آیه ۹۷ - سوره بقره

آیه قُلْ مَنْ كانَ عَدُوًّا لِجِبْريلَ فَإِنَّهُ نَزَّلَهُ عَلى قَلْبِكَ بِإِذْنِ اللهِ مُصَدِّقاً لِما بَيْنَ يَدَيْهِ وَ هُدىً وَ بُشْرى لِلْمُؤْمِنينَ [97]

[آنها مى‌گويند: «ما با جبرئيل، پيك وحى خدا بر تو، دشمن هستيم.] بگو: «كسى كه دشمن جبرئيل باشد [دشمن خداست؛ چرا كه] او به فرمان خدا قرآن را بر قلب تو نازل كرده است؛ در حالى كه با كتب آسمانى پيشين هماهنگ بوده؛ و هدايت و بشارت است براى مؤمنین».

کلّیات

۱
(بقره/ ۹۷)

علیّ‌بن‌إبراهیم (رحمة الله علیه)- فَإِنَّهَا نَزَلَتْ فِی الْیَهُودِ.

علی‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه) این آیه درباره‌ی یهودیان نازل شد.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۵۶۴
بحارالأنوار، ج۹، ص۱۸۶/ القمی، ج۱، ص۵۴

کسی که دشمن جبرئیل باشد

۱ -۱
(بقره/ ۹۷)

