آیه ۱۰۹ - سوره بقره

آیه وَدَّ كَثيرٌ مِنْ أَهْلِ الْكِتابِ لَوْ يَرُدُّونَكُمْ مِنْ بَعْدِ إيمانِكُمْ كُفَّاراً حَسَداً مِنْ عِنْدِ أَنْفُسِهِمْ مِنْ بَعْدِ ما تَبَيَّنَ لَهُمُ الْحَقُّ فَاعْفُوا وَ اصْفَحُوا حَتَّى يَأْتِيَ اللهُ بِأَمْرِهِ إِنَّ أللهَ عَلى كُلِّ شَيْ‌ءٍ قَديرٌ [109]

بسيارى از اهل كتاب، از روى حسد ‌ كه در وجود آنها ريشه دوانده ‌ آرزو مى‌كردند شما را بعد از ايمان‌آوردن، به حال كفر باز گردانند؛ با اين كه حق براى آنها كاملاً روشن شده است. شما آنها را عفو كنيد و گذشت نماييد؛ تا خداوند فرمان خودش [فرمان جهاد] را بفرستد؛ زيرا خداوند بر هر چيزى تواناست.

سبب نزول

۱
(بقره/ ۱۰۹)

ابن‌عباس (رحمة الله علیه)- وَدَّ کَثِیرٌ مِنْ أَهْلِ الْکِتابِ نَزَلَتْ فِی حُیَیِّ بْنِ أَخْطَبَ وَ أَخِیهِ أَبِی یَاسِرِ بْنِ أَخْطَبَ وَ قَدْ دَخَلَا عَلَی النَّبِیِّینَ قَدِمَ الْمَدِینَهًَْ فَلَمَّا خَرَجَا قِیلَ لَحُیَیٍّ: هُوَ نَبِیٌّ؟ فَقَالَ: هُوَ هُوَ. فَقِیلَ: مَا لَهُ عِنْدَکَ؟ قَالَ: الْعَدَاوَهًُْ إِلَی الْمَوْتِ وَ هُوَ الَّذِی نَقَضَ الْعَهْدَ وَ أَثَارَ الْحَرْبَ یَوْمَ الْأَحْزابِ.

ابن‌عباس (رحمة الله علیه) آیه‌ی: وَدَّ کَثِیرٌ مِنْ أَهْلِ الْکِتابِ ... درباره‌ی حییّ‌بن‌أخطب و برادرش أبی‌یاسربن‌أخطب نازل شد. آن دو، زمانی که پیامبر (به مدینه آمد به حضور ایشان رسیدند. پس چون بیرون آمدند به حیی گفته‌شد: «او واقعاً پیامبر است»؟ پس او گفت: «او خود آن پیامبر است»! پس به او گفته‌شد: «او نزد تو از چه چیزی برخوردار است»؟ او پاسخ داد: «دشمنی؛ تا زمان مرگ»! و او کسی است که عهدشکنی کرد و جنگ احزاب را برانگیخت.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۶۰۶
بحارالأنوار، ج۲۲، ص۱۴

بسیاری از اهل کتاب، آرزو می‌کردند شما را بعد از ایمان‌آوردن، به حال کفر باز گردانند

۱ -۱
(بقره/ ۱۰۹)

العسکری (علیه السلام)- بِمَا یُورِدُونَهُ عَلَیْکُمْ مِنَ الشُّبَهِ.

امام عسکری (علیه السلام) بیشتر اهل کتاب مایلند که به وسیله‌ی شبهه‌هایی که بر شما عرضه می‌نمایند، شما را از دین برگردانند.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۶۰۶
بحارالأنوار، ج۹۱، ص۱۶/ الإمام العسکری، ص۵۱۵/ بحارالأنوار، ج۹، ص۱۸۴/ البرهان

از روی حسد که در وجود آنها ریشه دوانده است

۲ -۱
(بقره/ ۱۰۹)

الحسن (علیه السلام)- عَنِ الْمُفَضَّلِ‌بْنِ‌عُمَرَ عَنْ أَبِی‌عَبْدِ‌اللَّهِ (علیه السلام) قَالَ: لَمَّا حَضَرَتِ الْحَسَنَ‌بْنَ‌عَلِیٍّ (علیه السلام) الْوَفَهًُْ قَالَ ... یَا مُحَمَّدَ‌بْنَ‌عَلِی (حنفیّه) إِنِّی أَخَافُ عَلَیْکَ الْحَسَد ... إِنَّمَا وَصَفَ اللَّهُ تَعَالَی بِهِ الْکَافِرِینَ فَقَالَ کُفَّاراً حَسَداً مِنْ عِنْدِ أَنْفُسِهِمْ مِنْ بَعْدِ ما تَبَیَّنَ لَهُمُ الْحَقُّ.

