آیه ۱۶ - سوره بقره

آیه أُولئِكَ الَّذينَ اشْتَرَوُا الضَّلالَةَ بِالْهُدى فَما رَبِحَتْ تِجارَتُهُمْ وَ ما كانُوا مُهْتَدينَ [16]

آنان كسانى هستند كه گمراهى را با [از دست‌دادن] هدايت خريده‌اند؛ و [اين] تجارت آن‌ها سودى نداده؛ و هدايت نيافته‌اند.

آنان

۱ -۱
(بقره/ ۱۶)

الباقر (علیه السلام)- ... فَاعْرِفْ أَشْبَاهَ الْأَحْبَارِ وَ الرُّهْبَانِ الَّذِینَ سَارُوا بِکِتْمَانِ الْکِتَابِ وَ تَحْرِیفِهِ فَما رَبِحَتْ تِجارَتُهُمْ وَ ما کانُوا مُهْتَدِینَ ثُمَّ اعْرِفْ أَشْبَاهَهُمْ مِنْ هَذِهِ الْأُمَّهًِْ الَّذِینَ أَقَامُوا حُرُوفَ الْکِتَابِ وَ حَرَّفُوا حُدُودَهُ فَهُمْ مَعَ السَّادَهًِْ وَ الْکُبُرَّهًِْ فَإِذَا تَفَرَّقَتْ قَادَهًُْ الْأَهْوَاءِ کَانُوا مَعَ أَکْثَرِهِمْ دُنْیَا وَ ذَلِکَ مَبْلَغُهُمْ مِنَ الْعِلْمِ لَا یَزَالُونَ کَذَلِکَ فِی طَبَعٍ وَ طَمَعٍ لَا یَزَالُ یُسْمَعُ صَوْتُ إِبْلِیسَ عَلَی أَلْسِنَتِهِمْ بِبَاطِلٍ کَثِیرٍ یَصْبِرُ مِنْهُمُ الْعُلَمَاءُ عَلَی الْأَذَی وَ التَّعْنِیفِ وَ یَعِیبُونَ عَلَی الْعُلَمَاءِ بِالتَّکْلِیفِ وَ الْعُلَمَاءُ فِی أَنْفُسِهِمْ خَانَهًٌْ إِنْ کَتَمُوا النَّصِیحَهًَْ إِنْ رَأَوْا تَائِهاً ضَالًّا لَا یَهْدُونَهُ أَوْ مَیِّتاً لَا یُحْیُونَهُ فَبِئْسَ مَا یَصْنَعُونَ لِأَنَّ اللَّهَ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی أَخَذَ عَلَیْهِمُ الْمِیثَاقَ فِی الْکِتَابِ أَنْ یَأْمُرُوا بِالْمَعْرُوفِ وَ بِمَا أُمِرُوا بِهِ وَ أَنْ یَنْهَوْا عَمَّا نُهُوا عَنْهُ وَ أَنْ یَتَعَاوَنُوا عَلَی الْبِرِّ وَ التَّقْوَی وَ لَا یَتَعَاوَنُوا عَلَی الْإِثْمِ وَ الْعُدْوَانِ فَالْعُلَمَاءُ مِنَ الْجُهَّالِ فِی جَهْدٍ وَ جِهَادٍ إِنْ وَعَظَتْ قَالُوا طَغَتْ وَ إِنْ عَلَّمُوا الْحَقَّ الَّذِی تَرَکُوا قَالُوا: خَالَفَتْ، وَ إِنِ اعْتَزَلُوهُمْ قَالُوا: فَارَقَتْ، وَ إِنْ قَالُوا هَاتُوا بُرْهَانَکُمْ عَلَی مَا تُحَدِّثُونَ قَالُوا: نَافَقَتْ، وَ إِنْ أَطَاعُوهُمْ قَالُوا: عَصَتِ اللَّهَ عَزَّوَجَلَّ. فَهَلَکَ جُهَّالٌ فِیمَا لَا یَعْلَمُونَ أُمِّیُّونَ فِیمَا یَتْلُونَ یُصَدِّقُونَ بِالْکِتَابِ عِنْدَ التَّعْرِیفِ وَ یُکَذِّبُونَ بِهِ عِنْدَ التَّحْرِیفِ فَلَا یُنْکِرُونَ أُولَئِکَ أَشْبَاهُ الْأَحْبَارِ وَ الرُّهْبَانِ قَادَهًٌْ فِی الْهَوَی سَادَهًٌْ فِی الرَّدَی.