الحسین (علیه السلام)- فَإِنَّهُ لَمَّا قَدِمَ النَّبِیُّ (صلی الله علیه و آله) الْمَدِینَهًَْ أَتَوْهُ بِعَبْدِ اللَّهِ بْنِ صُورِیَا فقال ... یَا مُحَمَّدُ (صلی الله علیه و آله)! أَیُّ مَلَکٍ یَأْتِیکَ بِمَا تَقُولُهُ عَنِ اللَّهِ؟ قَالَ: جَبْرَئِیلُ. قَالَ ابْنُ صُورِیَا: کَانَ ذَلِکَ عَدُوَّنَا مِنْ بَیْنِ الْمَلَائِکَهًِْ یَنْزِلُ بِالْقَتْلِ وَ الشِّدَّهًِْ وَ الْحَرْبِ وَ رَسُولُنَا مِیکَائِیلُ یَأْتِی بِالسُّرُورِ وَ الرَّخَاءِ فَلَوْ کَانَ مِیکَائِیلُ هُوَ الَّذِی یَأْتِیکَ آمَنَّا بِکَ لِأَنَّ مِیکَائِیلَ کَانَ یَشُدُّ مُلْکَنَا وَ جَبْرَئِیلُ کَانَ یُهْلِکُ مُلْکَنَا فَهُوَ عَدُوُّنَا لِذَلِکَ فَقَالَ لَهُ سَلْمَانُ الْفَارِسِیُّ: فَمَا بَدْءُ عَدَاوَتِهِ لَکَ؟ قَالَ: نَعَمْ یَا سَلْمَانُ! عَادَانَا مِرَاراً کَثِیرَهًًْ وَ کَانَ مِنْ أَشَدِّ ذَلِکَ عَلَیْنَا أَنَّ اللَّهَ أَنْزَلَ عَلَی أَنْبِیَائِهِ أَنَّ بَیْتَ الْمَقْدِسِ یُخَرَّبُ عَلَی یَدِ رَجُلٍ یُقَالُ لَهُ بُخْتَ‌نَصَّرُ وَ فِی زَمَانِهِ وَ أَخْبَرَنَا بِالْحِینِ الَّذِی یُخَرَّبُ فِیهِ وَ اللَّهُ یُحْدِثُ الْأَمْرَ بَعْدَ الْأَمْرِ فَیَمْحُو مَا یَشَاءُ وَ یُثْبِتُ فَلَمَّا بَلَغْنَا ذَلِکَ الْحِینَ الَّذِی یَکُونُ فِیهِ هَلَاکُ بَیْتِ الْمَقْدِسِ بَعَثَ أَوَائِلُنَا رَجُلًا مِنْ أَقْوِیَاءِ بَنِی‌إِسْرَائِیلَ وَ أَفَاضِلِهِمْ نَبِیّاً کَانَ یُعَدُّ مِنْ أَنْبِیَائِهِمْ یُقَالُ لَهُ دَانِیَالُ فِی طَلَبِ بُخْتَ‌نَصَّرَ لِیَقْتُلَهُ فَحَمَلَ مَعَهُ وِقْرَ مَالٍ لِیُنْفِقَهُ فِی ذَلِکَ فَلَمَّا انْطَلَقَ فِی طَلَبِهِ لَقِیَهُ بِبَابِلَ غُلَاماً ضَعِیفاً مِسْکِیناً لَیْسَ لَهُ قُوَّهًٌْ وَ لَا مَنَعَهًٌْ فَأَخَذَهُ صَاحِبُنَا لِیَقْتُلَهُ فَدَفَعَ عَنْهُ جَبْرَئِیلُ وَ قَالَ لِصَاحِبِنَا إِنْ کَانَ رَبُّکُمْ هُوَ الَّذِی أَمَرَ بِهَلَاکِکُمْ فَإِنَّهُ لَا یُسَلِّطُکَ عَلَیْهِ وَ إِنْ لَمْ یَکُنْ هَذَا فَعَلَی أَیِّ شَیْءٍ تَقْتُلُهُ فَصَدَّقَهُ صَاحِبُنَا وَ تَرَکَهُ وَ رَجَعَ إِلَیْنَا وَ أَخْبَرَنَا بِذَلِکَ وَ قَوِیَ بُخْتَ‌نَصَّرُ وَ مَلَکَ وَ غَزَانَا وَ خَرَّبَ بَیْتَ الْمَقْدِسِ فَلِهَذَا نَتَّخِذُهُ عَدُوّاً وَ مِیکَائِیلُ عَدُوٌّ لِجَبْرَئِیلَ فَقَالَ سَلْمَانُ: یَا ابْنَ صُورِیَا! بِهَذَا الْعَقْلِ الْمَسْلُوکِ بِهِ غَیْرَ سَبِیلِهِ ضَلَلْتُم ... ثُمَّ قَالَ سَلْمَانُ: فَإِنِّی أَشْهَدُ أَنَّ مَنْ کَانَ عَدُوّاً لِجَبْرَئِیلَ فَإِنَّهُ عَدُوٌّ لِمِیکَائِیلَ وَ أَنَّهُمَا جَمِیعاً عَدُوَّانِ لِمَنْ عَادَاهُمَا سِلْمَانِ لِمَنْ سَالَمَهُمَا فَأَنْزَلَ اللَّهُ تَعَالَی عِنْدَ ذَلِکَ مُوَافِقاً لِقَوْلِ سَلْمَانَ قُلْ مَنْ کانَ عَدُوًّا لِجِبْرِیلَ فِی مُظَاهَرَتِهِ لِأَوْلِیَاءِ اللَّهِ عَلَی أَعْدَائِهِ وَ نُزُولِهِ بِفَضَائِلِ عَلِیٍّ (علیه السلام) وَلِیِّ اللَّهِ مِنْ عِنْدِ اللَّهِ فَإِنَّهُ نَزَّلَهُ فَإِنَّ جَبْرَئِیلَ نَزَّلَ هَذَا الْقُرْآنَ عَلی قَلْبِکَ بِإِذْنِ اللَّهِ وَ أَمْرِهِ مُصَدِّقاً لِما بَیْنَ یَدَیْهِ مِنْ سَائِرِ کُتُبِ اللَّهِ وَ هُدیً مِنَ الضَّلَالَهًِْ وَ بُشْری لِلْمُؤْمِنِینَ بِنُبُوَّهًِْ مُحَمَّدٍ (صلی الله علیه و آله) وَ وَلَایَهًِْ عَلِیٍّ (علیه السلام) وَ مَنْ بَعْدَهُ مِنَ الْأَئِمَّهًِْ بِأَنَّهُمْ أَوْلِیَاءُ اللَّهِ حَقّاً إِذَا مَاتُوا عَلَی مُوَالَاتِهِمْ لِمُحَمَّدٍ (صلی الله علیه و آله) وَ عَلِیٍّ (علیه السلام) وَ آلِهِمَا الطَّیِّبِینَ ثُمَّ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله): یَا سَلْمَانُ! إِنَّ اللَّهَ صَدَّقَ قِیلَکَ وَ وَفَّقَ رَأْیَکَ.