امام حسن (علیه السلام) مفضّل‌بن‌عمر از امام صادق (علیه السلام) نقل کرده است: هنگامی‌که زمان فوت امام حسن (علیه السلام) رسید خطاب به محمّدبن‌علی (حنفیّه) فرمود: من هراسانم که مبادا تو به حسد گرفتارشوی که خدا کفار را به حسودبودن معرّفی کرده است چنان‌که می‌فرماید: کُفَّاراً حَسَداً مِنْ عِنْدِ أَنْفُسِهِمْ مِنْ بَعْدِ ما تَبَیَّنَ لَهُمُ الْحَقُّ

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۶۰۶
بحارالأنوار، ج۴۴، ص۱۷۴/ الکافی، ج۱، ص۳۰۰/ إعلام الوری، ص۲۱۶
۲ -۲
(بقره/ ۱۰۹)

امیرالمؤمنین (علیه السلام)- کِتَابُ الْغَارَاتِ لِإِبْرَاهِیمَ بْنِ مُحَمَّدٍ الثَّقَفِیِّ، قَالَ رُوِیَ: أَنَّ عَلِیّاً (علیه السلام) کَتَبَ إِلَی مُعَاوِیَهًْ ... نَحْنُ آلُ إِبْرَاهِیمَ الْمَحْسُودُونَ وَ أَنْتَ الْحَاسِدُ لَنَا ... فَکَانَ نَبِیُّنَا (صلی الله علیه و آله) فَلَمَّا جاءَهُمْ ما عَرَفُوا کَفَرُوا بِهِ. حَسَداً مِنْ عِنْدِ أَنْفُسِهِمْ أَنْ یُنَزِّلَ اللَّهُ مِنْ فَضْلِهِ عَلی مَنْ یَشاءُ مِنْ عِبادِهِ حَسَداً مِنَ الْقَوْمِ عَلَی تَفْضِیلِ بَعْضِنَا عَلَی بَعْضٍ أَلَا وَ نَحْنُ أَهْلُ الْبَیْتِ آلُ إِبْرَاهِیمَ الْمَحْسُودُونَ حُسِدْنَا کَمَا حُسِدَ آبَاؤُنَا مِنْ قَبْلِنَا سُنَّهًًْ.

امام علی (علیه السلام) در کتاب الغارات روایت شده است: امیرالمؤمنین (علیه السلام)به معاویه نوشت: «... ما آل‌ابراهیم (علیه السلام) هستیم که مورد حسادت قرارگرفتیم و تو به ما حسادت می‌کنی ... با آنکه زان پیش خواستار پیروزی بر کافران بودند، به او ایمان نیاوردند. (بقره/۱۰۹) وقتی نبیّ ما چیزی را که می‌شناختند برایشان (اهل کتاب) آورد، آن‌ها از روی حسادتی که در وجودشان بود آن را انکار کردند. به‌درستی‌که خداوند بر هر بنده‌ای که بخواهد، از فضلش نازل می‌کند؛ از میان قوم حسادت‌کردند که چرا بعضی از ما بر بعضی دیگر برتری پیدا کرده‌اند؟ آگاه باشید! که ما اهل‌بیت (علیهم السلام)، همان خاندان ابراهیم (علیه السلام) هستیم که مورد حسادت قرارگرفته‌ایم؛ همان‌طور که پدران ما قبل از ما به همین روش مورد حسادت قرارگرفتند و گویی این حسادت سنّت شده است».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۶۰۶
بحارالأنوار، ج۳۳، ص۱۳۳
۲ -۳
(بقره/ ۱۰۹)

العسکری (علیه السلام)- بِکُمْ بِأَنْ أَکْرَمَکُمْ بِمُحَمَّدٍ (صلی الله علیه و آله) وَ عَلِیٍّ (علیه السلام) وَ آلِهِمَا الطَّیِّبِینَ.