امام باقر (علیه السلام) ... کسانی را که به احبار (دانشمندان یهود) و رهبان (دانشمندان مسیحی) شباهت دارند، [از بین مسلمانان] بشناس، روش آنان کتمان‌کردن کتاب خدا و تحریف آن است؛ که از تجارت خود سودی نبرده و هدایت نشده‌اند. افراد مشابه آن‌ها را در این امّت (اسلام) بشناس؛ آنان به تحریف الفاظ کتاب قیام کرده و حدود و مقرّراتش را تحریف می‌کنند؛ اینان با رهبران و بزرگان [دنیا و زمامداران] همکاری می‌کنند و چون اختلافی در میان رهبران هواپرست افتد با آن دسته همکاری می‌کنند که دنیای بیشتری دارند؛ اندازه و ارزش علم و دانش ایشان این است؛ همواره گرفتار طبع شیطانی و آلوده‌ی طمع خویشند و پیوسته آواز شیطان از زبانشان شنیده می‌شود که فراوان سخن باطل می‌گویند. علما و دانشمندان حقیقی نیز در برابر آزار و زورگویی آنان صبر پیشه می‌سازند [امّا] در مقابل، آنان بر این علمای بزرگوار [به‌خاطر اینکه آنان را به حق وادار کرده و از باطل جلوگیری می‌نمایند] خرده می‌گیرند؛ در حالی‌که علما، اگر فرد سرگردان گمراهی را ببینند ولی او را راهنمایی نکنند و یا او را مانند شخص مرده‌ای یافته ولی او را زنده نکنند (منظور، مردن و زنده‌کردن قلب است)، خود را خیانتکار می‌شمارند. [آن دانشمندانی که به تحریف دین می‌پردازند و مردم را هدایت نمی‌کنند]، چه بدکاری انجام می‌دهند! زیرا خدای تبارک‌وتعالی از ایشان در کتاب خود پیمان محکم گرفته که مردم را به کار خوب و به آنچه به آن‌ها امر شده، دعوت کنند و دیگران را از آنچه خود از آن نهی شده‌اند، بازدارند و در نیکی و پرهیزگاری همکار و یاری‌رسان یکدیگر باشند و در گناهکاری و زورگویی کمک ندهند. پس این علماء همیشه با نادانان در کوشش و مبارزه‌اند؛ اگر علما، نادانان را پند دهند مردم جاهل می‌گویند: «سرکشی می‌کنند»؛ و اگر حقّی را که ادا نکرده‌اند، به یادشان آورده و آگاهشان سازند، می‌گویند: «با مردم مخالفت می‌کنند» و اگر از آن‌ها کناره بگیرند می‌گویند: «علمای خود را از جماعت مسلمانان جدا کرده‌اند» و اگر علما به آن‌ها بگویند دلیل خود را بر این سخن و این تهمتی که بر آنان می‌زنید بیاورید، می‌گویند: «آنها منافق شدند» و اگر علما پیروی آن‌ها را کنند، می‌گویند: «آنان خدای عزّوجلّ را نافرمانی کردند» جاهلان به‌خاطر آنچه نمی‌دانند هلاک شدند و نسبت به آنچه که [از کتاب خدا] می‌خوانند، نادانند. وقتی کسی از قرآن تعریف می‌کند، او را تصدیق می‌کنند و وقتی دیگری قرآن را تحریف می‌کند، او را انکار نمی‌کنند و در واقع با تکذیب همراهی می‌کنند. اینان همانند احبار (دانشمندان یهود) و رهبان (دانشمندان نصاری) هستند که رهبران هواپرستی و پیشوایان هلاکت و نابودی‌اند.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۱۵۶
الکافی، ج۸، ص۵۲/ بحارالأنوار، ج۷۵، ص۳۵۸