امام حسین (علیه السلام) زمانی که پیامبر (به مدینه وارد شد گروهی از یهود نزد حضرت آمده و گفتند: «... ای محمّد (آنچه را که تو می گویی کدام فرشته از جانب خداوند برایت می‌آورد»؟ فرمود: «جبرئیل (علیه السلام)». ابن‌صوریا (یکی از یهودیان) گفت: «آن ملک از بین فرشتگان دشمن ماست زیرا قتل، سختی و جنگ را پایین می‌آورد و فرستاده‌ی ما میکائیل (علیه السلام) است که شادی و آسایش می‌آورد پس اگر آن فرشته‌ای که به نزد تو می‌آمد، میکائیل بود، ما به تو ایمان می‌آوردیم چراکه میکائیل، ملک ما را محکم و جبرئیل (علیه السلام) آن را نابود می‌کند و بدین جهت او دشمن ماست». پس سلمان فارسی (رحمة الله علیه) به او گفت: «آغاز دشمنی او با تو چیست». او گفت: «بله ای سلمان (رحمة الله علیه)! او به کرّات با ما دشمنی کرده است و شدیدترین دشمنی او با ما این است که خداوند بر انبیاء (علیهم السلام) خود نازل کرد که بیت‌المقدّس توسّط مردی معروف به بخت‌النّصر ودر زمان او تخریب می‌شود و ما را از زمان تخریب آن مطّلع گرداند و خداوند امر را بعد از آن امر ایجاد می‌کند و آنچه را می‌خواهد نابود و آنچه را بخواهد پابرجا می‌کند. پس آنگاه که ما از وقت نابودی بیت‌المقدّس مطّلع شدیم پیشینیان ما مردی از قوی‌ترین و فاضل‌ترین بنی‌اسرائیل را که از انبیاء (علیهم السلام) آن‌ها محسوب می‌شد و به او دانیال می‌گفتند، برگزیده و درپی بخت‌النّصر فرستادند تا او را به قتل رسانَد و مال فراوانی را با او همراه کردند تا در آن راه خرج کند. پس زمانی که در جستجوی او به راه افتاد، او را در بابل به صورت غلامی ضعیف و بیچاره که توان و اقتداری نداشت، ملاقات کرد. پس صاحب ما (دانیال) او را گرفت تا به قتل رساند (امّا) جبرئیل (علیه السلام) او را دور کرد و به صاحب ما گفت: «اگر پروردگار شما همان کسی است که به نابودی شما فرمان داده، پس او تو را بر بخت‌النّصر مسلّط نکند و اگر چنین نبوده، پس برای چه او را می‌کشی»؟ پس صاحب ما او را تأیید و بخت‌النّصر را رها کرد و به‌سوی ما بازگشت و ما را از آن باخبر نمود و بخت‌النّصر نیرومند و پادشاه شد و با ما جنگید و بیت‌المقدّس را تخریب کرد. پس به همین دلیل ما جبرئیل (علیه السلام) را دشمن می‌دانیم و میکائیل (علیه السلام) دشمن جبرئیل (علیه السلام) است». پس سلمان (رحمة الله علیه) گفت: «ای ابن‌صوریا! با این طرز تفکّر که به دور از سبیل اندیشیدن است، گمراه شدید ...» سپس سلمان (رحمة الله علیه) ادامه داد: «من شهادت می‌دهم به‌درستی‌که هرکه با جبرئیل (علیه السلام) دشمنی کند، او با میکائیل (علیه السلام) دشمنی کرده است؛ پس همانا هر دوی آن‌ها با کسی که با آن دو دشمنی کند، دشمنی کنند و با هرکسی که با هر دوی آن‌ها دوستی کند، دوستی کنند». در این موقع خداوند متعال آیه‌ی قُلْ مَنْ کانَ عَدُوًّا لِجِبْرِیلَ ... را موافق سخن سلمان (رحمة الله علیه) نازل کرد و [فرمود] هرکس با جبرئیل (علیه السلام) که اولیاء خدا را مقابل دشمنانش حمایت می‌کند و فضائل علی (علیه السلام)، ولیّ خدا را از سوی وی نازل می‌کند دشمنی کنند فَإِنَّهُ نَزَّلَهُ پس همانا جبرئیل (علیه السلام) این قرآن را به اذن و امر پروردگار بر قلب تو نازل کرد مُصَدِّقاً لِما بَیْنَ یَدَیْهِ که دیگر کتب الهی را تصدیق می‌کند وهُدیً مِنَ الضَّلَالَةِ وَ بُشْری لِلْمُؤْمِنِینَ و به مؤمنین بشارت می‌دهد که محمد (نبی، علی (علیه السلام)، ولی و امامان (علیهم السلام) پس از او همه‌ی آن‌ها به حق اولیاء خداوند هستند اگر [مؤمنین] بر ولایت ایشان محمد (علی (علیه السلام) و خاندان پاکشان بمیرند. [این بشارت خداوند به آنان داده می‌شود] سپس رسول‌خدا (فرمود: «ای سلمان (رحمة الله علیه) همانا خداوند سخن و نظر تو را تأیید می‌کند».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۵۶۴
بحارالأنوار، ج۹، ص۲۸۴/ الإمام العسکری، ص۴۴۸/ البرهان؛ فیه «فقال ... ظلمتم» محذوفٌ/ بحارالأنوار، ج۲۲، ص۳۲۷؛ فیه «فانّه لما ... ظلمتم» محذوفٌ
۱ -۲
(بقره/ ۹۷)