امام عسکری (علیه السلام) [اهل کتاب] به‌واسطه‌ی اینکه خدا شما (مسلمانان) را به حضرت محمّد (علی (علیه السلام) و خاندان پاکشان (علیهم السلام) گرامی داشته است، به شما حسد می‌ورزند.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۶۰۶
بحارالأنوار، ج۹۱، ص۱۶/ الإمام العسکری، ص۵۱۵/ بحارالأنوار، ج۹، ص۱۸۴/ البرهان
۲ -۴
(بقره/ ۱۰۹)

الصّادق (علیه السلام)- وَ الذَّنْبُ مِنَ الشَّهْوَهًِْ وَ هِیَ مِنَ الْمُؤْمِنِ خَطَأٌ وَ نِسْیَانٌ وَ أَنْ یَکُونَ مُسْتَکْرَهاً وَ مَا لَا یُطِیقُ وَ مَا کَانَ فِی الْکَافِرِ فَعَمْدٌ وَ جُحُودٌ وَ اعْتِدَاءٌ وَ حَسَدٌ وَ ذَلِکَ قَوْلُ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ کُفَّاراً حَسَداً مِنْ عِنْدِ أَنْفُسِهِمْ.

امام صادق (علیه السلام) و گناه از هوی و خواهش [نفس] است و انجام آن از سوی مؤمن ناشی از خطا، فراموشی، ناچاری، اکراه و بی‌طاقتی می‌باشد و آنچه (گناهی که) از کافر [سر می‌زند] تعمّد، جحود، تجاوز و حسودی است و این است قول خدای عزّوجلّ: کُفَّاراً حَسَداً مِنْ عِنْدِ أَنْفُسِهِمْ

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۶۰۶
بحارالأنوار، ج۵۸، ص۲۹۵/ تحف العقول، ص۳۵۴/ علل الشرایع، ج۱، ص۱۰۷

با اینکه حق برای آنها کاملاً روشن شده است

۳ -۱
(بقره/ ۱۰۹)

العسکری (علیه السلام)- بِالْمُعْجِزَاتِ الدَّالَّاتِ عَلَی صَدِقْ مُحَمَّدٍ (صلی الله علیه و آله) وَ فَضْلِ عَلِیٍّ (علیه السلام) وَ آلِهِمَا.

امام عسکری (علیه السلام) معجزاتی که بر راستی محمّد (و فضل علی (علیه السلام) و آل آن دو (علیهم السلام) دلالت می‌کند.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۶۰۸
بحارالأنوار، ج۹۱، ص۱۶/ الإمام العسکری، ص۵۱۵/ بحارالأنوار، ج۹، ص۱۸۴/ البرهان

شما آنها را عفو کنید و گذشت نمایید

۴ -۱
(بقره/ ۱۰۹)

العسکری (علیه السلام)- عَنْ جَهْلِهِمْ وَ قَابِلُوهُمْ بِحُجَجِ اللَّهِ وَ ادْفَعُوا بِهَا بَاطِلَهُمْ.

امام عسکری (علیه السلام) از جهل آنان بگذرید و با حجّت‌های خدا، با آنان مقابله کنید و به‌وسیله‌ی آن، کلام باطل آن [مخالفین] را دفع نمایید.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۶۰۸
بحارالأنوار، ج۹۱، ص۱۶/ الإمام العسکری، ص۵۱۵/ بحارالأنوار، ج۹، ص۱۸۴/ مستدرک الوسایل، ج۱۱، ص۱۰۲/ البرهان
۴ -۲
(بقره/ ۱۰۹)

ابن‌عباس (رحمة الله علیه)- إنَّهَا مَنسُوخَهًٌْ بِقولِهِ فَاقْتُلُوا الْمُشْرِکِینَ حَیْثُ وَجَدْتُمُوهُم.

ابن‌عباس (رحمة الله علیه) این آیه با این سخن خداوند: مشرکان را هرجا یافتید به قتل برسانید منسوخ شده است.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۶۰۸
متشابه القرآن، ج۲، ص۲۲۶
۴ -۳
(بقره/ ۱۰۹)

أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- لَمَّا ضُرِبَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) قال (علیه السلام): إِنْ أَبْقَ فَأَنَا وَلِیُّ دَمِی وَ إِنْ أَفْنَ فَالْفَنَاءُ مِیعَادِی وَ إِنْ أَعْفُ فَالْعَفْوُ لِی قُرْبَهًٌْ وَ لَکُمْ حَسَنَهًٌْ فَاعْفُوا وَ اصْفَحُوا. أَ لا تُحِبُّونَ أَنْ یَغْفِرَ اللهُ لَکُم.

