيْنا مُوسَى الْكِتابَ وَ قَفَّيْنا مِنْ بَعْدِهِ بِالرُّسُلِ وَ آتَيْنا عيسَى ابْنَ مَرْيَمَ الْبَيِّناتِ وَ أَيَّدْناهُ بِرُوحِ الْقُدُسِ أَ فَكُلَّما جاءَكُمْ رَسُولٌ بِما لا تَهْوى أَنْفُسُكُمُ اسْتَكْبَرْتُمْ فَفَريقاً كَذَّبْتُمْ وَ فَريقاً تَقْتُلُونَ [87]

ما به موسى كتاب [تورات] داديم؛ و بعد از او، پيامبرانى پى‌در‌پى فرستاديم؛ و به عيسى‌بن‌مريم دلايل روشن داديم؛ و او را با روح‌القدس تأييد كرديم.آيا چنين نيست كه هر زمان، پيامبرى چيزى برخلاف هواى نفس شما آورد، در برابر او تكبّر كرديد [و از ايمان‌آوردن به او خوددارى نموديد]؛ پس عدّه‌اى را تكذيب كرده و جمعى را به قتل رسانديد؟!

خطاب آیه

۱
(بقره/ ۸۷)

العسکری (علیه السلام)- قَالَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ وَ هُوَ یُخَاطِبُ هَؤُلَاءِ الْیَهُودَ الَّذِینَ أَظْهَرَ محمد (صلی الله علیه و آله) الْمُعْجِزَاتِ لَهُمْ عِنْدَ تِلْکَ الْجِبَالِ وَ یُوَبِّخُهُمْ.

امام عسکری (علیه السلام) این آیه به همان یهودیانی خطاب می‌کند که پیامبراکرم (در آن کوه‌ها برای آن‌ها معجزه آورد و آن‌ها را سرزنش می‌کند.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۵۲۰
بحارالأنوار، ج۹، ص۳۲۰/ الإمام العسکری، ص۳۷۱/ بحارالأنوار، ج۱۴، ص۳۳۸/ البرهان
۲
(بقره/ ۸۷)

العسکری (علیه السلام)- وَجَّهَ اللَّهُ الْعَذْلَ نَحْوَ الْیَهُودِ.

امام عسکری (علیه السلام) در این آیه ملامت را متوجّه یهود نمود.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۵۲۰
بحارالأنوار، ج۹، ص۳۲۰/ الإمام العسکری، ص۳۷۱/ بحارالأنوار، ج۱۴، ص۳۳۸/ البرهان

ما به موسی کتاب [تورات] دادیم

۱ -۱
(بقره/ ۸۷)

العسکری (علیه السلام)- ... التَّوْرَاهًَْ الْمُشْتَمِلَ عَلَی أَحْکَامِنَا وَ عَلَی ذِکْرِ فَضْلِ مُحَمَّدٍ (صلی الله علیه و آله) وَ إِمَامَهًِْ عَلِیِّ‌بْنِ‌أَبِی‌طَالِبٍ (علیه السلام) وَ خُلَفَائِهِ بَعْدَهُ وَ شَرَفِ أَحْوَالِ الْمُسْلِمِینَ لَهُ وَ سُوءِ أَحْوَالِ الْمُخَالِفِینَ عَلَیْهِ.

امام عسکری (علیه السلام) آن توراتی که احکام ما را دربردارد و از فضل محمّد (و آل پاک او (علیهم السلام) سخن می‌گوید و از امامت علیّ‌بن‌ابی‌طالب (علیه السلام) و جانشینان او گفتگو می‌نماید و از شرافت مسلمانان و بدی حال مخالفان بحث می‌کند [بر موسی (علیه السلام) نازل شد].

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۵۲۰
بحارالأنوار، ج۹، ص۳۲۰/ الإمام العسکری، ص۳۷۱/ بحارالأنوار، ج۱۴، ص۳۳۸/ البرهان

و بعد از او، پیامبرانی پی‌درپی فرستادیم

۲ -۱
(بقره/ ۸۷)

العسکری (علیه السلام)- وَ جَعَلْنَا رَسُولًا فِی أَثَرِ رَسُولٍ.

امام عسکری (علیه السلام) و رسولی را در پی رسولی [دیگر] مبعوث کردیم.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۵۲۰
بحارالأنوار، ج۹، ص۳۲۰/ الإمام العسکری، ص۳۷۱/ بحارالأنوار، ج۱۴، ص۳۳۸/ البرهان

و به عیسی‌بن‌مریم دلایل روشن دادیم

۳ -۱
(بقره/ ۸۷)

العسکری (علیه السلام)- أَعْطَیْنَا عِیسَی‌بْنَ‌مَرْیَمَ (علیه السلام) الْبَیِّناتِ الْآیَاتِ الْوَاضِحَاتِ إِحْیَاءَ الْمَوْتَی وَ إِبْرَاءَ الْأَکْمَهِ وَ الْأَبْرَصِ وَ الْإِنْبَاءَ بِمَا یَأْکُلُونَ وَ مَا یَدَّخِرُونَ فِی بُیُوتِهِمْ.

