آیه وَ لَنَبْلُوَنَّكُمْ بِشَيْ‌ءٍ مِنَ الْخَوْفِ وَ الْجُوعِ وَ نَقْصٍ مِنَ الْأَمْوالِ وَ الْأَنْفُسِ وَ الثَّمَراتِ وَ بَشِّرِ الصَّابِرينَ [155]
به يقين همه‌ي شما را با امورى همچون ترس، گرسنگى و كاهش در مال‌ها و جان‌ها و ميوه‌ها آزمايش مى‌كنيم؛ و بشارت ده به صابران.
امیرالمؤمنین (علیه السلام)- إِنَ اللَّهَ یَبْتَلِی عِبَادَهُ عِنْدَ الْأَعْمَالِ السَّیِّئَهًِْ بِنَقْصِ الثَّمَرَاتِ وَ حَبْسِ الْبَرَکَاتِ وَ إِغْلَاقِ خَزَائِنِ الْخَیْرَاتِ لِیَتُوبَ تَائِبٌ وَ یُقْلِعَ مُقْلِعٌ وَ یَتَذَکَّرُ مُتَذَکِّرٌ وَ یُزْدَجَرُ مُزْدَجَر.
امام علی (علیه السلام) خداوند بندگان گناهکار خود را با کاستن بهره‌هایش، جلوگیری از نزول برکات و بستن در گنج‌های خیر، آزمایش می‌کند؛ شاید که توبه‌کننده‌ای بازگردد، گناهکاری دل از معصیت بکند؛ پندگیرنده‌ای پند گیرد و بازدارنده‌ای راه نافرمانی را بر بندگان خدا ببندد.
الصّادق (علیه السلام)- أَنَ أَشَدَّ النَّاسِ بَلَاءً النَّبِیُّونَ ثُمَ الْوَصِیُّونَ ثُمَّ الْأَمْثَلُ فَالْأَمْثَلُ وَ إِنَّمَا یُبْتَلَی الْمُؤْمِنُ عَلَی قَدْرِ أَعْمَالِهِ الْحَسَنَهًِْ فَمَنْ صَحَّ دِینُهُ وَ حَسُنَ عَمَلُهُ اشْتَدَّ بَلَاؤُهُ وَ ذَلِکَ أَنَّ اللَّهَ عَزَّوَجَلَّ لَمْ یَجْعَلِ الدُّنْیَا ثَوَاباً لِمُؤْمِنٍ وَ لَا عُقُوبَهًًْ لِکَافِرٍ وَ مَنْ سَخُفَ دِینُهُ وَ ضَعُفَ عَمَلُهُ قَلَّ بَلَاؤُهُ وَ أَنَّ الْبَلَاءَ أَسْرَعُ إِلَی الْمُؤْمِنِ التَّقِیِّ مِنَ الْمَطَرِ إِلَی قَرَارِ الْأَرْض.
امام صادق (علیه السلام) پیامبران بیش از همه، گرفتار مصیبت می‌گردند؛ سپس اوصیا و پس از آن، کسانی‌که به آنها نزدیک‌ترند [به همین ترتیب مصیبت‌های زیادی به آنها می‌رسد] و مؤمن هم به میزان کارهای نیکش گرفتار می‌شود. هرکس دینش درست و اعمالش نیک‌تر باشد، گرفتاریش بیشتر خواهدشد. خداوند متعال دنیا را برای هیچ مؤمنی پاداش عمل قرار نداده است؛ همچنین دنیا را برای هیچ کافری محلّ عقوبت در نظر نگرفته است و هرکس در دینش سُست و در کارهای نیک، ضعیف باشد، گرفتاری‌هایش کم می‌گردد. ابتلاء و مشقّت، زودتر از رسیدن باران به زمین‌های پست و گودال‌ها به مؤمن متّقی می‌رسد.
الباقر (علیه السلام)- یَا جَابِرُ! ذَلِکَ خَاصٌّ وَ عَامٌّ فَأَمَّا الْخَاصُّ مِنَ الْجُوعِ بِالْکُوفَهًِْ یَخُصُّ اللَّهُ بِهِ أَعْدَاءَ آلِ مُحَمَّدٍ (صلی الله علیه و آله) فَیُهْلِکُهُمْ وَ أَمَّا الْعَامُّ فَبِالشَّامِ یُصِیبُهُمْ خَوْفٌ وَ جُوعٌ مَا أَصَابَهُمْ بِهِ قَطُّ وَ أَمَّا الْجُوعُ فَقَبْلَ قِیَامِ الْقَائِمِ (علیه السلام) وَ أَمَّا الْخَوْفُ فَبَعْدَ قِیَامِ الْقَائِم (عجل الله تعالی فرجه الشریف).