علیّ‌بن‌إبراهیم (رحمة الله علیه)- فَإِنَّهَا نَزَلَتْ فِی الْیَهُودِ الَّذِینَ قَالُوا لِرَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) إِنَّ لَنَا مِنَ الْمَلَائِکَهًِْ أَصْدِقَاءَ وَ أَعْدَاءً. فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله): مَنْ صَدِیقُکُمْ وَ مَنْ عَدُوُّکُمْ؟ قَالُوا: جَبْرَئِیلُ عَدُوُّنَا لِأَنَّهُ یَأْتِی بِالْعَذَابِ وَ لَوْ کَانَ الَّذِی نَزَلَ عَلَیْکَ مِیکَائِیلُ لَآمَنَّا بِکَ فَإِنَّ مِیکَائِیلَ صَدِیقُنَا وَ جَبْرَئِیلَ مَلَکُ الْفَظَاظَهًِْ وَ الْعَذَابِ وَ مِیکَائِیلُ مَلَکُ الرَّحْمَهًِْ فَأَنْزَلَ اللَّهُ تَعَالَی قُلْ مَنْ کانَ عَدُوًّا لِجِبْرِیلَ إِلَی قَوْلِهِ فَإِنَّ اللهَ عَدُوٌّ لِلْکافِرِینَ.

علی‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه) این آیه درباره‌ی یهودیانی نازل شد که به پیامبراکرم (می‌گفتند: «ما در میان ملائکه دوستان و دشمنانی داریم». پیامبراکرم (پرسید: «کدام‌یک دوست و کدام‌یک دشمن شما هستند»؟ پاسخ دادند: «جبرئیل (علیه السلام) دشمن ماست چراکه او همیشه برای ما عذاب می‌آورد؛ اگر فرشته‌ای که برای تو وحی می‌آورد میکائیل بود، ما به تو ایمان می‌آوردیم زیرا او دوست ماست ولی جبرئیل فرشته‌ای بداخلاق و عذاب‌آور است امّا میکائیل فرشته‌ی رحمت است». خداوند این آیه را نازل نمود: قُلْ مَنْ کانَ عَدُوًّا لِجِبْرِیلَ تا اینجا فَإِنَّ اللهَ عَدُوٌّ لِلْکافِرِینَ

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۵۶۶
بحارالأنوار، ج۹، ص۱۸۶/ القمی، ج۱، ص۵۴
۱ -۳
(بقره/ ۹۷)

الحسین (علیه السلام)- مَنْ کانَ عَدُوًّا لِجِبْرِیلَ مِنَ الْیَهُودِ لِرَفْعِهِ مِنْ بُخْتَ‌نَصَّرَ أَنْ یَقْتُلَهُ دَانِیَالُ مِنْ غَیْرِ ذَنْبٍ کَانَ جَنَاهُ بُخْتَ‌نَصَّرُ حَتَّی بَلَغَ کِتَابُ اللَّهِ فِی الْیَهُودِ أَجَلَهُ وَ حَلَّ بِهِمْ مَا جَرَی فِی سَابِقِ عِلْمِهِ وَ مَنْ کَانَ أَیْضاً عَدُوّاً لِجَبْرَئِیلَ مِنْ سَائِرِ الْکَافِرِینَ وَ مِنْ أَعْدَاءِ مُحَمَّدٍ (صلی الله علیه و آله) وَ عَلِیٍّ النَّاصِبِینَ لِأَنَّ اللَّهَ تَعَالَی بَعَثَ جَبْرَئِیلَ لِعَلِیٍّ (علیه السلام) مُؤَیِّداً وَ لَهُ عَلَی أَعْدَائِهِ نَاصِراً وَ مَنْ کَانَ عَدُوّاً لِجَبْرَئِیلَ لِمُظَاهَرَتِهِ مُحَمَّداً (صلی الله علیه و آله) وَ عَلِیّاً (علیه السلام) وَ مُعَاوَنَتِهِ لَهُمَا وَ إِنْفَاذِهِ لِقَضَاءِ رَبِّهِ عَزَّوَجَلَّ فِی إِهْلَاکِ أَعْدَائِهِ عَلَی یَدِ مَنْ یَشَاءُ مِنْ عِبَادِهِ.