امام عسکری (علیه السلام) و به عیسی‌بن‌مریم (علیه السلام) آیات روشن عطا نمودیم و او مردگان را زنده‌می‌کرد و بیماران کور و پیسی را معالجه می‌فرمود و از هرچه مردم می‌خوردند یا از آنچه پنهانی در خانه‌هایشان ذخیره می‌کردند، مطّلع می‌ساخت.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۵۲۰
بحارالأنوار، ج۹، ص۳۲۰/ الإمام العسکری، ص۳۷۱/ بحارالأنوار، ج۱۴، ص۳۳۸/ البرهان

و او را با روح‌القدس تأیید کردیم

۴ -۱
(بقره/ ۸۷)

العسکری (علیه السلام)- وَ أَیَّدْناهُ بِرُوحِ الْقُدُسِ وَ هُوَ جَبْرَئِیلُ (علیه السلام) وَ ذَلِکَ حِینَ رَفَعَهُ مِنْ رَوْزَنَهًِْ بَیْتِهِ إِلَی السَّمَاءِ وَ أَلْقَی شِبْهَهُ عَلَی مَنْ رَامَ قَتْلَهُ فَقُتِلَ بَدَلًا مِنْهُ وَ قِیلَ هُوَ الْمَسِیحُ.

امام عسکری (علیه السلام) ما او (عیسی) را به‌وسیله‌ی روح‌القدس که جبرئیل (علیه السلام) باشد تأیید کردیم و این در هنگامی بود که [خداوند] او را از روزنه‌ای که در خانه‌اش بود به طرف آسمان برد و کسی را که اراده کرده‌بود او را بکشد به صورت عیسی (علیه السلام) درآورد و مردم او را به جای عیسی (علیه السلام) کشتند و می‌گفتند که او مسیح (علیه السلام) است.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۵۲۰
بحارالأنوار، ج۹، ص۳۲۰/ الإمام العسکری، ص۳۷۱/ بحارالأنوار، ج۱۴، ص۳۳۸/ البرهان
۴ -۲
(بقره/ ۸۷)

أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- إِنَّ لِلَّهِ نَهَراً دُونَ عَرْشِهِ وَ دُونَ النَّهَرِ الَّذِی دُونَ عَرْشِهِ نُورٌ مِنْ نُورِهِ وَ إِنَّ فِی حَافَتَیِ النَّهَرِ رُوحَیْنِ مَخْلُوقَیْنِ رُوحُ الْقُدُسِ وَ رُوحٌ مِنْ أَمْرِه.

امام علی (علیه السلام) خداوند نهری در پائین عرش دارد؛ پائین آن نهر، نوری از نور خداست و در دو طرف نهر دو روح آفریده شده است: ۱ روح‌القدس ۲ روحی به فرمان خدا.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۵۲۰
بصایر الدرجات، ج۱، ص۱۹
۴ -۳
(بقره/ ۸۷)

الصّادق (علیه السلام)- فِی الْأَنْبِیَاءِ وَ الْأَوْصِیَاءِ (علیهم السلام) خَمْسَهًُْ أَرْوَاحٍ رُوحُ الْبَدَنِ وَ رُوحُ الْقُدُسِ وَ رُوحُ الْقُوَّهًِْ وَ رُوحُ الشَّهْوَهًِْ وَ رُوحُ الْإِیمَانِ وَ فِی الْمُؤْمِنِینَ أَرْبَعَهًُْ أَرْوَاحٍ أَفْقَدَهَا رُوحَ الْقُدُسِ رُوحُ الْبَدَنِ وَ رُوحُ الْقُوَّهًِْ وَ رُوحُ الشَّهْوَهًِْ وَ رُوحُ الْإِیمَانِ وَ فِی الْکُفَّارِ ثَلَاثَهًُْ أَرْوَاحٍ رُوحُ الْبَدَنِ رُوحُ الْقُوَّهًِْ وَ رُوحُ الشَّهْوَهًِْ ثُمَّ قَالَ رُوحُ الْإِیمَانِ یُلَازِمُ الْجَسَدَ مَا لَمْ یَعْمَلْ بِکَبِیرَهًٍْ فَإِذَا عَمِلَ بِکَبِیرَهًْ فَارَقَهُ الرُّوحُ وَ رُوحُ الْقُدُسِ مَنْ سَکَنَ فِیهِ فَإِنَّهُ لَا یَعْمَلُ بِکَبِیرَهًٍْ أَبَدا.

امام صادق (علیه السلام) در انبیاء و اوصیاء (علیهم السلام) پنج روح است؛ روح بدن، روح قدس، روح قوّت، روح شهوت و روح ایمان. و در مؤمنین چهار روح است که روح قدس ندارند ولی دارای روح بدن، روح قوّت، روح شهوت و روح ایمان هستند. و در کفّار سه روح است: روح بدن، روح قوّت و روح شهوت. سپس فرمود: «روح ایمان با بدن هست تا وقتی که مرتکب گناه کبیره‌ای نشده است؛ وقتی کبیره‌ای انجام‌داد روح از او جدا می‌شود. ولی روح قدس در هرکس باشد، هرگز گناه کبیره انجام نمی‌دهد».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۵۲۰
بحارالأنوار، ج۲، ص۵۴/ نورالثقلین
۴ -۴
(بقره/ ۸۷)

الباقر (علیه السلام)- عَنْ جَابِرٍ عَنْ أَبِی‌جَعْفَرٍ (علیه السلام) قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنْ عِلْمِ الْعَالِمِ؟ فَقَالَ لِی: یَا جَابِرُ! إِنَّ فِی الْأَنْبِیَاءِ وَ الْأَوْصِیَاءِ (علیهم السلام) خَمْسَهًَْ أَرْوَاحٍ رُوحَ الْقُدُسِ وَ رُوحَ الْإِیمَانِ وَ رُوحَ الْحَیَاهًِْ وَ رُوحَ الْقُوَّهًِْ وَ رُوحَ الشَّهْوَهًِْ فَبِرُوحِ الْقُدُسِ یَا جَابِرُ عَرَفُوا مَا تَحْتَ الْعَرْشِ إِلَی مَا تَحْتَ الثَّرَی. ثُمَّ قَالَ: یَا جَابِرُ! إِنَّ هَذِهِ الْأَرْبَعَهًَْ أَرْوَاحٌ یُصِیبُهَا الْحَدَثَانُ إِلَّا رُوحَ الْقُدُسِ فَإِنَّهَا لَا تَلْهُو وَ لَا تَلْعَبُ.

امام باقر (علیه السلام) جابر (رحمة الله علیه) از امام باقر (علیه السلام) سؤال کرد: علم عالم از کجا ناشی می‌شود [و منبع آن چیست]؟ امام (علیه السلام) فرمود: «ای جابر (رحمة الله علیه) انبیاء و اوصیاء (علیهم السلام) را پنج روح است؛ روح قدس، روح ایمان، روح حیات، روح قوّت و روح شهوت» [آنها] به‌وسیله‌ی روح قدس آنچه زیر عرش تا زیر زمین است را می‌دانند». سپس فرمود: «جابر! این ارواح دستخوش دو اتّفاق می‌شوند (لهو و لعب) ولی روح قدس اهل لهو و لعب نیست».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۵۲۲
الکافی، ج۱، ص۲۷۲/ نورالثقلین
۴ -۵
(بقره/ ۸۷)

الصّادق (علیه السلام)- عَنِ الْمُفَضَّلِ عَنْ أَبِی‌عَبْدِ‌اللَّهِ (علیه السلام) قَالَ: یَا مُفَضَّلُ إِنَّ اللَّهَ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی جَعَلَ لِلنَّبِیِّ (صلی الله علیه و آله) خَمْسَهًَْ أَرْوَاحٍ رُوحَ الْحَیَاهًِْ فِیهِ دَبَ وَ دَرَجَ وَ رُوحَ الْقُوَّهًِْ فِیهِ نَهَضَ وَ جَاهَدَ وَ رُوحَ الشَّهْوَهًِْ فِیهِ أَکَلَ وَ شَرِبَ وَ أَتَی النِّسَاءَ مِنَ الْحَلَالِ وَ رُوحَ الْإِیمَانِ فِیهِ أَمَرَ وَ عَدَلَ وَ رُوحَ الْقُدُسِ فِیهِ حَمَلَ النُّبُوَّهًَْ فَإِذَا قُبِضَ النَّبِیُّ (صلی الله علیه و آله) انْتَقَلَ رُوحُ الْقُدُسِ فَصَارَ فِی الْإِمَامِ وَ رُوحُ الْقُدُسِ لَا یَنَامُ وَ لَا یَغْفُلُ وَ لَا یَلْهُو وَ لَا یَسْهُو وَ الْأَرْبَعَهًُْ الْأَرْوَاحِ تَنَامُ وَ تَلْهُو وَ تَغْفُلُ وَ تَسْهُو وَ رُوحُ الْقُدُسِ ثَابِتٌ یَرَی بِهِ مَا فِی شَرْقِ الْأَرْضِ وَ غَرْبِهَا وَ بَرِّهَا وَ بَحْرِهَا قُلْتُ: جُعِلْتُ فِدَاکَ یَتَنَاوَلُ الْإِمَامُ مَا بِبَغْدَادَ بِیَدِهِ؟ قَالَ: نَعَمْ! وَ مَا دُونَ الْعَرْشِ.