امام باقر (علیه السلام) ای جابر! مضمون این آیه خاص و عام است. خاصّ آن، گرسنگی است که خداوند در کوفه به دشمنان خاندان پیغمبر (اختصاص داده و بدان وسیله آنها را می‌کشد و عام آن، در شام است که مردم آنجا دچار چنان ترس و گرسنگی می‌شوند که تا آن روز ندیده‌باشند. گرسنگی اهل شام قبل از قیام قائم (عجل الله تعالی فرجه الشریف) و ترس آنها بعد از ظهور اوست.
الصّادق (علیه السلام)- وَ لَنَبْلُوَنَّکُمْ یَعْنِی الْمُؤْمِنِینَ قَبْلَ خُرُوجِ الْقَائِمِ (عجل الله تعالی فرجه الشریف).
امام صادق (علیه السلام) لَنَبْلُوَنَّکُمْ یعنی ما شما [مؤمنین] را [حتماً] قبل از ظهور امام زمان (عجل الله تعالی فرجه الشریف)مورد آزمایش قرار می‌دهیم.
الصّادق (علیه السلام)- لَا بُدَّ أَنْ یَکُونَ قُدَّامَ الْقَائِمِ (عجل الله تعالی فرجه الشریف) سَنَهًٌْ تَجُوعُ فِیهَا النَّاسُ وَ یُصِیبُهُمْ خَوْفٌ شَدِیدٌ مِنَ الْقَتْلِ وَ نَقْصٌ مِنَ الْأَمْوَالِ وَ الْأَنْفُسِ وَ الثَّمَرَاتِ فَإِنَّ ذَلِکَ فِی کِتَابِ اللَّهِ لَبَیِّنٌ ثُمَّ تَلَا هَذِهِ الْآیَهًَْ وَ لَنَبْلُوَنَّکُمْ بِشَیْءٍ مِنَ الْخَوْفِ وَ الْجُوعِ وَ نَقْصٍ مِنَ الْأَمْوالِ وَ الْأَنْفُسِ وَ الثَّمَراتِ وَ بَشِّرِ الصَّابِرِینَ.
امام صادق (علیه السلام) پیش از قیام قائم (عجل الله تعالی فرجه الشریف) ناگزیر می‌باید سالی باشد که در آن سال مردم گرسنه شوند و به‌سبب جنگ، کاهش اموال و جان‌ها و محصولشان، سخت به هراس افتند؛ این مطلب در کتاب خدا بیان شده است: آنگاه حضرت این آیه را خواند وَ لَنَبْلُوَنَّکُمْ بِشَیْءٍ مِنَ الْخَوْفِ وَ الْجُوعِ وَ نَقْصٍ مِنَ الْأَمْوالِ وَ الْأَنْفُسِ وَ الثَّمَراتِ وَ بَشِّرِ الصَّابِرِینَ
الصّادق (علیه السلام)- إِنَّ أَبَاعَبْدِاللَّهِ جَعْفَرَبْنَ‌مُحَمَّدٍ (علیه السلام) کَتَبَ إِلَی عَبْدِ اللَّهِ‌بْنِ‌الْحَسَنِ حِینَ حُمِلَ هُوَ وَ أَهْلُ بَیْتِهِ یُعَزِّیهِ عَمَّا صَارَ إِلَیْهِ ... أَمَّا بَعْدُ فَلَئِنْ کُنْتَ قَدْ تَفَرَّدْتَ أَنْتَ وَ أَهْلُ بَیْتِکَ مِمَّنْ حُمِلَ مَعَکَ بِمَا أَصَابَکُمْ مَا انْفَرَدْتَ بِالْحُزْنِ وَ الْغَیْظِ وَ الْکَآبَهًِْ وَ أَلِیمِ وَجَعِ الْقَلْبِ دُونِی وَ لَقَدْ نَالَنِی مِنْ ذَلِکَ مِنَ الْجَزَعِ وَ الْقَلَقِ وَ حَرِّ الْمُصِیبَهًِْ مِثْلُ مَا نَالَکَ وَ لَکِنْ رَجَعْتُ إِلَی مَا أَمَرَ اللَّهُ جَلَّ وَ عَزَّ بِهِ الْمُتَّقِینَ مِنَ الصَّبْرِ وَ حُسْنِ الْعَزَاءِ حِینَ یَقُول وَ لَنَبْلُوَنَّکُمْ بِشَیْءٍ مِنَ الْخَوْفِ وَ الْجُوعِ وَ نَقْصٍ مِنَ الْأَمْوالِ وَ الْأَنْفُسِ وَ الثَّمَراتِ وَ بَشِّرِ الصَّابِرِین ... وَ أَمْثَالُ ذَلِکَ مِنَ الْقُرْآنِ کَثِیرٌ وَ اعْلَمْ أَیْ عَمِّ وَ ابْنَ عَمِّ أَنَّ اللَّهَ جَلَّ وَ عَزَّ لَمْ یُبَالِ بِضُرِّ الدُّنْیَا لِوَلِیِّهِ سَاعَهًًْ قَطُّ وَ لَا شَیْءَ أَحَبُّ إِلَیْهِ مِنَ الضُّرِّ وَ الْجَهْدِ وَ الْبَلَاءِ مَعَ الصَّبْرِ وَ أَنَّهُ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی لَمْ یُبَالِ بِنَعِیمِ الدُّنْیَا لِعَدُوِّهِ سَاعَهًًْ قَطُّ وَ لَوْ لَا ذَلِکَ مَا کَانَ أَعْدَاؤُهُ یَقْتُلُونَ أَوْلِیَاءَهُ وَ یُخَوِّفُونَهُمْ وَ یَمْنَعُونَهُمْ وَ أَعْدَاؤُهُ آمِنُونَ مُطْمَئِنُّونَ عَالُونَ ظَاهِرُونَ.
امام صادق (علیه السلام) امام صادق (علیه السلام) به عبدالله‌بن‌حسن زمانی که او و اهل‌بیتش را بردند، از مصیبات وارده به او و اهل‌بیتش نوشت: «... امّا بعد، پس اگر به‌سبب مصیبت‌هایی که به شما رسید [همراهانت کشته‌شدند] و تو و خاندانت تنها گشتید، بدان که به حزن، خشم، ناامیدی، درد و اندوه درونی‌ای مثل غم، اندوه و حرارت مصیبتی که من دچار آن شده‌ام، گرفتار نشده‌ای. ولی من در این حال به آنچه خدا به متّقین توصیه‌کرده که صبرکنند و به نیکویی، عزا و مصیبت را تحمّل کنند، بازگشتم. چه اینکه خداوند فرمود: وَ لَنَبْلُوَنَّکُمْ بِشَیْءٍ مِنَ الْخَوْفِ وَ الْجُوعِ وَ نَقْصٍ مِنَ الْأَمْوالِ وَ الْأَنْفُسِ وَ الثَّمَراتِ وَ بَشِّرِ الصَّابِرِین ... و امثال این مورد در قرآن بسیار زیاد است: ای عمو و ای پسرعموی من! خداوند عزّوجلّ از اینکه دوستان خود را چند صباحی در دنیا به بلاهای دنیا گرفتار سازد ابائی ندارد و هیچ چیز نزد خداوند محبوب‌تر از صبر [مؤمن] در برابر بلاها، تلاش‌ها و گرفتاری‌ها نیست و خداوند تبارک‌وتعالی از اینکه دشمنان خود را چند صباحی در دنیا به نعمت‌های دنیا متنعّم گرداند، ابائی ندارد که اگر چنین نبود دوستان او، دشمنانش را نمی‌کشتند؛ نمی‌ترساندند و منعشان نمی‌کردند و [در آن صورت] دشمنانش در امان، مطمئن، برتر و صاحب قدرت می‌شدند.
الصّادق (علیه السلام)- خَوْفٌ شَدِیدٌ مِنَ الْقَتْل.
امام صادق (علیه السلام) به‌سبب کشته‌شدن، سخت به هراس می‌افتند.
الصّادق (علیه السلام)- قَالَ نَبْلُوهُمْ بِشَیْءٍ مِنَ الْخَوْفِ مِنْ مُلُوکِ بَنِی فُلَانٍ فِی آخِرِ سُلْطَانِهِمْ وَ الْجُوعِ بِغَلَاءِ أَسْعَارِهِمْ وَ نَقْصٍ مِنَ الْأَمْوالِ قَالَ: کَسَادُ التِّجَارَاتِ وَ قِلَّهًُْ الْفَضْلِ وَ نَقْصٍ مِنَ الْأَنْفُسِ قَالَ: مَوْتٌ ذَرِیعٌ وَ نَقْصٍ مِنَ الثَّمَراتِ قِلَّهًِْ رَیْعِ مَا یُزْرَعُ.