امام علی (علیه السلام)امیرالمومنین (علیه السلام) پس از ضربت‌خوردن فرمود: «اگر من باقی ماندم که خودم ولیّ دَم خویش هستم و اگر از بین رفتم که فناء وعده‌گاه من است و اگر ببخشم گذشت برای من مایه‌ی نزدیکی [به خداست] و برای شما حسنه و خیر است. عفو کنید و گذشت نمایید. آیا دوست ندارید که خدا نیز شما را ببخشد»؟!

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۶۰۸
بحارالأنوار، ج۴۲، ص۲۰۶

تا خداوند فرمان خودش [فرمان جهاد] را بفرستد

۵ -۱
(بقره/ ۱۰۹)

العسکری (علیه السلام)- بِالْقَتْلِ یَوْمَ فَتْحِ مَکَّهًَْ فَحِینَئِذٍ تُجْلُونَهُمْ عَنْ بَلَدِ مَکَّهًَْ وَ عَنْ جَزِیرَهًِْ الْعَرَبِ وَ لَا یُقِرُّونَ بِهَا کَافِراً.

امام عسکری (علیه السلام) [اکنون با آنان مدارا کنید] تا آنکه خداوند دستور جنگ با آنان (مشرکین) را در روز فتح مکّه بدهد ... در آن هنگام شما آنان را از شهر مکّه و جزیرهًْ‌العرب، بیرون می‌کنید و به هیچ کافری اجازه‌ی ماندن در آنجا را نمی‌دهید.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۶۰۸
بحارالأنوار، ج۹۱، ص۱۶/ الإمام العسکری، ص۵۱۵/ بحارالأنوار، ج۹، ص۱۸۴؛ فیه: «الفتح» محذوفٌ/ مستدرک الوسایل، ج۱۱، ص۱۰۲/ البرهان؛ فیه: «تحولونهم» بدل «تجلونهم»
۵ -۲
(بقره/ ۱۰۹)

العسکری (علیه السلام)- حَتَّی یَأْتِیَ اللهُ بِأَمْرِهِ بِعَذَابِهِمْ وَ یَأْتِیَ بِفَتْحِ مَکَّهًَْ وَ سَائِرِ مَا وَعَدَ.

امام عسکری (علیه السلام) حَتَّی یَأْتِیَ اللهُ بِأَمْرِهِ تا خداوند [فرمان] عذاب ایشان، فتح مکّه و دیگر وعده‌ها را محقّق کند.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۶۰۸
بحارالأنوار، ج۹۱، ص۱۶/ الإمام العسکری، ص۵۱۵

زیرا خداوند بر هر چیزی تواناست

۶ -۱
(بقره/ ۱۰۹)

العسکری (علیه السلام)- وَ لِقُدْرَتِهِ عَلَی الْأَشْیَاءِ قَدَّرَ مَا هُوَ أَصْلَحُ لَکُمْ مِنْ تَعَبُّدِهِ إِیَّاکُمْ مِنْ مُدَارَاتِهِمْ وَ مُقَابَلَتِهِمْ بِالْجِدَالِ الَّتِی هِیَ أَحْسَنُ.