امام صادق (علیه السلام) مفضّل از امام صادق (علیه السلام) نقل می‌کند: خداوند بلندمرتبه برای پیامبر (پنج روح قرارداده است: روحی در اوست که ایجاد می‌شود و می‌میرد؛ روح قوّت در اوست که برمی‌خیزد و حرکت می‌کند؛ روح شهوانی که می‌خورد و می‌آشامد و به طریق حلال نزد زنان می‌رود؛ روح ایمان در اوست که فرمان داد و دادگری می‌دهد و روح قدسی که [بار سنگین] نبوّت در آن حمل می‌گردد. هنگامی‌که پیامبر (ازدنیا رفت، روح‌قدسی از او منتقل شده و به نزد امام (علیه السلام) رفت. روح قدسی به خواب نمی‌رود و غافل و سرگرم نشده و اشتباه نمی‌کند؛ در حالی‌که چهار روح دیگر می‌خوابند؛ سرگرم می‌شوند؛ غافل می‌شوند و خطا می‌کنند. روح‌قدسی ثابت است و با آن هر آنچه در مشرق و مغرب زمین و در خشکی و دریای آن است دیده [و درک] می‌شود. گفتم: «فدایت شوم! امام (علیه السلام) [از اینجا] به چیزی که در بغداد است دسترسی دارد»؟ فرمودند: «بله! و به هرآنچه تحت عرش است». (یعنی امام به همه چیز غیر از عرش الهی، احاطه دارد).

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۵۲۲
بحارالأنوار، ج۱۷، ص۱۰۶/ نورالثقلین
۴ -۶
(بقره/ ۸۷)

الصّادق (علیه السلام)- إِنَّ اللَّهَ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی خَلَقَ رُوحَ الْقُدُسِ وَ لَمْ یَخْلُقْ خَلْقاً أَقْرَبَ إِلَیْهِ مِنْهَا وَ لَیْسَتْ بِأَکْرَمِ خَلْقِهِ عَلَیْهِ فَإِذَا أَرَادَ أَمْراً أَلْقَاهُ إِلَیْهَا فَأَلْقَاهُ إِلَی النُّجُومِ فَجَرَتْ بِهِ. قِیلَ قَوْلُهُ لَیْسَتْ بِأَکْرَمِ خَلْقِهِ عَلَیْهِ أَیْ هِیَ أَقْرَبُ خَلْقِ اللَّهِ إِلَیْهِ مِنْ جَهَهًِْ الْوَحْیِ وَ لَیْسَتْ بِأَکْرَمَ خَلْقِ اللَّهِ إِذِ النَّبِیُّ (صلی الله علیه و آله) وَ الْأَئِمَّهًُْ (علیهم السلام) الَّذِینَ خُلِقَ الرُّوحُ لَهُمْ هُمْ أَکْرَمُ عَلَی اللَّهَ مِنْهَا.

امام صادق (علیه السلام) خداوند روح‌القدس را خلق کرد و هیچ آفریده‌ای را نزدیک‌تر به خود، از روح‌القدس خلق نکرد و هیچ آفریده‌ای از آن گرامی‌تر نیست. پس هنگامی‌که خدا انجام امری را اراده کند آن امر را به روح‌القدس محوّل می‌کند؛ آن نیز به ستارگان وامی‌گذارد و آن‌ها امر را جاری می‌سازند. گفته شده که منظور از اینکه او نزدیکترین مخلوق به خداست، فقط از جهت وحی است و الّا او از پیامبر (و امامان (علیهم السلام) که روح‌القدس برای آنان خلق شده، گرامی‌ترند.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۵۲۲
بحرالعرفان
۴ -۷
(بقره/ ۸۷)

الرّضا (علیه السلام)- إِنَّ اللَّهَ عَزَّ‌وَ‌جَلَّ أَیَّدَنَا بِرُوحٍ مِنْهُ مُقَدَّسَهًٍْ مُطَهَّرَهًٍْ لَیْسَتْ بِمَلَکٍ لَمْ تَکُنْ مَعَ أَحَدٍ مِمَّنْ مَضَی إِلَّا مَعَ رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) وَ هِیَ مَعَ الْأَئِمَّهًِْ (علیه السلام) مِنَّا تُسَدِّدُهُمْ وَ تُوَفِّقُهُمْ وَ هُوَ عَمُودٌ مِنْ نُورٍ بَیْنَنَا وَ بَیْنَ اللَّهِ عَزَّ‌وَ‌جَل.

امام رضا (علیه السلام) خداوند به‌واسطه‌ی روحی از جانب خود ما را تأیید کرد. [روح او] مقدس و پاک است در حالی‌که فرشته نیست و با هیچ یک از پیامبران گذشته جز پیامبراکرم (نبوده است. آن روح با ائمّه (علیهم السلام) است و موجب تقویت و توفیق ایشان می‌گردد؛ او (روح‌القدس) استوانه‌ای از نور بین ما و بین خداست.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۵۲۲
بحارالأنوار، ج۲۵، ص۴۸
۴ -۸
(بقره/ ۸۷)

الباقر (علیه السلام)- إِنَّ الْأَوْصِیَاءَ (علیهم السلام) مُحَدَّثُونَ یُحَدِّثُهُمْ رُوحُ الْقُدُسِ وَ لَا یَرَوْنَهُ وَ کَانَ عَلِیٌّ (علیه السلام) یَعْرِضُ عَلَی رُوحِ الْقُدُسِ مَا یُسْأَلُ عَنْهُ فَیُوجَسُ فِی نَفْسِهِ أَنْ قَدْ أَصَبْتَ بِالْجَوَابِ فَیُخْبِرُ فَیَکُونُ کَمَا قَال.

