آیه فَمَنْ خافَ مِنْ مُوصٍ جَنَفاً أَوْ إِثْماً فَأَصْلَحَ بَيْنَهُمْ فَلا إِثْمَ عَلَيْهِ إِنَّ أللهَ غَفُورٌ رَحيمٌ [182]
و كسى كه از انحراف وصيّت‌كننده [و تمايل يك جانبه‌ي او به بعض ورثه]، يا از گناه او بترسد و ميان آنها را اصلاح دهد، [مشمول حكم تبديل وصيّت نمى‌باشد و] گناهى بر او نيست؛ زيرا خداوند، آمرزنده و مهربان است.
علی‌بن‌إبراهیم (رحمة الله علیه)- إِنَّ اللَّهَ عَزَّوَجَلَّ أَطْلَقَ لِلْمُوصَی إِلَیْهِ أَنْ یُغَیِّرَ الْوَصِیَّهًَْ إِذَا لَمْ یَکُنْ بِالْمَعْرُوفِ وَ کَانَ فِیهَا حَیْفٌ وَ یَرُدَّهَا إِلَی الْمَعْرُوفِ لِقَوْلِهِ عَزَّوَجَلَّ فَمَنْ خافَ مِنْ مُوصٍ جَنَفاً أَوْ إِثْماً فَأَصْلَحَ بَیْنَهُمْ فَلا إِثْمَ عَلَیْهِ.
علی‌بن‌ابرهیم (رحمة الله علیه) خداوند عزّوجلّ این اختیار را به وصی داده که اگر وصیّت، در مورد امر پسندیده‌ای نباشد و در آن وصیّت‌کننده، از حق منحرف شده و ستم کرده‌باشد، او بتواند آن را تغییر داده و در امر پسندیده‌ای قرار دهد؛ چرا که خداوند عزّوجلّ می‌فرماید: فَمَنْ خَافَ مِن مُّوصٍ جَنَفًا أَوْ إِثْمًا فَأَصْلَحَ بَینَهمْ فَلاَ إِثْمَ عَلَیه.
الصّادق (علیه السلام)- إِذَا أَوْصَی الرَّجُلُ بِوَصِیَّهًٍْ فَلَا یَحِلُّ لِلْوَصِیِّ أَنْ یُغَیِّرَ وَصِیَّتَهُ یُمْضِیهَا عَلَی مَا أَوْصَی إِلَّا أَنْ یُوصِیَ بِغَیْرِ مَا أَمَرَ اللَّهُ فَیَعْصِیَ فِی الْوَصِیَّهًِْ وَ یَظْلِمَ فَالْمُوصَی إِلَیْهِ جَائِزٌ لَهُ أَنْ یَرُدَّهُ إِلَی الْحَقِّ مِثْلَ رَجُلٍ یَکُونُ لَهُ وَرَثَهًٌْ فَیَجْعَلُ الْمَالَ کُلَّهُ لِبَعْضِ وَرَثَتِهِ وَ یَحْرِمُ بَعْضاً فَالْوَصِیُّ جَائِزٌ لَهُ أَنْ یَرُدَّهُ إِلَی الْحَقِّ مِثْلُ رَجُلٍ یَکُونُ لَهُ وَرَثَهًٌْ فَیَجْعَلُ مَالَهُ کُلَّهُ لِبَعْضِ وَرَثَتِهِ وَ یَحْرِمُ بَعْضاً فَالْوَصِیُّ جَائِزٌ لَهُ أَنْ یَرُدَّهُ إِلَی الْحَقِّ.
امام صادق (علیه السلام) وقتی فردی وصیّت کرده است، وصیِّ او جائز نیست که وصیّت او را تغییر دهد بلکه باید همان‌طور که وصیّت کرده عمل نماید، مگر آنکه طبق امر خداوند وصیّت نکرده‌باشد و [یا در صورتی که] در اجرای وصیّت او معصیت خداوند رخ داده و ظلمی واقع شود؛ که در این حالت وصیّ او جایز است که وصیّت را [تغییر داده و] به حق بازگرداند؛ مثل آنجایی که وصیّت‌کننده، ورثه‌ای دارد امّا کلّ مالش را فقط به بعضی از آنان داده و باقی را محروم کرده است که در این حالت جایز است تا وصی، وصیّت را [تغییر داده و] به حق بازگرداند.
الباقر (علیه السلام)- فِی مَجْمَعِ الْبَیَانِ ذَکَرَ هَذَا الْقَوْلَ وَ عَلَیْهِ أَکْثَرُ الْمُفَسِّرِینَ وَ هُوَ الْمَرْوِیُّ عَنْ أَبِی‌جَعْفَرٍ (علیه السلام): أَنَّهُ خَافَ أَنْ یَکُونَ قَدْ زَلَّ فِی وَصِیَّتِهِ فَالْخَوْفُ یَکُونُ لِلْمُسْتَقْبَلِ وَ هُوَ مِنَ أَنْ یُظْهِرَ مَا یَدُلُّ عَلَی أَنَّهُ قَدْ زَلَّ لِأَنَّهُ مِنْ جَهَهًِْ غَالِبِ الظَّنِّ.
