آیه ثُمَّ تَوَلَّيْتُمْ مِنْ بَعْدِ ذلِكَ فَلَوْ لا فَضْلُ اللهِ عَلَيْكُمْ وَ رَحْمَتُهُ لَكُنْتُمْ مِنَ الْخاسِرينَ [64]
سپس شما پس از اين، رويگردان شديد؛ و اگر فضل و رحمت خداوند بر شما نبود، از زيانكاران بوديد.
الرّسول (صلی الله علیه و آله)- یَعْنِی تَوَلَّی أَسْلَافُکُمْ مِنْ بَعْدِ ذلِکَ عَنِ الْقِیَامِ بِهِ وَ الْوَفَاءِ بِمَا عُوهِدُوا عَلَیْهِ.
پیامبر ( پیشینیان شما پس از آن (گرفتن عهد) از انجام این پیمان و وفا به عهدی که با آنها بسته شده‌بود، امتناع ورزیدند.
الرّسول (صلی الله علیه و آله)- یَعْنِی عَلَی أَسْلَافِکُمْ لَوْ لَا فَضْلُ اللَّهِ عَلَیْهِمْ بِإِمْهَالِهِ إِیَّاهُمْ لِلتَّوْبَهًِْ وَ إِنْظَارِهِمْ لِمَحْوِ الْخَطِیئَهًِْ بِالْإِنَابَهًِْ ... وَ لَکُنَّا أَمْهَلْنَاکُمْ لِلتَّوْبَهًِْ وَ أَنْظَرْنَاکُمْ لِلْإِنَابَهًِْ أَیْ فَعَلْنَا ذَلِکَ بِأَسْلَافِکُمْ فَتَابَ مَنْ تَابَ مِنْهُمْ فَسَعِدَ وَ خَرَجَ مِنْ صُلْبِهِ مَنْ قُدِّرَ أَنْ یَخْرُجَ مِنْهُ الذُّرِّیَّهًُْ الطَّیِّبَهًُْ الَّتِی تَطَیَّبَ فِی الدُّنْیَا بِاللَّهِ تَعَالَی مَعِیشَتُهَا وَ تَشَرَّفَ فِی الْآخِرَهًِْ بِطَاعَهًِْ اللَّهِ مَرْتَبَتُهَا.
پیامبر ( یعنی [ای یهودیان!] اگر فضل خدا نسبت به گذشتگان شما نبود [از ضرردیدگان می‌شدند] که فضل خدا به آنها این بود که به آنها مهلت داد تا توبه کنند و به آن وسیله گناهان خویش را محو نمایند ... و ما (خداوند) این کار را کردیم و به آنها یعنی گذشتگان شما مهلت توبه دادیم و توبه‌ی هرکس را که توبه کرد پذیرفتیم و سعادتمند شد و از صلب او آنچه مقدّر شده است – ذریّه‌ی پاکی که زندگی دنیای آنها به لطف خدا خوش می‌گذرد و در آخرت نیز به خاطر اطاعت ازخدا به مقام بلندی می‌رسند خارج شد [و به دنیا آمد].
الرّسول (صلی الله علیه و آله)- فَضْلُ اللَّهِ الْعِلْمُ بِتَأْوِیلِهِ وَ تَوْفِیقُهُ لِمُوَالاهًِْ مُحَمَّدٍ (صلی الله علیه و آله) وَ آلِهِ الطَّیِّبِین (علیهم السلام) وَ مُعَادَاهًُْ أَعْدَائِهِمْ وَ کَیْفَ لَا یَکُونُ ذَلِکَ خَیْراً مِمَّا یَجْمَعُونَ وَ هُوَ ثَمَنُ الْجَنَّهًِْ وَ یَسْتَحِقُّ بِهِ الْکَوْنُ بِحَضْرَهًِْ مُحَمَّدٍ (صلی الله علیه و آله) وَ آلِهِ الطَّیِّبِین (علیهم السلام).
پیامبر ( منظور از فضل خداوند [به آنها]، علم یافتن به تأویل [فرمان‌های خدا] بود و توفیق‌یافتنشان به اظهار موالات و محبّت، نسبت به محمّد (و خاندان پاکش (علیهم السلام) و اظهار دشمنی با دشمنان آنان [همان فضل خداست]؛ و چطور این [فضل] بهتر از تمام کارهای خیری که آنان انجام داده‌اند نباشد؟! در حالی‌که [این فضل] معادل بهای بهشت [و بهشتی‌شدن] و موجبات کسب لیاقت، برای هم‌جواری با پیامبر (و خاندان پاکش (علیهم السلام) [در بهشت] است.
الصّادق (علیه السلام)- فَضْلُ اللَّهِ رَسُولُهُ وَ رَحْمَتُهُ وَلَایَهًُْ الْأَئِمَّهًْ (علیهم السلام).
امام صادق (علیه السلام) فضل خدا، پیامبر (است و رحمت او ولایت ائمّه (علیهم السلام) می‌باشد.
ابن‌عباس (رحمة الله علیه)- بِفَضْلِ اللَّهِ الْإِقْرَارِ بِرَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) وَ بِرَحْمَتِهِ الْإِقْرَارِ بِوَلَایَهًِْ عَلِی (علیه السلام) وَ قِیلَ فَضْلُ اللَّهِ عَلِیٌ (علیه السلام) وَ رَحْمَتُهُ فَاطِمَهًْ (سلام الله علیها).
ابن‌عباس (رحمة الله علیه) فضل الله اقرار به رسالت محمّد (و رحمت او اقرار به ولایت علی (علیه السلام) است و همچنین گفته شده است که فضل خدا، علی (علیه السلام) و رحمت او، فاطمه (سلام الله علیها) است.
ابن‌عباس (رحمة الله علیه)- فَضْلُ اللَّهِ یَعْنِی النَّبِیُّ (صلی الله علیه و آله) وَ رَحْمَتُهُ عَلِیٌّ (علیه السلام).
ابن‌عباس (رحمة الله علیه) فضل خدا پیامبر (و رحمت او علی (علیه السلام) می‌باشد.
الرّسول (صلی الله علیه و آله)- المَغْبُونِینَ قَدْ خَسِرْتُمُ الْآخِرَهًَْ وَ الدُّنْیَا لِأَنَّ الْآخِرَهًَْ فَسَدَتْ عَلَیْکُمْ بِکُفْرِکُمْ وَ الدُّنْیَا کَانَ لَا یَحْصُلُ لَکُمْ نَعِیمُهَا لِاخْتِرَامِنَا لَکُمْ وَ تَبْقَی عَلَیْکُمْ حَسَرَاتُ نُفُوسِکُمْ وَ أَمَانِیِّکُمُ الَّتِی قَدِ اقْتَطَعْتُمْ دُونَهَا.
پیامبر ( شما از زیانکارانی می‌شوید که آخرت و دنیایتان مورد خسارت قرار گرفته است. آخرت شما به‌واسطه‌ی کفرتان از بین رفته و نعمت‌های دنیا نیز نصیبتان نمی‌گردد زیرا [به سبب گناهانتان] ما شما را در آنجا مستأصل و بیچاره می‌کنیم و حسرت و اندوه درونی و آرزوهایی که از آنها بریده شده و دیگر به آنها دست نمی‌یابید، برای شما باقی می‌ماند.