گمراهی را با [از دست‌دادن] هدایت خریده‌اند

۲ -۱
(بقره/ ۱۶)

الکاظم (علیه السلام)- ... بَاعُوا دِینَ اللَّهِ وَ اعْتَاضُوا مِنْهُ الْکُفْرَ بِاللَّهِ ... إِشْتَرَوُا النَّارَ وَ أَصْنَافَ عَذَابِهَا بِالْجَنَّهًِْ الَّتِی کَانَتْ مُعَدَّهًًْ لَهُمْ لَوْ آمَنُوا.

امام کاظم (علیه السلام) دین خدا را فروختند و به‌جای آن کفر اتّخاذ کردند، [پس تجارت آن‌ها سود نکرد] ... [زیرا آنها] دوزخ و عذاب‌های آن را در مقابل بهشتی که اگر ایمان می‌آوردند، برای آن‌ها مهیّا بود، خریدند.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۱۵۶
بحارالأنوار، ج۶۵، ص۱۰۶/ الإمام العسکری، ص۱۲۵/ البرهان
۲ -۲
(بقره/ ۱۶)

علی‌بن‌إبراهیم (رحمة الله علیه)- الضَّلَالَةُ هَاهُنَا: الْحَیْرَهًُْ، وَ الْهُدَی: الْبَیَانُ، فَاخْتَارُوا الْحَیْرَهًَْ وَ الضَّلَالَهًَْ عَلَی الْهُدَی وَ الْبَیَانِ.

علی‌ّّبن‌ابراهیم (رحمة الله علیه) منظور از گمراهی در اینجا سرگردانی و منظور از هدایت، روشن‌بودن [مسیر هدایت] است. آنان سرگردانی و گمراهی را به جای هدایت و روشنگری برگزیدند.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۱۵۸
البرهان

و [این] تجارت آن‌ها سودی نداده است

۳ -۱
(بقره/ ۱۶)

الکاظم (علیه السلام)- ... مَا رَبِحُوا فِی تِجَارَتِهِمْ فِی الْآخِرَهًْ.ِ

امام کاظم (علیه السلام) از تجارتشان در آخرت سود نبردند.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۱۵۸
بحارالأنوار، ج۶۵، ص۱۰۶/ الإمام العسکری، ص۱۲۵/ البرهان

و هدایت نیافته‌اند

۴ -۱
(بقره/ ۱۶)

الکاظم (علیه السلام)- ... ما کانُوا مُهْتَدِینَ إِلَی الْحَقِّ وَ الصَّوَابِ.