امام صادق (علیه السلام) با ترس از سلاطین بنی‌فلان (بنی‌عباس)؛ و گرسنگی به‌سبب گرانی نرخ‌ها و کاهش مال، به‌وسیله‌ی کسادی وضع تجارت و بازار و کمی سود؛ و کاهش جان‌ها، به مرگ‌های عمومی و سریع؛ و کاهش محصول، به کمی غلّه و زراعت.
الصّادق (علیه السلام)- فَمَنْ صَبَرَ کُرْهاً وَ لَمْ یَشْکُ إِلَی الْخَلْقِ وَ لَمْ یَجْزَعْ بِهَتْکِ سِتْرِهِ فَهُوَ مِنَ الْعَامِّ وَ نَصِیبُهُ مَا قَالَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ وَ بَشِّرِ الصَّابِرِینَ أَیْ بِالْجَنَّهًِْ وَ الْمَغْفِرَهًِْ.
امام صادق (علیه السلام) هرکس در برابر مکروهات صبر کرده و به کسی شکایت نبرد؛ جزع و بی‌تابی نداشته و اسرار خود را فاش نسازد، او از صابران به حساب می‌آید و بهره‌اش همان است که خداوند فرمود: وَ بَشِّرِ الصَّابِرِینَ یعنی آنها را به بهشت و مغفرت مژده بدهید.
الرّسول (صلی الله علیه و آله)- عَنْ عَبْدِ‌اللَّهِ‌بْنِ‌مَسْعُود قَالَ: دَخَلتُ أَنَا وَ خَمسَهُ رَهطٍ مِن أَصحَابِنَا یَومَاً عَلَی رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) قُلْنَا یَا رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله)! إِلَی مَتَی نَحْنُ عَلَی هَذِهِ الْمَجَاعَهًِْ الشَّدِیدَهًِْ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله): لَا تَزَالُونَ فِیهَا مَا عِشْتُمْ فَأَحْدِثُوا لِلَّهِ شُکْراً فَإِنِّی قَرَأْتُ کِتَابَ اللَّهِ الَّذِی أُنْزِلَ عَلَیَّ وَ عَلَی مَنْ کَانَ قَبْلِی فَمَا وَجَدْتُ مَنْ یَدْخُلُونَ الْجَنَّهًَْ إِلَّا الصَّابِرُونَ یَا ابْنَ مَسْعُودٍ! ... قَالَ اللَّهُ تَعَالَی أَمْ حَسِبْتُمْ أَنْ تَدْخُلُوا الْجَنَّةَ وَ لَمَّا یَأْتِکُمْ مَثَلُ الَّذِینَ خَلَوْا مِنْ قَبْلِکُمْ مَسَّتْهُمُ الْبَأْساءُ وَ الضَّرَّاءُ وَ لَنَبْلُوَنَّکُمْ بِشَیْءٍ مِنَ الْخَوْفِ وَ الْجُوعِ وَ نَقْصٍ مِنَ الْأَمْوالِ وَ الْأَنْفُسِ وَ الثَّمَراتِ وَ بَشِّرِ الصَّابِرِینَ. قُلْنَا: یَا رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله)! فَمَنِ الصَّابِرُونَ؟ قَالَ (صلی الله علیه و آله): الَّذِینَ یَصْبِرُونَ عَلَی طَاعَهًِْ اللَّهِ وَ عَنْ مَعْصِیَتِهِ الَّذِینَ کَسَبُوا طَیِّباً وَ أَنْفَقُوا قَصْداً وَ قَدَّمُوا فَضْلًا فَأَفْلَحُوا وَ أَنْجَحُوا یَا ابْنَ مَسْعُودٍ عَلَیْهِمُ الْخُشُوعُ وَ الْوَقَارُ وَ السَّکِینَهًُْ وَ التَّفَکُّرُ وَ اللِّینُ وَ الْعَدْلُ وَ التَّعْلِیمُ وَ الِاعْتِبَارُ وَ التَّدْبِیرُ وَ التَّقْوَی وَ الْإِحْسَانُ وَ التَّحَرُّجُ وَ الْحُبُّ فِی اللَّهِ وَ الْبُغْضُ فِی اللَّهِ وَ أَدَاءُ الْأَمَانَهًِْ وَ الْعَدْلُ فِی الْحُکْمِ وَ إِقَامَهًُْ الشَّهَادَهًِْ وَ مُعَاوَنَهًُْ أَهْلِ الْحَقِّ وَ الْبَغِیَّهًُْ عَلَی الْمُسِیءِ وَ الْعَفْوُ لِمَنْ ظَلَمَ یَا ابْنَ مَسْعُودٍ إِذَا ابْتُلُوا صَبَرُوا وَ إِذَا أُعْطُوا شَکَرُوا وَ إِذَا حَکَمُوا عَدَلُوا وَإِذَا قَالُوا صَدَقُوا وَإِذَا عَاهَدُواوَفَوْا وَإِذَا أَسَاءُوا اسْتَغْفَرُوا وَ إِذَا أَحْسَنُوا اسْتَبْشَرُوا وَ إِذا خاطَبَهُمُ الْجاهِلُونَ قالُوا سَلاماً. وَ إِذا مَرُّوا بِاللَّغْوِ مَرُّوا کِراماً. وَ الَّذِینَ یَبِیتُونَ لِرَبِّهِمْ سُجَّداً وَ قِیاماً وَ یَقُولُونَ لِلنَّاسِ حُسْناً.
