آیه يا أَيُّهَا النَّاسُ اعْبُدُوا رَبَّكُمُ الَّذي خَلَقَكُمْ وَ الَّذينَ مِنْ قَبْلِكُمْ لَعَلَّكُمْ تَتَّقُونَ [21]
اى مردم! پروردگارتان را كه شما و كسانى را كه پيش از شما بودند آفريد، پرستش كنيد؛ تا پرهيزگار شويد.
السّجّاد (علیه السلام)- یا أَیُّهَا النَّاسُ یَعْنِی سَائِرَ النَّاسِ الْمُکَلَّفِینَ مِنْ وُلْدِ آدَم (علیه السلام).
امام سجّاد (علیه السلام) مقصود از این خطاب، تمام انسان‌های مکلّف از فرزندان آدم ابوالبشر (علیه السلام) است.
الرّسول (صلی الله علیه و آله)- ... اعْبُدُوهُ بِتَعْظِیمِ مُحَمَّدٍ (صلی الله علیه و آله) وَ عَلِیِّ‌بْنِ‌أَبِی‌طَالِبٍ (علیه السلام)
پیامبر ( خدا را با بزرگداشت محمّد (و علیّ‌بن‌ابی‌طالب (علیه السلام)، بپرستید.
العسکری (علیه السلام)- لاعْبُدُوا رَبَّکُمُ أَجِیبُوا (أطیعوا) رَبَّکُمْ مِنْ حَیْثُ أَمَرَکُمْ أَنْ تَعْتَقِدُوا أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَحْدَهُ لَا شَرِیکَ لَهُ وَ لَا شَبِیهَ وَ لَا مِثْلَ عَدْلٌ لَا یَجُورُ جَوَادٌ لَا یَبْخَلُ حَلِیمٌ لَا یَعْجَلُ حَکِیمٌ لَا یَخْطَلُ وَ أَنَّ مُحَمَّداً (صلی الله علیه و آله) عَبْدُهُ وَ رَسُولُهُ وَ بِأَنَّ آلَ مُحَمَّدٍ (علیهم السلام) أَفْضَلُ آلِ النَّبِیِّینَ وَ أَنَّ عَلِیّاً (علیه السلام) أَفْضَلُ آلِ مُحَمَّدٍ (صلی الله علیه و آله) وَ أَنَّ أَصْحَابَ مُحَمَّدٍ (صلی الله علیه و آله) الْمُؤْمِنِینَ مِنْهُمْ أَفْضَلُ صَحَابَهًِْ الْمُرْسَلِینَ وَ وَ بِأَنَّ أُمَّهًَْ مُحَمَّدٍ (صلی الله علیه و آله) أَفْضَلُ أُمَمِ الْمُرْسَلِینَ.
امام عسکری (علیه السلام) خدا را به همان شیوه‌ای که به شما فرمان داده، پاسخ گفته و او را اجابت و اطاعت کنید. به خدایی معتقد شوید که جز او خدایی نیست؛ یگانه است و شریک، شبیه و مثلی ندارد؛ دادگریست که ستم روا نمی‌دارد؛ سخاوتمندی است که بخل نمی‌ورزد؛ بردباریست که شتاب نمی‌کند؛ حکیمی است که خطا نمی‌کند؛ و [نیز اعتقاد داشته‌باشید به] اینکه محمّد (بنده و فرستاده‌ی اوست و خاندان محمّد (بهترین خاندان پیامبرانند و نیز معتقد شوید به اینکه علی (علیه السلام) برترین فرد خاندان محمّد (است و یاران محمّد (برترین یاران و امّت او برترین امّت پیامبران (علیهم السلام) هستند.
الرّضا (علیه السلام)- فَإِنْ قَالَ قَائِلٌ: فَلِمَ تَعَبَّدَهُمْ؟ قِیلَ: لِئَلَّا یَکُونُوا نَاسِینَ لِذِکْرِهِ وَ لَا تَارِکِینَ لِأَدَبِهِ وَ لَا لَاهِینَ عَنْ أَمْرِهِ وَ نَهْیِهِ إِذَا کَانَ فِیهِ صَلَاحُهُمْ وَ قِوَامُهُمْ فَلَوْ تُرِکُوا بِغَیْرِ تَعَبُّدٍ لَطَالَ عَلَیْهِمُ الْأَمَدُ فَقَسَتْ قُلُوبُهُمْ.