امام باقر (علیه السلام) اوصیاء، محدّث (هم‌صحبت با روح‌القدس) هستند. روح‌القدس با آن‌ها صحبت می‌کند ولی او را نمی‌بینند. حضرت علی (علیه السلام) آنچه از او می‌پرسیدند بر روح‌القدس عرضه می‌داشت؛ در دل خود احساس می‌کرد که جواب صحیح است؛ جریان را نقل می‌کرد و همان‌طور می‌شد که فرموده‌بود.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۵۲۴
بصایر الدرجات، ج۱، ص۴۵۳
۴ -۹
(بقره/ ۸۷)

الصّادق (علیه السلام)- عَنْ مُحَمَّدِ‌بْنِ‌حُمْرَانَ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِهِ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَاعَبْدِ‌اللَّهِ (علیه السلام) فَقُلْتُ: جُعِلْتُ فِدَاکَ تُسْأَلُونَ عَنِ الشَّیْءِ فَلَا یَکُونُ عِنْدَکُمْ عِلْمُهُ. فَقَالَ: رُبَّمَا کَانَ ذَلِکَ. قَالَ: قُلْتُ: کَیْفَ تَصْنَعُونَ؟ قَالَ: تَتَلَقَّانَا بِهِ رُوحُ الْقُدُسِ.

امام صادق (علیه السلام) از یکی از اصحاب امام صادق (علیه السلام) نقل است که به ایشان عرض کردم: «فدایت شوم! ممکن است گاهی از شما چیزی بپرسند که جواب آن را نمی‌دانید»؟ فرمود: «گاهی اتّفاق می‌افتد». عرض کردم: «در این مواقع چه می‌کنید؟» فرمود: روح‌القدس ما را مطّلع می‌گرداند».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۵۲۴
بحارالأنوار، ج۲۵، ص۵۵

آیا چنین نیست که هر زمان، پیامبری چیزی برخلاف هوای نفس شما آورد، در برابر او تکبّرکردید [و از ایمان‌آوردن به او خودداری نمودید]

۵ -۱
(بقره/ ۸۷)

العسکری (علیه السلام)- فَأَخَذَ عُهُودَکُمْ وَ مَوَاثِیقَکُمْ بِمَا لَا تُحِبُّونَ مَنْ بَذَلَ الطَّاعَهًَْ لِأَوْلِیَاءِ اللَّهِ الْأَفْضَلِینَ وَ عِبَادِهِ الْمُنْتَجَبِینَ مُحَمَّدٍ (صلی الله علیه و آله) وَ آلِهِ الطَّیِّبِینَ الطَّاهِرِینَ (علیهم السلام) لَمَّا قَالُوا لَکُمْ کَمَا أَدَّاهُ إِلَیْکُمْ أَسْلَافُکُمُ الَّذِینَ قِیلَ لَهُمْ إِنَّ وَلَایَهًَْ مُحَمَّدٍ (صلی الله علیه و آله) هِیَ الْغَرَضُ الْأَقْصَی وَ الْمُرَادُ الْأَفْضَلُ مَا خَلَقَ اللَّهُ أَحَداً مِنْ خَلْقِهِ وَ لَا بَعَثَ أَحَداً مِنْ رُسُلِهِ إِلَّا لِیَدْعُوَهُمْ إِلَی وَلَایَهًَْ مُحَمَّدٍ (صلی الله علیه و آله) وَ عَلِیٍّ (علیه السلام) وَ خُلَفَائِهِ وَ یَأْخُذُ بِهِ عَلَیْهِمُ الْعَهْدَ لِیُقِیمُوا عَلَیْهِ وَ لِیَعْمَلَ بِهِ سَائِرُ عَوَامِّ الْأُمَمِ فَبِهَذَا اسْتَکْبَرْتُمْ کَمَا اسْتَکْبَرَ أَوَائِلُکُمْ حَتَّی قَتَلُوا زَکَرِیَّا وَ یَحْیَی وَ اسْتَکْبَرْتُمْ أَنْتُمْ حَتَّی رُمْتُمْ قَتْلَ مُحَمَّدٍ (صلی الله علیه و آله) وَ عَلِیّ (علیه السلام) فَخَیَّبَ اللَّهُ سَعْیَکُمْ وَ رَدَّ فِی نُحُورِکُمْ کَیْدَکُمْ.