امام حسین (علیه السلام) عدّه‌ای از یهودیان که دشمن جبرئیل (علیه السلام) هستند [به قول خودشان] به این علّت است که مانع آن شد که دانیال (علیه السلام) بخت‌النّصر را [در زمانی که بخت‌النّصر کودک بود] بکشد و کشتن او را بدون انجام هیچ گناهی [و لو اینکه در آینده گناهانی خواهد کرد] جایز ندانست، زیرا هنوز بخت‌النّصر جنایتی انجام نداده بود. این حمایت جبرئیل (علیه السلام) از بخت‌النّصر باعث آن شد که او زنده بماند [بزرگ شود و] تا وعده‌ی مکتوب الهی در مورد یهود محقق شود و آنچه در مورد آنان در علم الهی مقدّر شده بود در حق آنان اجرا شود [که همان حمله‌ی بخت‌النّصر و قتل عام یهودیان باشد]. همچنین عدّه‌ای از کافران دیگر [غیر از این عدّه از یهودیان] نیز، جزء دشمنان جبرئیل (علیه السلام) و محمّد (و علی (علیه السلام) هستند که با آنان دشمنی می‌کنند و دلیلشان آن است که [می‌گویند] خداوند جبرئیل (علیه السلام) را برای تأییدکردن علی (علیه السلام) و کمک کردن به او در مقابل دشمنانش، فرستاده است. [و در این آیه منظور از] دشمنان جبرئیل (علیه السلام)، آن‌هایی هستند که با جبرئیل (علیه السلام) به این دلیل دشمنند که از محمّد (و علی (علیه السلام) پشتیبانی می‌کند. و آن‌ها را کمک کرده و خواسته‌ی خدا را که نابود کردن دشمنان ایشان (محمّد (و علی (علیه السلام)) است را به دست هر یک از بندگانش که بخواهد، اجرا می‌کند.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۵۶۶
بحارالأنوار، ج۹، ص۲۸۴/ الإمام العسکری، ص۴۴۸/ البرهان

او قرآن را بر قلب تو نازل کرده است

۲ -۱
(بقره/ ۹۷)

الحسین (علیه السلام)- یَعْنِی جَبْرَئِیلَ (علیه السلام) نَزَّلَهُ یَعْنِی نَزَّلَ هَذَا الْقُرْآنَ عَلی قَلْبِکَ یَا مُحَمَّدُ (صلی الله علیه و آله) ... وَ هُوَ کَقَوْلِهِ نَزَلَ بِهِ الرُّوحُ الْأَمِینُ* عَلی قَلْبِکَ لِتَکُونَ مِنَ الْمُنْذِرِینَ* بِلِسانٍ عَرَبِیٍّ مُبِینٍ. مُصَدِّقاً لِما بَیْنَ یَدَیْهِ نَزَّلَ هَذَا الْقُرْآنَ جَبْرَئِیلُ (علیه السلام) عَلَی قَلْبِکَ یَا مُحَمَّدُ (صلی الله علیه و آله).

امام حسین (علیه السلام) فَإِنَّهُ نَزَّلَهُ عَلی قَلْبِکَ یعنی ای محمّد (جبرئیل (علیه السلام) است که این قرآن را بر قلب تو نازل کرده است ... و این آیه مشابه آن آیه که می‌فرماید: آن را روح الامین نازل کرده است* بر دل تو، تا از بیم‌دهندگان باشی. به زبان عربی روشن. (شعرا/۱۹۵۱۹۳) است. یعنی ای محمّد (! این قرآن را جبرئیل (علیه السلام) بر قلب تو نازل کرده است.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۵۶۶
بحارالأنوار، ج۹، ص۲۸۴/ الإمام العسکری، ص۴۴۸/ البرهان
۲ -۲
(بقره/ ۹۷)

الرّسول (صلی الله علیه و آله)- سَمِعَ عَبْدُ اللَّهِ بْنُ سَلَامٍ بِقُدُومِ رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) وَ هُوَ فِی أَرْضٍ یَحْتَرِثُ فَأَتَی النَّبِیَّ (صلی الله علیه و آله) فَقَالَ: إِنِّی أَسْأَلُکَ عَنْ ثَلَاثٍ لَا یَعْلَمُهُنَّ إِلَّا نَبِیٌّ أَوْ وَصِیُّ نَبِیٍّ مَا أَوَّلُ أَشْرَاطِ السَّاعَهًِْ وَ مَا أَوَّلُ طَعَامِ أَهْلِ الْجَنَّهًِْ وَ مَا یَنْزِعُ الْوَلَدَ إِلَی أَبِیهِ أَوْ إِلَی أُمِّهِ. قَالَ (صلی الله علیه و آله): أَخْبَرَنِی بِهِنَّ جَبْرَئِیلُ آنِفاً. قَالَ: هَلْ أَخْبَرَکَ جَبْرَئِیلُ؟ قَالَ: نَعَمْ! قَالَ: ذَلِکَ عَدُوُّ الْیَهُودِ مِنَ الْمَلَائِکَهًِْ. قَالَ ثُمَّ قَرَأَ هَذِهِ الْآیَهًَْ قُلْ مَنْ کانَ عَدُوًّا لِجِبْرِیلَ فَإِنَّهُ نَزَّلَهُ عَلی قَلْبِکَ بِإِذْنِ اللهِ.