امام رضا (علیه السلام) از امام رضا (علیه السلام) پرسیدند که: «چرا خدا را می‌پرستند»؟ فرمود: «برای اینکه یاد خدا را فراموش نکنند و ترک ادب در برابر خدای ننموده و امر و نهی الهی را به بازیچه نگیرند؛ در حالی‌که صلاح و دوام خودشان نیز در انجام آن است. پس اگر بدون تعبّد، این اعمال را ترک کنند، زمان [غفلت] برایشان طولانی شده و قلب‌هایشان سخت می‌گردد».
الرّضا (علیه السلام)- أَوَّلُ عِبَادَهًِْ اللَّهِ مَعْرِفَتُهُ وَ أَصْلُ مَعْرِفَهًِْ اللَّهِ تَوْحِیدُهُ وَ نِظَامُ تَوْحِیدِهِ نَفْیُ الصِّفَاتِ عَنْهُ بِشَهَادَهًِْ الْعُقُولِ أَنَ کُلَ صِفَهًٍْ وَ مَوْصُوفٍ مَخْلُوقٌ وَ شَهَادَهًِْ کُلِّ مَخْلُوقٍ أَنَّ لَهُ خَالِقاً لَیْسَ بِصِفَهًٍْ وَ لَا مَوْصُوفٍ وَ شَهَادَهًِْ کُلِّ صِفَهًٍْ وَ مَوْصُوفٍ بِالاقْتِرَانِ وَ شَهَادَهًِْ الِاقْتِرَانِ بِالْحَدَثِ وَ شَهَادَهًِْ الْحَدَثِ بِالامْتِنَاعِ مِنَ الْأَزَلِ الْمُمْتَنِعِ مِنَ الْحَدَث.
امام رضا (علیه السلام) آغاز پرستش خدا شناخت اوست و بنیاد شناخت خدا یگانه دانستن او؛ رشته‌ی یگانه‌شناسی خدا نفی صفت از اوست؛ زیرا خردها گواهند که هر صفت و موصوفی آفریده‌اند، و هر آفریده گواهی بر آن است که آفریدگاری دارد که نه صفت و نه موصوف است. هر صفت و موصوفی گواهند که همراه با زمانی هستند (در یک زمان خاص به وجود آمده‌اند و حدوث یافته‌اند) و حدوث گواه ناازلی‌بودن است چرا که ازلی از حدوث ممتنع و به دور است. (ازلی همیشه بوده است ولی حادث به خلاف آن، پدیدار گشته است).
الباقر (علیه السلام)- عَنْ عَبْدِ‌الرَّحْمَنِ‌بْنِ‌أَبِی نَجْرَانَ، قَالَ: کَتَبْتُ إِلَی أَبِی‌جَعْفَرٍ (علیه السلام) أَوْ قُلْتُ لَهُ: جَعَلَنِیَ اللَّهُ فِدَاکَ، نَعْبُدُ اللَّهَ الرَّحْمَنَ الرَّحِیمَ الْوَاحِدَ الْأَحَدَ الصَّمَدَ. قَالَ: فَقَالَ: إِنَ مَنْ عَبَدَ الِاسْمَ دُونَ الْمُسَمَّی بِالْأَسْمَاءِ فَقَدْ أَشْرَکَ وَ کَفَرَ وَ جَحَدَ وَ لَمْ یَعْبُدْ شَیْئاً، بَلِ اعْبُدِ اللَّهَ الْوَاحِدَ الْأَحَدَ الصَّمَدَ الْمُسَمَّی بِهَذِهِ الْأَسْمَاءِ، إِنَّ الْأَسْمَاءَ صِفَاتٌ وَصَفَ بِهَا نَفْسَهُ.