امام عسکری (علیه السلام) از آنجا که او بر همه چیز، قادر و تواناست، برایتان مقدّر ساخت که با روش پسندیده‌تر، با آنان مقابله کنید که این شیوه به عبادت و پرستش خدا، نزدیک‌تر است و بیشتر به صلاح شما می‌باشد.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۶۰۸
بحارالأنوار، ج۹۱، ص۱۶/ الإمام العسکری، ص۵۱۵/ بحارالأنوار، ج۹، ص۱۸۴/ البرهان
بیشتر
بقره
همه
مقدمه
۱
۲
۳
۴
۵
۶
۷
۸
۹
۱۰
۱۱
۱۲
۱۳
۱۴
۱۵
۱۶
۱۷
۱۸
۱۹
۲۰
۲۱
۲۲
۲۳
۲۴
۲۵
۲۶
۲۷
۲۸
۲۹
۳۰
۳۱
۳۲
۳۳
۳۴
۳۵
۳۶
۳۷
۳۸
۳۹
۴۰
۴۱
۴۲
۴۳
۴۴
۴۵
۴۶
۴۷
۴۸
۴۹
۵۰
۵۱
۵۲
۵۳
۵۴
۵۵
۵۶
۵۷
۵۸
۵۹
۶۰
۶۱
۶۲
۶۳
۶۴
۶۵
۶۶
۶۷
۶۸
۶۹
۷۰
۷۱
۷۲
۷۳
۷۴
۷۵
۷۶
۷۷
۷۸
۷۹
۸۰
۸۱
۸۲
۸۳
۸۴
۸۵
۸۶
۸۷
۸۸
۸۹
۹۰
۹۱
۹۲
۹۳
۹۴
۹۵
۹۶
۹۷
۹۸
۹۹
۱۰۰
۱۰۱
۱۰۲
۱۰۳
۱۰۴
۱۰۵
۱۰۶
۱۰۷
۱۰۸
۱۰۹
۱۱۰
۱۱۱
۱۱۲
۱۱۳
۱۱۴
۱۱۵
۱۱۶
۱۱۷
۱۱۸
۱۱۹
۱۲۰
۱۲۱
۱۲۲
۱۲۳
۱۲۴
۱۲۵
۱۲۶
۱۲۷
۱۲۸
۱۲۹
۱۳۰
۱۳۱
۱۳۲
۱۳۳
۱۳۴
۱۳۵
۱۳۶
۱۳۷
۱۳۸
۱۳۹
۱۴۰
۱۴۱
۱۴۲
۱۴۳
۱۴۴
۱۴۵
۱۴۶
۱۴۷
۱۴۸
۱۴۹
۱۵۰
۱۵۱
۱۵۲
۱۵۳
۱۵۴
۱۵۵
۱۵۶
۱۵۷
۱۵۸
۱۵۹
۱۶۰
۱۶۱
۱۶۲
۱۶۳
۱۶۴
۱۶۵
۱۶۶
۱۶۷
۱۶۸
۱۶۹
۱۷۰
۱۷۱
۱۷۲
۱۷۳
۱۷۴
۱۷۵
۱۷۶
۱۷۷
۱۷۸
۱۷۹
۱۸۰
۱۸۱
۱۸۲
۱۸۳
۱۸۴
۱۸۵
۱۸۶
۱۸۷
۱۸۸
۱۸۹
۱۹۰
۱۹۱
۱۹۲
۱۹۳
۱۹۴
۱۹۵
۱۹۶
۱۹۷
۱۹۸
۱۹۹
۲۰۰
۲۰۱
۲۰۲
۲۰۳
۲۰۴
۲۰۵
۲۰۶
۲۰۷
۲۰۸
۲۰۹
۲۱۰
۲۱۱
۲۱۲
۲۱۳
۲۱۴
۲۱۵
۲۱۶
۲۱۷
۲۱۸
۲۱۹
۲۲۰
۲۲۱
۲۲۲
۲۲۳
۲۲۴
۲۲۵
۲۲۶
۲۲۷
۲۲۸
۲۲۹
۲۳۰
۲۳۱
۲۳۲
۲۳۳
۲۳۴
۲۳۵
۲۳۶
۲۳۷
۲۳۸
۲۳۹
۲۴۰
۲۴۱
۲۴۲
۲۴۳
۲۴۴
۲۴۵
۲۴۶
۲۴۷
۲۴۸
۲۴۹
۲۵۰
۲۵۱
۲۵۲
۲۵۳
۲۵۴
۲۵۵
۲۵۶
۲۵۷
۲۵۸
۲۵۹
۲۶۰
۲۶۱
۲۶۲
۲۶۳
۲۶۴
۲۶۵
۲۶۶
۲۶۷
۲۶۸
۲۶۹
۲۷۰
۲۷۱
۲۷۲
۲۷۳
۲۷۴
۲۷۵
۲۷۶
۲۷۷
۲۷۸
۲۷۹
۲۸۰
۲۸۱
۲۸۲
۲۸۳
۲۸۴
۲۸۵
۲۸۶