امام باقر (علیه السلام) در مجمع البیان این نظریه به امام باقر (علیه السلام) نسبت داده شده است. معنای اینکه «او بترسد»، ترس از آینده است؛ به این معنا که [شخصی که الان قصد اصلاح نظر وصیّت‌کننده را دارد] بترسد که نکند وصیّت فردی که دارد وصیت می‌کند [بعد از مرگش] دچار لغزش و اشتباه شود و واضح است که منظور از این گمان، ظنّ و گمان غالب (بیش از پنجاه درصد) است.
الصّادق (علیه السلام)- فَالْجَنَفُ الْمَیْلُ إِلَی بَعْضِ وَرَثَتِکَ دُونَ بَعْضٍ.
امام صادق (علیه السلام) «جَنَف» به معنای مایل‌شدن [کلّ ارث] به برخی از ورثه و محروم‌کردن برخی دیگر می‌باشد.
الصّادق (علیه السلام)- یَعْنِی إِذَا اعْتَدَی فِی الْوَصِیَّهًِْ إِذَا زَادَ عَلَی الثُّلُثِ.
امام صادق (علیه السلام) مقصود این است که شخص در هنگام وصیّت [از حدّ مجاز خود برای وصیّت‌کردن] تجاوز کند؛ به این نحو که بیشتر از ثلث مالش را مورد وصیّت قرار دهد.
الباقر (علیه السلام)- الْجَنَفُ أَنْ یَکُونَ عَلَی جَهَهًِْ الْخَطَأِ مِنْ حَیْثُ لَا یَدْرِی أَنَّهُ یَجُوزُ.
امام باقر (علیه السلام) منظور از «جَنَف» این است که فرد [نه به عمد] در مسیر خطا و اشتباه باشد؛ به‌طوری‌که جواز یا عدم جواز آن [چنان وصیّت‌کردنی] را نداند.
الباقر (علیه السلام)- الْإِثْمُ أَنْ یَکُونَ الْمَیْلُ عَنِ الْحَقِّ عَلَی وَجْهِ الْعَمْدِ.
امام باقر (علیه السلام) إِثْم در اینجا، یعنی از روی عمد [در وصیّت‌کردن] از حق منحرف‌شدن.
الصّادق (علیه السلام)- وَ الْإِثْمُ أَنْ یَأْمُرَ بِعِمَارَهًِْ بُیُوتِ النِّیرَانِ وَ اتِّخَاذِ الْمُسْکِرِ.
امام صادق (علیه السلام) إِثْم در اینجا [وصیّت به کارهایی مثل] وصیّت‌کردن به آبادکردن خانه‌های آتش [و فساد وگناه] و یا وصیّت‌کردن به تولید مشروبات [و مسکرات] است.
الصّادق (علیه السلام)- فَیَحِلُّ لِلْوَصِیِّ أَنْ لَا یَعْمَلَ بِشَیْءٍ مِنْ ذَلِکَ.
امام صادق (علیه السلام) در این صورت [که وصیّت دارای انحراف یا خطایی باشد]، وصی می‌تواند به هیچ‌کدام از مواردی که وصیّت‌کننده او را به آن وصیّت نموده، عمل نکند.
الباقر (علیه السلام)- فَلا إِثْمَ عَلَیْهِ قَالَ یَعْنِی الْمُوصَی إِلَیْهِ إِنْ خَافَ جَنَفاً مِنَ الْمُوصِی فِیمَا أَوْصَی بِهِ إِلَیْهِ مِمَّا لَا یَرْضَی اللَّهُ بِهِ مِنْ خِلَافِ الْحَقِّ فَلَا إِثْمَ عَلَیْهِ أَیْ عَلَی الْمُوصَی إِلَیْهِ أَنْ یُبَدِّلَهُ إِلَی الْحَقِّ وَ إِلَی مَا یَرْضَی اللَّهُ بِهِ مِنْ سَبِیلِ الْخَیْر.
امام باقر (علیه السلام) فَلا إِثْمَ عَلَیْهِ یعنی اگر وصیّ، بیم آن را داشته‌باشد که وصیّت‌کننده در وصیّت خود، از حق منحرف شده و آنچه که به او وصیّت کرده، برخلاف حق بوده و مورد رضای الهی نباشد، پس گناهی بر او یعنی وصیّ نیست که آن را به حق و آنچه که مورد رضایت الهی است، تغییر داده و در راه خیر قرار دهد.