آیه ۱۸۰ - سوره بقره

حضرت زهرا (سلام الله علیها) در حدیث طولانی‌ای که حضرت زهرا (سلام الله علیها) در آن مردم را خطاب قرار داده‌بود و درباره‌ی حقّی سخن می‌گفت که از آنان (اهل‌بیت پیامبر () منع کرده بودند چنین آمده است: «پروردگار می‌فرماید: و خویشاوندان نسبت به یکدیگر، در احکامی که خدا مقرّر داشته، [از دیگران] سزاوارترند. (انفال/۷۵) و فرمود: خداوند درباره‌ی فرزندانتان به شما سفارش می‌کند که سهم (میراث) پسر، به اندازه‌ی سهم دو دختر باشد. (نساء/ ۱۱) و فرمود: اگر چیز خوبی (مالی) از خود به‌جای گذارده، برای پدر و مادر و نزدیکان، به‌طور شایسته وصیّت کند! این حقّی است بر پرهیزکاران! (بقره/۱۸۰) و می‌پندارید که من هیچ سهم و ارثی از پدرم نمی‌برم و بین ما خویشاوندی وجود ندارد؟! آیا خدا آیه را مختصّ شما کرده و پدرم که درود خدا بر او و خاندانش باد را از آن خارج ساخته است؟!

امام باقر (علیه السلام) محمّدبن‌مسلم از امام باقر (علیه السلام) نقل کرده است: درباره‌ی [جواز] وصیّت برای وارثان (کسانی که بدون وصیّت نیز ارث می‌برند) سؤال کردم، فرمود: «چنین وصیّتی جایز است».

امام صادق (علیه السلام) از اسماعیل‌بن‌عبدالخالق نقل شده است: از امام صادق (علیه السلام) شنیدم که پیرامون شخصی سخن می‌گفت که مقداری از مالش را به برخی فرزندانش اختصاص داده بود. فرمود: «در آن کار مشکلی نیست».

امام باقر (علیه السلام) اگر کسی برای غیر وارثان [طبیعی که به‌صورت معمول و حتّی بدون وصیّت ارث می‌برند] چه کوچک باشد و چه بزرگ، وصیّت شایسته و خوبی بکند، وصیّت او جایز می‌باشد.

امام صادق (علیه السلام) [ابان از عبدالرحمان‌بن‌أبی عبدالله (علیه السلام) نقل کرده است که:] از امام صادق (علیه السلام) درباره‌ی زنی سؤال کردم که به مادرش می‌گفت: «ا گر تو بعد از من زنده‌بودی پس کنیز من مال تو باشد». پس [امام (علیه السلام)] آن وصیّت را جایز دانست؛ حتّی اگر آن زن صاحب دختری پس از خود باشد، کنیز باز هم برای مادر او است.

علی‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه) این آیه با این سخن پروردگار: خداوند درباره‌ی فرزندانتان به شما سفارش می‌کند که سهم (میراث) پسر، به اندازه‌ی سهم دو دختر باشد. (نساء/۱۱) نسخ شده است.

امام باقر (علیه السلام) و امام صادق (علیه السلام) ابوبصیر از یکی از ایشان نقل کرده است: آیه‌ی مذکور فَمَنْ بَدَّلَهُ بَعْدَ ما سَمِعَهُ نسخ نشده و قاعده‌ی ثلث (یک سوّم) را خداوند برای میّت قرار داده است؛ چرا که براءبن‌معرور در مدینه پیش از آنکه پیامبر (به مدینه هجرت کند، فوت کرد و درباره‌ی ثُلث مالش به رسول‌خدا (وصیّت کرد و رویِ او به سمت رسول‌خدا (بود و او امروز در مکّه حضور دارد. پس این کار سنّت شد.

امام علی (علیه السلام) مردی با دارایی اندک به محضر حضرت رسید وگفت: «ای امیرالمومنین (علیه السلام)! آیا من هم وصیّت کنم»؟ حضرت فرمودند: «به تقوی الهی وصیّت کن و امّا در خصوص مال آن را به وارثانت واگذار کن چرا که آن مال اندک و ناچیز است [و نیاز به وصیّت ندارد] و خداوند فرمود: إِنْ تَرَکَ خَیْراً و حال آنکه تو مالی نداری که درباره‌ی آن وصیّت کنی».

امام صادق (علیه السلام) آن (قاعده‌ی ارث) حقّی است که خداوند عزّوجلّ برای صاحب این امر (فردی که صاحب مال است و ارث باقی می‌گذارد) از ثلث مال واجب کرده. از امام (علیه السلام) درباره‌ی مقدار این حق سؤال شد؟ امام فرمود: حدّاقلّ آن این است که حدود یک‌سوّم مال چنین حکمی دارد و مابقی مال مطابق نظر و وصیّت و میل میّت در آن چیزی است که میّت دوست دارد، مصرف شود.

امام صادق (علیه السلام) عمّاربن‌مروان گوید: «از امام صادق (علیه السلام) درباره‌ی این سخن خداوند إِنْ تَرَکَ خَیْراً الْوَصِیَّةُ سؤال کردم». فرمود: «حقّی است که خداوند در اموال مردم برای صاحب این امر قرار داده است». عمّار گفت: عرض کردم: «آیا حدودی دارد»؟ فرمود: «بله»! گفتم: «چگونه»؟ فرمود: «کمترین آن یک ششم و بیشترین آن یک‌سوّم [از مال] است».