پیامبر ( عبدالله‌بن‌مسعود گوید: روزی من و پنج گروه از یارانمان بر رسول‌خدا (وارد شدیم] عرض کردیم: «ای رسول‌خدا (! تا کی ما در این قحطی به سر بریم»؟ رسول‌خدا (فرمود: «ای پسر مسعود! همیشه در این قحطی خواهیدبود؛ خدا را سپاسگزاری کنید زیرا من کتاب خدا را خواندم که بر من و پیامبران پیش از من فرود آمده است. کسی را پیدا نکردم که وارد بهشت شود؛ مگر شکیبایان! خدای عزّوجلّ می‌فرماید: أَمْ حَسِبْتُمْ أَنْ تَدْخُلُوا الْجَنَّةَ وَ لَمَّا یَأْتِکُمْ مَثَلُ الَّذِینَ خَلَوْا مِنْ قَبْلِکُمْ مَسَّتْهُمُ الْبَأْساءُ وَ الضَّرَّاءُ وَ لَنَبْلُوَنَّکُمْ بِشَیْءٍ مِنَ الْخَوْفِ وَ الْجُوعِ وَ نَقْصٍ مِنَ الْأَمْوالِ وَ الْأَنْفُسِ وَ الثَّمَراتِ وَ بَشِّرِ الصَّابِرِینَ عرض‌کردیم: «ای رسول‌خدا (! صابرین چه کسانی هستند»؟ فرمود: «آنان که بر فرمانبرداری خدا صبر می‌کنند؛ از گناه خودداری می‌نمایند؛ کسب پاک دارند؛ در حدّ اعتدال انفاق می‌کنند و زیادی مال را در انفاق مقدّم می‌دارند؛ پس اینان رستگار و پیروز می‌شوند. ای پسر مسعود! بر ایشان واجب است خاشع‌بودن، سنگینی و وقار، اندیشیدن، آرامش، دادگری، آموختن، اندرزپذیری. دوراندیشی، پرهیزکاری، بخشش، دوری از گناه، دوستی در راه خدا، دشمن‌داشتن برای خدا، پس‌دادن امانت، رعایت عدل در قضاوت‌کردن‌ها، به‌پا داشتن شهادت و گواهی‌دادن، همکاری اهل حق، مخالفت و مقابله با اهل باطل و گذشت از کسی که ستم کرده است. ای پسر مسعود! اینان هرگاه گرفتار شوند صبر می‌کنند؛ هرگاه چیزی به آنان داده‌شود سپاسگزاری می‌کنند؛ در هنگام حکم‌کردن دادگری می‌نمایند؛ هنگام سخن‌گفتن، راستگویند؛ هرگاه پیمان بندند وفا می‌کنند؛ هرگاه بدی کنند طلب آمرزش می‌نمایند؛ هرگاه نیکی کنند شادمان می‌شوند؛ و هنگامی‌که جاهلان آنها را مخاطب سازند [و سخنان نابخردانه گویند]، به آنها سلام می‌گویند [و با بی‌اعتنایی و بزرگواری می‌گذرند]. (فرقان/۶۳)؛ و هنگامی که با لغو و بیهودگی برخورد کنند، بزرگوارانه از آن می‌گذرند؛ (فرقان/۷۲)؛ کسانی‌که شبانگاه برای پروردگارشان سجده و قیام می‌کنند. (فرقان/۲۴) و برای مردم به نیکی سخن می‌گویند.
الصّادق (علیه السلام)- بَشِّرِ الصَّابِرِینَ عِنْدَ ذَلِکَ بِتَعْجِیلِ الْفَرَجِ.
امام صادق (علیه السلام) مژده به صابران، مژده به تعجیل فرج است.