امام باقر (علیه السلام) به امام باقر (علیه السلام) نامه‌ای نوشتم [مبنی بر اینکه]: «فدایت شوم! خدای رحمان، رحیم، واحد و صمد را عبادت می‌نماییم»؟ امام (علیه السلام) پاسخ فرمود: «هرکس که اسم و معانی کلّی و صفات رحمان و رحیم و مانند آن‌ها را عبادت نماید و خدای را که آن اسم‌ها برای نامیدن اوست در نظر نداشته باشد، شرک و کفر به ساحت کبریایی [وارد] نموده است [و جز مفهوم کلّی و عقلی را پرستش نکرده است. چرا که مفهوم کلّی مباین و مغایر با حقیقت و مسمّی و موصوف آن‌ها است]. بلکه خدای واحد، احد و صمدی را بپرست که به این اسامی نامیده شده است؛ نه اینکه فقط اسامی را بپرست. زیرا اسم‌ها تنها صفاتی هستند که خداوند وجود بلندمرتبه‌ی خود را به وسیله‌ی آن‌ها وصف کرده است».
الصّادق (علیه السلام)- أَفْضَلُ الْعِبَادَهًِْ إِدْمَانُ التَّفَکُّرِ فِی اللَّهِ وَ فِی قُدْرَتِه.
امام صادق (علیه السلام) بهترین عبادت آن است که آدمی همواره به خدا فکر کرده و در قدرت او اندیشه نماید.
الرّضا (علیه السلام)- لَیْسَ الْعِبَادَهًُْ کَثْرَهًَْ الصَّلَاهًِْ وَ الصَّوْمِ إِنَّمَا الْعِبَادَهًُْ التَّفَکُّرُ فِی أَمْرِ اللَّهِ عَزَّ‌وَ‌جَل.
امام رضا (علیه السلام) عبادت به زیادی نماز و روزه نیست؛ بلکه عبادت، تفکّر درباره‌ی خداوند [و آثار قدرت او] می‌باشد.
الباقر (علیه السلام)- إِنَ أَشَدَّ الْعِبَادَهًِْ الْوَرَع.
امام باقر (علیه السلام) بزرگترین و مهمترین عبادت، ورع‌ورزیدن (تقوا) است.
السّجّاد (علیه السلام)- مَنْ عَمِلَ بِمَا افْتَرَضَ اللَّهُ عَلَیْهِ فَهُوَ مِنْ أَعْبَدِ النَّاس.
امام سجّاد (علیه السلام) کسی که به آنچه خدا بر او واجب ساخته عمل کند، از عابدترین انسان‌هاست.
الصّادق (علیه السلام)- قَالَ: إِنَّ الْعِبَادَهًَْ ثَلَاثَهًٌْ: قَوْمٌ عَبَدُوا اللَّهَ عَزَّ‌وَ‌جَلَّ خَوْفاً، فَتِلْکَ عِبَادَهًُْ الْعَبِیدِ؛ وَ قَوْمٌ عَبَدُوا اللَّهَ تَبَارَکَ وَ تَعَالی طَلَبَ الثَّوَابِ، فَتِلْکَ عِبَادَهًُْ الْأُجَرَاءِ؛ وَ قَوْمٌ عَبَدُوا اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ حُبّاً لَهُ، فَتِلْکَ عِبَادَهًُْ الْأَحْرَارِ، وَ هِیَ أَفْضَلُ الْعِبَادَهًْ.
امام صادق (علیه السلام) عبادت سه نوع است؛ گروهی به انگیزه‌ی خوف از عذاب، خدا را عبادت می‌کنند که این عبادت و اطاعت بردگان است؛ گروه دیگری از جهت رسیدن به ثواب خدا را عبادت می‌نمایند که این هم عبادت اجیران و مزدگیرندگان است و گروه سوّمی هستند که از روی عشق و محبّت معبود، او را عبادت می‌نمایند که این عبادت آزادمردان است و این بهترین نوع عبادت است.
الرّسول (صلی الله علیه و آله)- الْعِبَادَهًُْ سَبْعُونَ جُزْءً أَفْضَلُهَا جُزْءً طَلَبُ الْحَلَال.
