آیه وَ إِذا طَلَّقْتُمُ النِّساءَ فَبَلَغْنَ أَجَلَهُنَّ فَأَمْسِكُوهُنَّ بِمَعْرُوفٍ أَوْ سَرِّحُوهُنَّ بِمَعْرُوفٍ وَ لا تُمْسِكُوهُنَّ ضِراراً لِتَعْتَدُوا وَ مَنْ يَفْعَلْ ذلِكَ فَقَدْ ظَلَمَ نَفْسَهُ وَ لا تَتَّخِذُوا آياتِ اللهِ هُزُواً وَ اذْكُرُوا نِعْمَتَ اللهِ عَلَيْكُمْ وَ ما أَنْزَلَ عَلَيْكُمْ مِنَ الْكِتابِ وَ الْحِكْمَةِ يَعِظُكُمْ بِهِ وَ اتَّقُوا أللهَ وَ اعْلَمُوا أَنَّ أللهَ بِكُلِّ شَيْءٍ عَليمٌ [231]
و هنگامى که زنان را طلاق دادید، و به پایان عدّهي خود رسیدند، یا بهطور شایسته آنها را نگاه دارید [و آشتى کنید]، و یا به طرز پسندیدهاى آنها را رها سازید؛ و آنها را بهخاطر زیانرساندن نگاه ندارید تا [به حقوقشان] تجاوز کنید. و کسى که چنین کند، به خویشتن ستم کرده است. و [با این کارها] آیات خدا را به استهزا نگیرید. و نعمت خدا را بر خود بیاد بیاورید، و کتاب آسمانى و علم و دانشى را که بر شما نازل کرده، و شما را با آن، پند مىدهد. و از خدا پروا کنید و بدانید خداوند از هر چیزى [حتى از نیّتهاى شما] آگاه است.
علیّبنإبراهیم (رحمة الله علیه)- إِذَا طَلَّقَهَا لَا یَجُوزُ لَهُ أَنْ یُرَاجِعَهَا إِنْ لَمْ یَرُدَّهَا فَیُضِرَّ بِهَا وَ هُوَ قَوْلُهُ وَ لَا تُمْسِکُوهُنَّ ضِرَاراً أَیْ لَا تَحْبَسُوهُنَّ.
علیبنابراهیم (رحمة الله علیه) اگر مرد زن را طلاق داد، چنانچه او را نمیخواهد، جایز نیست که رجوع کند و ضرری به زن برساند و این قول خداوند است: وَ لا تُمْسِکُوهُنَّ ضِراراً یعنی او را زندانی نکند.
الصّادق (علیه السلام)- لَا یَنْبَغِی لِلرَّجُلِ أَنْ یُطَلِّقَ امْرَأَتَهُ ثُمَ یُرَاجِعَهَا وَ لَیْسَ لَهُ فِیهَا حَاجَهًٌْ ثُمَّ یُطَلِّقَهَا فَهَذَا الضِّرَارُ الَّذِی نَهَی اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ عَنْهُ إِلَّا أَنْ یُطَلِّقَ ثُمَ یُرَاجِعَ وَ هُوَ یَنْوِی الْإِمْسَاکَ.
امام صادق (علیه السلام) بر مردی که زن خود را طلاق میدهد و نیازی در او نمیبیند، سزاوار نیست که به او رجوع کند و سپس او را طلاق دهد. منظور از ضرری که خداوند عزّوجلّ از آن نهی فرموده، همین میباشد؛ جز در صورتی که مرد، زن را طلاق دهد و با این قصد که میخواهد دوباره با زن، زندگی را از سر بگیرد، به او رجوع کند.
الصّادق (علیه السلام)- عَنِ الْحَلَبِیِّ عَنْ أَبِیعَبْدِاللَّهِ (علیه السلام) قَالَ سَأَلْتُهُ عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ وَ لا تُمْسِکُوهُنَّ ضِراراً لِتَعْتَدُوا قَالَ الرَّجُلُ یُطَلِّقُ حَتَّی إِذَا کَادَتْ أَنْ یَخْلُوَ أَجَلُهَا رَاجَعَهَا ثُمَّ طَلَّقَهَا یَفْعَلُ ذَلِکَ ثَلَاثَ مَرَّاتٍ فَنَهَی اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ عَنْ ذَلِکَ.
امام صادق (علیه السلام)دربارهی آیهی: وَ لا تُمْسِکُوهُنَّ ضِراراً لِتَعْتَدُوا مراد آن است که مرد زوجهاش را طلاق میدهد و صبر میکند هنگامی که نزدیک تمامشدن عدّهی اوست رجوع میکند؛ سپس او را طلاق میدهد و این کار را سه بار تکرار میکند؛ خداوند عزّوجلّ با این آیه، از چنین عملی نهی فرموده است.