امام عسکری (علیه السلام) پیمان‌ها و میثاق‌های شما را در مورد چیزهایی که خوشایند شما نبود، گرفت؛ این پیمان‌ها درباره‌ی اطاعت اولیای برگزیده و بندگان منتخب خدا و آل پاک (علیهم السلام) و پاکیزه‌اش بود. همان‌طور که این پیمان‌ها از پدران شما به شما رسید که به آن‌ها گفته شده‌بود که پذیرش ولایت محمّد (هدف اصلی و منظور عالی [خلقت] است؛ [خدا] هیچ آفریده‌ای را نیافرید و هیچ پیامبری را مبعوث ننمود مگر برای اینکه آن‌ها را به ولایت محمّد (و علی (علیه السلام) و جانشینان آن دو دعوت نماید و از آن‌ها عهد بگیرد که بر این عهد، پایدار باشند و عوام سایر ملّت‌ها [را تشویق کنند که] به این عهد عمل کنند» امّا شما در این مورد تکبّر ورزیدید چنان‌که پیشینیان شما تکبرکردند؛ تا آنجا که زکریّا (علیه السلام) و یحیی (علیه السلام) را کشتند. شما نیز تکبّرکردید تا جایی که تصمیم گرفتید محمّد (و علی (علیه السلام) را بکشید. ولی خدا شما را ناامید کرد و حیله‌ی شما به خودتان برگشت.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۵۲۴
بحارالأنوار، ج۲۶، ص۲۹۰/ الإمام العسکری، ص۳۷۹/ البرهان
۵ -۲
(بقره/ ۸۷)

الباقر (علیه السلام)- أَ فَکُلَّما جاءَکُمْ محمد (صلی الله علیه و آله) بِما لا تَهْوی أَنْفُسُکُمُ بِمُوَالَاهًِْ عَلِیٍّ (علیه السلام) فَاسْتَکْبَرْتُمْ.

امام باقر (علیه السلام) آیا هرگاه [محمّد] برای شما چیزی بیاورد که دلخواه شما نیست از جمله حکم پذیرش ولایت علی (علیه السلام)) شما گردنکشی می‌کنید؟!

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۵۲۴
الکافی، ج۱، ص۴۱۸/ بحارالأنوار، ج۲۳، ص۳۷۴/ تأویل الآیات الظاهرهًْ، ص۸۰/ المناقب، ج۳، ص۲۰۶/ الصراط المستقیم، ج۱، ص۲۸۹/ نورالثقلین/ البرهان
۵ -۳
(بقره/ ۸۷)

الباقر (علیه السلام)- ذَلِکَ مِثْلُ مُوسَی (علیه السلام) وَ الرُّسُلِ (علیهم السلام) مِنْ بَعْدِهِ وَ عِیسَی (علیه السلام) ضَرَبَ لِأُمَّهًِْ مُحَمَّدٍ (صلی الله علیه و آله) مَثَلًا فَقَالَ اللَّهُ لَهُمْ: فَإِنْ جَاءَکُمْ محمد (صلی الله علیه و آله) بِما لا تَهْوی أَنْفُسُکُمُ بِمُوَالَاهًِْ عَلِیٍّ (علیه السلام) اسْتَکْبَرْتُمْ.

امام باقر (علیه السلام) این قضیه مثل داستان موسی (علیه السلام) و پیامبران بعد از او و عیسی (علیه السلام) است که برای امّت محمّد (نیز مثل آن رخ داده است؛ خداوند به آن‌ها می‌فرماید: «اگر محمّد چیزی را آورده که مخالف میل شما بود از پذیرش موالات علی (علیه السلام) تکبّر ورزیدید».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۵۲۴
بحارالأنوار، ج۲۴، ص۳۰۷/ العیاشی، ج۱، ص۴۹/ نورالثقلین/ البرهان
۵ -۴
(بقره/ ۸۷)

الصّادق (علیه السلام)- لَمَّا مَرِضَ النَّبِیُّ (صلی الله علیه و آله) مَرَضَهُ الَّذِی قَبَضَهُ اللَّهُ فِیهِ اجْتَمَعَ عَلَیْهِ أَهْلُ بَیْتِهِ وَ أَصْحَابُهُ وَ قَالُوا: یَا رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله)! إِنْ حَدَثَ بِکَ حَدَثٌ فَمَنْ لَنَا بَعْدَکَ وَ مَنِ الْقَائِمُ فِینَا بِأَمْرِکَ؟ فَلَمْ یُجِبْهُمْ جَوَاباً وَ سَکَتَ عَنْهُمْ فَلَمَّا کَانَ الْیَوْمُ الثَّانِی أَعَادُوا عَلَیْهِ الْقَوْلَ فَلَمْ یُجِبْهُمْ عَنْ شَیْءٍ مِمَّا سَأَلُوهُ فَلَمَّا کَانَ الْیَوْمُ الثَّالِثُ قَالُوا لَهُ: یَا رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله)! إِنْ حَدَثَ بِکَ حَدَثٌ فَمَنْ لَنَا مِنْ بَعْدِکَ وَ مَنِ الْقَائِمُ فِینَا بِأَمْرِکَ؟ فَقَالَ لَهُمْ: إِذَا کَانَ غَداً هَبَطَ نَجْمٌ مِنَ السَّمَاءِ فِی دَارِ رَجُلٍ مِنْ أَصْحَابِی فَانْظُرُوا مَنْ هُوَ فَهُوَ خَلِیفَتِی عَلَیْکُمْ مِنْ بَعْدِی وَ الْقَائِمُ فِیکُمْ بِأَمْرِی، وَ لَمْ یَکُنْ فِیهِمْ أَحَدٌ إِلَّا وَ هُوَ یَطْمَعُ أَنْ یَقُولَ لَهُ أَنْتَ الْقَائِمُ مِنْ بَعْدِی فَلَمَّا کَانَ الْیَوْمُ الرَّابِعُ جَلَسَ کُلُّ رَجُلٍ مِنْهُمْ فِی حُجْرَتِهِ یَنْتَظِرُ هُبُوطَ النَّجْمِ إِذَا انْقَضَّ نَجْمٌ مِنَ السَّمَاءِ قَدْ غَلَبَ نُورُهُ عَلَی ضَوْءِ الدُّنْیَا حَتَّی وَقَعَ فِی حُجْرَهًِْ عَلِیٍّ (علیه السلام) فَهَاجَ الْقَوْمُ وَ قَالُوا: وَ اللَّهِ لَقَدْ ضَلَّ هَذَا الرَّجُلُ وَ غَوَی وَ مَا یَنْطِقُ فِی ابْنِ عَمِّهِ إِلَّا بِالْهَوَی فَأَنْزَلَ اللَّهُ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی فِی ذَلِکَ وَ النَّجْمِ إِذا هَوی* ما ضَلَّ صاحِبُکُمْ وَ ما غَوی* وَ ما یَنْطِقُ عَنِ الْهَوی* إِنْ هُوَ إِلَّا وَحْیٌ یُوحی.