امام کاظم (علیه السلام) آن‌ها به‌سوی حق صواب راستی و درستی راهنمایی نشدند.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۱۵۸
بحارالأنوار، ج۶۵، ص۱۰۶
بیشتر
بقره
همه
مقدمه
۱
۲
۳
۴
۵
۶
۷
۸
۹
۱۰
۱۱
۱۲
۱۳
۱۴
۱۵
۱۶
۱۷
۱۸
۱۹
۲۰
۲۱
۲۲
۲۳
۲۴
۲۵
۲۶
۲۷
۲۸
۲۹
۳۰
۳۱
۳۲
۳۳
۳۴
۳۵
۳۶
۳۷
۳۸
۳۹
۴۰
۴۱
۴۲
۴۳
۴۴
۴۵
۴۶
۴۷
۴۸
۴۹
۵۰
۵۱
۵۲
۵۳
۵۴
۵۵
۵۶
۵۷
۵۸
۵۹
۶۰
۶۱
۶۲
۶۳
۶۴
۶۵
۶۶
۶۷
۶۸
۶۹
۷۰
۷۱
۷۲
۷۳
۷۴
۷۵
۷۶
۷۷
۷۸
۷۹
۸۰
۸۱
۸۲
۸۳
۸۴
۸۵
۸۶
۸۷
۸۸
۸۹
۹۰
۹۱
۹۲
۹۳
۹۴
۹۵
۹۶
۹۷
۹۸
۹۹
۱۰۰
۱۰۱
۱۰۲
۱۰۳
۱۰۴
۱۰۵
۱۰۶
۱۰۷
۱۰۸
۱۰۹
۱۱۰
۱۱۱
۱۱۲
۱۱۳
۱۱۴
۱۱۵
۱۱۶
۱۱۷
۱۱۸
۱۱۹
۱۲۰
۱۲۱
۱۲۲
۱۲۳
۱۲۴
۱۲۵
۱۲۶
۱۲۷
۱۲۸
۱۲۹
۱۳۰
۱۳۱
۱۳۲
۱۳۳
۱۳۴
۱۳۵
۱۳۶
۱۳۷
۱۳۸
۱۳۹
۱۴۰
۱۴۱
۱۴۲
۱۴۳
۱۴۴
۱۴۵
۱۴۶
۱۴۷
۱۴۸
۱۴۹
۱۵۰
۱۵۱
۱۵۲
۱۵۳
۱۵۴
۱۵۵
۱۵۶
۱۵۷
۱۵۸
۱۵۹
۱۶۰
۱۶۱
۱۶۲
۱۶۳
۱۶۴
۱۶۵
۱۶۶
۱۶۷
۱۶۸
۱۶۹
۱۷۰
۱۷۱
۱۷۲
۱۷۳
۱۷۴
۱۷۵
۱۷۶
۱۷۷
۱۷۸
۱۷۹
۱۸۰
۱۸۱
۱۸۲
۱۸۳
۱۸۴
۱۸۵
۱۸۶
۱۸۷
۱۸۸
۱۸۹
۱۹۰
۱۹۱
۱۹۲
۱۹۳
۱۹۴
۱۹۵
۱۹۶
۱۹۷
۱۹۸
۱۹۹
۲۰۰
۲۰۱
۲۰۲
۲۰۳
۲۰۴
۲۰۵
۲۰۶
۲۰۷
۲۰۸
۲۰۹
۲۱۰
۲۱۱
۲۱۲
۲۱۳
۲۱۴
۲۱۵
۲۱۶
۲۱۷
۲۱۸
۲۱۹
۲۲۰
۲۲۱
۲۲۲
۲۲۳
۲۲۴
۲۲۵
۲۲۶
۲۲۷
۲۲۸
۲۲۹
۲۳۰
۲۳۱
۲۳۲
۲۳۳
۲۳۴
۲۳۵
۲۳۶
۲۳۷
۲۳۸
۲۳۹
۲۴۰
۲۴۱
۲۴۲
۲۴۳
۲۴۴
۲۴۵
۲۴۶
۲۴۷
۲۴۸
۲۴۹
۲۵۰
۲۵۱
۲۵۲
۲۵۳
۲۵۴
۲۵۵
۲۵۶
۲۵۷
۲۵۸
۲۵۹
۲۶۰
۲۶۱
۲۶۲
۲۶۳
۲۶۴
۲۶۵
۲۶۶
۲۶۷
۲۶۸
۲۶۹
۲۷۰
۲۷۱
۲۷۲
۲۷۳
۲۷۴
۲۷۵
۲۷۶
۲۷۷
۲۷۸
۲۷۹
۲۸۰
۲۸۱
۲۸۲
۲۸۳
۲۸۴
۲۸۵
۲۸۶