پیامبر ( عبد الله‌بن‌سلام شنید که پیامبراکرم (آمده است. او در سرزمین یحترث بود؛ خدمت پیامبراکرم (رسیده و گفت: «من سه سؤال از شما می‌کنم که جز پیامبر یا وصی او کسی پاسخش را نمی‌داند؛ «اوّلین نشانه قیامت چیست»؟ و «اوّلین خوراک بهشتیان چه خواهدبود»؟ و «چه چیز موجب کشش فرزند به پدر و مادرش می‌شود»؟ پیامبر (فرمود: «جبرئیل لحظه‌ای پیش به من خبر داد.» عبدالله‌بن‌سلام گفت: «جبرئیل به تو خبر داده»؟ فرمود: «آری»! گفت: «او از میان ملائکه دشمن یهودیان است». سپس این آیه را قرائت نمود: «بگو کسی که دشمن جبرئیل باشد [در حقیقت دشمن خداست] چرا که او به فرمان خدا، قرآن را بر قلب تو نازل کرده است».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۵۶۶
بحارالأنوار، ج۹، ص۳۰۳/ علل الشرایع، ج۱، ص۹۴/ نورالثقلین

به فرمان خدا

۳ -۱
(بقره/ ۹۷)

الحسین (علیه السلام)- بِأَمْرِ اللَّهِ.

امام حسین (علیه السلام) به امر خداوند.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۵۶۸
بحارالأنوار، ج۹، ص۲۸۴/ الإمام العسکری، ص۴۴۸/ البرهان

در حالی که با کتب آسمانی پیشین هماهنگ بوده است

۴ -۱
(بقره/ ۹۷)

الحسین (علیه السلام)- مُوَافِقاً لِمَا بَیْنَ یَدَیْهِ مِنَ التَّوْرَاهًِْ وَ الْإِنْجِیلِ وَ الزَّبُورِ وَ صُحُفِ إِبْرَاهِیمَ وَ کُتُبِ شَیْثٍ وَ غَیْرِهِمْ مِنَ الْأَنْبِیَاء.

امام حسین (علیه السلام) موافق با آنچه در انجیل، زبور، صحف ابراهیم، کتاب شیث و سایر انبیاء (علیه السلام) است.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۵۶۸
بحارالأنوار، ج۹، ص۲۸۴/ الإمام العسکری، ص۴۴۸/ البرهان

و هدایت است

۵ -۱
(بقره/ ۹۷)

الرّسول (صلی الله علیه و آله)- یَعْنِی هَذَا الْقُرْآنُ هُدًی ... وَ مَنْ طَلَبَ الْهُدَی فِی غَیْرِهِ أَضَلَّهُ اللَّهُ.

پیامبر ( یعنی این قرآن هدایت است ... و هرکس هدایت را در غیر از آن جوید، خداوند او را گمراه می‌کند.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۵۶۸
بحارالأنوار، ج۸۹، ص۳۱/ الإمام العسکری، ص۴۴۹/ البرهان/ مستدرک الوسایل، ج۴، ص۲۴۶

و بشارت است برای مؤمنین»

۶ -۱
(بقره/ ۹۷)