امام صادق (علیه السلام) امام صادق (علیه السلام) از پدرانشان نقل‌کردند که پیامبراکرم (فرمود: «عبادت هفتاد جزء است که برترین جزء آن دنبال کسب مال حلال‌بودن است».
الرّضا (علیه السلام)- قَالَ: النَّظَرُ إِلَی ذُرِّیَّتِنَا عِبَادَهًٌْ. فَقِیلَ لَهُ: یَا ابْنَ رَسُولِ اللَّهِ (علیه السلام)! النَّظَرُ إِلَی الْأَئِمَّهًِْ مِنْکُمْ عِبَادَهًٌْ أَوِ النَّظَرُ إِلَی جَمِیعِ ذُرِّیَّهًِْ النَّبِیِّ (صلی الله علیه و آله)؟ قَالَ: بَلِ النَّظَرُ إِلَی جَمِیعِ ذُرِّیَّهًِْ النَّبِیِّ (صلی الله علیه و آله) عِبَادَهًٌْ مَا لَمْ یُفَارِقُوا مِنْهَاجَهُ وَ لَمْ یَتَلَوَّثُوا بِالْمَعَاصِی.
امام رضا (علیه السلام) نگریستن به فرزندان ما عبادت است. از ایشان سؤال شد: «ای پسر رسول‌خدا (! نگاه‌کردن به امامانی که از فرزندان شما هستند و یا نگاه به تمام فرزندان پیغمبر (عبادت محسوب می‌شود»؟ فرمودند: «البتّه نگاه‌کردن به تمام ذریّه‌ی پیامبر (عبادت محسوب می‌شود؛ تا زمانی‌که راهشان را از ایشان (پیامبر و امامان) جدا ننموده و به گناهان، آلوده نشده‌باشند».
الصّادق (علیه السلام)- مَا عُبِدَ اللَّهُ بِشَیْءٍ أَفْضَلَ مِنَ الصَّمْتِ وَ الْمَشْیِ إِلَی بَیْتِهِ.
امام صادق (علیه السلام) خداوند با هیچ عبادتی مانند سکوت و رفتن به طرف خانه‌ی او (حج) پرستش نشده است. (این دو عبادت برترین عبادات هستند).
السّجّاد (علیه السلام)- لَا عِبَادَهًَْ إِلَّا بِتَفَقُّه.
امام سجّاد (علیه السلام) هیچ عبادتی به معنای واقعی محقّق نمی‌شود مگر اینکه در آن عمق اندیشه به کار گرفته شود.
الرّسول (صلی الله علیه و آله)- وَ فِیمَا أُوصِیَ بِهِ النَّبِیِّ (صلی الله علیه و آله) عَلِیّاً (علیه السلام): یَا عَلِیُّ (علیه السلام)! مَنْ أُتِیَ بِمَا افْتَرَضَ اللَّهُ عَلَیْهِ فَهُوَ مِنْ اعْبَدِ النَّاسِ.
پیامبر ( در سفارشات پیامبر (به علی (علیه السلام) چنین آمده است که «ای علی (علیه السلام)! هرکه همه‌ی واجباتش را انجام دهد، عابدترین مردم است».
العسکری (علیه السلام)- الذِی خَلَقَکُمْ نَسَماً وَ سَوَّاکُمْ مِنْ بَعْدِ ذَلِکَ وَ صَوَّرَکُمْ فَأَحْسَنَ صُوَرَکُمْ.
امام عسکری (علیه السلام) شما را به صورت آدمی به وجود آورد و بعد از آن شما را درست و اصلاح کرد و به بهترین شکل به شما صورت بخشید.
العسکری (علیه السلام)- الذِی خَلَقَکُمْ مِنْ نُطْفَهًٍْ.
امام عسکری (علیه السلام) پروردگاری که شما را از نطفه آفرید.