امام صادق (علیه السلام) هنگامی‌که پیامبر (دچار بیماری‌ای شدند که منجر به فوتشان گشت، اهل‌بیت (علیهم السلام) و یاران حضرت به دورش جمع شده و گفتند: «ای رسول‌خدا (! اگر برای شما اتّفاقی بیفتد، ما بعد از شما به چه کسی رجوع کنیم و شما چه کسی را در بین ما بر می‌گزینید»؟ پس او جواب نفرموده و سکوت کرد. روز دوّم هم سؤال خود را تکرار کرده و پاسخی نشنیدند. روز سوّم نیز پرسیدند «ای رسول‌خدا (! اگر برای شما اتّفاقی رخ دهد، ما بعد از شما به چه کسی رجوع کنیم و شما چه کسی را در بین ما برمی‌گزینید»؟ پیامبر (فرمودند: «فردا ستاره‌ای از آسمان در منزل مردی از یاران من فرود می‌آید؛ پس ببینید او چه کسی است که همانا او جانشین و برگزیده‌ی بعد از من در بین شما است». کسی در آنجا نبود که آرزو نداشته‌باشد پیامبر (به او بگوید «تو جانشین بعد از من هستی». پس روز چهارم که شد همه در حجره‌ی خود نشسته و منتظر پایین‌آمدن ستاره بودند. آنگاه ستاره‌ای از آسمان فرودآمد که نورش بر روشنی دنیا غلبه می‌کرد و در اتاق علی (علیه السلام) قرارگرفت. پس قوم عصبانی شدند و گفتند: «به خدا سوگند که این مرد گمراه و سرکش شده است و درباره‌ی پسرعمویش فقط از روی هوی و هوس سخن می‌گوید»! پس خداوند بلندمرتبه درآنجا این آیات را نازل کرد: سوگند به ستاره هنگامی که افول می‌کند، که هرگز دوست شما (محمّد) منحرف نشده و مقصد را گم نکرده است، و هرگز از روی هوای نفس سخن نمی‌گوید! آنچه می‌گوید چیزی جز وحی که بر او نازل شده نیست که نازل شد ... .

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۵۲۴
بحارالأنوار، ج۳۵، ص۲۷۴
۵ -۵
(بقره/ ۸۷)

الباقر (علیه السلام)- وَلَایَتُنَا وَلَایَهًُْ اللَّهِ الَّتِی لَمْ یَبْعَثْ نَبِیّاً قَطُّ إِلَّا بِهَا.

امام باقر (علیه السلام) ولایت ما ولایت خداست که پیامبری را هرگز مبعوث نکرد مگر به‌خاطر ولایت ما.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۵۲۶
بحرالعرفان

پس عدّه‌ای را تکذیب کرده، و جمعی را به قتل رساندید

۶ -۱
(بقره/ ۸۷)

العسکری (علیه السلام)- وَ أَمَّا قَوْلُهُ تَعَالَی تَقْتُلُونَ فَمَعْنَاهُ قَتَلْتُمْ کَمَا تَقُولُ لِمَنْ تُوَبِّخُهُ وَیْلَکَ کَمْ تَکْذِبُ وَ کَمْ تُمَخْرِقُ وَ لَا تُرِیدُ مَا لَمْ یَفْعَلْهُ بَعْدُ وَ إِنَّمَا تُرِیدُ کَمْ فَعَلْتُ وَ أَنْتَ عَلَیْهِ مَوْطِنٌ.