الرّسول (صلی الله علیه و آله)- یَعْنِی بِشَارَهًٌْ لَهُمْ فِی الْآخِرَهًِْ وَ ذَلِکَ أَنَّ الْقُرْآنَ یَأْتِی یَوْمَ الْقِیَامَهًِْ بِالرَّجُلِ الشَّاحِبِ یَقُولُ لِرَبِّهِ عَزَّوَجَلَّ: یَا رَبِّ! هَذَا أَظْمَأْتُ نَهَارَهُ وَ أَسْهَرْتُ لَیْلَهُ وَ قَوَّیْتُ فِی رَحْمَتِکَ طَمَعَهُ وَ فَسَّحْتُ فِی مَغْفِرَتِکَ أَمَلَهُ فَکُنْ عِنْدَ ظَنِّی فِیکَ وَ ظَنِّهِ یَقُولُ اللَّهُ تَعَالَی أَعْطُوهُ الْمُلْکَ بِیَمِینِهِ وَ الْخُلْدَ بِشِمَالِهِ وَ أَقْرِنُوهُ بِأَزْوَاجِهِ مِنَ الْحُورِ الْعِینِ وَ اکْسَوْا وَالِدَیْهِ حُلَّهًًْ لَا یَقُومُ لَهَا الدُّنْیَا بِمَا فِیهَا فَیَنْظُرُ إِلَیْهِمَا الْخَلَائِقُ فَیُعَظِّمُونَهُمَا وَ یَنْظُرَانِ إِلَی أَنْفُسِهِمَا فَیَعْجَبَانِ مِنْهَا فَیَقُولَانِ: یَا رَبَّنَا! أَنَّی لَنَا هَذِهِ وَ لَمْ تَبْلُغْهَا أَعْمَالُنَا؟ فَیَقُولُ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ: وَ مَعَ هَذَا تَاجُ الْکَرَامَهًِْ لَمْ یَرَ مِثْلَهُ الرَّاءُونَ وَ لَمْ یَسْمَعْ بِمِثْلِهِ السَّامِعُونَ وَ لَا یَتَفَکَّرُ فِی مِثْلِهِ الْمُتَفَکِّرُونَ. فَیُقَالُ هَذَا بِتَعْلِیمِکُمَا وَلَدَکُمَا الْقُرْآنَ وَ بِتَصْیِیرِکُمَا إِیَّاهُ بِدِینِ الْإِسْلَامِ وَ بِرِیَاضَتِکُمَا إِیَّاهُ عَلَی حُبِّ مُحَمَّدٍ (صلی الله علیه و آله) رَسُولِ‌اللَّهِ وَعَلِیٍّ (علیه السلام) وَلِیِّ اللَّهِ وَ تَفْقِیهِکُمَا إِیَّاهُ بِفِقْهِهِمَا لِأَنَّهُمَا اللَّذَانِ لَا یَقْبَلُ اللَّهُ لِأَحَدٍ عَمَلًا إِلَّابِوَلَایَتِهِمَا وَمُعَادَاهًِْ أَعْدَائِهِمَا وَإِن کَانَ مَا بَیْنَ الثَّرَی إِلَی الْعَرْشِ ذَهَباً یَتَصَدَّقُ بِهِ فِی سَبِیلِ اللَّهِ فَتِلْکَ الْبِشَارَاتُ الَّتِی یُبَشِّرُونَ بِهَا وَ ذَلِکَ قَوْلُهُ عَزَّوَجَلَّ وَ بُشْری لِلْمُؤْمِنِینَ شِیعَهًِْ مُحَمَّدٍ (صلی الله علیه و آله) وَ عَلِیٍّ (علیه السلام) وَ مَنْ تَبِعَهُمَا مِنْ أَخْلَافِهِمْ وَ ذَرَارِیِّهِمْ.