العسکری (علیه السلام)- الَّذِی خَلَقَکُمْ {اعْبُدُوا الَّذِی خَلَقَکُمْ} مِنْ نُطْفَهًٍْ مِنْ ماءٍ مَهِینٍ، فَجَعَلَهُ فِی قَرارٍ مَکِینٍ، إِلی قَدَرٍ مَعْلُومٍ، فَقَدَّرَهُ، فَنِعْمَ الْقَادِرُ اللَّهُ رَبُ الْعَالَمِینَ. قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله): إِنَّ النُّطْفَهًَْ تَثْبُتُ فِی {قَرَارِ} الرَّحِمِ أَرْبَعِینَ یَوْماً نُطْفَهًًْ، ثُمَّ تَصِیرُ عَلَقَهًًْ أَرْبَعِینَ یَوْماً، ثُمَّ مُضْغَهًًْ أَرْبَعِینَ یَوْماً، ثُمَّ تُجْعَلُ (بَعْدَهُ عِظَاماً) ثُمَّ تُکْسَی لَحْماً، ثُمَّ یُلْبِسُ اللَّهُ فَوْقَهُ جِلْداً، ثُمَّ یُنْبِتُ عَلَیْهِ شَعْراً، ثُمَّ یَبْعَثُ اللَّهُ عَزَّ‌وَ‌جَلَّ إِلَیْهِ مَلَکَ الْأَرْحَامِ، فَیُقَالُ لَهُ: اکْتُبْ أَجَلَهُ وَ عَمَلَهُ وَ رِزْقَهُ، وَ شَقِیّاً یَکُونُ أَوْ سَعِیداً. یَقُولُ الْمَلَکُ: یَا رَبِّ أَنَّی لِی بِعِلْمِ ذَلِکَ فَیُقَالُ لَهُ: اسْتَمْلِ ذَلِکَ مِنْ قُرَّاءِ اللَّوْحِ الْمَحْفُوظِ. فَیَسْتَمْلِیهِ مِنْهُمْ.
امام عسکری (علیه السلام) شما را از نطفه‌ای از آب پست و بی‌ارزش خلق کرد و آن را در جایگاهی استوار نهاد تا به اندازه و قدر معلوم و مشخّص رشد کند و پروردگار جهانیان چه خوش قادری است! رسول‌خدا (فرمود: «نطفه چهل روز در رحم به شکل نطفه باقی می‌ماند؛ پس از چهل روز علقه (خون بسته شده) می‌شود؛ سپس چهل روز دیگر مضغه (تکّه‌ای گوشت) شده و بعد از آن استخوان شکل می‌گیرد و از آن پس گوشت بر استخوان می‌رویاند. سپس خدا بر او پوست می‌پوشاند و به دنبال آن مو بر می‌آورد. سپس فرشته‌ی ارحام را می‌فرستد و به آن فرشته گفته‌می‌شود «عمر و کار و روزیش را بنویس و بنویس که آیا شقی است یا سعید». فرشته می‌گوید: «از کجا این‌ها را بدانم»؟ به او می‌گویند: «قاریان لوح محفوظ از روی آن بر تو می‌خوانند، تو از آن‌ها برگیر و بنویس». سپس آن فرشته چنین می کند و طبق مکتوبات لوح محفوظ می‌نویسد.
أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- أَنَّ بَقَاءَ الْخَلْقِ مِنْ أَرْبَعِ وُجُوهٍ الطَّعَامِ وَ الشَّرَابِ وَ اللِّبَاسِ وَ الْکِنِّ وَ الْمَنَاکِحِ لِلتَّنَاسُلِ ... وَ أَمَّا الْمَنَاکِحُ فَقَوْلُهُ تَعَالَی یا أَیُّهَا النَّاسُ اعْبُدُوا رَبَّکُمُ الَّذِی خَلَقَکُمْ وَ الَّذِینَ مِنْ قَبْلِکُمْ.
امام علی (علیه السلام) همانا بقای مخلوقات منوط به چهارچیز است؛ خوردن و آشامیدن، لباس‌پوشیدن، سرپناه‌داشتن و ازدواج‌کردن برای بقای نسل ... و امّا درباره‌ی ازدواج و بقای نسل در سخن خدای متعال چنین آمده است: یا أَیُّهَا النّاسُ اعْبُدُوا رَبَّکُمُ الَّذی خَلَقَکُمْ وَ الَّذینَ مِنْ قَبْلِکُمْ