الصّادقین (علیها السلام)- عَنْ زُرَارَهًْ و حمْرَانابْنأعْیُن و مُحمّدبْنمُسْلم عَنْ أبِیجَعْفر (علیه السلام)و أبیعبدالله (علیه السلام) قالوا سَأَلْنَاهُمَا عَنْ قَوْلِهِ وَ لا تُمْسِکُوهُنَّ ضِراراً لِتَعْتَدُوا فَقَالَا هُوَ الرَّجُلُ یُطَلِّقُ الْمَرْأَهًَْ تَطْلِیقَهًًْ وَاحِدَهًًْ ثُمَّ یَدَعُهَا حَتَّی إِذَا کَانَ آخِرُ عِدَّتِهَا رَاجَعَهَا ثُمَّ یُطَلِّقُهَا أُخْرَی فَیَتْرُکُهَا مِثْلَ ذَلِکَ رِیبَهًٌْ ذَلِکَ.
امام باقر (علیه السلام) و امام صادق (علیه السلام) زراره و حمران و محمّد بن مسلم گویند: ما از آن دو دربارهی آیهی: وَ لا تُمْسِکُوهُنَّ ضِراراً لِتَعْتَدُوا سؤال کردیم آنها فرمودند: این آیه دربارهی مردی است که زن را یک بار طلاق میدهد سپس او را ترک کرده و در پایان عدّهاش به او رجوع میکند؛ سپس دوباره او را طلاق میدهد و مانند قبل رهایش میکند. این کار، مشکوک و مورد اتّهام است. [که آیا قصد آزار زن یا رجوع به او را دارد؟]
الصّادقین (علیها السلام)- قَالَا فِی قَوْلِ اللَّهِ جَلَّ ذِکْرُهُ وَ لا تُمْسِکُوهُنَّ ضِراراً لِتَعْتَدُوا وَ مَنْ یَفْعَلْ ذلِکَ فَقَدْ ظَلَمَ نَفْسَهُ هُوَ الرَّجُلُ یُرِیدُ أَنْ یُطَلِّقَ امْرَأَتَهُ فَیُطَلِّقُهَا وَاحِدَهًًْ ثُمَّ یَدَعُهَا حَتَّی إِذَا کَادَ أَنْ یَخْلُوَ أَجَلُهَا رَاجَعَهَا وَ لَیْسَ لَهُ بِهَا حَاجَهًٌْ ثُمَّ یُطَلِّقُهَا کَذَلِکَ وَ یُرَاجِعُهَا حَتَّی إِذَا کَادَ أَجَلُهَا یَخْلُو وَ لَا حَاجَهًَْ لَهُ بِهَا إِلَّا لِیُطَوِّلَ الْعِدَّهًَْ عَلَیْهَا وَ یُضِرَّ فِی ذَلِکَ بِهَا فَنَهَی اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ عَنْ ذَلِکَ.
امام باقر (علیه السلام) و امام صادق (علیه السلام) در مورد سخن خداوند: وَ لا تُمْسِکُوهُنَّ ضِراراً لِتَعْتَدُوا آنها فرمودند: هرکه چنین کاری را انجام دهد، به خویش ظلم کرده است. [این آیه دربارهی مردی است که] چون تصمیم گرفت زن را طلاق دهد، یکبار او را طلاق دهد سپس او را ترک کند. سپس زمانیکه نزدیک است که عدّهی زن به پایان برسد به زن رجوع کند درحالیکه هیچ نیازی به او ندارد. سپس مانند دفعهی قبل او را طلاق دهد و دوباره نزدیک انقضاء مدّت عدّه، به زن رجوع کند درحالیکه احتیاج به او ندارد. و [این مرد] تنها برای آنکه عدّهی زن را طولانی کرده و بهوسیلهی آن، به وی ضرر بزند، چنین میکند. پس خداوند عزّوجلّ انجام این عمل را نهی فرمود.
الحسن (علیه السلام)- مَنْ قَرَأَ الْقُرْآنَ مِنْ هَذِهِ الْأُمَّهًِْ ثُمَ دَخَلَ النَّارَ فَهُوَ مِمَّنْ کَانَ یَتَّخِذُ آیَاتِ اللَّهِ هُزُؤا.
امام حسن (علیه السلام) هرکس از مسلمانان و امّت اسلامی که قرآن خواندهباشد و بعد [با این وجود] وارد جهنّم گردد، چنین فردی در حقیقت با آیات خداوند بازی کرده است.