پیامبر ( یعنی نوید بخش مؤمنین در آخرت است. از این قرارکه قرآن در روز قیامت به همراه مردی رنگ پریده وارد می‌شود و می‌گوید: «پروردگارا! این مرد را در روز، تشنه و در شب، بیدار نگاه داشتم و طمعش را به مهر تو افزون و امیدش را به آمرزشت، بسیار ساختم. اکنون آن چنان که ما هر دو، تو را می‌پنداشتیم عمل فرما». خداوند متعال می‌فرماید: «فرمانروایی را به دست راستش و جاودانگی را به دست چپش بسپارید و او را همدم همسرانش، همان حوریان سیاه‌چشم قرار دهید و بر پدر و مادرش دیبایی بپوشانید که تمامی دنیا در برابرش هیچ باشد». در آن دَم، حاضران به پدر و مادر او نگریسته و غبطه می‌خورند؛ آن دو از آنچه به خود می‌بینند، به شگفت آمده و می‌گویند: «پروردگارا! ما را چنین مقامی داده‌ای؛ حال آن که اعمال ما درخور آن نیست». خداوند عزّوجلّ می‌فرماید: «افزون بر این‌ها تاج کرامتی به شما عطا می‌کنم که نه چشمی آن را دیده و نه گوشی از آن چیزی شنیده و نه اندیشه‌ای به آن راه یافته باشد». این، از آن رو نصیبتان شد که به فرزندتان قرآن آموختید و چشمش را به دین اسلام بینا کردید و او را در دوستی محمّد، رسول‌خدا (و علی (علیه السلام)، ولی خدا پروراندید و بر اساس دانش ایشان، به او دانش آموختید؛ چرا که خداوند متعال هرگز عملی را از کسی نمی‌پذیرد جز آن که با دوستی ایشان و دشمنی با دشمنان ایشان همراه باشد؛ حتی اگر کسی از خاک تا افلاک را از طلا آکنده و همه را در راه خدا صدقه داده باشد. آنچه پاداش گرفتید، از جمله مژده‌هایی بود که بدان نوید داده‌شده‌اید. این همان کلام خداوند متعال است که فرمود: وَبُشْرَی لِلْمُؤْمِنِینَ یعنی شیعیان محمّد و علی و خاندان و تبار ایشان که پس از ایشان آمدند.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۵۶۸
بحارالأنوار، ج۸۹، ص۳۱/ الإمام العسکری، ص۴۴۹/ البرهان/ مستدرک الوسایل، ج۴، ص۲۴۶
بیشتر
بقره
همه
مقدمه
۱
۲
۳
۴
۵
۶
۷
۸
۹
۱۰
۱۱
۱۲
۱۳
۱۴
۱۵
۱۶
۱۷
۱۸
۱۹
۲۰
۲۱
۲۲
۲۳
۲۴
۲۵
۲۶
۲۷
۲۸
۲۹
۳۰
۳۱
۳۲
۳۳
۳۴
۳۵
۳۶
۳۷
۳۸
۳۹
۴۰
۴۱
۴۲
۴۳
۴۴
۴۵
۴۶
۴۷
۴۸
۴۹
۵۰
۵۱
۵۲
۵۳
۵۴
۵۵
۵۶
۵۷
۵۸
۵۹
۶۰
۶۱
۶۲
۶۳
۶۴
۶۵
۶۶
۶۷
۶۸
۶۹
۷۰
۷۱
۷۲
۷۳
۷۴
۷۵
۷۶
۷۷
۷۸
۷۹
۸۰
۸۱
۸۲
۸۳
۸۴
۸۵
۸۶
۸۷
۸۸
۸۹
۹۰
۹۱
۹۲
۹۳
۹۴
۹۵
۹۶
۹۷
۹۸
۹۹
۱۰۰
۱۰۱
۱۰۲
۱۰۳
۱۰۴
۱۰۵
۱۰۶
۱۰۷
۱۰۸
۱۰۹
۱۱۰
۱۱۱
۱۱۲
۱۱۳
۱۱۴
۱۱۵
۱۱۶
۱۱۷
۱۱۸
۱۱۹
۱۲۰
۱۲۱
۱۲۲
۱۲۳
۱۲۴
۱۲۵
۱۲۶
۱۲۷
۱۲۸
۱۲۹
۱۳۰
۱۳۱
۱۳۲
۱۳۳
۱۳۴
۱۳۵
۱۳۶
۱۳۷
۱۳۸
۱۳۹
۱۴۰
۱۴۱
۱۴۲
۱۴۳
۱۴۴
۱۴۵
۱۴۶
۱۴۷
۱۴۸
۱۴۹
۱۵۰
۱۵۱
۱۵۲
۱۵۳
۱۵۴
۱۵۵
۱۵۶
۱۵۷
۱۵۸
۱۵۹
۱۶۰
۱۶۱
۱۶۲
۱۶۳
۱۶۴
۱۶۵
۱۶۶
۱۶۷
۱۶۸
۱۶۹
۱۷۰
۱۷۱
۱۷۲
۱۷۳
۱۷۴
۱۷۵
۱۷۶
۱۷۷
۱۷۸
۱۷۹
۱۸۰
۱۸۱
۱۸۲
۱۸۳
۱۸۴
۱۸۵
۱۸۶
۱۸۷
۱۸۸
۱۸۹
۱۹۰
۱۹۱
۱۹۲
۱۹۳
۱۹۴
۱۹۵
۱۹۶
۱۹۷
۱۹۸
۱۹۹
۲۰۰
۲۰۱
۲۰۲
۲۰۳
۲۰۴
۲۰۵
۲۰۶
۲۰۷
۲۰۸
۲۰۹
۲۱۰
۲۱۱
۲۱۲
۲۱۳
۲۱۴
۲۱۵
۲۱۶
۲۱۷
۲۱۸
۲۱۹
۲۲۰
۲۲۱
۲۲۲
۲۲۳
۲۲۴
۲۲۵
۲۲۶
۲۲۷
۲۲۸
۲۲۹
۲۳۰
۲۳۱
۲۳۲
۲۳۳
۲۳۴
۲۳۵
۲۳۶
۲۳۷
۲۳۸
۲۳۹
۲۴۰
۲۴۱
۲۴۲
۲۴۳
۲۴۴
۲۴۵
۲۴۶
۲۴۷
۲۴۸
۲۴۹
۲۵۰
۲۵۱
۲۵۲
۲۵۳
۲۵۴
۲۵۵
۲۵۶
۲۵۷
۲۵۸
۲۵۹
۲۶۰
۲۶۱
۲۶۲
۲۶۳
۲۶۴
۲۶۵
۲۶۶
۲۶۷
۲۶۸
۲۶۹
۲۷۰
۲۷۱
۲۷۲
۲۷۳
۲۷۴
۲۷۵
۲۷۶
۲۷۷
۲۷۸
۲۷۹
۲۸۰
۲۸۱
۲۸۲
۲۸۳
۲۸۴
۲۸۵
۲۸۶