امام عسکری (علیه السلام) در این آیه منظور از تَقْتُلُونَ [می‌کشید]، معنایش «قَتَلْتُمْ» است (قبلاً کشتار کردید). همان‌طور که اگر بخواهی کسی را سرزنش کنی، به او می‌گویی «وای بر تو! چقدر دروغ می‌گویی و حیله‌بازی می‌کنی»! منظورت این نیست که در آینده دروغ خواهدگفت و حیله‌بازی خواهدکرد بلکه می‌خواهی بگویی «چقدر قبلاً چنین کاری را کرده‌ای و تصمیم انجام آن را داری».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۵۲۶
بحارالأنوار، ج۲۶، ص۲۹۰/ الإمام العسکری، ص۳۷۹/ البرهان
بیشتر
بقره
همه
مقدمه
۱
۲
۳
۴
۵
۶
۷
۸
۹
۱۰
۱۱
۱۲
۱۳
۱۴
۱۵
۱۶
۱۷
۱۸
۱۹
۲۰
۲۱
۲۲
۲۳
۲۴
۲۵
۲۶
۲۷
۲۸
۲۹
۳۰
۳۱
۳۲
۳۳
۳۴
۳۵
۳۶
۳۷
۳۸
۳۹
۴۰
۴۱
۴۲
۴۳
۴۴
۴۵
۴۶
۴۷
۴۸
۴۹
۵۰
۵۱
۵۲
۵۳
۵۴
۵۵
۵۶
۵۷
۵۸
۵۹
۶۰
۶۱
۶۲
۶۳
۶۴
۶۵
۶۶
۶۷
۶۸
۶۹
۷۰
۷۱
۷۲
۷۳
۷۴
۷۵
۷۶
۷۷
۷۸
۷۹
۸۰
۸۱
۸۲
۸۳
۸۴
۸۵
۸۶
۸۷
۸۸
۸۹
۹۰
۹۱
۹۲
۹۳
۹۴
۹۵
۹۶
۹۷
۹۸
۹۹
۱۰۰
۱۰۱
۱۰۲
۱۰۳
۱۰۴
۱۰۵
۱۰۶
۱۰۷
۱۰۸
۱۰۹
۱۱۰
۱۱۱
۱۱۲
۱۱۳
۱۱۴
۱۱۵
۱۱۶
۱۱۷
۱۱۸
۱۱۹
۱۲۰
۱۲۱
۱۲۲
۱۲۳
۱۲۴
۱۲۵
۱۲۶
۱۲۷
۱۲۸
۱۲۹
۱۳۰
۱۳۱
۱۳۲
۱۳۳
۱۳۴
۱۳۵
۱۳۶
۱۳۷
۱۳۸
۱۳۹
۱۴۰
۱۴۱
۱۴۲
۱۴۳
۱۴۴
۱۴۵
۱۴۶
۱۴۷
۱۴۸
۱۴۹
۱۵۰
۱۵۱
۱۵۲
۱۵۳
۱۵۴
۱۵۵
۱۵۶
۱۵۷
۱۵۸
۱۵۹
۱۶۰
۱۶۱
۱۶۲
۱۶۳
۱۶۴
۱۶۵
۱۶۶
۱۶۷
۱۶۸
۱۶۹
۱۷۰
۱۷۱
۱۷۲
۱۷۳
۱۷۴
۱۷۵
۱۷۶
۱۷۷
۱۷۸
۱۷۹
۱۸۰
۱۸۱
۱۸۲
۱۸۳
۱۸۴
۱۸۵
۱۸۶
۱۸۷
۱۸۸
۱۸۹
۱۹۰
۱۹۱
۱۹۲
۱۹۳
۱۹۴
۱۹۵
۱۹۶
۱۹۷
۱۹۸
۱۹۹
۲۰۰
۲۰۱
۲۰۲
۲۰۳
۲۰۴
۲۰۵
۲۰۶
۲۰۷
۲۰۸
۲۰۹
۲۱۰
۲۱۱
۲۱۲
۲۱۳
۲۱۴
۲۱۵
۲۱۶
۲۱۷
۲۱۸
۲۱۹
۲۲۰
۲۲۱
۲۲۲
۲۲۳
۲۲۴
۲۲۵
۲۲۶
۲۲۷
۲۲۸
۲۲۹
۲۳۰
۲۳۱
۲۳۲
۲۳۳
۲۳۴
۲۳۵
۲۳۶
۲۳۷
۲۳۸
۲۳۹
۲۴۰
۲۴۱
۲۴۲
۲۴۳
۲۴۴
۲۴۵
۲۴۶
۲۴۷
۲۴۸
۲۴۹
۲۵۰
۲۵۱
۲۵۲
۲۵۳
۲۵۴
۲۵۵
۲۵۶
۲۵۷
۲۵۸
۲۵۹
۲۶۰
۲۶۱
۲۶۲
۲۶۳
۲۶۴
۲۶۵
۲۶۶
۲۶۷
۲۶۸
۲۶۹
۲۷۰
۲۷۱
۲۷۲
۲۷۳
۲۷۴
۲۷۵
۲۷۶
۲۷۷
۲۷۸
۲۷۹
۲۸۰
۲۸۱
۲۸۲
۲۸۳
۲۸۴
۲۸۵
۲۸۶